Lightning calculation and other "mathemagic" | Arthur Benjamin

Translator: Toño del Barrio Reviewer: James Piton

Good morning, ladies and gentlemen.

Nu, bonan matenon, gesinjoroj.

My name is Art Benjamin, and I am a "mathemagician."

Mia nomo estas Art Benjamin, kaj mi estas "matemagiisto".

What that means is, I combine my loves of math and magic

Kion tio signifas estas ke mi kombinas miajn amojn al matematiko kaj al magio

to do something I call "mathemagics."

por fari ion, kion mi nomas "matemagio".

But before I get started, I have a quick question for the audience.

Sed antaŭ ol ni komencu, mi havas rapidan demandon por la aŭskultantaro.

By any chance, did anyone happen

Ĉu hazarde iu el vi

to bring with them this morning a calculator?

kunportis ĉimatene kalkulilon?

Seriously, if you have a calculator with you, raise your hand.

Serioze, se vi havas kalkulilon ĉe vi, levu vian manon, levu vian manon.

Raise your hand. Did your hand go up?

Mi -- estis -- ĉu via mano supras?

Now bring it out, bring it out. Anybody else?

Nun alportu ĝin, alportu ĝin. Ĉu alia?

I see, I see one way in the back.

Mi vidas, mi vidas unu tie malantaŭe.

You sir, that's three.

Vi sinjoro, jam estas tri.

And anybody on this side here?

Kaj ĉu iu en tiu ĉi parto?

OK, over there on the aisle.

Bone, vi tie en la koridoro. Vi kvar kun viaj kalkuliloj,

Would the four of you please bring out your calculators,

ĉu vi povas kunporti viajn kalkulilojn kaj akompani min tie ĉi supre en la podio?

then join me up on stage.

Let's give them a nice round of applause.

Kaj nun ni donu al tiuj ĉi volontuloj belan serion da aplaŭdoj.

(Applause)

(Aplaŭdo)

That's right.

Tre bone. Kaj tiel ke mi ne havis la ŝancon

Now, since I haven't had the chance to work with these calculators,

labori per tiuj kalkuliloj, necesas certi

I need to make sure that they are all working properly.

ke ili ĝuste funkcias.

Would somebody get us started by giving us a two-digit number, please?

Ĉu iu bonvolas komenci, donante al ni

duciferan nombron?

How about a two-digit number?

Ĉu duciferan nombron?

Audience: 22.

Spektantaro: 22

AB: 22. And another two-digit number, sir?

Arthur Benjamin: 22. Kaj alian duciferan nombron, sinjoro?

Audience: 47.

Spektantaro: 47

AB: Multiply 22 times 47, make sure you get 1,034,

AB: Multipliku 22 per 47, certiĝu ke la rezulto estas 1 034,

or the calculators are not working.

aŭ male la kalkuliloj ne funkcias. Ĉu vi ĉiuj alvenis al 1 034? 1 034?

Do all of you get 1,034? 1,034?

Volunteer: No.

Virino: Ne.

AB: 594. Let's give three of them a nice round of applause there.

AB: 594. Kaj nun ni donu al tri el ili belan serion da aplaŭdoj.

(Applause)

(Aplaŭdo)

Would you like to try a more standard calculator, just in case?

Ĉu vi bonvolus provi pli normalan kalkulilon, ĉiaokaze?

Okej, tre bone.

OK, great.

What I'm going to try and do then --

Kion mi nun intencas fari --

I notice it took some of you a little bit of time to get your answer.

mi rimarkis ke vi iom malfruis doni vian respondon.

That's OK.

Bone. Mi montros al vi pli rektan vojon por multipliki

I'll give you a shortcut for multiplying even faster on the calculator.

eĉ pli rapide per la kalkulilo.

There is something called the square of a number,

Ekzistas io nomata la kvadrato de nombro,

which most of you know is taking a number and multiplying it by itself.

kiel plejmulto el vi scias, tio estas preni la nombron

kaj multipliki ĝin per ĝi mem.

