How to escape education's death valley | Sir Ken Robinson | TED

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Ereblir Kadriu Reviewer: Artan Shabani

Shumë faleminderit.

Thank you very much.

I moved to America 12 years ago with my wife Terry and our two kids.

Unë erdha në Amerikë para 12 vitesh

me gruan time Terry dhe dy fëmijët tanë.

Actually, truthfully, we moved to Los Angeles --

Në të vërtetë, ne erdhëm në Los Angeles --

(Laughter)

thinking we were moving to America, but anyway --

duke menduar që po vinim në Amerikë.

Sido që të jetë, është një fluturim i shkurtër prej

(Laughter)

It's a short plane ride from Los Angeles to America.

Los Angelosit në Amerikë.

(Laughter)

Arrita 12 vjet më parë,

I got here 12 years ago,

and when I got here, I was told various things,

dhe kur mbërrita, më thanë disa gjëra,

like, "Americans don't get irony."

sikur, "Amerikanët nuk e kuptojnë ironinë."

(Laughter)

Have you come across this idea?

A keni dëgjuar për këtë ide më parë?

It's not true.

Nuk është e vërtetë. Unë kam udhëtuar në tërë gjatësinë dhe gjërësinë e këtij shteti.

I've traveled the whole length and breadth of this country.

Nuk kam gjetur të dhëna që Amerikanët nuk e kuptojnë ironinë.

I have found no evidence that Americans don't get irony.

It's one of those cultural myths,

Është një prej miteve kulturore,

like, "The British are reserved."

sikur, "Britanezët janë njerëz të rezervuar."

(Laughter)

I don't know why people think this.

Nuk e di përse njerëzit mendojnë kështu.

We've invaded every country we've encountered.

Ne kemi pushtuar çdo shtet që kemi hasur.

(Laughter)

(Të qeshura)

But it's not true Americans don't get irony,

Nuk është e vërtetë që Amerikanët nuk e kuptojnë ironinë,

but I just want you to know that that's what people

por unë dua që ju të dini se kjo është ajo që të tjerët

are saying about you behind your back.

thonë për ju, pas shpinës tuaj.

You know, so when you leave living rooms in Europe,

Kështu që kur të largoheni prej dhomave të ndejës ne Evropë,

people say, thankfully, nobody was ironic in your presence.

njerëzit thonë, për fat të mirë askush nuk ishte ironik në prezencën tuaj.

(Laughter)

Unë e kuptova që Amerikanët e kuptojnë ironinë

But I knew that Americans get irony

when I came across that legislation, "No Child Left Behind."

kur hasa në legjislacionin Asnjë Fëmije Nuk Lihet Pas.

(Laughter)

Because whoever thought of that title gets irony.

Sepse kushdo që e mendoj për këtë titull e kupton ironinë,

(Laughter)

Don't they?

apo jo, sepse --

(Applause)

(Të qeshura) (Duartrokitje) --

Because it's leaving millions of children behind.

sepse po le miliona fëmijë pas.

Now I can see that's not a very attractive name for legislation:

Mund të them që ky nuk emër shumë tërheqës për një legjislacion.

"Millions of Children Left Behind."

Miliona Fëmij Mbesin Pas. Këtë titull mund ta kuptoj.

I can see that.

What's the plan?

Ç'është plani? Ne propozojmë

We propose to leave millions of children behind,

që të lëmi milioni fëmijë pas,

dhe ja se si do të funksionoj.

and here's how it's going to work.

Dhe po funksionon për mrekulli.

And it's working beautifully.

(Laughter)

In some parts of the country,

Në disa pjesë të shtetit,

60 percent of kids drop out of high school.

60% e fëmijëve braktisin shkollën e mesme.

In the Native American communities,

Në bashkësitë e Amerikanëve vendas

it's 80 percent of kids.

80% e fëmijëve largohen nga shkolla.

If we halved that number,

Nëse e përgjysmojmë këtë numër, një llogaritje

one estimate is it would create a net gain to the U.S. economy

tregon që do të krijonte fitim për ekonominë e SHBA-ve,

over 10 years, of nearly a trillion dollars.

kështu që gjatë 10 vitetve të ardhëshme do fitojne 10 trilion dollar.

Nga një pikëpamje ekonomike,

From an economic point of view,

this is good math, isn't it, that we should do this?

kjo është një llogaritje e mirë, apo jo, dhe duhet të bëjmë këtë?

