How language shapes the way we think | Lera Boroditsky | TED

13,232,570 views ・ 2018-05-02

TED


Dubbelklik op de Engelse ondertitels hieronder om de video af te spelen.

Vertaald door: Dick Stada Nagekeken door: Peter van de Ven
00:12
So, I'll be speaking to you using language ...
0
12940
2575
Ik praat tegen je door taal te gebruiken,
00:16
because I can.
1
16090
1520
omdat ik dat kan.
00:17
This is one these magical abilities that we humans have.
2
17634
3153
Een van die bijzondere dingen die we als mens hebben.
00:21
We can transmit really complicated thoughts to one another.
3
21114
3952
We kunnen ingewikkelde gedachtes overbrengen naar een ander.
00:25
So what I'm doing right now is, I'm making sounds with my mouth
4
25479
3595
Ik maak nu dus geluiden met mijn mond,
terwijl ik ademhaal.
00:29
as I'm exhaling.
5
29098
1215
00:30
I'm making tones and hisses and puffs,
6
30337
2348
Ik maak tonen, sisklanken en pufjes,
00:32
and those are creating air vibrations in the air.
7
32709
3010
die zorgen voor trillingen in de lucht.
00:35
Those air vibrations are traveling to you,
8
35743
2446
Die luchttrillingen komen bij jou terecht,
00:38
they're hitting your eardrums,
9
38213
1785
ze laten je trommelvliezen bewegen,
00:40
and then your brain takes those vibrations from your eardrums
10
40022
4580
en dan ontvangen je hersenen de trillingen van je trommelvliezen
00:44
and transforms them into thoughts.
11
44626
2753
en zetten die om in gedachtes.
Hoop ik.
00:48
I hope.
12
48031
1151
(Gelach)
00:49
(Laughter)
13
49206
1003
Ik hoop dat dat gebeurt.
00:50
I hope that's happening.
14
50233
1157
00:51
So because of this ability, we humans are able to transmit our ideas
15
51414
4576
Omdat mensen dat kunnen,
kunnen ze ideeën overbrengen over grote afstand en lange tijd.
00:56
across vast reaches of space and time.
16
56014
2692
00:58
We're able to transmit knowledge across minds.
17
58730
4536
We kunnen onderling kennis overbrengen.
01:03
I can put a bizarre new idea in your mind right now.
18
63290
3161
Ik kan zomaar een heel gek idee in je gedachte oproepen.
01:06
I could say,
19
66475
1155
Ik kan zeggen:
01:08
"Imagine a jellyfish waltzing in a library
20
68367
3208
"Stel je een kwal voor die danst in een bibliotheek
01:11
while thinking about quantum mechanics."
21
71599
2176
en denkt aan kwantummechanica."
01:13
(Laughter)
22
73799
1398
01:15
Now, if everything has gone relatively well in your life so far,
23
75221
3028
Als tot nu toe alles in je leven goed is gegaan,
01:18
you probably haven't had that thought before.
24
78273
2112
heb je die gedachte nog niet eerder gehad.
01:20
(Laughter)
25
80409
1002
(Gelach)
01:21
But now I've just made you think it,
26
81435
1732
Toch heb ik je eraan laten denken,
via taal.
01:23
through language.
27
83191
1155
01:24
Now of course, there isn't just one language in the world,
28
84654
2724
Er bestaan natuurlijk meerdere talen.
Er worden ongeveer 7.000 talen gesproken in de wereld.
01:27
there are about 7,000 languages spoken around the world.
29
87402
2645
Al die talen verschillen van elkaar op allerlei manieren.
01:30
And all the languages differ from one another in all kinds of ways.
30
90071
3160
Sommige talen hebben andere klanken,
01:33
Some languages have different sounds,
31
93255
3091
01:36
they have different vocabularies,
32
96370
1719
andere verschillen qua woordenschat,
01:38
and they also have different structures --
33
98113
2039
of hebben een andere structuur --
heel belangrijk, een andere structuur.
01:40
very importantly, different structures.
34
100176
1887
01:42
That begs the question:
35
102896
1192
Dat roept de vraag op:
vormt de taal die we spreken onze manier van denken?
01:44
Does the language we speak shape the way we think?
36
104112
2612
01:46
Now, this is an ancient question.
37
106748
1572
Die vraag bestaat al lang.
01:48
People have been speculating about this question forever.
38
108344
3171
Er wordt al eeuwen over gespeculeerd.
