Birke Baehr: What's wrong with our food system

41,048 views ・ 2010-11-30

TED


Ju lutemi, klikoni dy herë mbi titrat në anglisht më poshtë për të luajtur videon.

Translator: Amantia Gjikondi Reviewer: Valbona Bushi
00:16
Hello. My name is Birke Baehr,
0
16260
2000
Pershendetje. Emri im eshte Birke Baehr,
00:18
and I'm 11 years old.
1
18260
2000
dhe jam 11 vjec.
00:20
I came here today to talk about what's wrong with our food system.
2
20260
3000
Une erdha sot ketu per te folur rreth asaj qe nuk funksionon me sistemin tone ushqimor.
00:23
First of all, I would like to say
3
23260
2000
Se pari, une do doja te thoja
00:25
that I'm really amazed at how easily kids are led to believe
4
25260
3000
qe une jam me te vertete i cuditur sesa lehte femijet jane udhehequr qe te besojne
00:28
all the marketing and advertising
5
28260
2000
te gjithe marketingun dhe reklamat
00:30
on TV, at public schools
6
30260
2000
ne TV, ne shkollat publike
00:32
and pretty much everywhere else you look.
7
32260
2000
dhe pak a shume kudo qe hedh syte.
00:34
It seems to me like corporations
8
34260
2000
Mua me duket si korporatat qe
00:36
are always trying to get kids, like me,
9
36260
2000
janë gjithmonë duke u përpjekur për të marrë fëmijët si unë
00:38
to get their parents to buy stuff
10
38260
2000
qe te detyrojne prinderit e tyre per te shkuar per te blere gjera
00:40
that really isn't good for us or the planet.
11
40260
2000
qe me te vertete nuk jane te mira per ne ose per planetin.
00:42
Little kids, especially,
12
42260
2000
Femijet e vegjel, ne vecanti,
00:44
are attracted by colorful packaging
13
44260
2000
jane te terhequr nga ngjyrat e paketimeve
00:46
and plastic toys.
14
46260
2000
dhe lodrat plastike,
00:48
I must admit, I used to be one of them.
15
48260
3000
Une duhet ta pranoj, qe kam qene njeri prej tyre.
00:51
I also used to think that all of our food
16
51260
2000
Une gjithashtu kam pas menduar qe cdo gje nga ushqimi jone
00:53
came from these happy, little farms
17
53260
2000
vjen nga keto ferma te lumtura, te vogla
00:55
where pigs rolled in mud and cows grazed on grass all day.
18
55260
3000
ku derrat mbeshtillen ne balte dhe lopet kullosin bar gjithe diten.
00:58
What I discovered was this is not true.
19
58260
3000
Ajo cka une zbulova eshte qe kjo nuk eshte e vertete.
01:01
I began to look into this stuff
20
61260
2000
Une fillova te shihja ne brendesi te ketyre gjerave
01:03
on the Internet, in books and in documentary films,
21
63260
3000
ne internet, neper libra dhe ne filma dokumentare,
01:06
in my travels with my family.
22
66260
2000
si edhe ne udhetimet me familjen time.
01:08
I discovered the dark side of the industrialized food system.
23
68260
3000
Une zbulova anen e erret te sistemit ushqimor te industrializuar.
01:12
First, there's genetically engineered seeds and organisms.
24
72260
3000
Se pari jane fara dhe organizma mekanikisht gjenetike.
01:15
That is when a seed is manipulated in a laboratory
25
75260
3000
Kjo ndodh kur fara eshte e manipuluar ne laborator
01:18
to do something not intended by nature --
26
78260
2000
per te bere dicka jo te realizuar nga natyra --
01:20
like taking the DNA of a fish
27
80260
2000
si te marresh DNA e peshkut
01:22
and putting it into the DNA of a tomato. Yuck.
28
82260
3000
dhe ta vendosesh ne DNA e domates -- e shpifur.
