Dare to Educate Afghan Girls | Shabana Basij-Rasikh | TED Talks

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Аудармашы: Nursultan Aubakirov Редактор: Aigul Kozhantaeva

When I was 11,

11 жасымда

I remember waking up one morning to the sound of joy in my house.

үйімдегі қуанышты дауыстан таңертең оянғаным әлі есімде.

My father was listening to BBC News

Әкем кішкентай, сұр радиосынан

on his small, gray radio.

BBC жаңалықтарын тыңдайтын.

There was a big smile on his face which was unusual then,

Оны жүзінде сол кезде әдеттен тыс

because the news mostly depressed him.

қуаныш бар еді.

"The Taliban are gone!" my father shouted.

Әкем: «Талибандар кетті!» - деп айқайлап жіберді.

I didn't know what it meant,

Мұның не екенін түсінбесем де,

but I could see that my father was very, very happy.

әкемнің бақытты жүзін көрдім.

"You can go to a real school now," he said.

Ол: «Енді сен мектепке бара аласың» - деді.

A morning that I will never forget.

Сол күнгі таңғы мезгілді ешқашан ұмытпаймын.

A real school.

Кәдімгі шын мектеп.

You see, I was six when the Taliban took over Afghanistan

Талибандар Ауғанстанды басып алып,

and made it illegal for girls to go to school.

қыздарға мектепке баруға тыйым салған уақытта алты жаста едім.

So for the next five years, I dressed as a boy

Одан кейінгі бес жылда әпкемді мектепке апару үшін

to escort my older sister, who was no longer allowed

ұл болып киініп жүрдім.

to be outside alone, to a secret school.

Елден құпия мектепке баратынбыз.

It was the only way we both could be educated.

Тек осылай ғана біз екеуміз де білім ала алатын едік.

Each day, we took a different route

Біз күнде жүретін жолымызды

so that no one would suspect where we were going.

өзгелер біліп қоймасын деп өзгертіп отырдық.

We would cover our books in grocery bags

Кітаптарымызды азық-түлік сөмкесіне салдық,

so it would seem we were just out shopping.

сонда жай ғана дүкенге шыққан сияқты болып көрінетінбіз.

The school was in a house,

Мектеп үйдің ішінде болатын,

more than 100 of us packed in one small living room.

100-ден аса адам кішкентай бір бөлмеде отыратынбыз.

It was cozy in winter but extremely hot in summer.

Қыста бұл ыңғайлы еді, ал жазда шыдау мүмкін болмайтын.

We all knew we were risking our lives --

Біз, ұстаздарымыз, ата-аналарымыз –

the teacher, the students and our parents.

бәріміз де өмірімізді тәуекелге тігіп отырғанымызды білдік.

From time to time, the school would suddenly be canceled

Кей кезде Талибандардың күдіктенуінен,

for a week because Taliban were suspicious.

сабақ болмай қалатын.

We always wondered what they knew about us.

Біз туралы біле ме екен деп уайымдайтынбыз.

Were we being followed?

Бізді аңдып жүр ме?

Do they know where we live?

Біздің қайда тұратынымызды біле ме?

We were scared,

Біз қорықтық,

but still, school was where we wanted to be.

бірақ, сонда да мектепке барғымыз келетін.

I was very lucky to grow up in a family

Білімді құрметтейтін,

where education was prized and daughters were treasured.

ал қыздарына қазынадай қарайтын отбасында туғаныма бақыттымын.

My grandfather was an extraordinary man for his time.

Менің атам өз заманының ерекше адамы болатын.

A total maverick from a remote province of Afghanistan,

Ауғанстанның шалғай ауылынан шыққан абсолютті авантюрист,

he insisted that his daughter, my mom,

ол қызының, яғни анамның сабаққа баруын талап етемін деп,

go to school, and for that he was disowned by his father.

өз әкесінің қарсылығына тап болған адам.

But my educated mother became a teacher.

Осылайша менің білімді анам ұстаз болды.

There she is.

Міне, ол суретте.

She retired two years ago, only to turn our house

Ол 2 жыл бұрын жұмыстан шығып,

into a school for girls and women in our neighborhood.