For instance, five squared would be?

Ekzemple, la kvadrato de kvin estus...

Audience: 25.

Spektantaro: 25.

AB: 25. The way we can square on most calculators --

AB: 25. Nun, la maniero kiel ni povas kvadratigi en plejmultaj kalkuliloj --

let me demonstrate with this one --

mi montru tion pere de tiu ĉi --

is by taking the number, such as five,

estas: prenu la nombron, ĉi-kaze kvin,

hitting "times" and then "equals,"

premu "oble" kaj poste "egalas",

and on most calculators that will give you the square.

kaj en plejmultaj kalkuliloj tio donas la kvadraton.

On some of these ancient RPN calculators,

En kelkaj el tiuj malnovaj kalkuliloj de tipo RPN,

you've got an "x squared" button on it,

vi havas butonon "kvadrata x" en ĝi,

will allow you to do the calculation even faster.

kiu permesas fari la kalkulon eĉ pli rapide.

What I'm going to try and do now is to square, in my head,

Kion mi nun klopodos fari tio estas kvadratigi, en mia kapo,

four two-digit numbers

kvar duciferajn nombrojn

faster than they can do on their calculators,

pli rapide ol ili tion faros per siaj kalkuliloj, eĉ uzante la rapidan procedon.

even using the shortcut method.

What I'll use is the second row this time,

Kion mi nun uzos estas la dua vico, kaj mi elektos kvar el vi --

and I'll get four of you

unu, du, tri, kvar -- por ke ĉiu kriu po unu duciferan nombron,

to each yell out a two-digit number,

and if you would square the first number,

kaj se vi bonvolos kvadratigi la unuan nombron,

and if you would square the second, the third and the fourth,

kaj vi la duan, la trian kaj la kvaran,

mi klopodos konkuri kontraŭ vin por la respondo. Ĉu konsentite?

I will try and race you to the answer. OK?

So quickly, a two-digit number please.

Do, rapide -- duciferan nombron, bonvolu.

Audience: 37.

Spektanto: 37.

Arthur Benjamin: 37 squared, OK.

AB: 37 kvadrate, okej.

Audience: 23.

Spektanto: 23.

AB: 23 squared, OK.

AB: 23 kvadrate, okej.

Audience: 59.

AB: 59 squared, OK, and finally?

Spektanto: 59.

AB: 59 kvadrate, okej, kaj fine?

Audience: 93.

Spektanto: 93.

AB: 93 squared.

Would you call out your answers, please?

AB: 93 kvadrate. Ĉu vi bonvolus laŭtigi la respondojn?

Volunteer: 1369. AB: 1369.

Virino: 1 369. AB: 1 369.

Volunteer: 529. AB: 529.

Virino: 529.

AB: 529.

Volunteer: 3481. AB: 3481.

Viro: 3 481.

AB: 3 481.

Volunteer: 8649.

Viro: 8 649.

AB: Thank you very much.

AB: Mi tre dankas.

(Applause)

(Aplaŭdo)

Let me try to take this one step further.

Permesu ke mi faru unu plian paŝon.

I'm going to try to square some three-digit numbers this time.

Mi ĉifoje klopodos kvadratigi iujn triciferajn nombrojn.

I won't even write these down --

Mi eĉ ne skribos tiujn ĉi --

I'll just call them out as they're called out to me.

mi nur laŭtigos ilin tuj post kiam oni diros ilin al mi.

Anyone I point to, call out a three-digit number.

Ĉiu ajn kiun mi montru, diru unu triciferan nombron.

Anyone on our panel, verify the answer.

Ĉiu ajn ĉisupre kontrolu la respondon.

Just give some indication if it's right.

Simple indiku min ĉu ĝi ĝustas.

A three-digit number, sir, yes?

Unu triciferan nombron, sinjoro, ĉu?

Audience: 987.

Spektanto: 987.

AB: 987 squared is 974,169.