01:51
Charlemagne, Holy Roman emperor, said,
39
111539
2317
Karel de Grote, de Roomse keizer, zei:
01:53
"To have a second language is to have a second soul" --
40
113880
3036
"Als je een tweede taal spreekt, heb je een tweede ziel" --
01:56
strong statement that language crafts reality.
41
116940
2503
een sterke bewering dat taal werkelijkheid vormt.
01:59
But on the other hand, Shakespeare has Juliet say,
42
119992
2990
Aan de andere kant liet Shakespeare zijn Juliet zeggen:
"Wat zegt een naam?
02:03
"What's in a name?
43
123006
1151
02:04
A rose by any other name would smell as sweet."
44
124181
2334
Een roos met een andere naam ruikt net zo lekker."
02:07
Well, that suggests that maybe language doesn't craft reality.
45
127504
3053
Dat geeft aan dat taal misschien toch niet de werkelijkheid maakt.
02:10
These arguments have gone back and forth for thousands of years.
46
130926
4006
Deze argumenten gaan al duizenden jaren over en weer,
02:15
But until recently, there hasn't been any data
47
135400
2731
maar tot voor kort was er geen data
02:18
to help us decide either way.
48
138155
1556
die ons kon helpen kiezen.
02:20
Recently, in my lab and other labs around the world,
49
140230
2452
Onlangs zijn we in mijn en andere labs
02:22
we've started doing research,
50
142706
1392
gestart met onderzoek,
en nu hebben we wetenschappelijke gegevens om op deze vraag in te gaan.
02:24
and now we have actual scientific data to weigh in on this question.
51
144122
4437
02:28
So let me tell you about some of my favorite examples.
52
148918
2541
Ik zal je mijn favoriete voorbeelden vertellen.
02:31
I'll start with an example from an Aboriginal community in Australia
53
151846
3414
Ik begin met de Aboriginals in Australië
02:35
that I had the chance to work with.
54
155284
1728
waarmee ik mocht werken.
Dit is het Kuuk Thaayorre-volk.
02:37
These are the Kuuk Thaayorre people.
55
157036
1743
02:38
They live in Pormpuraaw at the very west edge of Cape York.
56
158803
3794
Ze wonen in Pormpuraaw in het uiterste westen van Kaap York.
02:43
What's cool about Kuuk Thaayorre is,
57
163351
2236
Het mooie van Kuuk Thaayore is
02:45
in Kuuk Thaayorre, they don't use words like "left" and "right,"
58
165611
3058
dat ze in hun taal geen 'links' en 'rechts' gebruiken,
02:48
and instead, everything is in cardinal directions:
59
168693
2684
in plaats daarvan is alles in de hoofdrichtingen:
02:51
north, south, east and west.
60
171401
1424
noord, zuid, oost en west.
02:53
And when I say everything, I really mean everything.
61
173425
2535
En als ik zeg alles, bedoel ik ook alles.
02:55
You would say something like,
62
175984
1551
Je zegt zoiets als:
02:57
"Oh, there's an ant on your southwest leg."
63
177559
2512
"Er loopt een mier op je zuidwestelijke been."
03:01
Or, "Move your cup to the north-northeast a little bit."
64
181178
2656
Of: "Zet je beker iets naar het noord-noordoosten."
03:04
In fact, the way that you say "hello" in Kuuk Thaayorre is you say,
65
184404
3480
Bij "hallo" in het Kuuk Thaayorre, zeg je:
03:07
"Which way are you going?"
66
187908
1266
"Waar ga je heen?"
03:09
And the answer should be,
67
189198
1332
Het antwoord is dan:
"Noord-noordoost verderop.
03:11
"North-northeast in the far distance.
68
191014
1772
03:12
How about you?"
69
192810
1321
En jij?"
03:14
So imagine as you're walking around your day,
70
194155
3132
Stel je voor dat je je dagelijkse ronde loopt,
03:17
every person you greet,
71
197311
1549
en je moet iedereen die je groet
03:18
you have to report your heading direction.
72
198884
2071
melden in welke richting je gaat.
03:20
(Laughter)
73
200979
1179
(Gelach)
03:22
But that would actually get you oriented pretty fast, right?
74
202182
3331
Dan zou je snel richtingsgevoel krijgen, toch?
03:25
Because you literally couldn't get past "hello,"
75
205537
2960
Omdat je niet weg zou komen met "Hallo",
03:28
if you didn't know which way you were going.
76
208521
2075
als je niet wist welke kant je op ging.
