Alanna Shaikh: How I'm preparing to get Alzheimer's

Translator: Morton Bast Reviewer: Thu-Huong Ha

Translator: Erblina Vrbovci Reviewer: Erona Mjekiqi

I'd like to talk about my dad.

Do të doja të flisja për babain tim.

My dad has Alzheimer's disease.

Babai im ka sëmundjen e Alzheimerit.

He started showing the symptoms about 12 years ago,

Simptomat filluan rreth 12 vite më parë,

and he was officially diagnosed in 2005.

dhe ai u diagnostikua zyrtarisht në 2005.

Tani ai është shumë i sëmurë, ka nevojë për ndihmë për të ngrënë,

Now he's really pretty sick. He needs help eating,

he needs help getting dressed, he doesn't really know where he is

ka nevojë për ndihmë për tu veshur, nuk e di se ku është,

or when it is, and it's been really, really hard.

ose çfarë kohe është, është shumë e vështirë.

My dad was my hero and my mentor for most of my life,

Babai im ishte heroi im, mentori im për pjesën më të madhe të jetës sime,

and I've spent the last decade watching him disappear.

kam kaluar dekadën e fundit duke parë se ai po humbej.

My dad's not alone. There's about 35 million people globally living with some kind of dementia,

Babai im nuk është vetëm. Ka rreth 35 milion njerëz në botë me ndonjë

dementia, dhe deri në vitin 2030 pritet të dyfishohet në 70 milion.

and by 2030 they're expecting that to double to 70 million.

That's a lot of people.

Do të thotë shumë njerëz.

Dementia scares us. The confused faces and shaky hands of people who have dementia,

Demantia na tremb. Fytyrat konfuze dhe duart e lëkundura të njerëzve

the big numbers of people who get it, they frighten us.

të cilët kanë dementia, numri i madh i njerëzve që e marrin atë, na tremb.

And because of that fear, we tend to do one of two things:

Dhe për shkak të kësaj frike, ne priremi të bëjmë një nga dy gjërat:

We go into denial: "It's not me, it has nothing to do with me, it's never going to happen to me."

Mohojmë "Nuk jam unë, s'ka asnjë lidhje me mua; s'do të më ndodhë"

Or, we decide that we're going to prevent dementia,

Ose, ne vendosim që do të parandalojmë dementian,

and it will never happen to us because we're going to do everything right and it won't come and get us.

dhe nuk do të na ndodhë kurrë sepse ne do të bëjmë gjithçka siç duhet

I'm looking for a third way: I'm preparing to get Alzheimer's disease.

dhe nuk do të vijë dhe të na marrë. Po kërkoj një mënyrë të tretë:

Unë jam duke u përgatitur kur të kem sëmundjen e Alzheimerit.

Prevention is good, and I'm doing the things that you can do to prevent Alzheimer's.

Parandalimi është i mirë, dhe jam duke bërë gjërat që mund të

I'm eating right, I'm exercising every day, I'm keeping my mind active,

bëj për të parandaluar Alzheimer. Po ha mirë, po ushtroj

po e mbaj mendjen aktive, ajo që studimi thotë se duhet të bëni.

that's what the research says you should do.

But the research also shows that there's nothing that will 100 percent protect you.

Por studimi tregon gjithashtu se nuk ka asgjë që do t'ju mbrojë100%.

If the monster wants you, the monster's gonna get you.

Nëse përbindëshi iu do, ai do t'ju marrë. Kjo ndodhi me babin tim.

That's what happened with my dad.

My dad was a bilingual college professor. His hobbies were chess, bridge and writing op-eds.

Babai im ishte një profesor kolegji dygjuhësh. Hobi i tij ishte shahu, brixh

dhe shkrimet op-eds. (Të qeshura).

(Laughter)

He got dementia anyway.

Sidoqoftë, ai e morri dementian.

If the monster wants you, the monster's gonna get you.

Nëse përbindëshi iu do, ai do ju marrë.

Especially if you're me, 'cause Alzheimer's tends to run in families.