AB: 987 kvadratigite estas 974 169

(Laughter)

(Ridado)

AB: Yes? Good.

Ĉu? Bone.

Another three-digit --

Alia, alia tricifera nombro --

(Applause)

(Aplaŭdo)

-- alia tricifera nombro, sinjoro?

-- another three-digit number, sir?

Audience: 457.

Spektanto: 457.

AB: 457 squared is 205,849.

AB: 457 kvadratigite estas 205 849.

205,849?

Ĉu 205 849?

AB: Yes?

Ĉu?

OK, another, another three-digit number, sir?

Okej, alia, alia tricifera nombro, sinjoro?

Audience: 321.

AB: 321 is 103,041.

Spektanto: 321.

AB: 321 kvadratigite estas 103 041. 103 041

103,041.

Ĉu? Plia tricifera nombro, bonvolu.

Yes? One more three-digit number please.

Spektanto: Oh, 722.

Audience: Oh, 722.

AB: 722 is 500, that's a harder one.

AB: 722 kvadratigite estas 500 – ve, tiu ĉi estas pli malfacila.

Is that 513,284?

Ĉu 513 284?

Volunteer: Yes.

Virino: Jes.

AB: Yes? Oh, one more, one more three-digit number please.

AB: Jes? Ho, unu plia, unu plia tricifera nombro, bonvolu.

Audience: 162.

Spektanto: 162.

162 squared is 26,244.

AB: 162 kvadratigite estas 26 244.

Volunteer: Yes.

Mi tre dankas.

Thank you very much.

(Applause)

(Aplaŭdo)

(Applause ends)

Let me try to take this one step further.

Permesu ke mi iru unu paŝon pluen.

(Laughter)

(Ridado)

I'm going to try to square a four-digit number this time.

Ĉifoje mi klopodos kvadratigi kvarciferan nombron.

You can all take your time on this;

Nun vi povas preni vian tempon por tio; mi ne konkuros kun vi pri la respondo en tiu ĉi kazo,

I will not beat you to the answer on this one,

sed mi klopodos ĝuste respondi.

but I will try to get the answer right.

Por fari tion ĉi iom pli hazarda, ni elektu ĉifoje la kvaran vicon,

To make this a little bit more random, let's take the fourth row this time,

ni diru, unu, du, tri, kvar.

let's say, one, two, three, four.

If each of you would call out a single digit between zero and nine,

Se ĉiu el vi laŭtigos po unu simplan ciferon,

tio faros la kvarciferan nombron kiun mi kvadratigos.

that will be the four-digit number that I'll square.

Spektanto: Naŭ.

Nine.

AB: Naŭ.

Seven.

Spektanto: Sep. AB: Sep.

Five.

Spektanto: Kvin. AB: Kvin.

Spektanto: Ok. AB: Ok.

Eight.

9,758, this will take me a little bit of time, so bear with me.

9 758, tio necesigos iomete da tempo, do eltenu kun mi.

95 million --

Ĉu 95 218 564?

(Sighs)

218,564?

Volunteer: Yes!

Virino: Jes.

AB: Thank you very much.

AB: Mi tre dankas

(Applause)

(Aplaŭdo)

(Applause ends)

Now, I would attempt to square a five-digit number --

Nun, mi klopodus kvadratigi kvinciferan nombron --

and I can --

kaj mi povus --

but unfortunately, most calculators cannot.

sed malbonŝance plejmulto de la kalkuliloj ne povas.

(Laughter)

(Ridado)

Eight-digit capacity -- don't you hate that?

Okcifera kapablo – ĉu vi ne malamas tion?

So, since we've reached the limits of our calculators --

Do, ĉar ni atingis la limojn de viaj kalkuliloj –

what's that?

kio estas tio? Ĉu la via --

Does yours go higher?

Virino: Mi ne scias.

AB: Ĉu la via atingas pli alte?

Volunteer: I don't know.

AB: Oh, yours does?

Oh, ĉu la via?

