Dare to Educate Afghan Girls | Shabana Basij-Rasikh | TED Talks

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Amaranta Heredia Jaén Reviewer: TED Open Translation

When I was 11,

زه چي يوولس کلنه وم،

I remember waking up one morning to the sound of joy in my house.

زما په یاد دي چې یوه ورځ پخپل کور کې د خوشالۍ پر غږونو را و ویښه شوم.

My father was listening to BBC News

زما پلار د بي بي سي خبرونه اورېدل

on his small, gray radio.

له خپلې وړوکې، خړې رېډيو څخه

There was a big smile on his face which was unusual then,

د هغه په مخ پراخه موسکا وه چې هغه وختونو کې یوه غېرمعمولي خبره وه،

because the news mostly depressed him.

ځکه چې خبرونو به هغه اکثره وخت خپه کاوه.

"The Taliban are gone!" my father shouted.

"طالبان لاړل." زما پلار په چيغه ووېل.

I didn't know what it meant,

زه د دې خبرې په مانا نه پوهېدم،

but I could see that my father was very, very happy.

خو ما لیدل چې پلار مې ډېر زیات خوشاله و.

"You can go to a real school now," he said.

هغه وويل: "ته اوس سم ښوونځي ته تللاى شې."

A morning that I will never forget.

هغه سهار به مې کله هم هېر نه شي.

A real school.

سم ښوونځي.

You see, I was six when the Taliban took over Afghanistan

زه شپږکلنه وم، چې طالبانو افغانستان ونیو

and made it illegal for girls to go to school.

او د جینکو تعلیم يې غېرقانوني وګرځاوه

So for the next five years, I dressed as a boy

نو تر راتلونکو پينځو کالونو پورې به زه د هلکانو په جامو کې

to escort my older sister, who was no longer allowed

له خپلې مشرې خور سره، چې هغې ته اوس د کور نه د وتلو اجازه نه وه،

to be outside alone, to a secret school.

یوه پټ ښوونځي ته تلم.

It was the only way we both could be educated.

يواځې همدا طریقه وه چې موږ زدکړې ترلاسه کولاى شوې.

Each day, we took a different route

موږ به هره ورځ په یوه بله لاره تللو

so that no one would suspect where we were going.

چې څوک شک ونه کړي چې موږ چېرې تللو.

We would cover our books in grocery bags

موږ به خپل کتابونه د سودا په کڅوړو کې پټول

so it would seem we were just out shopping.

نو داسې به ښکارېده چي ګواکې موږ د سودا لپاره روانې یو.

The school was in a house,

ښوونځی په یوه کور کې و،

more than 100 of us packed in one small living room.

شاوخوا سل جينکۍ به په یوې کوټې ورننوتې وو.

It was cozy in winter but extremely hot in summer.

په ژمي به هغه ځای تود و خو په اوړي به ډېر زیات ګرم و.

We all knew we were risking our lives --

موږ ټول پوهېدو چې خپل ژوند مو په خطر کې اچولى

the teacher, the students and our parents.

که استاذان وو، که زده کوونکې او که ميندې پلرونه وو.

From time to time, the school would suddenly be canceled

وخت په وخت به مو ښوونځى ناڅاپه تر یوې اوونۍ بند کړل شو

for a week because Taliban were suspicious.

ځکه چې طالبان پرې شکمن شوي وو.

We always wondered what they knew about us.

موږ به تل حيرانې وو چې دوى په موږ څه خبر شول.

Were we being followed?

آیا دوى موږ تعقیبوي؟

Do they know where we live?

آیا دوى خبر دي چې موږ چېرې اوسېږو؟

We were scared,

موږ به وېرېدلو

but still, school was where we wanted to be.

خو بیا هم ښوونځی هملته و، چې موږ ورتلل غوښتل.

I was very lucky to grow up in a family

زه بختوره يم چي په داسې کورنۍ کې لويه شوې یم

where education was prized and daughters were treasured.

چې د تعلیم قدر پکې کېده او لوڼه پکې نازول کېدې.

My grandfather was an extraordinary man for his time.

زما نیکه د خپل وخت یو غيرعادي سړی و.

A total maverick from a remote province of Afghanistan,

هغه د افغانستان د یوه لرې ولایت یو بیخي بېکسه سړى و

he insisted that his daughter, my mom,

هغه به ټینګار کاوه چې د هغه لور، زما مور

go to school, and for that he was disowned by his father.

بايد ښوونځي ته ځي، ځکه هغه خپل پلار له ځانه پردى کړی و.

But my educated mother became a teacher.

خو زما تعلیم یافته مور ښوونکې شوه

There she is.

وګورئ! هاغه ده

She retired two years ago, only to turn our house

هغه دوه کاله مخکې تقاعد (ریټایر) شوه

into a school for girls and women in our neighborhood.