It actually costs an enormous amount

Në të vërtetë, kushton shumë për të mbuluar

to mop up the damage from the dropout crisis.

dëmin e krizës së braktisjeve të shkollës.

But the dropout crisis is just the tip of an iceberg.

Por braktisja e shkollës është vetëm fillimi i ajsbergut.

What it doesn't count are all the kids who are in school

Kjo nuk i merr parasysh nxënësit të cilët janë në shkollë,

but being disengaged from it, who don't enjoy it,

por nuk jan të paangazhuar, nuk e shijojnë shkollën,

who don't get any real benefit from it.

dhe nuk kan dobi prej shkollimit.

And the reason is not that we're not spending enough money.

Arsye për këtë nuk është

që nuk po shpenzojmë para sa duhet.

America spends more money on education than most other countries.

Amerika shpenzon më shuma para në edukim

se shumica e shtetve tjera.

Class sizes are smaller than in many countries.

Madhësija e klasëve është shumë më e vogël se ne shumë vende tjera.

And there are hundreds of initiatives every year

Ka qindra iniciative çdo vit që

to try and improve education.

mundohen të përmisojnë edukimin.

The trouble is, it's all going in the wrong direction.

Problemi është që e gjithë kjo po shkon në drejtimin e gabuar.

There are three principles on which human life flourishes,

Jeta njerëzore zhvillohet mbi

tri parime

and they are contradicted by the culture of education

dhe këto parime kundërshtohen nga kultura e edukimit

under which most teachers have to labor

të cilën shumica e mësueve e përcjellin,

and most students have to endure.

dhe shumica e studentëve e përballojnë.

I pari parim është që qenjet njerëzore

The first is this, that human beings are naturally different and diverse.

janë natyralishtë të ndryshëm dhe të lloj-llojshëm.

Can I ask you, how many of you have got children of your own?

A mund të pyes se sa prej jush

keni fëmijë?

Okay. Or grandchildren.

Mirë. E mbesa apo nipër?

How about two children or more? Right.

Kush ka dy ose më shumë fëmijë?

And the rest of you have seen such children.

Dhe ju të tjerët me siguri keni parë fëmijë të tillë.

(Laughter)

(Të qeshura)

Small people wandering about.

Njerëz të vegjël që sillen rrotull.

(Laughter)

I will make you a bet,

Unë do të vendos një bast,

and I am confident that I will win the bet.

dhe kam vetëbesim që do të fitoj.

If you've got two children or more,

Nëse ke dy apo më shumë fëmijë,

I bet you they are completely different from each other.

vë bast që ata janë shumë të ndyshëm prej njëri-tjetrit.

Aren't they?

Apo jo? Apo jo? (Duartrokitje)

(Applause)

You would never confuse them, would you?

Ju nuk do ti ngatërroni ata/ato, apo?

Like, "Which one are you? Remind me."

Ju nuk do pyesni. "Cili je ti? Ma kujto.

(Laughter)

Unë dhe nëna jote do të fillojmë të përdorim

"Your mother and I need some color-coding system

ngjyra, kështu që nuk do ju ngatërrojmë më."

so we don't get confused."

Edukimi sipas Asnje Fëmij Nuk Lihet Pas

Education under "No Child Left Behind"

is based on not diversity but conformity.

nuk bazohet në shumëllojshmëri, por në përshtatje.

What schools are encouraged to do is to find out

Shkollat inkurajohen të gjejnë gjëra që

what kids can do across a very narrow spectrum of achievement.

fëmijët mund të bëjne përgjatë një spektri të ngushtë të arritshmërisë.

One of the effects of "No Child Left Behind"

Një prej efekteve të Asnjë Fëmij Nuk Lihet Pas

has been to narrow the focus onto the so-called STEM disciplines.

ka qenë të ngushtojnë përqëndrimin

tek disciplinat STEM. Këto janë shumë me rëndësi.

They're very important.

I'm not here to argue against science and math.

Unë nuk jam këtu të kundershton shkencën dhe matematikën.

Në të kundertën, ato jan të domosdoshme, por jo të mjaftueshme.

On the contrary, they're necessary but they're not sufficient.

A real education has to give equal weight

Një edukim i vërtetë duhet ti jap rëndësi të njejtë

to the arts, the humanities, to physical education.

arteve, shkencave humane, edukimit fizik.

