How language shapes the way we think | Lera Boroditsky | TED

Μετάφραση: Eleni Tziafa Επιμέλεια: PANAGIOTA KIRMIZAKI

So, I'll be speaking to you using language ...

Λοιπόν, θα σας μιλήσω μέσω μιας γλώσσας...

because I can.

επειδή μπορώ.

This is one these magical abilities that we humans have.

Αυτή είναι μία από τις μαγικές ικανότητες

που έχουμε εμείς οι άνθρωποι.

We can transmit really complicated thoughts to one another.

Μπορούμε να μεταβιβάσουμε ιδιαίτερα πολύπλοκες σκέψεις ο ένας στον άλλο.

So what I'm doing right now is, I'm making sounds with my mouth

Επομένως, παράγω τώρα ήχους με το στόμα μου καθώς εκπνέω.

as I'm exhaling.

I'm making tones and hisses and puffs,

Κάνω επιτονισμούς, σφυρίγματα και εκπνοές,

and those are creating air vibrations in the air.

και αυτά δημιουργούν δονήσεις στον αέρα.

Those air vibrations are traveling to you,

Αυτές οι δονήσεις στον αέρα ταξιδεύουν ως εσάς,

they're hitting your eardrums,

αντηχούν στο τύμπανο των αυτιών σας,

and then your brain takes those vibrations from your eardrums

και μετά ο εγκέφαλος παίρνει αυτές τις δονήσεις από τα τύμπανα

and transforms them into thoughts.

και τις μετατρέπει σε σκέψεις.

Ελπίζω.

I hope.

(Γέλια)

(Laughter)

Ελπίζω να συμβαίνει αυτό.

I hope that's happening.

So because of this ability, we humans are able to transmit our ideas

Έτσι, εξαιτίας αυτής της ικανότητας, εμείς οι άνθρωποι είμαστε σε θέση

να μεταβιβάσουμε τις ιδέες μας στο άπειρο, διασχίζοντας τον χώρο και τον χρόνο.

across vast reaches of space and time.

We're able to transmit knowledge across minds.

Είμαστε σε θέση να μεταδώσουμε γνώσεις στο μυαλό των άλλων.

I can put a bizarre new idea in your mind right now.

Τώρα που μιλάμε, μπορώ να βάλω μια παράξενη νέα ιδέα στο μυαλό σας.

I could say,

Θα μπορούσα να πω,

"Imagine a jellyfish waltzing in a library

«Φανταστείτε μια μέδουσα να χορεύει βαλς σε μια βιβλιοθήκη

while thinking about quantum mechanics."

ενώ σκέφτεται για κβαντική μηχανική».

(Laughter)

(Γέλια)

Now, if everything has gone relatively well in your life so far,

Τώρα, αν όλα έχουν πάει σχετικά καλά στη ζωή σας μέχρι στιγμής,

you probably haven't had that thought before.

προφανώς ποτέ πριν δεν είχατε σκεφτεί κάτι τέτοιο.

(Laughter)

(Γέλια)

But now I've just made you think it,

Αλλά τώρα σας έκανα να το σκεφτείτε, μέσω της γλώσσας.

through language.

Now of course, there isn't just one language in the world,

Δεν υπάρχει μόνο μία γλώσσα στον κόσμο,

αλλά περίπου 7.000 γλώσσες που μιλιούνται σε όλο τον κόσμο.

there are about 7,000 languages spoken around the world.

Και όλες οι γλώσσες διαφέρουν μεταξύ τους με διάφορους τρόπους.

And all the languages differ from one another in all kinds of ways.

Ορισμένες γλώσσες έχουν διαφορετικούς ήχους,

Some languages have different sounds,

they have different vocabularies,

έχουν διαφορετικά λεξιλόγια,

and they also have different structures --

και έχουν επίσης διαφορετικές δομές,

πολύ σημαντικό, έχουν διαφορετικές δομές.

very importantly, different structures.

That begs the question:

Αυτό θέτει το ερώτημα:

Does the language we speak shape the way we think?