يواځې د دې لپاره چې زموږ کور د ګاونډ د جینکو او ښځو لپاره په ښوونځي بدل کړي

And my father -- that's him --

او زما پلار – ګورئ دغه دى

he was the first ever in his family to receive an education.

هغه پخپله کورنۍ کې لومړی کس و چې زدکړې يې کړې وې

There was no question that his children

دا خبره یقیني وه چې د هغه بچیان به

would receive an education, including his daughters,

تعلیمونه کوي، د لوڼو په ګډون

despite the Taliban, despite the risks.

برسېره پر دې چي طالبان وو او خطرونه وو

To him, there was greater risk in not educating his children.

هغه خپلو بچو ته په تعلیم نه ورکولو کې زیات خطرونه ليدل

During Taliban years, I remember

د طالبانو په وخت کې، زما په یاد دي

there were times I would get so frustrated by our life

زه به کله کله له ژونده ډېره ناهيلې شوم

and always being scared and not seeing a future.

او زه به تل ډېره وېرېدم او ما خپل راتلونکى نه لیده

I would want to quit,

ما به غوښتل چي ښوونځی پرېږدم

but my father,

خو، زما پلار

he would say,

هغه به ويل

"Listen, my daughter,

- واوره، زما لورکۍ

you can lose everything you own in your life.

تا نه د ژوند هر یو څیز ورکېدای شي.

Your money can be stolen. You can be forced to leave your home during a war.

ستا پېسې غلا کېداى شي. چې جنګ شي نو کور پرېښودو ته مجبوره کېداى شې

But the one thing that will always remain with you

خو هغه یو څیز چې تل به له تا سره وي

is what is here,

هغه دلته دی

and if we have to sell our blood to pay your school fees,

او که د ستا د ښوونځي د فیس ورکولو لپاره موږ د خپلې وینې خرڅولو ته هم اړ شو

we will.

موږ به يې خرڅه کړو

So do you still not want to continue?"

نو اوس هم ته نه غواړې تعلیم ته دوام ورکړې؟

Today I am 22.

نن زه دوه ويشت کلنه يم

I was raised in a country that has been destroyed

زه په یوه داسې هېواد کې را لویه شوې یم

by decades of war.

چې د لسیزو اوږدو جګړو تباه کړی دی

Fewer than six percent of women my age have made it beyond high school,

زما په همځولو کې تر شپږ فيصده کمې جینکۍ تر عالي لیسې وړاندې نه دي تللې

and had my family not been so committed to my education,

او که زما کورنۍ پر تعلیم کلکه نه واى درېدلې

I would be one of them.

زه به اوس د هغوى په شان وم

Instead, I stand here a proud graduate of Middlebury College.

خو برعکس، زه دلته د ميډلبري کالج د فارغې په توګه په ویاړ ولاړه یم

(Applause)

(د ستاينې چکچکې)

When I returned to Afghanistan, my grandfather,

زه چې افغانستان ته ستنه شوم

the one exiled from his home for daring to educate his daughters,

زما نیکه، هغه سړی چې د خپلو لوڼو د تعلیم يافته کولو په جرم له خپل کوره شړل شوی و

was among the first to congratulate me.

لومړى کس و، چې ما ته يې مبارکي وويله

He not only brags about my college degree,

هغه نه یواځې زما د کالج ډګري په وياړ وستايله

but also that I was the first woman,

بلکې دا هم چې زه لومړۍ جینۍ وم چې داسې ډګري مي اخيستې

and that I am the first woman

او دا هم چې زه لومړۍ جینۍ یم چې

to drive him through the streets of Kabul.

هغه مي د کابل په کوڅو کې په موټر کې وګرځاوه، چې ما چلاوه

(Applause)

(د ستاينې چکچې)

My family believes in me.

زما کورنۍ پر ما باور لري

I dream big, but my family dreams even bigger for me.

زه لوی خوبونه وینم، خو زما کورنۍ زما لپاره تر ما هم ستر خوبونه ویني

That's why I am a global ambassador for 10x10,

ځکه خو د ۱۰×۱۰ لپاره نړېواله سفیره یم

a global campaign to educate women.

چې د ښځو د تعلیم لپاره نړېواله مبارزه ده

That's why I cofounded SOLA,

ځکه خو ما د (سولې) بنسټ کښېښود

the first and perhaps only boarding school

چې په افغانستان کې لومړنى او شاید یواځینى د جینکو ښوونځی دی

for girls in Afghanistan,

چې استوګنځای هم لري

a country where it's still risky for girls to go to school.

په داسې يوه هېواد کې چې اوس هم د جینکو د زدکړو لپاره خوندي نه دی

The exciting thing is that I see students at my school

ډېره خوشالوونکې خبره دا ده چې زه پخپل ښوونځي کې داسې زده کوونکې وینم

with ambition grabbing at opportunity.