An awful lot of kids, sorry, thank you --

Shumë fëmijë...faleminderit (Duartrokitje)...

(Applause)

One estimate in America currently is that something like 10 percent of kids,

Një llogaritje e tashme në Amerikë tregon që

10% e fëmijëve, që përcjellin këtë program,

getting on that way,

janë diagnostikuar me gjendje të ndryshme

are being diagnosed with various conditions

under the broad title of attention deficit disorder.

që janë pjesë e çrregullimeve të përqëndrimit.

ADHD.

ADHD. Nuk po them që ky çrregullim nuk ekziston.

I'm not saying there's no such thing.

I just don't believe it's an epidemic like this.

Por nuk besoj që është një epidemi e tillë.

If you sit kids down, hour after hour,

Nëse i ulni fëmijët, orë pas ore,

doing low-grade clerical work,

dhe i shtyni të bëni punë klerike,

don't be surprised if they start to fidget, you know?

mos u befasoni nëse ata/ato fillojnë të trazohen.

(Laughter)

(Të qeshura dhe duartrokitje)

(Applause)

Shumica e këtyre fëmijëve nuk vuajnë nga

Children are not, for the most part, suffering from a psychological condition.

ndonje gjendje psikologjike.

They're suffering from childhood.

Ata vuajnë nga fëmijërija.

(Laughter)

And I know this because I spent my early life as a child.

Unë e di këtë sepse i shpenzova vitet e hershme

të jetës si një fëmijë. Kalova nëpër të gjithë këtë.

I went through the whole thing.

Kids prosper best with a broad curriculum that celebrates their various talents,

Fëmijët përparojnë kur kanë një plan mësimor

që feston talente të ndryshme,

not just a small range of them.

e jo vetëm një shtrirje të tyre.

And by the way, the arts aren't just important

Dua të them që artet nuk janë të rëndësishme

because they improve math scores.

vetem sepse i përmisojnë pikët ne matematikë.

Ato janë të rëndësishme sepse u flasin

They're important because they speak to parts of children's being

pjesëve të fëmijëve që do mbesnin të paprekuara.

which are otherwise untouched.

The second, thank you --

E dyta..Faleminderit.

(Applause)

The second principle that drives human life flourishing

Parimi i dytë që drejton përparimin e

is curiosity.

jetës njerëzore, është kurioziteti.

If you can light the spark of curiosity in a child,

Nëse mund të ndizni dritën e kuriozitetit tek një fëmijë,

they will learn without any further assistance, very often.

ata/ato shpesh mësojnë pa ndonjë ndihmë tjetër.

Children are natural learners.

Fëmijët janë nxënës natyral.

It's a real achievement to put that particular ability out,

Është një arritje e vërtetë të ndalesh këtë

or to stifle it.

aftësi, apo të mbytësh atë.

Curiosity is the engine of achievement.

Kurioziteti është motorri i arritjes.

Now the reason I say this

E them këtë sepse një prej efekteve të kulturës së tanishme

is because one of the effects of the current culture here,

nëse mund të them.

if I can say so,

ështe de-profesionaliyimi i mësuesve.

has been to de-professionalize teachers.

There is no system in the world or any school in the country

Nuk ka shkollë në botë që është

apo në ndonjë shtet

që është më e mirë se mësimdhanësit e saj.

that is better than its teachers.

Teachers are the lifeblood of the success of schools.

Mësimedhanësit janë jeta dhe suksesi i shkollës.

But teaching is a creative profession.

Por mësimdhënja është një profesion krijues.

Teaching, properly conceived, is not a delivery system.

Mësimdhënja, nëse kuptohet si duhet, nuk është një sistem i dërgesës/

You know, you're not there just to pass on received information.

Keshtu qe , ju nuk jeni aty vetem per te transmetuar informacionet e marra.

Mesuesit e mire e bejne ate,

Great teachers do that,

but what great teachers also do is mentor,

por ajo cka bejne mesuesit e mire eshte keshillimi,

stimulate, provoke, engage.

simulimi, provokimi, bashkeveprimi.

You see, in the end, education is about learning.

Keshtu, ne fund, edukimi ka te beje me mesimin.

If there's no learning going on, there's no education going on.

Nese nuk mesoni,

atehere nuk ka edukim.