03:31
In fact, people who speak languages like this stay oriented really well.
77
211969
3492
Mensen die zulke talen spreken, houden goed richtingsgevoel.
03:35
They stay oriented better than we used to think humans could.
78
215485
2925
Beter dan je zou denken.
03:38
We used to think that humans were worse than other creatures
79
218840
2852
We dachten dat mensen daar slechter in waren dan dieren,
03:41
because of some biological excuse:
80
221716
1716
vanwege biologische redenen:
03:43
"Oh, we don't have magnets in our beaks or in our scales."
81
223456
3325
"O, we hebben geen magneet in onze snavel of in ons pantser."
03:46
No; if your language and your culture trains you to do it,
82
226805
2942
Nee, als je taal en je cultuur zorgen dat je het traint,
03:49
actually, you can do it.
83
229771
1249
dan kan je dat.
03:51
There are humans around the world who stay oriented really well.
84
231044
3040
Er bestaan mensen die een erg goede oriëntatie hebben.
Om het erover eens te worden hoe anders dit is dan hoe wij het doen,
03:54
And just to get us in agreement
85
234108
2128
03:56
about how different this is from the way we do it,
86
236260
2595
03:58
I want you all to close your eyes for a second
87
238879
2764
wil ik dat je je ogen even dicht doet
04:02
and point southeast.
88
242887
1353
en het zuidoosten aanwijst.
04:04
(Laughter)
89
244264
1710
(Gelach)
04:05
Keep your eyes closed. Point.
90
245998
1578
Houd je ogen dicht. Wijs maar.
04:10
OK, so you can open your eyes.
91
250095
2017
Oké, doe je ogen maar open.
04:12
I see you guys pointing there, there, there, there, there ...
92
252136
3779
Ik zie dat je daarheen wijst, daar, daar, daar, daar ...
04:16
I don't know which way it is myself --
93
256529
1878
Ik weet ook niet waar het is --
04:18
(Laughter)
94
258431
1664
(Gelach)
04:20
You have not been a lot of help.
95
260119
1658
Ik heb niet veel aan jullie.
04:21
(Laughter)
96
261801
1317
(Gelach)
04:23
So let's just say the accuracy in this room was not very high.
97
263142
2920
We houden het erop dat de zaal niet heel precies is.
Er is een groot verschil in cognitieve vaardigheden tussen talen.
04:26
This is a big difference in cognitive ability across languages, right?
98
266086
3360
04:29
Where one group -- very distinguished group like you guys --
99
269470
3395
Waar één groep -- respectabel zoals jullie --
04:32
doesn't know which way is which,
100
272889
1563
de richting niet weet,
04:34
but in another group,
101
274476
1336
terwijl in een andere groep
04:35
I could ask a five-year-old and they would know.
102
275836
2290
een kind van vijf dat al weet.
04:38
(Laughter)
103
278150
1084
(Gelach)
04:39
There are also really big differences in how people think about time.
104
279258
3420
Er zijn ook grote verschillen in het omgaan met tijd.
04:42
So here I have pictures of my grandfather at different ages.
105
282702
4017
Hier zijn foto's van mijn grootvader op verschillende leeftijden.
04:46
And if I ask an English speaker to organize time,
106
286743
3227
Als ik vraag aan Engelstaligen om ze op tijd te sorteren,
04:49
they might lay it out this way,
107
289994
1485
dan legt men ze zo,
04:51
from left to right.
108
291503
1151
van links naar rechts.
04:52
This has to do with writing direction.
109
292678
1831
Dat komt van de schrijfrichting.
04:54
If you were a speaker of Hebrew or Arabic,
110
294533
2026
Als je Hebreeuws of Arabisch zou zijn,
04:56
you might do it going in the opposite direction,
111
296583
2290
zou je ze andersom leggen,
04:58
from right to left.
112
298897
1150
van rechts naar links.
05:01
But how would the Kuuk Thaayorre,
113
301578
1585
Hoe zouden de Kuuk Thaayorre,
05:03
this Aboriginal group I just told you about, do it?
114
303187
2394
die Aboriginals van zonet, dat doen?
05:05
They don't use words like "left" and "right."
115
305605
2118
Ze gebruiken geen 'links' en 'rechts'.
05:07
Let me give you hint.
116
307747
1492
Ik geef je een hint.
05:09
When we sat people facing south,
117
309263
2551
Als ze naar het zuiden keken,
05:11
they organized time from left to right.
118
311838
1858
legden ze tijd van links naar rechts.