Volunteer: I can probably do it. AB: I'll talk to you later.

Viro: Mi probable povas.

AB: Mi parolos kun vi poste.

In the meanwhile, let me conclude

Dume, mi finu

the first part of my show by doing something a little trickier.

la unuan parton de mia spektaklo farante ion iom pli tiklan.

Let's take the largest number on the board here, 8649.

Ni prenu la nombron pli grandan en tiu ĉi tabulo, 8 649.

Would you each enter that on your calculator?

Ĉu vi povas enmeti tion en vian kalkulilon?

And instead of squaring it this time,

Kaj ĉifoje anstataŭ kvadratigi ĝin,

I want you to take that number and multiply it

mi volas ke vi prenu tiun nombron kaj ĝin multipliku

by any three-digit number that you want,

per ajna tricifera nombro kiun vi volu,

but don't tell me what you're multiplying by --

sed ne diru al mi per kio vi obligas --

just multiply it by any random three-digit number.

simple multipliku ĝin per ajna hazarda tricifera nombro.

So you should have as an answer either

Do, vi devus havi kiel respondon aŭ

a six-digit or probably a seven-digit number.

sesciferan aŭ probable sepciferan nombron.

How many digits do you have, six or seven?

Kiom da ciferoj vi havas, ĉu ses aŭ sep?

Seven, and yours?

Sep, kaj la via? Virino:Sep.

Seven? Seven?

AB: Ĉu sep? Ĉu sep?

Kaj, necerte

And, uncertain.

Seven.

Viro: Jes.

Is there any possible way that I could know

AB: Sep. Ĉu ekzistas ebla maniero ke mi povus scii

what seven-digit numbers you have?

kiun sepciferan nombron vi havas? Diru: "Ne."

Say "No."

(Laughter)

(Ridado)

Good, then I shall attempt the impossible --

Bone. Mi do intencas atingi la maleblon --

or at least the improbable.

aŭ almenaŭ la malprobablon.

What I'd like each of you to do is to call out for me

Kion mi deziras, ke ĉiu el vi faru estas laŭtigi

any six of your seven digits, any six of them,

ses el viaj sep ciferoj, ajnajn ses el ili,

in any order you'd like.

laŭ ajna ordo kiun vi deziros.

(Laughter)

(Ridado)

Unu cifero post la alia, kaj mi klopodos diveni la ciferon kiun vi lasis for.

One digit at a time,

I shall try and determine the digit you've left out.

Do, ni komencu per via sepcifera nombro,

Starting with your seven-digit number,

bonvolu laŭtigi ajnajn ses ciferojn el ĝi.

call out any six of them please.

Volunteer: 1, 9, 7, 0, 4, 2.

Virino: Unu, okej, 1-9-7-0-4-2.

AB: Did you leave out the number 6?

AB: Ĉu vi lasis for la ciferon 6?

Good, OK, that's one.

Virino: Jes, AB: Bone, okej, tiu estas unu.

You have a seven-digit number, call out any six of them please.

Vi havas sepciferan nombron, bonvolu laŭtigi ajnajn ses el ili.

Virino: 4-4-8-7-5.

Volunteer: 4, 4, 8, 7, 5.

AB: Mi pensas ke mi nur aŭdis kvin ciferojn. Mi – atendu – 4-4-8-7-5 –

I think I only heard five numbers. I -- wait -- 44875 --

did you leave out the number 6?

ĉu vi lasis for la ciferon 6?

Same as she did, OK.

Virino: jes. AB: La samon kiun ŝi faris, ĉu? Vi havas sepciferan nombron –

You've got a seven-digit number --

voĉu ajnajn ses el ili laŭte kaj klare.

call out any six of them loud and clear.

Volunteer: 0, 7, 9, 0, 4, 4.

Viro: 0-7-9-0-4-4.

I think you left out the number 3?

AB: Mi pensas ke vi lasis for la ciferon 3, ĉu?

AB: That's three.