01:25
Don't get me wrong, I like fish and tomatoes,
29
85260
3000
Mos me keqkuptoni. Mua me pelqen peshku dhe domatja,
01:28
but this is just creepy.
30
88260
2000
por kjo eshte thjesht e shpifur.
01:30
(Laughter)
31
90260
2000
(Qeshje)
01:32
The seeds are then planted, then grown.
32
92260
2000
Farat jane per tu mbjellur, dhe me pas per tu rritur.
01:34
The food they produce have been proven
33
94260
2000
Ushqimi qe ato prodhojne eshte vertetuar
01:36
to cause cancer and other problems in lab animals,
34
96260
2000
ne laboratorin e kafsheve qe shkakton kancer dhe probleme te tjera.
01:38
and people have been eating food produced this way
35
98260
2000
Dhe njerezit kane ngrene ushqime te prodhuar ne kete menyre
01:40
since the 1990s.
36
100260
2000
qe nga vitet 1990.
01:42
And most folks don't even know they exist.
37
102260
2000
Dhe pjesa me e madhe e popullit as qe e dine qe keto ekzistojne.
01:44
Did you know rats that ate genetically engineered corn
38
104260
3000
A e dinit ju qe minjte qe hane miser gjenetikisht te prodhuar
01:47
had developed signs of liver and kidney toxicity?
39
107260
3000
ju jane zhvilluar shenja te toksikimit te melcise dhe te veshkave.
01:50
These include kidney inflammation and lesions and increased kidney weight.
40
110260
3000
Keto perfshijne inflamacionin e veshkave, lezionet dhe rrisin peshen e veshkave.
01:53
Yet almost all the corn we eat
41
113260
2000
Megjithate, pothuajse i gjithe misri qe hame
01:55
has been altered genetically in some way.
42
115260
2000
ne nje fare menyre, eshte i ndryshuar gjenetikisht.
01:57
And let me tell you,
43
117260
2000
Dhe me lejoni t'ju tregoj qe,
01:59
corn is in everything.
44
119260
2000
misri eshte kudo.
02:01
And don't even get me started on the Confined Animal Feeding Operations
45
121260
2000
Dhe mos me lejoni te filloj me operacionet e kufizuara te ushqimit te kafsheve,
02:03
called CAFOS.
46
123260
2000
te quajtura CAFOS.
02:05
(Laughter)
47
125260
2000
(Qeshje)
02:07
Conventional farmers use chemical fertilizers
48
127260
2000
Fermeret konvencional perdorin plehrat kimike
02:09
made from fossil fuels
49
129260
2000
te bere nga lendet fosil djegese
02:11
that they mix with the dirt to make plants grow.
50
131260
2000
qe i perziejne me balte per ti bere bimet qe te rriten.
02:13
They do this because they've stripped the soil from all nutrients
51
133260
3000
Ato e bejne kete sepse ato e kane zhveshur token nga te gjithe perberesit
02:16
from growing the same crop over and over again.
52
136260
3000
per te rritur kultura te njejta pa pushim.
02:19
Next, more harmful chemicals are sprayed on fruits and vegetables,
53
139260
3000
Me shume kimikate te demshme jane te mbuluara ne fruta dhe perime,
02:22
like pesticides and herbicides,
54
142260
2000
si pesticidet dhe herbicidet,
02:24
to kill weeds and bugs.
55
144260
2000
per te vrare farerat e keqia dhe insektet.
02:26
When it rains, these chemicals seep into the ground,
56
146260
3000
Kur bie shi, keto kimikate depertojne ne terren,
02:29
or run off into our waterways,
57
149260
2000
ose ikin ne ujerat tone,
02:31
poisoning our water too.
58
151260
2000
duke helmuar ujin tone gjithashtu.
02:33
Then they irradiate our food, trying to make it last longer,
59
153260
3000
Me pas ato rrezikojne ushqimet tona, duke u perpjekur per ta bere ate te zgjase me gjate,
02:36
so it can travel thousands of miles
60
156260
2000
keshtu qe mund te udhetoje mijera milje
02:38
from where it's grown to the supermarkets.
61
158260
3000
nga ku eshte rritur drejt supermarketeve.
02:41
So I ask myself,
62
161260
2000
Keshtu qe une pyes veten time,
02:43
how can I change? How can I change these things?
63
163260
2000
si mundem une te ndryshoj? Si mund ti ndryshoje keto gjera?
02:45
This is what I found out.
64
165260
2000
Kjo eshte ajo qe une zbulova.
02:47
I discovered that there's a movement for a better way.
65
167260
3000
Zbulova qe ekziston nje levizje per nje rruge me te mire.
02:50
Now a while back,
66
170260
2000
Po ti kthehemi se shkuares,
02:52
I wanted to be an NFL football player.
67
172260
2000
une kam dashur te isha nje lojtar futbolli NFL.
02:54
I decided that I'd rather be an organic farmer instead.
68
174260
3000
Une vendosa qe me mire te isha nje bujk organik.
02:57
(Applause)
69
177260
9000
(Duartrokitje)
03:06
Thank you.
70
186260
2000
Faleminderit.
03:08
And that way I can have a greater impact on the world.
71
188260
3000
Dhe ne kete menyre une mund te kem nje ndikim me te madhe ne bote.
03:11
This man, Joel Salatin, they call him a lunatic farmer
72
191260
3000
Kete burre, Joel Salatin, e quajne nje fermer te cmendur
03:14
because he grows against the system.
73
194260
2000
sepse ai rritet kunder sistemit.
03:16
Since I'm home-schooled,
74
196260
2000
Qekur une jam shkolluar ne shtepi,
03:18
I went to go hear him speak one day.
75
198260
2000
une shkova nje dite per ta degjuar ate.
03:20
This man, this "lunatic farmer,"
76
200260
2000
Ky burre, ky fermer i cmendur,
03:22
doesn't use any pesticides, herbicides,
77
202260
2000
nuk perdor asnje pesticid, herbicid,
03:24
or genetically modified seeds.
78
204260
3000
ose fara gjenetikisht te modifikuara.
03:27
And so for that, he's called crazy by the system.
79
207260
3000
Dhe pikerisht per kete, ai eshte etiketur nga sistemi si i cmendur.
03:30
I want you to know that we can all make a difference
80
210260
3000
Une dua qe ju te dini, qe ne te gjithe mund te bejme nje ndryshim
03:33
by making different choices,
81
213260
2000
duke bere zgjedhje te ndryshme,
03:35
by buying our food directly from local farmers,
82
215260
2000
duke blere ushqimet tona direkt nga fermeret lokal,
03:37
or our neighbors who we know in real life.
83
217260
2000
ose nga komshinjte tane te cilet i kemi njohur gjate gjithe jetes tone.
03:39
Some people say organic or local food is more expensive,
84
219260
2000
Shume njerez thone qe ushqimet organike ose lokale jane shume me te shtrenjta,
03:41
but is it really?
85
221260
2000
por a eshte vertet keshtu?
03:43
With all these things I've been learning about the food system,
86
223260
3000
Me gjithe keto gjera qe une kam mesuar rreth sistemit ushqimor,
03:46
it seems to me that we can either pay the farmer,
87
226260
3000
me duket se ne ose do te paguajme fermeret,
03:49
or we can pay the hospital.
88
229260
2000
ose do te paguajme spitalin.
03:51
(Applause)
89
231260
7000
(Duartrokitje)
03:58
Now I know definitely which one I would choose.
90
238260
2000
Tani une e di se cfare do te zgjedh.
04:00
I want you to know that there are farms out there --
91
240260
2000
Une dua qe ju ta dine qe atje jashte ka ferma --
04:02
like Bill Keener in Sequatchie Cove Farm in Tennessee --
92
242260
3000
si Bill Keener ne Fermen Sequachie Cove ne Tenesi --
04:05
whose cows do eat grass
93
245260
2000
ku lopet hane bar
04:07
and whose pigs do roll in the mud, just like I thought.
