Birke Baehr: What's wrong with our food system

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

ဟဲလို၊ ကျွန်တော့အမည်က Birke Baehr ၊

အသက်က ၁၁ နှစ်ပါ။

Hello. My name is Birke Baehr,

ဒီနေ့ ဒီကိုလာတာက ကျွန်တော်တို့ရဲ့ စားစရာစနစ် မှားတာပြောဖို့ပါ။

and I'm 11 years old.

ဦးဆုံးအနေနဲ့ ပြောချင်တာက

I came here today to talk about what's wrong with our food system.

ကလေးတွေဟာ တီဗီမှာ၊ အများပိုင်ကျောင်း တွေမှာနဲ့ သင်ကြည့်လေရာ

First of all, I would like to say

အတော်များများက စျေးကွက်ဖောက်တာတွေ၊

that I'm really amazed at how easily kids are led to believe

ကြော်ငြာအားလုံးကို အလွယ်တကူအယုံသွင်းခံရတာ

all the marketing and advertising

on TV, at public schools

ကျွန်တော့အမြင်တော့ စီးပွာရေးလုပ်ငန်းတွေဟာ

and pretty much everywhere else you look.

ကျွန်တော့လို ကလေးတွေကို သူတို့ မိဘတွေကို

It seems to me like corporations

ကျွန်တော်တို့ (သို့) ကမ္ဘာအတွက် အမြဲ

are always trying to get kids, like me,

မကောင်းတာ ဝယ်ခိုင်းဖို့ ကြိုးပမ်းနေသလိုပါ

to get their parents to buy stuff

အထူးသဖြင့် ကလေးပေါက်စတွေဟာ

that really isn't good for us or the planet.

ရောင်စုံထုပ်ပိုးခြင်းနဲ့ ပလပ်စတစ်ရုပ်တွေက

Little kids, especially,

ဆွဲဆောင်တာခံရတယ်။

are attracted by colorful packaging

ဝန်ခံရမှာက ကျွန်တော်လည်း တစ်ယောက်အပါဝင်ဖြစ်ခဲ့ဖူးတာပါ။

and plastic toys.

စားစရာအားလုံးဟာ တစ်နေကုန် ဝက်တွေ

I must admit, I used to be one of them.

ရွံ့ထဲလူးကာ နွားတွေ စားကျက်မှာမြက်စားတဲ့

I also used to think that all of our food

ပျော်စရာခြံလေးတွေကနေ လာတယ်လို့ ကျွန်တော်လည်းတွေးခဲ့ဖူးတယ်။

came from these happy, little farms

တွေ့ရှိလိုက်ရတာက ဒါဟာ မမှန်ဘူးဗျ။

where pigs rolled in mud and cows grazed on grass all day.

အင်တာနက်မှာ၊ စာအုပ်တွေမှာ၊

What I discovered was this is not true.

သတင်းရုပ်ရှင်တွေမှာ မိသားစုနဲ့ ခရီးတွေမှာ

I began to look into this stuff

ဒီပစ္စည်းကို စတင်စုံစမ်းမိတယ်။

on the Internet, in books and in documentary films,

စက်မှုလုပ်ငန်း အစားအစာစနစ်ရဲ့ မကောင်းတဲ့ဘက်ကို တွေ့ရှိခဲ့တယ်။

in my travels with my family.

I discovered the dark side of the industrialized food system.

ဦးဆုံး မျိုးရိုးဗီဇပြင်ထားတဲ့ သစ်စေ့တွေနဲ့ အကောင်တွေရှိပါတယ်။

သစ်စေ့တစ်စေ့ဟာ လက်တွေ့ခန်းမှာ သဘာဝကနေ မရည်ရွယ်တဲ့

First, there's genetically engineered seeds and organisms.

တစ်ခုခုလုပ်ဖို့ ပုံဖော်ခံရတဲ့အခါ

That is when a seed is manipulated in a laboratory

ဥပမာ ငါးရဲ့ DNA ကိုယူပြီး

to do something not intended by nature --

ခရမ်းချဉ်သီးထဲ ထည့်တဲ့အခါပါ။ ရွံလိုက်တာ။

like taking the DNA of a fish

အထင်မမှားနဲ့ဦး၊ ကျွန်တော် ငါးနဲ့ ခရမ်းချဉ်သီးကြိုက်ပါတယ်၊

and putting it into the DNA of a tomato. Yuck.