διαμορφώνει η γλώσσα που μιλάμε τον τρόπο που σκεφτόμαστε;

Now, this is an ancient question.

Αυτό είναι ένα πολύ παλιό ερώτημα.

People have been speculating about this question forever.

Οι άνθρωποι ανέκαθεν έκαναν εικασίες γι' αυτό το ερώτημα.

Charlemagne, Holy Roman emperor, said,

Ο Αυτοκράτορας Καρλομάγνος είπε:

"To have a second language is to have a second soul" --

«Να έχεις μια δεύτερη γλώσσα σημαίνει να έχεις μια δεύτερη ψυχή»,

strong statement that language crafts reality.

δηλώνοντας καθαρά ότι η γλώσσα δημιουργεί την πραγματικότητα.

But on the other hand, Shakespeare has Juliet say,

Αλλά από την άλλη, ο Σαίξπηρ βάζει την Ιουλιέτα να λέει:

«Τι σημαίνει ένα όνομα;

"What's in a name?

A rose by any other name would smell as sweet."

Όπως και να το πεις το ρόδο το ίδιο θα μοσχοβολάει».

Well, that suggests that maybe language doesn't craft reality.

Λοιπόν, αυτό δείχνει ότι ίσως η γλώσσα δεν δημιουργεί την πραγματικότητα.

These arguments have gone back and forth for thousands of years.

Αυτά τα επιχειρήματα κυκλοφορούν εδώ και χιλιάδες χρόνια.

But until recently, there hasn't been any data

Αλλά μέχρι πρόσφατα, δεν είχαμε δεδομένα

to help us decide either way.

για να μας δείξουν ποιο από τα δύο είναι.

Recently, in my lab and other labs around the world,

Στο δικό μου εργαστήριο και σε άλλα ανά τον κόσμο,

we've started doing research,

έχουμε αρχίσει πρόσφατα έρευνα

και τώρα έχουμε πραγματικά επιστημονικά δεδομένα

and now we have actual scientific data to weigh in on this question.

να σταθμίσουμε στην ερώτηση αυτή.

So let me tell you about some of my favorite examples.

Θα σας πω για κάποια από τα αγαπημένα μου παραδείγματα.

I'll start with an example from an Aboriginal community in Australia

Πρώτα ένα παράδειγμα από μια κοινότητα Αβοριγίνων στην Αυστραλία

that I had the chance to work with.

με την οποία συνεργάστηκα.

Είναι η φυλή Kuuk Thaayorre.

These are the Kuuk Thaayorre people.

They live in Pormpuraaw at the very west edge of Cape York.

Ζουν στο Παμπαράου στο δυτικό άκρο του Κέιπ Γιορκ.

What's cool about Kuuk Thaayorre is,

Το ωραίο με τους Kuuk Thaayorre

in Kuuk Thaayorre, they don't use words like "left" and "right,"

είναι ότι δεν χρησιμοποιούν λέξεις όπως «αριστερά» και «δεξιά»,

and instead, everything is in cardinal directions:

αντίθετα, τα πάντα είναι θέμα προσανατολισμού:

north, south, east and west.

βόρεια, νότια, ανατολικά και δυτικά.

And when I say everything, I really mean everything.

Και όταν λέω τα πάντα, εννοώ τα πάντα.

You would say something like,

Θα έλεγε κανείς κάτι όπως:

"Oh, there's an ant on your southwest leg."

«Ένα μυρμήγκι είναι πάνω στο νοτιοδυτικό πόδι σου».

Or, "Move your cup to the north-northeast a little bit."

Ή «Μετακίνησε την κούπα σου λίγο πιο βόρειο-βορειοανατολικά».

In fact, the way that you say "hello" in Kuuk Thaayorre is you say,

Μάλιστα, ο τρόπος να πει κανείς «γεια» στους Kuuk Thaayorre

"Which way are you going?"

είναι: «Προς τα πού πας;»

And the answer should be,

Η απάντηση θα πρέπει να είναι περίπου:

"North-northeast in the far distance.

