Birke Baehr: What's wrong with our food system

Translator: YSLU MA translators 2010-2012 Reviewer: Varduhi Apoyan

Hello. My name is Birke Baehr,

Ողջույն, ես Բարկ Բեհրն եմ`

and I'm 11 years old.

11 տարեկան:

I came here today to talk about what's wrong with our food system.

Այսօր այստեղ եմ եկել, որպեսզի խոսենք սննդին առնչվող մեզ անհանգստացնող հարցերից:

First of all, I would like to say

Նախ և առաջ կցանկանայի ասել,

that I'm really amazed at how easily kids are led to believe

որ իսկապես զարմացած եմ, թե որքան հեշտությամբ են

all the marketing and advertising

հեռուստատեսությամբ ցուցադրվող գովազդները խաբում երեխաներին

on TV, at public schools

Նրանք տեսնում են դրանք հեռուստացույցով, հանրային դպրոցներում և

and pretty much everywhere else you look.

և գրեթե ամենուր, ուր էլ աչքդ թեքես:

It seems to me like corporations

Ինձ թվում է, որ ընկերությունները

are always trying to get kids, like me,

միշտ փորձում են ինձ նման երեխաներին համոզել,

to get their parents to buy stuff

որպեսզի վերջիններս իրենց ծնողներին ստիպեն գնել այնպիսի անպետք բաներ,

that really isn't good for us or the planet.

որոնք ընդհանրապես օգտակար չեն թե´ մեր և թե´ ամբողջ աշխարհի համար:

Little kids, especially,

Փոքրիկներին հատկապես

are attracted by colorful packaging

գրավում են գունավոր փաթեթավորումը

and plastic toys.

և պլաստմասե խաղալիքները:

I must admit, I used to be one of them.

Պետք է նշեմ, որ ես էլ նրանցից մեկն էի:

I also used to think that all of our food

Ես էլ նրանց պես մտածում էի, որ այդ սնունդը

came from these happy, little farms

պատրաստում էին ուրախ, փոքր ագարակներում,

where pigs rolled in mud and cows grazed on grass all day.

որտեղ խոզերը թավալվում էին ցեխի մեջ, իսկ կովերը ամբողջ օրը արածում էին դաշտերում :

What I discovered was this is not true.

Շուտով պարզեցի, որ դա այնքան էլ այդպես չէ:

I began to look into this stuff

Սկսեցի համացանցում,

on the Internet, in books and in documentary films,

գրքերում, փաստագրական ֆիլմերում,

in my travels with my family.

իմ ընտանիքի հետ ճանապարհորդությունների ընթացքում նյութեր փնտրել այս ահավոր սննդի մասին:

I discovered the dark side of the industrialized food system.

Պարզեցի արդյունաբերված սննդային համակարգի գաղտնի կողմերը:

First, there's genetically engineered seeds and organisms.

Նախ և առաջ դա կատարվում է գենետիկորեն պատրաստված սերմերի և այլ նյութերի միջոցով:

That is when a seed is manipulated in a laboratory

Ահա այս ձևով էլ լաբորատորիայում սերմը կեղծում են,

to do something not intended by nature --

որն արդեն դեմ է բնության օրենքներին:

like taking the DNA of a fish

Օրինակ նրանք վերցնում են ձկան ԴՆԹ-ն

and putting it into the DNA of a tomato. Yuck.

և դնում լոլիկի ԴՆԹ-ի մեջ….զզվելի է:

Don't get me wrong, I like fish and tomatoes,

Ինձ սխալ մի հասկացեք, ես ձուկ և լոլիկ սիրում եմ,

but this is just creepy.

բայց այս ամենն ուղղակի ահավոր է:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

The seeds are then planted, then grown.

Այնուհետև սերմերը ցանում են, աճեցնում:

The food they produce have been proven

Ապացուցված է, որ նրանց արտադրած սնունդը

to cause cancer and other problems in lab animals,

լաբորատորիայի կենդանիների մոտ առաջացնում է քաղցկեղ և այլ հիվանդություններ:

and people have been eating food produced this way

Եվ մարդիկ 1990-ականներից սկսած ուտում են

since the 1990s.

հենց այս ձևով պատրաստված սնունդը:

And most folks don't even know they exist.

Շատ մարդիկ անգամ չգիտեն նմանատիպ բաների գոյության մասին:

Did you know rats that ate genetically engineered corn

Գիտեի՞ք, որ գենետիկորեն պատրաստված հացահատիկ կերած առնետների մոտ

had developed signs of liver and kidney toxicity?

լյարդի և երիկամների թունավորման ախտանշաններ են ի հայտ եկել :

These include kidney inflammation and lesions and increased kidney weight.