ဒါပေမဲ့ ဒါကျတော့ ကျောချမ်းစရာပါ။

Don't get me wrong, I like fish and tomatoes,

(ရယ်သံများ)

but this is just creepy.

နောက် ဒီသစ်စေ့တွေစိုက်တယ်၊ ကြီးထွားတယ်။

(Laughter)

သူတို့ထုတ်တဲ့အစာက စမ်းသပ်တိရိစ္ဆာန်တွေမှာ

The seeds are then planted, then grown.

ကင်ဆာနဲ့ အခြားပြဿနာတွေ ဖြစ်စေတာ သက်သေပြကာ

The food they produce have been proven

လူတွေဟာ ဒီနည်းနဲ့ ထုတ်လုပ်တဲ့ စားစရာတွေကို

to cause cancer and other problems in lab animals,

စားနေကြတာ ၁၉၉၀ နှစ်လွန်တွေကတည်းကပါ။

and people have been eating food produced this way

လူအများစုက ဒါတွေရှိတာကိုတောင် မသိကြဘူး။

since the 1990s.

မျိုးရိုးဗီဇပြောင်းထားတဲ့ ပြောင်းကို စားတဲ့ကြွက်တွေ

And most folks don't even know they exist.

အသည်းနဲ့ ကျောက်ကပ် အဆိပ်သင့်တဲ့ လက္ခဏာတွေပေါ်လာတာ သင်တို့သိလား။

Did you know rats that ate genetically engineered corn

ကျောက်ကပ်ရောင်တာ၊ အနာတွေနဲ့ ကျောက်ကပ်အလေးချိန် တိုးတာတွေပါတယ်။

had developed signs of liver and kidney toxicity?

ကျွန်တော်တို့စားတဲ့ ပြောင်းအားလုံးနီးနီးဟာ

These include kidney inflammation and lesions and increased kidney weight.

တစ်နည်းနည်း မျိုးရိုးဗီဇ ပြောင်းလဲထားတာပါ။

Yet almost all the corn we eat

ပြီးတော့ 
ပြောပါရစေ၊

has been altered genetically in some way.

ပြောင်းဟာ အားလုံးမှာပါပါတယ်။

And let me tell you,

CAFOS(လှောင်ပိတ် သတ္တဝါကျွေးတဲ့ စစ်ဆင်ရေး)

corn is in everything.

စဖို့ထိတော​့ ကျွန်တော့ကို မပို့ပါနဲ့။

And don't even get me started on the Confined Animal Feeding Operations

(ရယ်သံများ)

called CAFOS.

သမားရိုးကျလယ်သမားတွေက အပင်တွေကြီးစေဖို့

(Laughter)

မြေစာတွေနဲ့ ရောစပ်တဲ့ ရုပ်ကြွင်းလောင်စာက

Conventional farmers use chemical fertilizers

လုပ်တဲ့ ဓါတ်မြေဩဇာတွေသုံးတယ်။

made from fossil fuels

ဒါလုပ်တဲ့အကြောင်းက သီးနှံတစ်မျိုးတည်းကို ထပ်ကာထပ်ကာစိုက်တာကနေ

that they mix with the dirt to make plants grow.

မြေဆီလွှာက ဩဇာဓါတ်အားလုံးကို ခွာချွတ်လိုက်တာကြောင့်ပါ။

They do this because they've stripped the soil from all nutrients

ပိုဘေးဖြစ်တဲ့ ဓာတုပစ္စည်းတွေ အသီးနဲ့ဟင်းရွက်တွေပေါ် ဖျန်းတယ်၊

from growing the same crop over and over again.

ဥပမာ ပေါင်းနဲ့ ပိုးတွေသတ်ဖို့

Next, more harmful chemicals are sprayed on fruits and vegetables,

ပိုးသတ်ဆေး၊ ပေါင်းသတ်ဆေးတွေပေါ့။

like pesticides and herbicides,

မိုးရွာတော့ ဒီဓာတုပစ္စည်းတွေက မြေကြီးထဲ စိမ့်ဝင်တယ်၊

to kill weeds and bugs.

(သို့) ရေစီးကြောင်းထဲကို ပါသွားကာ

When it rains, these chemicals seep into the ground,

ရေကိုလည်း အဆိပ်သင့်စေတယ်။

or run off into our waterways,

နောက် သူတို့က စားစရာကို ကြာကြာခံအောင် ရောင်ခြည်ပေးတော့

poisoning our water too.