Tio estas tri. La probableco ke mi sukcesis diveni ĉiujn kvar simple per ŝanco

The odds of me getting all four of these right by random guessing

estus unu en 10.000: 10 je la kvara potenco.

would be one in 10,000: 10 to the fourth power.

OK, any six of them.

Nu, ajnan ses el ili.

(Laughter)

Really scramble them up this time, please.

Bonvolu vere miksi ĉiujn ili ĉifoje.

Volunteer: 2, 6, 3, 9, 7, 2.

Viro: 2-6-3-9-7-2.

Did you leave out the number 7?

AB: Ĉu vi lasis for la ciferon 7?

And let's give all four of these people a nice round of applause.

Kaj nun ni donu al ĉiuj ĉi homoj belan serion da aplaŭdoj.

Mi tre dankas.

Thank you very much.

(Applause)

(Applause ends)

Por mia venonta numero –

For my next number --

(Laughter)

(Ridado)

while I mentally recharge my batteries,

dum mi mense reŝarĝas miajn bateriojn,

mi havas novan demandon por la spektantaro.

I have one more question for the audience.

By any chance, does anybody here happen to know

Ĉu hazarde iu el vi konas

the day of the week that they were born on?

la tagon de la semajno kiam vi naskiĝis?

If you think you know your birth day, raise your hand.

Se vi pensas, ke vi scias vian naskotagon, levu vian manon.

Let's see, starting with -- let's start with a gentleman first.

Ni vidu, komencante per – ni komencu per tiu sinjoro unue,

What year was it, first of all?

Okej sinjoro, unue kiu jaro tiu estis? Jen kial mi komenciĝas per sinjoro.

That's why I pick a gentleman first.

Kiun jaron?

Audience: 1953.

Spektanto: 1953

1953, and the month?

AB: 1953, kaj la monaton?

November what?

Spektanto: Novembro. AB: Novembro, kioman?

Spektanto: la 23-an.

23rd -- was that a Monday?

AB: la 23-an – ĉu tiu estis lundo? Spektanto: Jes

Audience: Yes.

Jes, bone, ĉu iu pli? Kiu plia ŝatus --

Good. Somebody else?

I haven't seen any women's hands up.

vidu mi ne – mi ne vidis virinojn kun la manoj levitaj.

OK, how about you, what year?

Okej, estas – kio pri vi, kiun jaron?

1949, and the month?

Spektanto: 1949. AB: 1949, kaj la monaton?

October what?

Spektanto: Oktobro. AB: Oktobro, kioman?

Spektanto: la 5-an.

Fifth -- was that a Wednesday?

AB: 5-an – ĉu tiu estis merkredo?

Yes! I'll go way to the back right now, how about you?

Jes, mia – Mi iros tute en la malantaŭon nun, kio pri vi?

Yell it out, what year?

Kriu ĝin, kiun jaron? Spektanto: 1959.

Audience: 1959.

1959, OK -- and the month?

AB: 1959, okej, kaj la monaton?

Spektanto: Februaro.

Audience: February.

February what?

AB: Februaro kioman? Spektanto: la sesan.

Sixth -- was that a Friday? Audience: Yes.

AB: La sesan – ĉu tio estis vendredo? Spektanto: Jes.

Good, how about the person behind her?

Bone, kio pri la persono malantaŭ ŝi?

Call out, what year was it?

Diru – diru – kiu jaro ĝi estis?

Audience: 1947. AB: 1947, and the month?

Spektanto: 1947. AB: 1947, kaj la monaton?

Audience: May. AB: May what?

Spektanto: Majo. AB: Majo kioman?

Seventh -- would that be a Wednesday?

Spektanto: la sepan. AB: la sepan – ĉu tiu estus merkredo?

Audience: Yes. AB: Thank you very much.

Spektanto: Jes

AB: Mi tre dankas.

(Applause)

(Aplaŭdo)

Anybody here who'd like to know the day of the week they were born?