Սրա արդյունքում առաջանում է երիկամների բորբոքում և ախտահարում, ավելանում է երիկամների քաշը:

Yet almost all the corn we eat

Մինչդեռ համարյա բոլոր տեսակի հացահատիկները, որ ուտում ենք,

has been altered genetically in some way.

որոշ չափով գենետիկորեն փոխակերպված են:

And let me tell you,

Եվ թույլ տվեք մի բան ևս ասել

corn is in everything.

ամեն ինչի մեջ էլ հացահատիկ կա:

And don't even get me started on the Confined Animal Feeding Operations

Ինձ մի ստիպեք խոսել սահմանափակ պայմաններում պահվող կենդանիների

called CAFOS.

կերակրման գործընթացի (ՍՊՊԿԿՊ) մասին:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

Conventional farmers use chemical fertilizers

Հանրաճանաչ ագարակատերերը հնածո վառելիքից պատրաստած

made from fossil fuels

պարարտանյութեր են օգտագործում,

that they mix with the dirt to make plants grow.

որն էլ խառնում են հողի հետ, որպեսզի արագացնեն բույսերի աճը:

They do this because they've stripped the soil from all nutrients

Նրանք միևնույն բերքը աճեցնում են մի քանի անգամ`

from growing the same crop over and over again.

հողից հանելով բոլոր սննդարար նյութերը:

Next, more harmful chemicals are sprayed on fruits and vegetables,

Ավելին, մոլախոտերին և միջատներին սպանելու համար

like pesticides and herbicides,

նրանք մրգերի և բանջարեղենների վրա փչում են ավելի վնասակար քիմիական նյութեր,

to kill weeds and bugs.

ինպիսիք են օրինակ պեստիցիդը և հերբիցիդը (քլորոֆենիլդիմեթիլմիզանյութ):

When it rains, these chemicals seep into the ground,

Երբ անձրև է գալիս, այս քիմիական նյութերը ներծծվում են հողի մեջ

or run off into our waterways,

կամ հոսում են մեր ջրատար խողովակների միջով`

poisoning our water too.

թունավորելով նաև մեր ջուրը:

Then they irradiate our food, trying to make it last longer,

Հետո նրանք ճառագայթում են մեր սննունդը` փորձելով դրանք ավելի երկար պահել,

so it can travel thousands of miles

որպեսզի սնունդը մինչև սուպերմարկետ հասնելը

from where it's grown to the supermarkets.

կարողանա երկար ճանապարհ անցնել:

So I ask myself,

Հետո ինքս ինձ հարցրեցի,

how can I change? How can I change these things?

թե ինչ կարող եմ անել, ինչպես կարող եմ փոխել այս ամենը:

This is what I found out.

Ահա թե ինչ պարզեցի:

I discovered that there's a movement for a better way.

Պարզեցի, որ իսկապես ավելի լավ տարբերակի հնարավորություն կա:

Now a while back,

Որոշ ժամանակ առաջ

I wanted to be an NFL football player.

ցանականում էի ֆուտբոլի ազգային հավաքականի խաղացող դառնալ:

I decided that I'd rather be an organic farmer instead.

Հետո մտածեցի, որ ես ավելի լավ է դրա փոխարեն օրգանական գյուղատնտեսությամբ զբաղվող ագարակատեր դառնամ:

(Applause)

(Ծափահարություններ)

Thank you.

Շնորհակալություն:

And that way I can have a greater impact on the world.

Եվ միայն այդ կերպ կկարողանամ մեծ ազդեցություն ունենալ աշխարհի վրա:

This man, Joel Salatin, they call him a lunatic farmer

Այս մարդը Ջոլ Սալատինն է, մարդիկ նրան խելագար ագարակատեր են համարում,

because he grows against the system.

քանի որ նա վերոնշյալ ձևով չի մշակում բերքը:

Since I'm home-schooled,

Քանի որ տանն եմ ստանում իմ կրթությունը

I went to go hear him speak one day.

մի օր այցելեցի նրան, որպեսզի խոսեմ այս ամենի մասին:

This man, this "lunatic farmer,"

Այս խելագար ագարակատերը

doesn't use any pesticides, herbicides,

չի օգտագործում ո´չ պեստիցիդ, ո´չ հերբիցիդ

or genetically modified seeds.

և ո´չ էլ գենետիկորեն փոխակերպված սերմեր:

And so for that, he's called crazy by the system.

Եվ դրա համար էլ նրան խելագար են համարում:

I want you to know that we can all make a difference

Ուզում եմ` իմանաք, որ մենք բոլորս էլ կարող ենք փոփոխություններ անել`

by making different choices,

տարբեր ընտրություններ անելով,

by buying our food directly from local farmers,

գնելով սնունդը միայն տեղացի ագարակատերերից

or our neighbors who we know in real life.