«Βόρεια-βορειοανατολικά σε μεγάλη απόσταση. Κι εσύ;»

How about you?"

So imagine as you're walking around your day,

Έτσι φανταστείτε όπως περπατάτε μέσα στη μέρα,

every person you greet,

σε κάθε άτομο που χαιρετάτε,

you have to report your heading direction.

πρέπει να αναφέρετε την κατεύθυνσή σας.

(Laughter)

(Γέλια)

But that would actually get you oriented pretty fast, right?

Αλλά έτσι θα προσανατολιζόσασταν πολύ γρήγορα, σωστά;

Because you literally couldn't get past "hello,"

Γιατί δεν θα ξέρατε τι άλλο να πείτε μετά το «γεια σας»,

if you didn't know which way you were going.

αν δεν γνωρίζατε κατά πού πηγαίνατε.

(Γέλια)

In fact, people who speak languages like this stay oriented really well.

Οι άνθρωποι που μιλούν παρόμοιες γλώσσες προσανατολίζονται πολύ καλά,

They stay oriented better than we used to think humans could.

καλύτερα από ό,τι θεωρούσαμε ικανούς τους ανθρώπους.

We used to think that humans were worse than other creatures

Πιστεύαμε ότι οι άνθρωποι

ήταν χειρότεροι από άλλα πλάσματα για κάποιο βιολογικό λόγο:

because of some biological excuse:

"Oh, we don't have magnets in our beaks or in our scales."

«Δεν έχουμε μαγνήτες στα ράμφη μας ή στις φολίδες μας»

No; if your language and your culture trains you to do it,

Όχι, αν η γλώσσα και η κουλτούρα σας σας εκπαιδεύσουν, θα το καταφέρνετε.

actually, you can do it.

Υπάρχουν άνθρωποι στον κόσμο που προσανατολίζονται πολύ καλά.

There are humans around the world who stay oriented really well.

Και για να πάρουμε όλοι μια ιδέα για το πόσο διαφορετικός είναι

And just to get us in agreement

about how different this is from the way we do it,

αυτός ο τρόπος από τον δικό μας,

I want you all to close your eyes for a second

θα ήθελα να κλείσετε όλοι τα μάτια σας για μια στιγμή

and point southeast.

και να δείξετε νοτιοανατολικά.

(Laughter)

(Γέλια)

Keep your eyes closed. Point.

Κρατήστε τα μάτια κλειστά και δείξτε.

OK, so you can open your eyes.

Εντάξει, μπορείτε να ανοίξετε τα μάτια.

I see you guys pointing there, there, there, there, there ...

Σας βλέπω να δείχνετε εκεί, εκεί, εκεί, εκεί, εκεί...

I don't know which way it is myself --

Ούτε εγώ ξέρω προς τα πού είναι.

(Laughter)

(Γέλια)

You have not been a lot of help.

Και δεν με βοηθάτε και πολύ.

(Laughter)

(Γέλια)

So let's just say the accuracy in this room was not very high.

Δεν μας χαρακτηρίζει η ακρίβεια σε αυτή την αίθουσα.

Διαφέρει πολύ η γνωστική δεξιότητα από γλώσσα σε γλώσσα, έτσι δεν είναι;

This is a big difference in cognitive ability across languages, right?

Where one group -- very distinguished group like you guys --

Σε μια ομάδα - μια πολύ ξεχωριστή ομάδα όπως εσείς -

doesn't know which way is which,

κανείς δεν προσανατολίζεται,

but in another group,

αλλά σε μια άλλη ομάδα,

I could ask a five-year-old and they would know.

θα μπορούσα να ρωτήσω ένα πεντάχρονο και ξέρει.

(Laughter)

(Γέλια)

There are also really big differences in how people think about time.

Υπάρχουν μεγάλες διαφορές στην αντίληψη των ανθρώπων για τον χρόνο.

So here I have pictures of my grandfather at different ages.

Έχω εδώ φωτογραφίες του παππού μου σε διαφορετικές ηλικίες.