စိုက်ပျိုးရာနေရာကနေ စူပါမားကက်တွေထိ

Then they irradiate our food, trying to make it last longer,

ဒါက မိုင်ထောင်ချီ ရောက်သွားနိုင်တယ်။

so it can travel thousands of miles

ဒီတော့ ကိုယ်ကိုယ်ကို မေးတယ်၊

from where it's grown to the supermarkets.

ဒါတွေကို ဘယ်လို ငါပြောင်းနိုင်လဲ။

So I ask myself,

ဒါက ကျွန်တော် တွေ့ရှိတာပါ။

how can I change? How can I change these things?

ပိုကောင်းတဲ့ နည်းတစ်ခုအတွက် လှုပ်ရှားမှုတစ်ခုရှိတာ တွေ့ခဲ့တယ်။

This is what I found out.

ခဏလောက် နောက်ပြန်လိုက်ရင်

I discovered that there's a movement for a better way.

ကျွန်တော်က NFL ဘောလုံးသမားဖြစ်ချင်ခဲ့တာ။

Now a while back,

ဒီအစား သဘာဝမြေဩဇာသုံး လယ်သမားဖြစ်ဖို့သာ ဆုံးဖြတ်လိုက်တယ်။

I wanted to be an NFL football player.

(လက်ခုပ်သံများ)

I decided that I'd rather be an organic farmer instead.

(Applause)

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

ဒီနည်းနဲ့ ကမ္ဘာကို ပိုကြီးကျယ်တဲ့ အကျိုးသက်ရောက်မှုပေးနိုင်တယ်

Thank you.

ဒီလူက Joel Salatin သူ့ကို လယ်သမား အရူးလို့ ခေါ်ကြတယ်၊

And that way I can have a greater impact on the world.

သူဟာ စနစ်ကို ဆန့်ကျင် စိုက်ပျိုးလို့ပါ။

This man, Joel Salatin, they call him a lunatic farmer

ကျွန်တော့က အိမ်မှာပဲ စာသင်တာဆိုတော့

because he grows against the system.

တစ်နေ့ သူပြောတာ သွားနားထောင်ခဲ့တယ်။

Since I'm home-schooled,

ဒီလူ၊ ဒီ"လယ်သမား အရူး"ဟာ

I went to go hear him speak one day.

ပိုးသတ်ဆေးတွေ၊ ပေါင်းသတ်ဆေးတွေ၊

This man, this "lunatic farmer,"

(သို့) မျိုးရိုးဗီဇပြောင်းထားတဲ့ သစ်စေ့တွေ မသုံးဘူး။

doesn't use any pesticides, herbicides,

ဒီအတွက် စနစ်အရ သူ့ကို ငကြောင်လို့ အခေါ်ခံရတယ်။

or genetically modified seeds.

သိစေချင်တာက ကျွန်တော်တို့အားလုံး မတူတဲ့ ရွေးချယ်မှုတွေဖန်တီးရင်း

And so for that, he's called crazy by the system.

ဒေသတွင်း လယ်သမားတွေ (သို့) လက်တွေ့သိတဲ့

I want you to know that we can all make a difference

အိမ်နီးနားချင်းဆီက စားစရာ တိုက်ရိုက်ဝယ်ရင်း

by making different choices,

ပြောင်းလဲမှုတစ်ခု လုပ်နိုင်တယ်ဆိုတာပါ။

by buying our food directly from local farmers,

သဘာဝ(သို့) ဒေသစာက ပိုစျေးကြီးတယ်ပြောကြတယ်။

or our neighbors who we know in real life.

ဒါပေမဲ့ ဒါက တကယ်လား။

Some people say organic or local food is more expensive,

စားစရာစနစ်အကြောင်း ကျွန်တော်လေ့လာ သိရှိခဲ့တာ အားလုံးနဲ့ဆိုရင်

but is it really?

ကျွန်တော့အထင် ကျွန်တော်တို့ဟာ လယ်သမားဖြစ်စေ

With all these things I've been learning about the food system,

(သို့) ဆေးရုံကိုဖြစ်စေ ပေးနိုင်တာပါ။

it seems to me that we can either pay the farmer,

(လက်ခုပ်သံများ)

or we can pay the hospital.