Ĉu iu ĉi tie ŝatus scii la tagon de la semajno kiam ili naskiĝis?

We can do it that way.

Ni povas tion fari tiel.

Of course, I could just make up an answer and you wouldn't know,

Kompreneble, mi povus simple elpensi la respondon kaj vi ne scius,

do mi pretiĝis por tio.

so I come prepared for that.

I brought with me a book of calendars.

Mi kunportis kalendarlibron.

It goes as far back into the past as 1800, because you never know.

Ĝi iras tiom for en la pasinto ĝis 1800, ĉar oni neniam scias.

(Laughter)

(Ridado)

I didn't mean to look at you, sir -- you were just sitting there.

Mi ne celis vin, sinjoro --

vi simple estis tie sidanta.

(Laughter)

Anyway, Chris, you can help me out here, if you wouldn't mind.

Ĉiukaze, Chris, vi povus helpi min pri tio, se vi bonvolas.

This is a book of calendars.

Tiu ĉi estas kalendarlibro, kaj mi demandos --

Who wanted to know their birth day?

kiu volis koni sian naskotagon? Ĉu vi sinjoro? Okej.

What year was it, first of all?

Kiu tago tiu estis, unualoke?

Audience: 1966.

Spektanto: 1966

66 -- turn to the calendar with 1966.

AB: '66 – aliru la kalendaron kun 1966 --

And what month?

kaj kiun monaton?

Audience: April. AB: April what?

Spektanto: Aprilo. AB: Aprilo kioman?

Audience: 17th.

Spektanto: La 17-an. AB: La 17-an – mi kredas ke tio estis dimanĉo.

I believe that was a Sunday.

Can you confirm, Chris?

Ĉu vi povas konfirmi tion, Chris?

Chris Anderson: Jes. AB: Jes ja, okej. Mi nun diros al vi, Chris:

Chris Anderson: Yes.

AB: I'll tell you what, Chris:

dum vi havas tiun libron antaŭ vi,

as long as you have that book in front of you,

do me a favor, turn to a year outside of the 1900s,

bonvolu, aliru iun jaron ekster la 1900-aj,

either into the 1800s or way into the 2000s --

ĉu en la 1800-ajn aŭ jam en la 2000-ajn --

that'll be a much greater challenge for me.

tio estos multe pli granda defio por mi.

AB: What year would you like? CA: 1824.

Kiun jaron, Chris, vi ŝatus?

CA: 1824.

AB: 1824, OK.

AB: 1824, okej.

AB: And what month?

Kaj kiun monaton? CA: Junio.

CA: June.

AB: Junio kioman? CA: Sesan.

AB: June what? CA: Sixth.

AB: Was that a Sunday?

AB: Sesan – ĉu tio estis dimanĉo?

CA: It was. AB: And it was cloudy.

CA: Ĝi ja estis. AB: Kaj ĝi estis nuboza.

(Laughter)

Good, thank you very much.

Bone, mi tre dankas.

(Applause)

(Aplaŭdo)

(Applause ends)

But I'd like to wrap things up now

Sed nun mi volus impliki la aferojn,

by alluding to something from earlier in the presentation.

aludante ion

antaŭan en la prezentado.

There was a gentleman up here who had a 10-digit calculator.

Estis sinjoro ie tie kiu havis dekciferan kalkulilon.

Where is he, would you stand up,

Kie li estas, ĉu vi povus ekstari,

10-digit guy?

dekciferulo?

OK, stand up for me just for a second,

Okej, ekstaru por mi dum nur unu sekundo,

so I can see where you are.

tiel ke mi povu vidi kie vi troviĝas.

You have a 10-digit calculator, sir, as well?

Okej, oh, okej – ĉu ankaŭ vi sinjoro havas dekciferan kalkulilon?

OK, what I'm going to try and do, is to square in my head

Okej, kion mi nun klopodos fari, tio estas kvadratigi miakape

a five-digit number requiring a 10-digit calculator.

kvinciferan nombron, necesigantan dekciferan kalkulilon.