05:14
When we sat them facing north,
119
314391
2183
Als ze naar het noorden keken,
05:16
they organized time from right to left.
120
316598
1975
legden ze tijd van rechts naar links.
Als ze naar het oosten keken,
05:19
When we sat them facing east,
121
319026
2055
05:21
time came towards the body.
122
321105
1740
zou tijd naar je toe komen.
05:23
What's the pattern?
123
323608
1311
Hoe leg je ze dan?
05:26
East to west, right?
124
326056
1699
Van oost naar west, toch?
05:27
So for them, time doesn't actually get locked on the body at all,
125
327779
3502
Voor hen zit tijd niet vast in je lichaam,
05:31
it gets locked on the landscape.
126
331305
1540
het zit vast aan het landschap.
05:32
So for me, if I'm facing this way,
127
332869
1718
Als ik deze kant op kijk,
05:34
then time goes this way,
128
334611
1157
gaat tijd deze kant op,
05:35
and if I'm facing this way, then time goes this way.
129
335792
2473
en als ik deze kant op kijk, gaat tijd deze kant op.
05:38
I'm facing this way, time goes this way --
130
338289
2000
Ik kijk deze kant op, de tijd gaat zo --
05:40
very egocentric of me to have the direction of time chase me around
131
340313
3967
erg egocentrisch om de tijd om mij heen te laten jagen,
05:44
every time I turn my body.
132
344304
1640
elke keer als ik me omdraai.
05:46
For the Kuuk Thaayorre, time is locked on the landscape.
133
346598
2647
Voor de Kuuk Thaayorre zit tijd aan het landschap.
05:49
It's a dramatically different way of thinking about time.
134
349269
2819
Het is een volkomen andere manier om met tijd om te gaan.
05:52
Here's another really smart human trick.
135
352112
1911
Hier is nog een heel slimme truc.
05:54
Suppose I ask you how many penguins are there.
136
354047
2213
Stel dat ik vraag hoeveel pinguïns dit zijn.
05:56
Well, I bet I know how you'd solve that problem if you solved it.
137
356958
3154
Ik wed dat je weet hoe je dat oplost.
06:00
You went, "One, two, three, four, five, six, seven, eight."
138
360136
2827
Je zegt: "1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8."
06:02
You counted them.
139
362987
1164
Je telt ze.
Je gaf elk een nummer,
06:04
You named each one with a number,
140
364175
1609
06:05
and the last number you said was the number of penguins.
141
365808
2636
en het laatste getal was het aantal pinguïns.
06:08
This is a little trick that you're taught to use as kids.
142
368468
2862
Dat trucje wordt je als kind geleerd.
06:11
You learn the number list and you learn how to apply it.
143
371354
3051
Je leert de cijfers en hoe je die moet gebruiken.
06:14
A little linguistic trick.
144
374787
1446
Een taalkundig trucje.
06:16
Well, some languages don't do this,
145
376804
1677
Sommige talen doen dat niet,
06:18
because some languages don't have exact number words.
146
378505
3149
omdat ze geen exacte woorden voor cijfers hebben.
Er zijn talen die geen woord hebben als 'zeven',
06:22
They're languages that don't have a word like "seven"
147
382039
2897
06:24
or a word like "eight."
148
384960
1401
of het woord 'acht'.
In feite tellen mensen die zulke talen spreken niet,
06:27
In fact, people who speak these languages don't count,
149
387033
2658
06:29
and they have trouble keeping track of exact quantities.
150
389715
2997
en kunnen ze moeilijk grote aantallen bijhouden.
06:32
So, for example, if I ask you to match this number of penguins
151
392736
3929
Als ik je bijvoorbeeld zou vragen om dit aantal pinguïns
06:36
to the same number of ducks,
152
396689
2264
gelijk te maken aan het aantal eenden,
06:38
you would be able to do that by counting.
153
398977
2144
kan je dat doen door te tellen.
06:41
But folks who don't have that linguistic trick can't do that.
154
401145
3855
Maar mensen die deze taaltruc niet hebben, kunnen dat niet.
06:47
Languages also differ in how they divide up the color spectrum --
155
407653
3154
Talen verschillen ook in hoe ze het kleurenspectrum verdelen --
06:50
the visual world.
156
410831
1150
de zichtbare wereld.
06:52
Some languages have lots of words for colors,
157
412348
2152
Sommige talen hebben veel woorden voor kleur,
06:54
some have only a couple words, "light" and "dark."