(Applause)

အခု ဘယ်ဟာ ရွေးမလဲဆိုတာ အတိအကျသိတယ်။

သိစေချင်တာက ဟောဟိုမှာ လယ်တွေရှိပါတယ်၊

Now I know definitely which one I would choose.

ဥပမာ Tennessee က Sequatchie Cove Farm မှာရှိတဲ့ Bill Keener

I want you to know that there are farms out there --

သူ့နွားတွေက မြက်စားပြီး

like Bill Keener in Sequatchie Cove Farm in Tennessee --

ဝက်တွေက ရွှံ့ထဲလူးတယ်၊ တွေးခဲ့သလိုပဲလေ။

whose cows do eat grass

တစ်ခါတစ်လေ Bill ရဲ့ခြံသွာပြီး လုပ်အားပေးတာ

and whose pigs do roll in the mud, just like I thought.

ကျွန်တော်စားတဲ့ အသားက ဘယ်ကလာတယ်ဆိုတာ

Sometimes I go to Bill's farm and volunteer,

အနီးကပ်၊ ကိုယ်တွေ့ မြင်နိုင်တယ်လေ။

so I can see up close and personal

သိစေချင်တာက ကလေးတွေဟာ စားစရာအကြောင်းနဲ့

where the meat I eat comes from.

ဘယ်ကလာတယ်ဆိုတာ ပိုသိရင် ငါး၊ လတ်ဆတ်တဲ့

I want you to know that I believe

အသီးအရွက်နဲ့ အစားကောင်းတွေကို စားကြမယ်လို့ ယုံကြည်တာပါ။

kids will eat fresh vegetables and good food

သိစေချင်တာက ပေါ်လာနေတဲ့ ရပ်ကွက်တိုင်းမှာ

if they know more about it and where it really comes from.

လယ်သမားစျေးတွေ ရှိတယ်ဆိုတာပါ။

I want you to know that there are farmers' markets

သိစေချင်တာက ကျွန်တော်၊ ညီနဲ့၊ ညီမတို့ဟာ

in every community popping up.

ကိုက်လန် မီးဖုတ်ပြားတွေစားတာ ကိုကြိုက်တယ်

I want you to know that me, my brother and sister

ကျွန်တော်သွားတဲ့ နေရာတိုင်း ဒါကိုမျှဝေတယ်။

actually like eating baked kale chips.

သိပ်မကြာခင်က

I try to share this everywhere I go.

ဦးလေးက ကျွန်တော့ ခြောက်နှစ်သား ညီဝမ်းကွဲကို အဟာရ ပေးတယ်တဲ့။

Not too long ago,

သဘာဝ Toasted O's (သို့) သကြားဖုံးထားတဲ့

my uncle said that he offered my six-year-old cousin cereal.

အလွှာတွေ ယူမလားလို့သူကိုမေးတော့

He asked him if he wanted organic Toasted O's

သိတယ်နော်၊ အရှေ့မှာ အစင်း အကြီးကြီးနဲ့ ကာတွန်းရုပ်နဲ့ဟာလေ၊

or the sugarcoated flakes --

you know, the one with the big striped cartoon character on the front.

ကျွန်တော့ ဝမ်းကွဲညီလေးက သူ့အဖေကိုပြောတာက

သူ သဘာဝ Toasted O's အဟာရကိုပဲစားချင်တယ်၊

My little cousin told his dad

Birke က အရောင်လက်လက် အဟာရကို သူမစားသင့်ဘူးလို့ပြောလို့တဲ့။

that he would rather have the organic Toasted O's cereal

because Birke said he shouldn't eat sparkly cereal.

မိတ်ဆွေတို့ ဒါက တစ်ကြိမ်ကို ကလေးတစ်ယောက်

ပြောင်းလဲမှုတစ်ခု လုပ်ပေးပုံပါ။

And that, my friends, is how we can make a difference

ဒီတော့ နောက်တစ်ခါ ကုန်စုံဆိုင်သွားတဲ့အခါ ဒေသခံတွင်း တွေး၊

one kid at a time.

သဘာဝရွေး၊ လယ်သမားနဲ့ စားစရာသိအောင်လုပ်ပါ။

So next time you're at the grocery store, think local,

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

choose organic, know your farmer and know your food.

(လက်ခုပ်သံများ)

Thank you.

(Applause)