But to make my job more interesting for you, as well as for me,

Sed por fari mian laboron pli interese por vi, kiel ankaŭ por mi,

I'm going to do this problem thinking out loud.

mi faros tiun ĉi problemon

pensante laŭte.

So you can actually, honestly hear

Tiel vi povos reale, honeste aŭdi

what's going on in my mind while I do a calculation of this size.

kio okazas en mia menso

dum mi faras kalkulon tiom grandan.

Now, I have to apologize to our magician friend Lennart Green.

Nun, mi devas pardonpeti nian magiistan amikon Lennart Green.

I know as a magician we're not supposed to reveal our secrets,

Kiel magiisto, mi scias ke oni supozas ke ni ne devas malkaŝi niajn sekretojn,

but I'm not too afraid

sed mi ne tre timas ke la homoj komencos

that people are going to start doing my show next week, so --

fari mian spektaklon venontan semajnon, do --

I think we're OK.

mi pensas ke ĉio ĝustas.

(Laughter)

(Applause)

So, let's see,

Do, ni vidu, ni prenu --

let's take a different row of people, starting with you.

ni prenu malsaman vicon da homoj, komencante per vi.

I'll get five digits: one, two, three, four.

Mi prenos kvin ciferojn: unu, du, tri, kvar --

Oh, I did this row already.

ho, mi jam prenis tiun vicon antaŭe. Ni selektu la vicon antaŭ vi,

Let's do the row before you,

starting with you: one, two, three, four, five.

komencante per vi, sinjoro: unu, du, tri, kvar, kvin.

Call out a single digit --

Laŭtigu unusolan ciferon – tio estos la kvincifera nombro

that will be the five-digit number that I will try to square, go ahead.

kiun mi klopodos kvadratigi. Antaŭen.

Spektanto: Kvin. AB: Kvin.

Five.

Seven.

Spektanto: Sep. AB:Sep.

Spektanto: Ses. AB: Ses.

Six.

Spektanto: Ok. AB:Ok.

Eight.

Three.

Spektanto: Tri. AB: Tri.

57,683 --

57 683

squared.

Yuck.

kvadrate. Pu!

Let me explain to you how I'm going to attempt this problem.

Mi ekspliku al vi kiel

mi atakos tiun ĉi problemon.

I'm going to break the problem down into three parts.

Mi dividos la problemon en tri partojn.

I'll do 57,000 squared,

Mi prenos 57.000 kvadratigitan,

plus 683 squared,

plus 683 kvadratigitan,

plus 57,000 times 683 times two.

plus 57.000 oble

683 oble du.

Add all those numbers together,

Adiciu ĉiujn ĉi nombrojn kune,

and with any luck, arrive at the answer.

kaj kun iom da bonŝanco, vi alvenos al la respondo.

Now, let me recap.

Nun, mi re-aligu.

(Laughter)

Thank you.

Dankon.

(Laughter)

While I explain something else --

Dum mi eksplikas ion alian --

(Laughter)

-- I know, that you can use, right?

-- mi scias, kion vi povos uzi, ĉu?

(Laughter)

While I do these calculations,

Dum mi faras tiun kalkulon,

you might hear certain words,

vi povus aŭskulti iujn vortojn,

ne nombrojn, enŝteliĝi en la kalkuladon.

as opposed to numbers, creep into the calculation.

Let me explain what that is.

Mi ekspliku kio estas tio.

This is a phonetic code,

Tio estas fonetika kodo,

a mnemonic device that I use,

memorigilo, kiun mi uzas,

that allows me to convert numbers into words.

permesanta konverti nombrojn al vortoj.

I store them as words, and later on retrieve them as numbers.

Mi stokas ilin kiel vortoj, kaj poste reprenas ilin kiel nombroj.

I know it sounds complicated; it's not.

Mi scias ke ĝi aspektas komplika; ĝi ne estas tia --

I don't want you to think you're seeing something out of "Rain Man."