կամ էլ մեր հարևաններից, որոնց մեր ամբողջ կյանքում ճանաչել ենք:

Some people say organic or local food is more expensive,

Ոմանք ասում են, որ օրգանական կամ տեղական սնունդը շատ ավելի թանկ է,

but is it really?

բայց դա իրո՞ք այդպես է:

With all these things I've been learning about the food system,

Այն ամենը, ինչ իմացել եմ սննդի համակարգի մասին,

it seems to me that we can either pay the farmer,

ինձ թույլ է տալիս մի բան ասել. կա´մ մենք վճարում ենք ագարակատերերին,

or we can pay the hospital.

կա´մ էլ վճարում ենք հիվանդանոցներին:

(Applause)

(Ծափահարություններ)

Now I know definitely which one I would choose.

Այժմ հստակ գիտեմ, թե որ մեկը պետք է ընտրեմ:

I want you to know that there are farms out there --

Ուզում եմ` իմանաք, որ այստեղ կան ագարակներ,

like Bill Keener in Sequatchie Cove Farm in Tennessee --

ինչպիսիք են օրիանակ Բիլ Քիների Sequachie Cove ագարակը, որը գտնվում է Թենեսի նահանգում,

whose cows do eat grass

որտեղ կովերը խոտ են ուտում,

and whose pigs do roll in the mud, just like I thought.

իսկ խոզերը` ցեխի մեջ թավալվում (ինչպես առաջ էի մտածում):

Sometimes I go to Bill's farm and volunteer,

Երբեմն գնում եմ Բիլի ագարակ,

so I can see up close and personal

որտեղ իսկապես կարող եմ մոտիկից տեսնել,

where the meat I eat comes from.

թե ինչպիսի ծագում ունի այն միսը, որն ուտում եմ:

I want you to know that I believe

Ուզում եմ` իմանաք,

kids will eat fresh vegetables and good food

որ երեխաները, անշուշտ, կուտեն թարմ բանջարեղեն և առողջարար սնունդ,

if they know more about it and where it really comes from.

եթե նրանք ավելի շատ բան իմանան դրանց մասին, ինչպես նաև դրանց ծագման մասին:

I want you to know that there are farmers' markets

Ուզում եմ իմանաք, որ յուրաքանչյուր համայնքում էլ

in every community popping up.

կան օրգանական սննդի խանութներ:

I want you to know that me, my brother and sister

Ուզում եմ` իմանաք, որ ես, եղբայրս, քույրս

actually like eating baked kale chips.

իսկապես սիրում ենք ուտել եփած գանգրակաղամբ:

I try to share this everywhere I go.

Ուր էլ, որ գնում եմ, փորձում եմ անպայման խոսել սրա մասին:

Not too long ago,

Ոչ շատ երկար ժամանակ առաջ,

my uncle said that he offered my six-year-old cousin cereal.

հորեղբայրս ասաց, որ նա իմ 6 ամյա զարմիկին եգիպտացորենի փաթիլներ է առաջարկել:

He asked him if he wanted organic Toasted O's

Ինքը հարցրել է, թե նա կցանկանար ուտել կարմրացրած օրգանական հացի կտորներ,

or the sugarcoated flakes --

թե քացղր եգիպտացորենի փաթիլներ,

you know, the one with the big striped cartoon character on the front.

որի տուփի վրա մուլտֆիլմի հերոս է պատկերված:

My little cousin told his dad

Եվ գիտե՞ք, թե նա ինչ է պատասխանել հորը:

that he would rather have the organic Toasted O's cereal

Ասել է, որ նախընտրում է օրգանական կարմրացրած հացի կտորներ,

because Birke said he shouldn't eat sparkly cereal.

քանի որ Բարկն ասել էր, որ նա չպետք է ուտի եգիպտացորենի փաթիլներ:

And that, my friends, is how we can make a difference

Ուստի, բարեկամներս, միայն այս կերպ կարող ենք ազդել

one kid at a time.

երեխաների ընտրության վրա:

So next time you're at the grocery store, think local,

Մի խոսքով, եթե հաջորդ անգամ նպարեղենի խանութ գնաք,մտածեք միայն տեղական սննդի մասին,

choose organic, know your farmer and know your food.

ընտրեք օրգանականը: Ճանաչեք ձեր ագարակատերին, ինչպես նաև իմացեք, թե ինչ եք ուտում:

Thank you.

Շնորհակալություն:

(Applause)

(Ծափահարություններ)