үйімізді көрші қыздар мен әйелдерді оқыту үшін мектепке айналдырды.

And my father -- that's him --

Менің әкем — міне ол —

he was the first ever in his family to receive an education.

отбасындағы бірінші болып білім алған адам.

There was no question that his children

Оның алдында қыздарды қоса алғанда,

would receive an education, including his daughters,

балалары білім ала ма деген сұрақ туған емес,

despite the Taliban, despite the risks.

Талибандардың қоқан-лоққысына қарамай, тәуекелге бел буып мектепке берген.

To him, there was greater risk in not educating his children.

Ол үшін балалары білім алмаса, сол қорқыныш болар еді.

During Taliban years, I remember

Талибандар басқарған жылдары

there were times I would get so frustrated by our life

өмірден көңілімнің қалғаны соншалық, үнемі қорқынышта болып,

and always being scared and not seeing a future.

өз болашағымды мүлде елестете алмайтын кездер әлі есімде.

I would want to quit,

Мен бәрін де тастағым келетін

but my father,

бірақ, әкем

he would say,

былай дейтін:

"Listen, my daughter,

«Мені тыңда, қызым,

you can lose everything you own in your life.

сен өміріңдегі бардың бәрін жоғалтуың мүмкін.

Your money can be stolen. You can be forced to leave your home during a war.

Ақшаңды ұрлауы мүмкін, соғыс кезінде үйіңді де тастауға тура келеді,

But the one thing that will always remain with you

бірақ бір нәрсе өзіңмен қалады,

is what is here,

ол сенің басыңдағы нәрсе,

and if we have to sell our blood to pay your school fees,

егер де сенің білім алуың үшін, бізге қан сатуға тура келсе,

we will.

біз оған да дайынбыз.

So do you still not want to continue?"

Сенің әлі де білім алғың келмей ме?»

Today I am 22.

Қазір менің жасым 22-де.

I was raised in a country that has been destroyed

Мен ондаған жылға созылған соғыстың

by decades of war.

әсерінен қираған елде өстім.

Fewer than six percent of women my age have made it beyond high school,

Менің жасымдағы әйелдердің 6%-дан азы ғана мектепті бітірді,

and had my family not been so committed to my education,

егер де менің де отбасымда білім бағаланбаса,

I would be one of them.

мен де солардың қатарында болар едім.

Instead, I stand here a proud graduate of Middlebury College.

Бірақ, осында тұрғаныма және Миддлбери колледжін бітіргенім үшін қуанамын.

(Applause)

(Қол соғу)

When I returned to Afghanistan, my grandfather,

Ауғанстанға қайта келгенімде,

the one exiled from his home for daring to educate his daughters,

қыздарына білім беремін дегені үшін, үй іші теріс айналған атам,

was among the first to congratulate me.

мені құттықтағандардың алғашқысы болды.

He not only brags about my college degree,

Ол тек қана менің білім алғаным үшін ғана емес,

but also that I was the first woman,

сонымен қатар Кабул көшелері бойымен

and that I am the first woman

оны машинамен алып жүрген,

to drive him through the streets of Kabul.

иә машина айдаған ең алғашқы әйел болғаным үшін де мақтанды.

(Applause)

(Қол соғу)

My family believes in me.

Отбасым маған сенеді.

I dream big, but my family dreams even bigger for me.

Көп нәрсені армандаймын, бірақ отбасым мен үшін үлкен нәрселерді тілейді.

That's why I am a global ambassador for 10x10,

Міне, сондықтан да әйелдерді оқытуға бағытталған халықаралық

a global campaign to educate women.

10х10 компаниясының халықаралық елшісімін.

That's why I cofounded SOLA,

Міне, сондықтан да қыздарға

the first and perhaps only boarding school

әлі де мектепке бару қауіпті болып саналатын,

for girls in Afghanistan,

Ауғанстандағы қыздарға арналған,

a country where it's still risky for girls to go to school.

SOLA мектеп-пансионы құрылтайшысының бірімін.

The exciting thing is that I see students at my school

Ең қызығы — мектебімнің осы мүмкіндікті жібергісі келмейтін

with ambition grabbing at opportunity.

оқушыларын көру.