And people can spend an awful lot of time

Njerezit mund te kalojne shume kohe

discussing education without ever discussing learning.

duke diskutuar rreth edukimit pa diskutuar mesimin.

The whole point of education is to get people to learn.

I tere qellimi i edukimit eshte qe ti beje njerezit te mesojne.

An old friend of mine -- actually very old, he's dead.

Nje mik i imi, nje mik i vjeter-- faktikisht shume i vjeter

ai ka cdekur. (Te qeshura)

(Laughter)

That's as old as it gets, I'm afraid.

Eshte shume i vjeter.

(Laughter)

But a wonderful guy he was, wonderful philosopher.

Por ishte nje njeri i mrekullushem, nje filozof i mrekullushem.

He used to talk about the difference

Ai fliste per dallimin ndermjet detyres

between the task and achievement senses of verbs.

dhe arritjes.

You can be engaged in the activity of something,

Keshtu, mund te angazhoheni ne ndonje aktivitet,

por jo duke e mbrrit ate,

but not really be achieving it, like dieting.

sikur dieta. Eshte nje shembull shume i mire.

(Laughter)

It's a very good example.

There he is. He's dieting.

Ja ku eshte. Ai eshte ne diete. A eshte duke humbur peshe? Jo edhe aq.

Is he losing any weight? Not really.

(Laughter)

Teaching is a word like that.

Mesimdhenia eshte nje fjale si kjo.

Ju mund te thoni, "Ja ku eshte Deborah, ajo eshte ne dhomen 34, ajo eshte mesimdhenes."

You can say, "There's Deborah, she's in room 34, she's teaching."

But if nobody's learning anything,

Por nese askush nuk meson asgje,

she may be engaged in the task of teaching but not actually fulfilling it.

atehere ajo mund te angazhohet ne detyren e mesimdhenies

por faktikisht duke e mos perbushur ate.

The role of a teacher is to facilitate learning.

Roli i mesimdhenesit eshte te lehtesoj mesimdhenien. Kjo eshte e gjitha.

That's it.

And part of the problem is, I think,

Dhe pjese e problemit eshte, une mendoj,

that the dominant culture of education has come to focus

se kultura dominate e arsimit nuk e ka ne fokus

on not teaching and learning, but testing.

mesimdhenien dhe mesimnxenien, por testimin.

Now, testing is important.

Tani, testimi eshte i rendesishem. Testet standardizuese zene vend te rendesishem.

Standardized tests have a place.

But they should not be the dominant culture of education.

Por ato nuk mund te jene kulture dominante e arsimit.

They should be diagnostic. They should help.

Ato duhet te jene diagnostifikuese. Ato duhet te ndihmojne.

(Applause)

(Duartrokitje)

If I go for a medical examination, I want some standardized tests.

Nese dua te hy ne test te mjeksise,

do te doja teste te standardizuara.

I do.

I want to know what my cholesterol level is

Keshtu, une dua te di cili eshte niveli im i kolesterolit

krahasuar me te tjere ne shkallen standarde.

compared to everybody else's on a standard scale.

I don't want to be told on some scale my doctor invented in the car.

(Laughter)

"Kolesteroli juaj eshte ajo cka ne quajme Niveli Portokalli."

"Your cholesterol is what I call Level Orange."

"Really?"

Me te vertete? A eshte mire?" " Ne nuk e dime."

(Laughter)

"Is that good?" "We don't know."

(Laughter)

But all that should support learning.

Por e gjitha kjo duhet te mbeshtes te mesuarit. Nuk duhet t'a pengoj

It shouldn't obstruct it, which of course it often does.

gje e cila zakonisht ndodh.

So in place of curiosity, what we have is a culture of compliance.

Pra sa per kuriozitet, ajo cka kemi

eshte kultura e pajtimit.

Our children and teachers are encouraged to follow routine algorithms

Femijet dhe mesuesit tane inkurajohen

te ndjekin algoritmine rutine

rather than to excite that power of imagination and curiosity.

ne vend se te vene ne prove fuqine e imagjinates dhe kureshtjes

Dhe parimi i trete eshte ky:

And the third principle is this: that human life is inherently creative.

se jeta e njeriut ne menyre te natyrshme eshte kreative.

Kjo eshte arsyeja pse te gjithe ne kemi rifillime te ndryshme.

It's why we all have different résumés.