Mi simple ne volas, ke vi pensu ke vi vidas ion similan al "Rain Man" tie ĉi.

(Ridado)

(Laughter)

There's definitely a method to my madness --

Klare estas metodo por mia frenezeco --

definitely, definitely.

klare, klare. Pardonu.

Sorry.

(Laughter)

(Ridado)

If you want to talk to me about ADHD afterwards,

Se vi volas ke mi parolu poste pri la sindromo de hiperaktiveco,

you can talk to me then.

vi povas tiam paroli kun mi. Konsentite --

By the way, one last instruction,

cetere, lastan instrukcion

for my judges with the calculators --

por miaj kalkulilaj juĝistoj -- Bone, vi scias kiuj vi estas --

you know who you are --

estas almenaŭ 50-procenta ŝanco

there is at least a 50 percent chance that I will make a mistake here.

ke mi eraros tie ĉi.

If I do, don't tell me what the mistake is;

Se mi tion faras, ne diru al mi kiu estas la eraro;

just say, "you're close," or something like that,

diru simple: "vi alproksimiĝis", aŭ ion similan, kaj mi klopodos diveni la respondon --

and I'll try and figure out the answer --

kio mem povos esti bela amuzaĵo.

which could be pretty entertaining in itself.

If, however, I am right,

Se tamen mi pravas,

whatever you do, don't keep it to yourself, OK?

kion ajn vi faru, tio ne restu nur ĉe vi, ĉu?

(Laughter)

(Ridado)

Make sure everybody knows that I got the answer right,

Certiĝu ke ĉiuj sciu, ke mi sukcesis doni ĝustan respondon,

ĉar tio estos mia granda fino, ĉu?

because this is my big finish, OK.

So, without any more stalling,

Do, sen plia prokrasto,

here we go.

antaŭen.

I'll start the problem in the middle, with 57 times 683.

Mi komencos la problemon en la mezo, kun 57 oble 683.

Nu, 57 oble 68 estas 3 400 plus 476 estas 3 876,

57 times 68 is 3,400, plus 476 is 3876,

tio estas 38 760 plus 171,

that's 38,760 plus 171,

38,760 plus 171 is 38,931.

38 760 plus 171 estas 38 931.

38,931; double that to get 77,862.

38 931; duobligu tion por alveni al 77 862.

77,862 becomes cookie fission,

77 862 fariĝas kuketo-fendo,

cookie fission is 77,822.

kuketo-fendo estas 77 822.

That seems right, I'll go on. Cookie fission, OK.

Tio aspektas bone, ni daŭrigu. Kuketo-fendo, okej.

Next, I do 57 squared, which is 3,249, so I can say,

Sekve, mi kvadratigos 57, kio estas 3 249, do mi povas diri

three billion.

3 miliardojn. Prenu la 249, aldonu la kuketon, 249,

Take the 249, add that to cookie, 249,

oops, but I see a carry coming --

ups, sed mi vidas, ke venas reteno --

249 --

249 --

add that to cookie, 250 plus 77,

aldonu tion al kuketo, 250 plus 77,

is 327 million --

estas 327 milionoj --

fission, fission, OK, finally, we do 683 squared,

fendo, fendo, okej, fine, mi kvadratigos 683,

that's 700 times 666, plus 17 squared

tio estas 700 oble 666, plus 17 kvadrate

is 466,489, rev up if I need it,

estas 466 489, impetu se tio necesas

rev up, take the 466,

impetu, prenu la 466,

add that to fission, to get,

aldonu al fendo, por alveni,

ho ve --

oh gee --

328,489.

328 489.

Audience: Yeah! AB: Good.

Spektantaro: Jeees!

AB: Bone.

Thank you very much.

(Aplaŭdo)

(Applause)

Mi treege dankas.

I hope you enjoyed mathemagics.

Mi esperas ke vi ĝuis matemagion. Dankon.

Thank you.

(Applause)

(Aplaŭdo)