158
414524
2364
andere kennen alleen 'licht' en 'donker'.
06:56
And languages differ in where they put boundaries between colors.
159
416912
3623
Talen verschillen ook qua grens tussen kleuren.
07:00
So, for example, in English, there's a word for blue
160
420559
3215
Engels kent bijvoorbeeld een woord voor blauw,
07:03
that covers all of the colors that you can see on the screen,
161
423798
3135
dat alle kleuren dekt die je hier ziet,
07:06
but in Russian, there isn't a single word.
162
426957
2006
maar Russisch heeft niet een enkel woord.
07:08
Instead, Russian speakers have to differentiate
163
428987
2206
In plaats daarvan maken Russen onderscheid
07:11
between light blue, "goluboy,"
164
431217
1471
tussen lichtblauw, 'goluboy',
07:12
and dark blue, "siniy."
165
432712
1576
en donkerblauw, 'siniy'.
07:15
So Russians have this lifetime of experience of, in language,
166
435138
3983
Russen hebben dus levenslange ervaring
om in hun taal deze twee kleuren te onderscheiden.
07:19
distinguishing these two colors.
167
439145
1869
Als we mensen testen in het onderscheiden van deze kleuren,
07:21
When we test people's ability to perceptually discriminate these colors,
168
441038
3963
zien we dat Russen sneller zijn
07:25
what we find is that Russian speakers are faster
169
445025
2521
07:27
across this linguistic boundary.
170
447570
1558
over deze taalkundige grens.
07:29
They're faster to be able to tell the difference
171
449152
2282
Ze kunnen sneller het verschil noemen
07:31
between a light and dark blue.
172
451458
1458
tussen licht- en donkerblauw.
07:33
And when you look at people's brains as they're looking at colors --
173
453299
3264
Als je kijkt naar de hersenen van de mens die naar kleuren kijkt --
07:36
say you have colors shifting slowly from light to dark blue --
174
456587
3335
als de kleuren langzaam van licht- naar donkerblauw overgaan --
07:40
the brains of people who use different words for light and dark blue
175
460798
4452
geeft het brein van hen die verschillende woorden voor licht- en donkerblauw hebben,
07:45
will give a surprised reaction as the colors shift from light to dark,
176
465274
3510
een verbluffende reactie als de kleuren van licht naar donker gaan,
07:48
as if, "Ooh, something has categorically changed,"
177
468808
3182
iets als: "O, iets valt in een andere categorie,"
terwijl het brein van bijvoorbeeld Engelsen,
07:52
whereas the brains of English speakers, for example,
178
472014
2446
07:54
that don't make this categorical distinction,
179
474484
2140
die dat onderscheid niet maken,
07:56
don't give that surprise,
180
476648
1196
die overgang niet laten zien,
07:57
because nothing is categorically changing.
181
477868
2083
omdat de categorie niet is veranderd.
Talen hebben allerlei structurele spitsvondigheden.
08:02
Languages have all kinds of structural quirks.
182
482054
2504
08:04
This is one of my favorites.
183
484582
1337
Dit vind ik een van de leukste.
08:05
Lots of languages have grammatical gender;
184
485943
2432
Veel talen gebruiken woordgeslacht;
08:08
every noun gets assigned a gender, often masculine or feminine.
185
488399
4630
elk zelfstandig naamwoord heeft een geslacht, vaak mannelijk of vrouwelijk.
08:13
And these genders differ across languages.
186
493053
2057
Die geslachten verschillen per taal.
Zo is de zon in het Duits vrouwelijk, maar in het Spaans mannelijk.
08:15
So, for example, the sun is feminine in German but masculine in Spanish,
187
495134
4541
08:19
and the moon, the reverse.
188
499699
1348
De maan net omgekeerd.
08:21
Could this actually have any consequence for how people think?
189
501634
3462
Zou dit gevolgen hebben voor hoe mensen denken?
08:25
Do German speakers think of the sun as somehow more female-like,
190
505120
3994
Denken Duitsers bij de zon aan iets vrouwelijks,
08:29
and the moon somehow more male-like?
191
509138
1906
en bij de maan aan iets mannelijks?
08:31
Actually, it turns out that's the case.
192
511767
1906
Dat blijkt inderdaad het geval.
08:33
So if you ask German and Spanish speakers to, say, describe a bridge,
193
513697
5423
Als je Duits- en Spaanstaligen vraagt een brug te beschrijven,
08:39
like the one here --
194
519144
1436
zoals deze hier --
08:40
"bridge" happens to be grammatically feminine in German,
195
520604
3349
'brug' is grammaticaal toevallig vrouwelijk in het Duits,
08:43
grammatically masculine in Spanish --
196
523977
2156
en mannelijk in het Spaans --
08:46
German speakers are more likely to say bridges are "beautiful," "elegant"
197
526157
4318
Duitsers vinden bruggen eerder 'mooi' en 'elegant'
08:50
and stereotypically feminine words.
198
530499
2127
en stereotiepe vrouwelijke woorden.
08:52
Whereas Spanish speakers will be more likely to say
199
532650
2509
Spaanstaligen zullen eerder zeggen:
08:55
they're "strong" or "long,"
200
535183
1546
"sterk" of "lang".
08:56
these masculine words.
201
536753
1386
Die woorden zijn mannelijk.
09:00
(Laughter)
202
540849
1680
(Gelach)
09:03
Languages also differ in how they describe events, right?
203
543396
4122
Talen verschillen ook in hoe ze gebeurtenissen beschrijven.
09:08
You take an event like this, an accident.
204
548060
2346
Neem een gebeurtenis als een ongeluk.
09:10
In English, it's fine to say, "He broke the vase."
205
550430
2788
In het Engels kan je goed zeggen: "Hij brak de vaas."
09:13
In a language like Spanish,
206
553869
2544
In een taal als het Spaans
09:16
you might be more likely to say, "The vase broke,"
207
556437
2847
zou je eerder zeggen: "De vaas brak."
09:19
or, "The vase broke itself."
208
559308
1561
Of: "De vaas brak zichzelf."
09:21
If it's an accident, you wouldn't say that someone did it.
209
561332
3222
Als het een ongeluk is, zeg je niet dat iemand het deed.
09:24
In English, quite weirdly, we can even say things like,
210
564578
3406
Heel gek, maar in het Engels kan je zelfs zeggen:
"Ik heb mijn arm gebroken."
09:28
"I broke my arm."
211
568008
1247
09:29
Now, in lots of languages,
212
569953
1834
09:31
you couldn't use that construction unless you are a lunatic
213
571811
3171
kan je die constructie niet gebruiken, tenzij je gek bent,
en je met opzet je arm wou breken --
09:35
and you went out looking to break your arm --
214
575006
2129
09:37
(Laughter)
215
577159
1002
en het gelukt is.
09:38
and you succeeded.
216
578185
1151
09:39
If it was an accident, you would use a different construction.
217
579360
3264
Als het een ongeluk was, zou je een andere constructie gebruiken.
09:42
Now, this has consequences.
218
582648
1805
Dat heeft gevolgen.
09:44
So, people who speak different languages will pay attention to different things,
219
584477
4188
Mensen die verschillende talen spreken, letten dus op verschillende dingen,
09:48
depending on what their language usually requires them to do.
220
588689
3406
afhankelijk van wat hun taal vereist.
09:52
So we show the same accident to English speakers and Spanish speakers,
221
592119
4172
Als we hetzelfde ongeluk laten zien aan Engelsen en Spanjaarden,
09:56
English speakers will remember who did it,
222
596315
3285
onthouden Engelsen wie het gedaan heeft,
10:00
because English requires you to say, "He did it; he broke the vase."
223
600525
3414
omdat het Engels vereist dat je zegt: "Hij deed het, hij brak de vaas."
10:03
Whereas Spanish speakers might be less likely to remember who did it
224
603963
3203
De Spanjaarden zijn minder geneigd te onthouden wie het deed
als het een ongeluk was,
10:07
if it's an accident,
225
607190
1151
10:08
but they're more likely to remember that it was an accident.
226
608365
2829
maar zij onthouden beter dat het een ongeluk was.
Ze zullen eerder de strekking onthouden.
10:11
They're more likely to remember the intention.
227
611218
2436
10:13
So, two people watch the same event,
228
613678
3083
Twee mensen zien dus dezelfde gebeurtenis,
10:16
witness the same crime,
229
616785
2081
zijn getuige van dezelfde misdaad,
10:18
but end up remembering different things about that event.
230
618890
3046
maar onthouden verschillende dingen van die gebeurtenis.
10:22
This has implications, of course, for eyewitness testimony.
231
622564
3259
Dit heeft consequenties voor ooggetuigenverslagen.
10:26
It also has implications for blame and punishment.
232
626590
2362
En ook voor schuld en straffen.
10:28
So if you take English speakers
233
628976
1807
Als je dus Engelssprekenden neemt,
10:30
and I just show you someone breaking a vase,
234
630807
2164
en ik laat iemand zien die een vaas breekt,
10:32
and I say, "He broke the vase," as opposed to "The vase broke,"
235
632995
3855
en ik zeg: "Hij brak de vaas", in tegenstelling tot "De vaas brak" --
10:37
even though you can witness it yourself,
236
637504
1913
zelfs al zie je het zelf,
10:39
you can watch the video,
237
639441
1268
en al zie je de video,
10:40
you can watch the crime against the vase,
238
640733
2162
en kun je de aanslag op die vaas zien --
10:44
you will punish someone more,
239
644157
1767
straf je iemand meer,
10:45
you will blame someone more if I just said, "He broke it,"
240
645948
2853
geef je iemand de schuld als je zegt: "Hij brak de vaas,"
10:48
as opposed to, "It broke."
241
648825
1493
in plaats van "De vaas is gebroken."
10:50
The language guides our reasoning about events.
242
650931
3323
De taal stuurt onze beredenering bij gebeurtenissen.
10:55
Now, I've given you a few examples
243
655996
2886
Ik heb je een paar voorbeelden gegeven
10:58
of how language can profoundly shape the way we think,
244
658906
3727
van het vormen van ons denken door taal,
11:02
and it does so in a variety of ways.
245
662657
2175
en taal doet dat op allerlei manieren.
11:04
So language can have big effects,
246
664856
1931
Taal kan dus grote gevolgen hebben,
11:06
like we saw with space and time,
247
666811
1742
zoals we zagen met ruimte en tijd,
11:08
where people can lay out space and time
248
668577
1906
waarbij men ruimte en tijd
11:10
in completely different coordinate frames from each other.
249
670507
3241
op heel verschillende manieren kan uitleggen.
11:14
Language can also have really deep effects --
250
674781
2234
Taal kan ook heel vergaande gevolgen hebben --
wat we zagen in het geval van het tellen.
11:17
that's what we saw with the case of number.
251
677039
2184
11:19
Having count words in your language,
252
679572
2043
Het hebben van telwoorden in je taal,
11:21
having number words,
253
681639
1220
getalwoorden hebben,
11:22
opens up the whole world of mathematics.
254
682883
2561
opent de wereld van de wiskunde.
11:25
Of course, if you don't count, you can't do algebra,
255
685468
2503
Als je niet kan tellen, heb je geen wiskunde,
11:27
you can't do any of the things
256
687995
1564
dan kan je dingen niet doen
11:29
that would be required to build a room like this
257
689583
2743
die nodig zijn om een zaal als deze te bouwen,
11:32
or make this broadcast, right?
258
692350
2004
of deze uitzending te maken.
11:34
This little trick of number words gives you a stepping stone
259
694836
2863
Dat trucje met cijferwoorden is een opstap
11:37
into a whole cognitive realm.
260
697723
1481
naar een nieuwe denkwereld.
11:40
Language can also have really early effects,
261
700420
2295
Taal kan ook heel vroege gevolgen hebben,
11:42
what we saw in the case of color.
262
702739
2870
wat we zagen in het geval van kleuren.
11:46
These are really simple, basic, perceptual decisions.
263
706205
2494
Dat zijn eenvoudige, perceptuele beslissingen.
11:48
We make thousands of them all the time,
264
708723
2360
We nemen er duizenden, continu,
11:51
and yet, language is getting in there
265
711107
1817
en daar komt taal om de hoek kijken
11:52
and fussing even with these tiny little perceptual decisions that we make.
266
712948
4331
en gebruiken die bij kleine zintuiglijke beslissingen.
11:58
Language can have really broad effects.
267
718787
1859
Taal kan ook een breed effect hebben.
12:00
So the case of grammatical gender may be a little silly,
268
720670
3228
Het voorbeeld van grammaticaal geslacht kan wat vreemd zijn,
12:03
but at the same time, grammatical gender applies to all nouns.
269
723922
3833
maar tegelijk geldt geslacht wel voor alle zelfstandige naamwoorden.
Dat betekent dat taal ons denken kan vormen
12:08
That means language can shape how you're thinking
270
728061
2289
12:10
about anything that can be named by a noun.
271
730374
2887
over alles wat je een zelfstandig naamwoord kan geven.
12:14
That's a lot of stuff.
272
734185
1329
Dat is heel wat.
12:16
And finally, I gave you an example of how language can shape things
273
736449
3257
En tot slot gaf ik je een voorbeeld van hoe taal dingen kan vormen
12:19
that have personal weight to us --
274
739730
1636
die voor onszelf gewicht hebben,
12:21
ideas like blame and punishment or eyewitness memory.
275
741390
2576
ideeën zoals schuld en straf of ooggetuigengeheugen.
12:23
These are important things in our daily lives.
276
743990
2164
Dat zijn belangrijke dingen in ons leven.
12:28
Now, the beauty of linguistic diversity is that it reveals to us
277
748153
5001
Het mooie van de taalkundige diversiteit is
dat het onthult hoe ingenieus en flexibel de menselijke geest is.
12:33
just how ingenious and how flexible the human mind is.
278
753178
3947
12:37
Human minds have invented not one cognitive universe, but 7,000 --
279
757775
4531
De menselijke geest bedacht niet maar één cognitief universum,
maar wel 7.000,
12:42
there are 7,000 languages spoken around the world.
280
762330
2358
er worden 7.000 talen op de wereld gesproken.
En we kunnen er nog veel meer maken --
12:46
And we can create many more --
281
766010
1677
12:47
languages, of course, are living things,
282
767711
3083
talen zijn natuurlijk levende dingen,
12:50
things that we can hone and change to suit our needs.
283
770818
3766
die we kunnen aanscherpen en veranderen naar onze behoeftes.
12:55
The tragic thing is that we're losing so much of this linguistic diversity
284
775786
3483
Het is tragisch dat we veel taalkundige verscheidenheid verliezen.
12:59
all the time.
285
779293
1151
13:00
We're losing about one language a week,
286
780468
1892
Wekelijks verdwijnt een taal,
13:02
and by some estimates,
287
782384
1466
en sommige schattingen zeggen
13:03
half of the world's languages will be gone in the next hundred years.
288
783874
3267
dat de helft van de talen de komende eeuw is verdwenen.
13:07
And the even worse news is that right now,
289
787966
2822
No slechter nieuws is dat we op dit moment
13:10
almost everything we know about the human mind and human brain
290
790812
3708
bijna alles dat we weten over het menselijk brein
13:14
is based on studies of usually American English-speaking undergraduates
291
794544
5028
gebaseerd is op onderzoek van Amerikaans-Engelse studenten
13:19
at universities.
292
799596
1324
op universiteiten.
13:22
That excludes almost all humans. Right?
293
802742
3533
Dat sluit bijna alle mensen uit, toch?
13:26
So what we know about the human mind is actually incredibly narrow and biased,
294
806299
4971
Wat we over de menselijke geest weten, is ongelooflijk smal en bevooroordeeld,
13:31
and our science has to do better.
295
811294
3236
en onze wetenschap moet dat beter doen.
13:37
I want to leave you with this final thought.
296
817987
2259
Ik wil je een laatste gedachte meegeven.
13:40
I've told you about how speakers of different languages think differently,
297
820270
3513
Ik heb verteld hoe sprekers van verschillende talen anders denken,
13:43
but of course, that's not about how people elsewhere think.
298
823807
3284
maar dat gaat er niet over hoe men ergens anders denkt.
13:47
It's about how you think.
299
827115
1419
Het gaat over hoe jij denkt.
13:48
It's how the language that you speak shapes the way that you think.
300
828558
3606
Hoe de taal die je spreekt, de manier vormt hoe jij denkt.
13:53
And that gives you the opportunity to ask,
301
833070
2576
Daarmee heb je de mogelijkheid om te vragen:
13:55
"Why do I think the way that I do?"
302
835670
2071
"Waarom denk ik zo?"
13:57
"How could I think differently?"
303
837765
1596
"Hoe kan ik anders denken?"
13:59
And also,
304
839908
1365
En ook:
14:01
"What thoughts do I wish to create?"
305
841297
1727
"Welke gedachten wil ik creëren?"
14:03
Thank you very much.
306
843842
1159
Dank je wel.
14:05
(Applause)
307
845025
2756
(Applaus)
Over deze website

Deze site laat u kennismaken met YouTube-video's die nuttig zijn om Engels te leren. U ziet Engelse lessen gegeven door topdocenten uit de hele wereld. Dubbelklik op de Engelse ondertitels op elke videopagina om de video af te spelen. De ondertitels scrollen synchroon met het afspelen van de video. Heeft u opmerkingen of verzoeken, neem dan contact met ons op via dit contactformulier.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7