We create our lives,

Ne krijojme jeten tone,

and we can recreate them as we go through them.

dhe ne mund te rikrijojme ate perderisa kalojme permes saj

It's the common currency of being a human being.

Eshte monedha e perbashket e te qenurit qenie njerzore.

It's why human culture is so interesting and diverse and dynamic.

Kjo eshte arsyeja pse kultura njerezore eshte kaq interesante dhe e ndryshme

dhe dinamike.

I mean, other animals may well have imaginations and creativity,

Dua te them, kafshe tjera ndoshta mund te kene imagjinate

dhe kreativitet, por nuk ka edhe aq shume deshmi,

but it's not so much in evidence, is it, as ours?

a po jo, jo sa ka per ne?

I mean, you may have a dog.

Ju mund te keni nje qene.

And your dog may get depressed.

Dhe qeni juaj mund te depresionohet.

You know, but it doesn't listen to Radiohead, does it?

Keshtu, por ai nuk degjon Radiohead, apo jo?

(Laughter)

(Te qeshura)

And sit staring out the window with a bottle of Jack Daniels.

Dhe rri duke veshtruar dritaren me nje shishe Jack Daniels.

(Laughter)

(Te qeshura)

Dhe thoni, "Deshironi te ecim?"

"Would you like to come for a walk?"

"No, I'm fine."

Ai thote, " Jo, jam ne rregull.

(Laughter)

"You go. I'll wait. But take pictures."

Ti shkon, Une do te pres. Por bej foto."

(Laughter)

We all create our own lives through this restless process

Te gjithe ne krijojme jeten tone permes ketij procesin te pa lodhshem

of imagining alternatives and possibilities,

te te imagjinuarit alternativa dhe mundesi,

and one of the roles of education

dhe nje nga rolet e edukimit

eshte te zgjoje dhe zhvilloj keto kompetenca te kreativitetit.

is to awaken and develop these powers of creativity.

Instead, what we have is a culture of standardization.

Ne vend te kesaj, ajo cka kemi eshte nje kulture e standardizimit.

Now, it doesn't have to be that way.

Atehere, nuk duhet te jete na ate menyre.Me te vertete nuk duhet.

It really doesn't.

Finland regularly comes out on top in math, science and reading.

Finlanda zakonisht del e para

ne matematike, shkence dhe lexim.

Now, we only know that's what they do well at,

Ne dime se kjo eshte ajo qe ata e bejne me se mire

because that's all that's being tested.

sepse kjo eshte e gjitha ajo qe po testohet aktualisht.

That's one of the problems of the test.

Ky eshte njeri prej problemeve te testit.

They don't look for other things that matter just as much.

The thing about work in Finland is this:

Ceshtja rreth punes se Finlandes eshte kjo:

ata nuk ndikohen nga keto disciplina.

they don't obsess about those disciplines.

They have a very broad approach to education,

Ato kane njr qasje te gjere ne arsim

which includes humanities, physical education, the arts.

ku perfshihet humanizimi, edukata fzike, artet.

Se dyti, nuk ka teste standardizuese ne Finlande.

Second, there is no standardized testing in Finland.

I mean, there's a bit,

Doja te thoja, ka pak,

but it's not what gets people up in the morning,

por kjo nuk i zgjon njerezit ne mengjes.

Nuk eshte kjo arsyeja qe i mban ata ne tavolinat e tyre.

what keeps them at their desks.

The third thing -- and I was at a meeting recently

Dhe gjeja e trete, dhe une isha ne nje takim se fundi

me disa njerez nga Finlanda, njerez me te vertete Finlandeze,

with some people from Finland, actual Finnish people,

and somebody from the American system was saying to the people in Finland,

dhe dikush nga sistemi Amerikan

ishte duke iu thene njerezve ne Finlande,

"Cka beni per shakllen e braktisjes ne Finlande?"

"What do you do about the drop-out rate in Finland?"

And they all looked a bit bemused, and said,

Dhe te gjithe shikuan paksa te habitur, dhe thane,

"Shiko, ne nuk kemi nje te tille.

"Well, we don't have one.

Why would you drop out?

Pse do te largoheshit?

If people are in trouble, we get to them quite quickly

Nese njerezit jane ne telashe (probleme), ne merremi me ta shume shpejte

dhe i ndihmojme ata dhe i mbeshtesim ata."

and we help and support them."