And I see their parents and their fathers

Әйелдің білім алуына қатысты теріс ойларға қарамастан,

who, like my own, advocate for them,

олардың ата-анам сияқты,

despite and even in the face of daunting opposition.

қолдап отырған ата-аналарының, әкелерінің барын көріп отырмын

Like Ahmed. That's not his real name,

Ахмед сияқты. Бұл оның шын аты емес,

and I cannot show you his face,

бірақ сіздерге оның жүзін көрсете аламаймын.

but Ahmed is the father of one of my students.

Ахмед — оқушыларымның бірінің әкесі.

Less than a month ago, he and his daughter

Жарты ай бұрын, қызы екеуі

were on their way from SOLA to their village,

ауылдарына SOLA-дан қайтып келе жатқанда,

and they literally missed being killed

сол кезде жол бойына қойылған

by a roadside bomb by minutes.

бомбаның жарылысынан қаза бола жаздады.

As he arrived home, the phone rang,

Ол үйіне кіре салған бетте телефон шырылдап,

a voice warning him

арғы шетіндегі дауыс:

that if he sent his daughter back to school,

"Егер тағы да қызыңды мектепке жіберсең,

they would try again.

тағы да өлтіруге тырысамыз", - деді.

"Kill me now, if you wish," he said,

«Егер өлтіргілерің келсе, қазір өлтіріңдер,

"but I will not ruin my daughter's future

бірақ, сендердің ескірген және артта қалған сенімдерің үшін

because of your old and backward ideas."

қызымның болашағын құртпаймын», — деп жауап берді.

What I've come to realize about Afghanistan,

Міне, менің Ауғанстанда түсінгенім осы,

and this is something that is often dismissed in the West,

және Батыста бұл туралы көп айтылмайды

that behind most of us who succeed

Көбіміздің артымызда,

is a father who recognizes the value in his daughter

өз қызының қадірін білетін,

and who sees that her success is his success.

қызының жеңісі – өз жеңісі деп білетін әкелер тұр.

It's not to say that our mothers aren't key in our success.

Бірақ аналарымыз жеңіске жетуімізге көмектеспейді дегенім емес.

In fact, they're often the initial and convincing negotiators

Алғаш қыздарының болашағын

of a bright future for their daughters,

ойлайтындар дәл осылар,

but in the context of a society like in Afghanistan,

бірақ Ауғанстан сияқты елде

we must have the support of men.

біз ер адамдардың қолдауына ие болуымыз керек.

Under the Taliban, girls who went to school

Талибандар басқарған кезде, мектепке баратын қыздар саны

numbered in the hundreds --

бар-жоғы бірнеше жүз болды,

remember, it was illegal.

бірақ бұның заңсыз болғандығын ұмытпаңыздар.

But today, more than three million girls are in school in Afghanistan.

Қазіргі кезде Ауғанстанда 3 млн. қыз мектепке барады.

(Applause)

(Қол соғу)

Afghanistan looks so different from here in America.

Америкадан Ауғанстан мүлдем басқаша.

I find that Americans see the fragility in changes.

Америкалықтар бұл өзгерісті уақытша деп ойлайды.

I fear that these changes will not last

Көп өзгеріс Америка әскері шығарылған соң,

much beyond the U.S. troops' withdrawal.

ұзақ уақытқа бармай ма деп қорқамын.

But when I am back in Afghanistan,

Бірақ Ауғанстанға қайтып келген соң,

when I see the students in my school

мектебімде оқып жатқандар мен

and their parents who advocate for them,

оларды қолдап, көтеріп отырған ата-аналарды көремін.

who encourage them, I see a promising future

ұзақ мерзімді өзгерістер мен

and lasting change.

келешегі бар болашақты көріп отырмын.

To me, Afghanistan is a country of hope and boundless possibilities,

Мен үшін Ауғанстан — үміт пен шексіз мүмкіндік елі

and every single day

және күн сайын

the girls of SOLA remind me of that.

SOLA оқушылары есіме осыны салып отырады.

Like me, they are dreaming big.

Мен сияқты, олар да көп нәрсені армандайды.

Thank you.

Рақмет.

(Applause)

(Қол соғу)