Sidomos nëse jeni unë, sepse Alzheimer ka tendencë të përcillet në familje.

Kështu që po përgatitem për të marrë këtë sëmundje.

So I'm preparing to get Alzheimer's disease.

Bazuar në atë që kam mësuar nga kujdesi për babanë tim,

Based on what I've learned from taking care of my father,

and researching what it's like to live with dementia, I'm focusing on three things in my preparation:

dhe duke hulumtuar se si është të jetosh me dementia, unë jam duke u

përqëndruar në tre gjëra në përgatitjen time: Po ndryshoj atë që

I'm changing what I do for fun, I'm working to build my physical strength,

bëj për qejf, po punoj për të forcuar fizikun tim dhe më e vështira

and -- this is the hard one -- I'm trying to become a better person.

të bërit njeri më i mirë. Le të fillojmë me hobi. Kur ju merrni dementia,

Let's start with the hobbies. When you get dementia, it gets harder and harder to enjoy yourself.

bëhet më e vështirë dhe më e vështirë të kënaqeni. Ju nuk mund të

You can't sit and have long talks with your old friends, because you don't know who they are.

uleni dhe të keni biseda të gjata me miqtë tuaj të vjetër, sepse nuk dini

It's confusing to watch television, and often very frightening.

kush janë ata. Është konfuze të shikosh TV dhe shpesh e frikshme.

And reading is just about impossible.

Dhe leximi pothuajse i pamundur. Kur kujdeseni për dikë,

When you care for someone with dementia, and you get training,

me dementia, dhe merrni trajnim, ju trajnojnë për t'i përfshirë ata në

they train you to engage them in activities that are familiar, hands-on, open-ended.

aktivitete të njohura, të hapura, më praktike. Me babin, kjo doli të lejoja

With my dad, that turned out to be letting him fill out forms.

të plotësonte formularët. Meqë ishte profesor, ai e dinte si duket një fletë.

He was a college professor at a state school; he knows what paperwork looks like.

Ai do të nënshkruaj emrin e tij në çdo rresht, do të kontrollojë të gjitha

He'll sign his name on every line, he'll check all the boxes,

he'll put numbers in where he thinks there should be numbers.

kutitë, ai do të vendos numra aty ku mendon se duhet të ketë.

But it got me thinking, what would my caregivers do with me?

Por kjo më bëri të mendoja, çka do të bënin kujdestarët e mi me mua?

I'm my father's daughter. I read, I write, I think about global health a lot.

Unë jam vajzë e babit. Lexoj, shkruaj, mendoj shumë për shëndetin global.

A do të më jepnin revista akademike që të mund të

Would they give me academic journals so I could scribble in the margins?

shkruaja në kufij? A do të më jepnin tabelat dhe grafikët që mund të

Would they give me charts and graphs that I could color?

So I've been trying to learn to do things that are hands-on.

ngjyrosja? Kështu që jam përpjekur të mësoj të bëj gjëra që janë praktike.

Gjithmonë më ka pëlqyer të vizatoj, kështu që po e bëj

I've always liked to draw, so I'm doing it more even though I'm really very bad at it.

më shumë edhe pse jam vërtet shumë e keqe në të. Unë jam duke

I am learning some basic origami. I can make a really great box.

mësuar origami themelore. Mund të bëj një kuti vërtet të shkëlqyeshme.

(Laughter)

(Të qeshura)

And I'm teaching myself to knit, which so far I can knit a blob.

Dhe po e mësoj veten të thurr, që tani mund të thur një pjesë të vogël.

(Të qeshura)

Por, ju e dini, nuk ka rëndësi nëse jam vërtet e mirë në të.

But, you know, it doesn't matter if I'm actually good at it. What matters is that my hands know how to do it.

Ajo që ka rëndësi është që duart e mia e dinë ta bëjnë atë.

Because the more things that are familiar, the more things my hands know how to do,

Sepse sa më shumë gjëra që janë të njohura, aq më shumë gjëra

the more things that I can be happy and busy doing when my brain's not running the show anymore.

duart dinë të bëjnë,aq më shumë gjëra që unë mund të jem e lumtur,

dhe e zënë duke bërë kur truri im nuk po funksionon më mirë.