Now people always say,

Tani njerezit gjithmone thone, " Mire, shikoni,

"Well, you know, you can't compare Finland to America."

ju nuk mund te krahasoni Finlanden me Ameriken."

No. I think there's a population of around five million in Finland.

Jo. Une mendoj se ne Finlande

ka rreth 5 milion popullsi.

Por ju mund te krahasoni ate me shtetin e Amerikes.

But you can compare it to a state in America.

Many states in America have fewer people in them than that.

Shume shtete ne Amerike kane me pak njerez ne to se kaq.

I mean, I've been to some states in America

Dua te them, kam qene ne disa shtete ne Amerike

and I was the only person there.

dhe kam qene personi i vetem atje. (Te qeshura)

(Laughter)

Really. Really.

Me te vertete. Me te vertete. Me thane te sigurohesha kur u largova.

I was asked to lock up when I left.

(Laughter)

(Te qeshura)

But what all the high-performing systems in the world do

Por ajo cka bejne sistemet performuese ne bote

is currently what is not evident, sadly,

eshte tanime ajo cka nuk eshte evidente, fatkeqsisht

across the systems in America --

permes sistemeve ne Amerike-- Dua te them, si teresi.

I mean, as a whole.

One is this:

Nje eshte kjo: Ata e dallojne mesimdhnien dhe mesimnxenien.

they individualize teaching and learning.

They recognize that it's students who are learning

Ata pohojne se jane nxenesit ata te cilet jane duke mesuar

and the system has to engage them,

dhe sistemi duhet ti angazhoj ata, kuriozitetin e tyre,

their curiosity, their individuality, and their creativity.

individualitetin e tyre, dhe kreativitetin e tyre.

That's how you get them to learn.

Kjo eshte menyra se si stimulon ata per te mesuar

The second is that they attribute a very high status

E dyta eshte se ata i atribuojne nje status te larte

to the teaching profession.

profesionit te mesimdhenies.

They recognize that you can't improve education

Ata e pranojne se nuk mund te permiresohet arsimi

if you don't pick great people to teach and keep giving them

nese nuk punesoni njerez te shkelqyer

dhe nese nuk jepni perkrahje konstante

constant support and professional development.

dhe zhvillim profesional.

Investing in professional development is not a cost.

Investimi ne zhvillimin profesional nuk eshte nje shpenzim

It's an investment,

Eshte nje investim,

and every other country that's succeeding well knows that,

dhe cdo vend qe eshte duke pasur sukses te mire e di kete gje,

whether it's Australia, Canada,

nese eshte Australia, Kanadaja, Korea Jugore, Singapori,

South Korea, Singapore, Hong Kong or Shanghai.

Hong Kongu ose Shangaj.

They know that to be the case.

Dhe e treta eshte, ata transferojne pergjegjesi

And the third is,

they devolve responsibility to the school level

ne nivel shkollor per te kryer punen sa me mire.

for getting the job done.

You see, there's a big difference here

Keshtu, eshte nje diference e madhe ndermjet

between going into a mode of command and control in education --

menyra e komandes dhe kontrolli n edukim--

That's what happens in some systems.

Kjo eshte ajo cka ndodh ne disa sisteme.

Keshtu, qeverite qendrore vendosin

Central or state governments decide,

ose qeverite e shtetit vendosin

they know best and they're going to tell you what to do.

ata dine gjerat me se mire dhe ata do ju tregojne cfare te beni.

The trouble is that education doesn't go on

Problemi eshte se arsimi nuk funksionon

in the committee rooms of our legislative buildings.

ne dhoma komisioni te ndertesave ligjore.

It happens in classrooms and schools,

Zhvillohet ne klasa dhe shkolla,

and the people who do it are the teachers and the students,

dhe njerezit qe e bejne ate jane mesuesit dhe nxenesit,

and if you remove their discretion, it stops working.

dhe nese ju hiqni diskrecionin e tyre, ndalet puna.

Ju duhet te veni perseri tek njerezit.

You have to put it back to the people.

(Applause)

(Duartroktije)

There is wonderful work happening in this country.

Behet nje pune e mrekullushme ne kete vend.

But I have to say it's happening

Por me duhet te them se kjo gje eshte duke ndodhur

in spite of the dominant culture of education,

pavaersit kultures dominuese te arsimit,

not because of it.

jo per shkak te asaj.