چې په ډېر همت سره له هرې موقعې ګټه اخلي

And I see their parents and their fathers

او زه د هغوى ميندې پلرونه وینم

who, like my own, advocate for them,

په خاصه توګه پلرونه، چې زما د پلار په شان

despite and even in the face of daunting opposition.

پر سختو مخالفتونو برسېره، د خپلو لوڼو ملاتړ کوي

Like Ahmed. That's not his real name,

د مثال په توګه احمد: دا د هغه اصل نوم نه دی

and I cannot show you his face,

او زه نه شم کولای د هغه څېره تاسو ته وښيم

but Ahmed is the father of one of my students.

خو احمد زما د يوې شاګردې پلار دی

Less than a month ago, he and his daughter

تر یوې میاشتې کم وخت مخکې، دوى

were on their way from SOLA to their village,

له (سوله) ښوونځي خپل کلي ته روان وو

and they literally missed being killed

او د سړک پر غاړه له ښخ شوي بم نه

by a roadside bomb by minutes.

یو څو مينټه لرې وو، چې هغه و چاودېد

As he arrived home, the phone rang,

احمد چي کور ته ورسېد، ټيليفون ورته راغی

a voice warning him

يو کس غږېده، چې هغه ته يې اخطار ورکاوه

that if he sent his daughter back to school,

چې که خپله لور يې بیا ښوونځي ته واستوله

they would try again.

نو دوى به بل برید پرې وکړي

"Kill me now, if you wish," he said,

هغه ورته وويل: "که غواړې، اوس مې و وژنه

"but I will not ruin my daughter's future

خو زه د خپلې لور راتلونکى نه شم خرابولاى

because of your old and backward ideas."

ستاسو په زړو او تيارو فکرونو

What I've come to realize about Afghanistan,

د افغانستان په اړه چي زه پوهه شوې یم هغه څه دي چي

and this is something that is often dismissed in the West,

په غرب کې اکثر له پامه غورځول کیږي

that behind most of us who succeed

په موږ کې اکثره جینکۍ چې بریالۍ شوې دا د پلرونو برکت دي

is a father who recognizes the value in his daughter

ځکه پلرونه دا مني، چي لوڼې هم قدر لري

and who sees that her success is his success.

او د هغوي بریا خپله بریا ګڼي

It's not to say that our mothers aren't key in our success.

زه دا نه وايم چې زموږ ميندې زموږ په بریا کې هېڅ رول نه لري

In fact, they're often the initial and convincing negotiators

په حقیقت، اکثر ميندې وي چې د لور د ځلانده اینده لپاره

of a bright future for their daughters,

لومړۍ خبره وړاندې کوي او په نورو يې مني

but in the context of a society like in Afghanistan,

خو د افغانستان په شان يوه ټولنه کې

we must have the support of men.

موږ بايد د سړيو ملاتړ و لرو

Under the Taliban, girls who went to school

د طالبانو په حکومت کې ښوونځو ته د تلونکو جینکو شمېر

numbered in the hundreds --

په سلګونو وو

remember, it was illegal.

په یاد ولرئ، د جینکو زدکړې غيرقانوني وې

But today, more than three million girls are in school in Afghanistan.

خو نن، په افغانستان کې تر درې میلیونه زیاتې جینکۍ په ښوونځیو کې دي

(Applause)

(چکچکې)

Afghanistan looks so different from here in America.

افغانستان دلته له امریکې ډېر بل ډول ښکاري

I find that Americans see the fragility in changes.

زه اورم، امریکایان دا بدلونونه کلک نه ګڼي

I fear that these changes will not last

زه وېرېږم چې دا بدلونونه به د امریکايي ځواکونو تر وتلو وروسته

much beyond the U.S. troops' withdrawal.

زیات وخت دوام و نه لري

But when I am back in Afghanistan,

خو کله چې زه بيرته افغانستان ته لاړه شم

when I see the students in my school

کله چي د خپل ښوونځي زده کوونکې ووینم

and their parents who advocate for them,

او د هغوى ميندې پلرونه چې د هغوى ملاتړ کوي

who encourage them, I see a promising future

هغوى ته حوصله ورکوي، نو يو هيله من سباوون

and lasting change.

او دوام لرونکي بدلونونه وینم

To me, Afghanistan is a country of hope and boundless possibilities,

زما لپاره افغانستان له هیلو او لامحدوده امکاناتو ډک هېواد دی

and every single day

او هره ورځ

the girls of SOLA remind me of that.

د (سوله) ښوونځي جینکۍ ما ته دا خبره کوي

Like me, they are dreaming big.

چې زما غوندې هغوى هم لوی خوبونه ویني

Thank you.

مننه.

(Applause)

(د ستاينې چکچکې)