And if I ask an English speaker to organize time,

Και αν ζητήσω από έναν αγγλόφωνο να τις οργανώσει χρονολογικά,

they might lay it out this way,

μάλλον θα τις έβαζε έτσι, από αριστερά προς δεξιά.

from left to right.

This has to do with writing direction.

Όπως η κατεύθυνση γραφής.

If you were a speaker of Hebrew or Arabic,

Εάν μιλούσατε εβραϊκά ή αραβικά

you might do it going in the opposite direction,

μάλλον θα τις βάζατε προς την αντίθετη κατεύθυνση,

from right to left.

από δεξιά προς αριστερά.

But how would the Kuuk Thaayorre,

Οι Kuuk Thaayorre, η ομάδα Αβορίγινων που σας ανέφερα, πώς θα το έκαναν,

this Aboriginal group I just told you about, do it?

They don't use words like "left" and "right."

αφού δεν χρησιμοποιούν το «αριστερά» και «δεξιά»;

Let me give you hint.

Θα σας δώσω ένα παράδειγμα.

When we sat people facing south,

Όταν βάλαμε τους ανθρώπους να αντικρίζουν προς τον νότο,

they organized time from left to right.

οργάνωσαν τον χρόνο από αριστερά προς τα δεξιά.

When we sat them facing north,

Όταν τους βάλαμε να βλέπουν προς το βορρά,

they organized time from right to left.

οργάνωσαν τον χρόνο από δεξιά προς αριστερά.

When we sat them facing east,

Όταν τους βάλαμε προς τα ανατολικά,

time came towards the body.

ο χρόνος είχε κατεύθυνση προς το σώμα τους.

What's the pattern?

Ποιο είναι το μοτίβο;

East to west, right?

Από την ανατολή προς τη δύση, σωστά;

So for them, time doesn't actually get locked on the body at all,

Έτσι για αυτούς, ο χρόνος καθόλου δεν καθορίζεται από το σώμα,

it gets locked on the landscape.

καθορίζεται από το τοπίο.

So for me, if I'm facing this way,

Για μένα, αν αντικρίζω προς τα εκεί,

then time goes this way,

τότε ο χρόνος πηγαίνει έτσι,

and if I'm facing this way, then time goes this way.

και αν είμαι προς τα εκεί, τότε ο χρόνος πάει εκεί.

I'm facing this way, time goes this way --

Γυρίζω προς εκεί, ο χρόνος πηγαίνει εκεί -

very egocentric of me to have the direction of time chase me around

πολύ εγωκεντρικό εκ μέρους μου να έχω την κατεύθυνση του χρόνου να με κυνηγάει

every time I turn my body.

κάθε φορά που στρέφω το σώμα μου.

For the Kuuk Thaayorre, time is locked on the landscape.

Για τους Kuuk Thaayorre το τοπίο καθορίζει τον χρόνο.

Είναι ένας παντελώς διαφορετικός τρόπος σκέψης για τον χρόνο.

It's a dramatically different way of thinking about time.

Να ένα άλλο πραγματικά έξυπνο ανθρώπινο τρικ.

Here's another really smart human trick.

Suppose I ask you how many penguins are there.

Ας πούμε ότι σας ρωτώ πόσοι πιγκουίνοι υπάρχουν.

Well, I bet I know how you'd solve that problem if you solved it.

Στοιχηματίζω ότι ξέρω πώς θα βρίσκατε την απάντηση, θα λέγατε:

You went, "One, two, three, four, five, six, seven, eight."

«ένας, δύο, τρεις, τέσσερις, πέντε, έξι, εφτά, οχτώ».

You counted them.

Θα τους μετρούσατε.

Θα δίνατε στον καθένα έναν αριθμό

You named each one with a number,

and the last number you said was the number of penguins.

και ο τελευταίος αριθμός θα υποδείκνυε πόσοι είναι.

This is a little trick that you're taught to use as kids.

Αυτό είναι ένα μικρό τέχνασμα που σας έμαθαν από παιδιά.