It's like people are sailing into a headwind all the time.

Duket sikur njerezit jane duke lundruar ne ere te kundert gjate gjithe kohes.

And the reason I think is this:

Dhe arsyeja mendoj se eshte kjo:

that many of the current policies

se shumica e politikave aktuale bazohen ne

are based on mechanistic conceptions of education.

konceptimet mekanike te arsimit.

It's like education is an industrial process

Duket sikur arsimi eshte nje proces industrial

that can be improved just by having better data,

i cili mund te permiresohet vetem duke pasur te dhena me te mira,

and somewhere in the back of the mind of some policy makers

une mendoj, se ne mendjen

e disa poltikeberesve eshte kjo ide se

is this idea that if we fine-tune it well enough, if we just get it right,

it will all hum along perfectly into the future.

It won't, and it never did.

Nuk do te behet, dhe kurre s'eshte bere.

The point is that education is not a mechanical system.

Ceshtja eshte se arsimi nuk eshte nje sistem mekanik.

It's a human system.

Eshte nje sistem njerezor. Ka te beje me njerezit,

It's about people,

people who either do want to learn or don't want to learn.

te cilet kane deshire ose nuk kane deshire te mesojne.

Every student who drops out of school has a reason for it

Secili nxenes qe e le shkollen ka nje arsye

which is rooted in their own biography.

e cila rrenjoset ne biografine e tyre.

They may find it boring.

Atyre mund te ju duket e merzitshme. Atyre mund te ju duket pa vend.

They may find it irrelevant.

Kjo mund te ju duket atyre ne kundershtim

They may find that it's at odds with the life they're living outside of school.

me jeten qe po jetojne jashte shkolles.

Ka trende, por historite mbetem cdo here unike.

There are trends, but the stories are always unique.

Se fundi, isha ne nje takim ne Los Angjelos --

I was at a meeting recently in Los Angeles of --

they're called alternative education programs.

ato quhen programe alternative te arsimit.

These are programs designed to get kids back into education.

Keto jane prgrame te dizejnuara per ti kthyer femijet neper shkolla.

They have certain common features.

Ata kanë karakteristika të caktuara të përbashkëta.

They're very personalized.

Ata janë shumë të personalizuar.

They have strong support for the teachers,

Ata kane mbeshtetje totale nga mesuesit,

close links with the community and a broad and diverse curriculum,

lidhje te ngushta me komunitetin

dhe nje kurrikulum te gjere dhe te ndryshem,

and often programs which involve students outside school as well as inside school.

dhe shume shpesh programe ne te cilat perfshihen nxenesit

jashte shkolles po ashtu edhe mbrenda saj.

And they work.

Dhe ata punojne.

What's interesting to me is, these are called "alternative education."

Ajo cka eshte interesante per mua eshte se,

keta quhen "arsim alternativ."

(Laughter)

You know?

E dini?

And all the evidence from around the world is,

Dhe e gjithe deshmia nga e gjithe bota eshte,

if we all did that, there'd be no need for the alternative.

në qoftë se ne të gjithë e bëmë këtë, nuk do të ketë nevojë për alternativë.

(Applause)

(Duartroktije)

(Applause ends)

Kështu që unë mendoj se ne duhet të zgjedhimnjë metaforë të ndryshëme.

So I think we have to embrace a different metaphor.

We have to recognize that it's a human system,

Ne duhet te pranojme ky eshte nje sistem njerezor,

and there are conditions under which people thrive,

dhe ka kushte ndaj te cilave njerezit lulzezojne,

dhe kushte ndaj te cilave nuk do te lulezojne.

and conditions under which they don't.

We are after all organic creatures,

Pas te gjithave, ne jemi krijesa organike,

and the culture of the school is absolutely essential.

dhe kultura e shkollave eshte absolutisht esenciale.

Culture is an organic term, isn't it?

Kultura eshte nje term organik, a po jo?

Not far from where I live is a place called Death Valley.

Jo shume larg prej ku une jetoj eshte nje vend i quajtur Lugina e vdekjes.

Death Valley is the hottest, driest place in America,

Lugina e vdekjes eshte vendi me i nxehte, dhe i thate ne Amerike,

and nothing grows there.

dhe nuk rritet asgje atje.

Asgje nuk rritet atje sepse nuk bije shi.