They say that people who are engaged in activities are happier,

Thonë se njerëzit që angazhohen në aktivitete janë më të lumtur,

easier for their caregivers to look after, and it may even slow the progress of the disease.

më të lehtë për përkujdesje dhe madje mund të ngadalësojnë

That all seems like win to me.

përparimin e sëmudjes. Kjo më duket sikur unë jam duke fituar.

I want to be as happy as I can for as long as I can.

Dua të jem e lumtur aq sa mundem, për aq kohë sa të mundem.

A lot of people don't know that Alzheimer's actually has physical symptoms,

Shumë njerëz nuk e dinë që Alzheimeri në të vërtetë ka

as well as cognitive symptoms. You lose your sense of balance,

simptoma fizike, si dhe simptoma kognitive.

Ju e humbni ndjenjën tuaj të ekuilibrit, keni dridhje të muskujve,

you get muscle tremors, and that tends to lead people to being less and less mobile.

dhe kjo ka tendencë t'i çojë njerëzit të jenë gjithnjë e më pak të

They get scared to walk around. They get scared to move.

lëvizshëm. Ata frikësohen të shëtisin. Ata frikësohen të lëvizin.

So I'm doing activities that will build my sense of balance.

Kështu që po bëj aktivitete që do të ndërtojnë sensin tim të ekuilibrit.

I'm doing yoga and tai chi to improve my balance, so that when I start to lose it,

Unë jam duke bërë yoga dhe tai chi për të përmirësuar ekuilibrin tim,

I'll still be able to be mobile.

në mënyrë që kur të filloj ta humbas, do të jem në gjendje të jem

I'm doing weight-bearing exercise, so that I have the muscle strength

e lëvizshme. Jam duke bërë ushtrime që mbajnë peshë,

so that when I start to wither, I have more time that I can still move around.

në mënyrë që të kem forcën e muskujve, kështu që kur të filloj të

dobësohem, do kem më shumë kohë që akoma mund të lëviz.

Finally, the third thing. I'm trying to become a better person.

Së fundi, gjëja e tretë.

Po mundohem të bëhem një person më i mirë.

My dad was kind and loving before he had Alzheimer's, and he's kind and loving now.

Babai im ishte i sjellshëm dhe i dashur para se të kishte

I've seen him lose his intellect, his sense of humor, his language skills,

Alzheimerin, dhe tani është i sjellshëm dhe i dashur.

Unë e kam parë atë të humbasë intelektin, sensin e tij të humorit,

but I've also seen this: He loves me, he loves my sons,

aftësitë e tij gjuhësore, por edhe këtë e kam parë:

Ai më do mua, ai i do djemtë e mi, ai e do vëllain tim dhe nënën time

he loves my brother and my mom and his caregivers.

dhe kujdestarët e tij. Dhe kjo dashuri na bën ne të duam të jemi rreth tij,

And that love makes us want to be around him, even now.

even when it's so hard.

edhe tani. Edhe kur është kaq e vështirë.

When you take away everything that he ever learned in this world,

Kur i merrni gjithçka që ka mësuar ndonjëherë në këtë botë,

his naked heart still shines.

zemra e tij ende shkëlqen. Unë nuk kam qenë e sjellshme dhe e dashur sa babai im.

I was never as kind as my dad, and I was never as loving.

And what I need now is to learn to be like that.

Ajo që dua është të mësoj të jem ashtu. Kam nevojë për një zemër të pastër,

I need a heart so pure that if it's stripped bare by dementia, it will survive.

edhe nëse zhvishet nga dementia, ajo do të mbijetojë.

I don't want to get Alzheimer's disease.

Nuk dua të më prek Alzheimeri. Dua është shërim në 20 vitet e ardhshme,

What I want is a cure in the next 20 years, soon enough to protect me.

But if it comes for me, I'm going to be ready.

mjaft shpejt për të më mbrojtur. Nëse vjen për mua, unë do jam gati.

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje).