Dare to Educate Afghan Girls | Shabana Basij-Rasikh | TED Talks

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Gulchin Taghiyeva Reviewer: Fəxri Xanlarzadə

When I was 11,

11 yaşımdaydım.

I remember waking up one morning to the sound of joy in my house.

Səhərin birində, evimizdəki sevinc səslərinə oyandığım indiki kimi yadımdadır.

My father was listening to BBC News

Atam balaca boz radiosunda BBC Xəbərlərinə

on his small, gray radio.

qulaq asırdı.

There was a big smile on his face which was unusual then,

Üzündə o vaxt heç alışıq olmadığımız bir təbəssüm vardı,

because the news mostly depressed him.

çünki xəbərlər əksərən üzərdi onu.

"The Taliban are gone!" my father shouted.

"Taliban geri çəkildi!" - deyə qışqırdı atam.

I didn't know what it meant,

Bunun nə demək olduğunu başa düşmədim,

but I could see that my father was very, very happy.

amma atamın necə xoşbəxt olduğunu görə bilirdim.

"You can go to a real school now," he said.

"İndi əsl məktəbə gedə bilərsən", - dedi atam.

A morning that I will never forget.

Heç unuda bilməyəcəyim bir səhər idi.

A real school.

Əsl məktəbə getmək.

You see, I was six when the Taliban took over Afghanistan

Taliban Əfqanıstanı ələ keçirib qızlar üçün məktəbi

and made it illegal for girls to go to school.

qeyri-qanuniləşdirəndə cəmi 6 yaşım vardı.

So for the next five years, I dressed as a boy

Beləcə, sonrakı beş il ərzində, artıq təkbaşına çölə çıxması

to escort my older sister, who was no longer allowed

yasaqlanmış bacımı müşaiyət edərək gizli məktəbə getmək

to be outside alone, to a secret school.

üçün oğlan kimi geyinməli oldum.

It was the only way we both could be educated.

İkimizin də təhsil ala bilməmiz üçün tək yolumuz buydu.

Each day, we took a different route

Hər gün fərqli bir yoldan gedərdik ki,

so that no one would suspect where we were going.

heç kim hara getdiyimizdən şübhələnməsin.

We would cover our books in grocery bags

Kitablarımızı bazar torbalarına bükərdik,

so it would seem we were just out shopping.

sadəcə alış-verişə çıxdığımızı sansınlar deyə.

The school was in a house,

Məktəb bir evin içindəydi,

more than 100 of us packed in one small living room.

100-dən artıq adam bir balaca otağın içində paketlənmiş kimi.

It was cozy in winter but extremely hot in summer.

Qış vaxtı rahat idi, amma yayda dəhşət isti olardı.

We all knew we were risking our lives --

Müəllimlər, şagirdlər və valideynlərimiz- hamımız

the teacher, the students and our parents.

həyatımızı təhlükəyə atdığımızı bilirdik.

From time to time, the school would suddenly be canceled

Bəzən, Taliban şübhələndiyi üçün, məktəb qəfildən

for a week because Taliban were suspicious.

bir həftəlik bağlanardı.

We always wondered what they knew about us.

Həmişə haqqımızda nə isə bildiklərindən qorxardıq.

Were we being followed?

Görəsən, izləyirlərmi bizi?

Do they know where we live?

Harada yaşadığımızı bilirlərmi?

We were scared,

Qorxurduq,

but still, school was where we wanted to be.

amma yenə də, məktəb, olmaq istədiyimiz yer idi.

I was very lucky to grow up in a family

Mən əslində çox şanslı idim, təhsilə dəyər verən

where education was prized and daughters were treasured.

və qızlarını bir xəzinə sayan bir ailədə böyüdüyüm üçün.

My grandfather was an extraordinary man for his time.

Babam, öz dövrünə görə fövqəladə bir insan idi.

A total maverick from a remote province of Afghanistan,

Əfqanıstanın ucqar bir yerində yaşayan fərqli bir düşüncə sahibi,

he insisted that his daughter, my mom,

qızının, yəni anamın, məktəbə getməsi üçün israr etdi,

go to school, and for that he was disowned by his father.

və buna görə hətta atası tərəfindən övladlıqdan rədd edildi.

But my educated mother became a teacher.

Amma mənim təhsil görmüş anam müəllim oldu.

There she is.

Odur.

She retired two years ago, only to turn our house

İki il əvvəl təqaüdə çıxdı, və evimizi

into a school for girls and women in our neighborhood.

qonşuluqdakı qızlar və qadınlar üçün bir məktəbə çevirdi.

And my father -- that's him --

Və atam - budur -

he was the first ever in his family to receive an education.

ailəsində təhsil görmüş ilk fərd idi.

There was no question that his children

Qızları da daxil, onun uşaqlarının da

would receive an education, including his daughters,

təhsil alacağına heç şübhə yox idi.

despite the Taliban, despite the risks.

Taliban təhlükəsinə baxmayaraq, riskləri gözə alaraq.

To him, there was greater risk in not educating his children.

Ona görə, uşaqlarının təhsil almaması daha təhlükəli idi.

During Taliban years, I remember

Taliban illərində, yadıma gəlir,

there were times I would get so frustrated by our life

vaxtlar olurdu, həyatımızdan, həmişə qorxu içində olmaqdan

and always being scared and not seeing a future.

və gələcəkdən bir işıq görməməkdən usanardım.

I would want to quit,

Hər şeydən əlimi üzməyim gələrdi.

but my father,

Atam isə,

he would say,

deyərdi,

"Listen, my daughter,

"Dinlə, qızım,

you can lose everything you own in your life.

həyatındakı hər bir şeyi itirə bilərsən.

Your money can be stolen. You can be forced to leave your home during a war.

Pulun-paran oğurlana bilər. Savaşlar içində evini tərk etməyə məcbur qoyula bilərsən.

But the one thing that will always remain with you

Ancaq səninlə daim qalacaq olan tək şey

is what is here,

burdakıdır,

and if we have to sell our blood to pay your school fees,

və əgər sənin məktəb xərclərini ödəmək üçün qanımızı belə satmalı olsaq,

we will.

satıb səni məktəbə göndərəcəyik.

So do you still not want to continue?"

İndi, hələ də davam etməməkdə israrlısanmı?"

Today I am 22.

Bu gün 22 yaşındayam.

I was raised in a country that has been destroyed

On illərlə davam edən müharibədə dağıdılmış

by decades of war.

bir ölkədə böyümüşəm.

Fewer than six percent of women my age have made it beyond high school,

Yaşıdlarımın ancaq 6%-dən azı orta məktəbi bitirə bilib,

and had my family not been so committed to my education,

və əgər ailəm təhsilimin ardınca bu qədər getməsəydi,

I would be one of them.

mən də bunu bacarmazdım.

Instead, I stand here a proud graduate of Middlebury College.

Əvəzində, mən, burada, sizin qarşınızda məğrur bir Middlebury Collec məzunu olaraq dayanıram.

(Applause)

(Alqış)

When I returned to Afghanistan, my grandfather,

Əfaqınsatana qayıtdıqda, məni ilk təbrik edən

the one exiled from his home for daring to educate his daughters,

kəslərdən biri, qızını məktəbə göndərdiyinə görə

was among the first to congratulate me.

sürgün olunmuş öz babam idi.

He not only brags about my college degree,

O, ancaq məzun olduğuma görə deyil,

but also that I was the first woman,

həm də Kabil küçələrində

and that I am the first woman

onu maşınla gəzdirən ilk qadın olduğuma

to drive him through the streets of Kabul.

görə öyünür.

(Applause)

(Alqış)

My family believes in me.

Ailəm mənə inanır.

I dream big, but my family dreams even bigger for me.

Böyük xəyallarım var, ailəmin mənim üçün xəyalları isə daha böyükdür.

That's why I am a global ambassador for 10x10,

Buna görə də, 10x10 adlı qadınlara təhsil amaclı

a global campaign to educate women.

bir qlobal kampaniyasının elçisiyəm.

That's why I cofounded SOLA,

Buna görədir ki, qadınların

the first and perhaps only boarding school

məktəbə getməsinin hələ də riskli olduğu bir ölkədə,

for girls in Afghanistan,

Əfqanıstanda, ilk yatılı məktəb

a country where it's still risky for girls to go to school.

olan SOLA-nın qurucularındanam.

The exciting thing is that I see students at my school

Ən gözəli də budur ki, məktəbimdə içlərində

with ambition grabbing at opportunity.

imkanlardan yararlanma eşqi olan tələbələr görürəm.

And I see their parents and their fathers

Və valideynlərinin, atalarının, atamın mənə

who, like my own, advocate for them,

etdiyi kimi, bütün qarşı çıxanlara baxmayaraq

despite and even in the face of daunting opposition.

öz qızlarına necə dəstək olduqlarını görürəm.

Like Ahmed. That's not his real name,

Eynən Əhməd kimi. Sizə onun

and I cannot show you his face,

üzünü və həqiqi adını deyə bilmirəm,

but Ahmed is the father of one of my students.

ancaq o, tələbələrimdən birinin atasıdır.

Less than a month ago, he and his daughter

Təxminən bir ay əvvəl, qızı ilə birlikdə SOLA-dan

were on their way from SOLA to their village,

kəndlərinə gedərkən, yol kənarındakı

and they literally missed being killed

bomba partlamasında ölməkdən onları

by a roadside bomb by minutes.

bir neçə dəqiqə ayırdı.

As he arrived home, the phone rang,

Evə çatanda telefonları çaldı və

a voice warning him

telefondakı səs onu,

that if he sent his daughter back to school,

qızını məktəbə göndərməyə davam edəcəyi halda,

they would try again.

partlayışın təkrarlanacağı ilə hədələdi.

"Kill me now, if you wish," he said,

O isə, "İstəyirsinizsə, indi öldürün məni," - dedi,

"but I will not ruin my daughter's future

"ancaq sizin geridəqalmış və köhnə fikirlərinizə

because of your old and backward ideas."

görə qızımın gələcəyini korlayacaq deyiləm."

What I've come to realize about Afghanistan,

Zamanla Əfqanıstan barədə kəşf etdiyim şey,

and this is something that is often dismissed in the West,

bəzən Qərblilər tərəfindən gözardı edilən fakt -

that behind most of us who succeed

uğuru yaxalamış hər birimizin arxasında

is a father who recognizes the value in his daughter

qızının dəyərini bilib onun uğurunu öz uğuru sayan

and who sees that her success is his success.

bir atanın dayanmasıdır.

It's not to say that our mothers aren't key in our success.

Hərçənd analarımızın uğurumuzun açarı olmadığı anlamına gəlməz bu.

In fact, they're often the initial and convincing negotiators

Əslində, ataları qızlarının parlaq gələcəyinə inandıran

of a bright future for their daughters,

və yönləndirən əksərən analardır.

but in the context of a society like in Afghanistan,

Ancaq Əfqənistandakı kimi bir cəmiyyətdə,

we must have the support of men.

kişilərin dəstəyi labüddür.

Under the Taliban, girls who went to school

Taliban dövründə məktəbə gedən qızların sayı

numbered in the hundreds --

yüzlərlə ölçülürdü -

remember, it was illegal.

bildiyiniz kimi, bu, qeyr-qanuni buyurulmuşdu.

But today, more than three million girls are in school in Afghanistan.

Hal-hazırda isə, Əfqanıstanda məktəbə gedən qızların sayı 3 milyondan çoxdur.

(Applause)

(Alqış)

Afghanistan looks so different from here in America.

Əfqanıstan Amerikadan baxınca çox fərqli görünür.

I find that Americans see the fragility in changes.

Amerikanların dəyişiklərdəki dayanıqsızlıqları gördüklərini anlayıram.

I fear that these changes will not last

Bu dəyişikliklərin ABŞ ordusu çəkildikdən sonra çox

much beyond the U.S. troops' withdrawal.

uzun çəkməyəcəyindən qorxuram.

But when I am back in Afghanistan,

Ancaq mən Əfqanıstana qayıdıb

when I see the students in my school

məktəbdə uşaqları və onlara dəstək olub

and their parents who advocate for them,

ruhlandıran valideyinlərini görəndə,

who encourage them, I see a promising future

işıqlı bir gələcəyə və

and lasting change.

davamlı bir dəyişikliyə olan inamım artır.

To me, Afghanistan is a country of hope and boundless possibilities,

Mənə görə, Əfqanıstan ümidlərin və sərhədsiz imkanların ölkəsidir,

and every single day

və SOLA-da oxuyan qızlar da

the girls of SOLA remind me of that.

bunu hər gün mənə bir daha andırırlar.

Like me, they are dreaming big.

Onlar da mənim kimi böyük xəyallar qururlar.

Thank you.

Çox sağ olun.

(Applause)

(Alqış)