Nothing grows there because it doesn't rain.

Hence, Death Valley.

Prandaj, Lugina e Vdekjes.

In the winter of 2004, it rained in Death Valley.

Ne dimirin e 2004-ës, ka rene shi ne Luginen e Vdekjes.

Seven inches of rain fell over a very short period.

Shtatë inç e shiut ranë gjatë një periudhe shumë të shkurtër.

Dhe ne pranveren e 2005-ës, ishte nje fenomen.

And in the spring of 2005, there was a phenomenon.

The whole floor of Death Valley was carpeted in flowers for a while.

E tere dyshemja e Lugines se Vdekjes ishte me mbuluar me lule

per nje kohe.

What it proved is this:

Cka eshte e deshmuar eshte se: Lugina e Vdekjes nuk ka vdekur.

that Death Valley isn't dead.

Eshte ne gjume.

It's dormant.

Right beneath the surface are these seeds of possibility

Mu ne mes te siperfaqes jane keto fara te mundesise

duke pritur kushtet e duhura qe te shperthejne,

waiting for the right conditions to come about,

and with organic systems, if the conditions are right,

dhe me sistemet organike, nese kushtetet jane ne rregull,

jeta eshte e pa shmangshme. Ndodh cdo here.

life is inevitable.

It happens all the time.

You take an area, a school, a district,

Ju merrni nje zone, nje shkolle, krahine,

you change the conditions, give people a different sense of possibility,

u'a ndrroni kushtet, u jepni njerezve nje tjter ndjesi te mundesise.

a different set of expectations, a broader range of opportunities,

nje tjeter grup te prishtshmerive,

nje rradhe me te gjere te mundesive,

you cherish and value the relationships between teachers and learners,

ju e ushqeni dhe vlersoni marredhenien ndermjet mesuesve dhe nxenesve,

ju u ofroni njerezve zgjedhjen per te qene kreativ

you offer people the discretion to be creative

and to innovate in what they do,

dhe te pertij ate cka bejne,

and schools that were once bereft spring to life.

dhe shkollat qe dikur ishin te privuara ti kthehen jetes.

Great leaders know that.

Lideret e medhenj e dine ate.

The real role of leadership in education --

Roli i vertete i lidershipit ne arsim--

and I think it's true at the national level,

nuk duhet te kontrollohet dhe komandohet nga

the state level, at the school level --

niveli kombetar, shteteror

is not and should not be command and control.

dhe niveli shkollor--

The real role of leadership is climate control,

Roli kryesor i lidershipit eshte kontrollit i mjedisit,

creating a climate of possibility.

krijimi i nje mundesie mjedisore.

And if you do that, people will rise to it

Dhe nese e beni kete, njerezit do te ngriten per ate

and achieve things that you completely did not anticipate

dhe mbrrinje gjera te cilat nuk i kane parashikuar

and couldn't have expected.

dhe qe nuk i kane pritur.

There's a wonderful quote from Benjamin Franklin.

Eshte nje thenie e mrekullushme nga Benxhamin Frenklin.

"There are three sorts of people in the world:

" Ekzistojne tre lloje njerezish ne bote:

Those who are immovable,

Ata te cilet jane te pa ndryshushem

njerez te cilet nuk kuptojne, ata te cilet nuk duan te kuptojne,

people who don't get it,

or don't want to do anything about it;

ata te cilet bejne gjithcka per te arritut.

there are people who are movable,

Ka njerez te cilet jane te ndryshushem,

people who see the need for change

njerez qe shohin nevojen per ndryshim

and are prepared to listen to it;

dhe jane te pergatitur te degjojne ate.

and there are people who move,

Dhe ka njerez te cilen levizin,

people who make things happen."

njerez te cilet i vene ne funksion gjerat."

And if we can encourage more people, that will be a movement.

Dhe nese ne mund te inkurajojme me shume njerez,

kjo do te jete nje levizje.

And if the movement is strong enough,

Dhe nese levizja eshte mjaft e forte,

that's, in the best sense of the word, a revolution.

qe do te thote, ne kuptimin e mire te fjales, revolucion.

And that's what we need.

Dhe kjo eshte ajo cka na duhet.

Thank you very much.

Faleminderit shume.

(Applause)

Duartrokitje

Faleminderit shume. ( Duartrokitje)

Thank you very much.

(Applause)