94
247260
2000
dhe qe derrat rrotullohen ne balte, tamam ashtu sic une kam imagjinuar.
04:09
Sometimes I go to Bill's farm and volunteer,
95
249260
2000
Ndonjehere une shkoj ne Fermen e Bill si vullnetar,
04:11
so I can see up close and personal
96
251260
2000
ne menyre qe te shoh me nga afer dhe personalisht
04:13
where the meat I eat comes from.
97
253260
2000
se nga vjen mishi qe une ha.
04:15
I want you to know that I believe
98
255260
2000
Une dua qe ju ta dini qe une besoj
04:17
kids will eat fresh vegetables and good food
99
257260
2000
qe femijet do te hane zarzavate te fresketa dhe ushqim te mire
04:19
if they know more about it and where it really comes from.
100
259260
3000
nese do te dine me shume rreth kesaj dhe se nga vjen me te vertete.
04:22
I want you to know that there are farmers' markets
101
262260
2000
Une dua qe ju ta dini qe ka tregje fermeresh
04:24
in every community popping up.
102
264260
2000
qe shfaqen, ne cdo komunitet.
04:26
I want you to know that me, my brother and sister
103
266260
2000
Une dua qe ju ta dini qe une, vellai dhe motra ime
04:28
actually like eating baked kale chips.
104
268260
2000
ne te vertete na pelqen te hame patate te skuqura.
04:30
I try to share this everywhere I go.
105
270260
3000
Une mundohem ta ndaj kete kudo qe shkoj.
04:33
Not too long ago,
106
273260
2000
Jo shume kohe me pare,
04:35
my uncle said that he offered my six-year-old cousin cereal.
107
275260
3000
daja im me tha qe i dha kushuririt tim gjashte vjecar kornflekse.
04:38
He asked him if he wanted organic Toasted O's
108
278260
2000
Ai e pyti nese ai donte O's organike te thekura
04:40
or the sugarcoated flakes --
109
280260
2000
ose kornflekse te sheqerosura --
04:42
you know, the one with the big striped cartoon character on the front.
110
282260
3000
ne kopertinen e te cilit ndodhej nje karikatur i vijezuar.
04:46
My little cousin told his dad
111
286260
2000
Kushuriri im i vogel i tha te atit
04:48
that he would rather have the organic Toasted O's cereal
112
288260
2000
qe do te preferonte per te ngrene kornflekset organike te thekura O's,
04:50
because Birke said he shouldn't eat sparkly cereal.
113
290260
3000
sepse, Birke ka thene, qe nuk duhet te hani kornflekse te sheqerosura.
04:54
And that, my friends, is how we can make a difference
114
294260
2000
Dhe pikerisht kjo, miqte e mi eshte sesi ne mund te realizojme ndryshim
04:56
one kid at a time.
115
296260
2000
nje femije ne nje kohe.
04:58
So next time you're at the grocery store, think local,
116
298260
3000
Keshtu qe heren tjeter qe do te jeni ne nje dyqan ushqimor, mendoni lokalisht
05:01
choose organic, know your farmer and know your food.
117
301260
2000
zgjidhni ushqime organike, njihni fermeret tuaj dhe njihni ushqimin tuaj.
05:03
Thank you.
118
303260
2000
Ju faleminderit.
05:05
(Applause)
119
305260
3000
(Duartrokitje)
Rreth kësaj faqe interneti

Kjo faqe do t'ju prezantojë me videot e YouTube që janë të dobishme për të mësuar anglisht. Do të shihni mësime angleze të mësuara nga mësues të nivelit më të lartë nga e gjithë bota. Klikoni dy herë mbi titrat në anglisht të shfaqura në secilën faqe të videos për të luajtur videon prej andej. Titrat lëvizin në sinkron me riprodhimin e videos. Nëse keni ndonjë koment ose kërkesë, ju lutemi na kontaktoni duke përdorur këtë formular kontakti.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7