You learn the number list and you learn how to apply it.

Μαθαίνετε τη λίστα με τους αριθμούς και μαθαίνετε πώς να την εφαρμόζετε.

A little linguistic trick.

Ένα μικρό γλωσσικό τέχνασμα.

Well, some languages don't do this,

Κάποιες γλώσσες δεν έχουν συγκεκριμένες λέξεις για αριθμούς, άρα αυτό δεν ισχύει.

because some languages don't have exact number words.

They're languages that don't have a word like "seven"

Κάποιες γλώσσες

που δεν έχουν λέξη για το «επτά» ή για το «οκτώ».

or a word like "eight."

Μάλιστα, οι άνθρωποι που μιλούν αυτές τις γλώσσες δεν μετρούν

In fact, people who speak these languages don't count,

and they have trouble keeping track of exact quantities.

και δυσκολεύονται να υπολογίσουν ποσότητες με ακρίβεια.

So, for example, if I ask you to match this number of penguins

Αν λοιπόν σας ζητήσω να αντιστοιχίσετε αυτό τον αριθμό πιγκουίνων

to the same number of ducks,

με τον ίδιο αριθμό από πάπιες,

you would be able to do that by counting.

θα μπορούσατε να το κάνετε μετρώντας.

But folks who don't have that linguistic trick can't do that.

Όσοι όμως δεν έχουν αυτό το γλωσσικό τέχνασμα δεν μπορούν.

Languages also differ in how they divide up the color spectrum --

Οι γλώσσες διαφέρουν επίσης

στον τρόπο με τον οποίο χωρίζουν το χρωματικό φάσμα, τον οπτικό κόσμο.

the visual world.

Some languages have lots of words for colors,

Κάποιες έχουν πολλές λέξεις για τα χρώματα,

some have only a couple words, "light" and "dark."

μερικές έχουν λίγες, όπως «ανοιχτό» και «σκούρο».

And languages differ in where they put boundaries between colors.

Οι γλώσσες διαφέρουν επίσης στα όρια που βάζουν μεταξύ των χρωμάτων.

So, for example, in English, there's a word for blue

Για παράδειγμα, στα αγγλικά υπάρχει μια λέξη για το μπλε

that covers all of the colors that you can see on the screen,

που καλύπτει όλα τα χρώματα που βλέπετε στην οθόνη,

but in Russian, there isn't a single word.

αλλά στα ρωσικά δεν υπάρχει μόνο μία λέξη,

Instead, Russian speakers have to differentiate

αλλά γίνεται διαχωρισμός

between light blue, "goluboy,"

μεταξύ ανοιχτού γαλάζιου, το «goluboy»

and dark blue, "siniy."

και το σκούρου μπλε, το «siniy».

So Russians have this lifetime of experience of, in language,

Επομένως, οι Ρώσοι στη γλώσσα τους έχουν όλη τους τη ζωή την εμπειρία

distinguishing these two colors.

της διάκρισης αυτών των δύο χρωμάτων.

When we test people's ability to perceptually discriminate these colors,

Όταν εξετάζουμε την ικανότητα των ανθρώπων να διακρίνουν αυτά τα χρώματα,

what we find is that Russian speakers are faster

διαπιστώνουμε ότι οι ρώσοι ομιλητές

across this linguistic boundary.

διακρίνουν ταχύτερα το γλωσσικό όριο.

They're faster to be able to tell the difference

Μπορούν πιο γρήγορα να δηλώσουν τη διαφορά ανάμεσα στο ανοιχτό και το σκούρο μπλε.

between a light and dark blue.

And when you look at people's brains as they're looking at colors --

Όταν παρατηρούμε τον εγκέφαλο των ανθρώπων καθώς βλέπουν χρώματα -

say you have colors shifting slowly from light to dark blue --

ας πούμε ότι έχουμε χρώματα που σταδιακά αλλάζουν από ανοιχτό σε σκούρο μπλε -

the brains of people who use different words for light and dark blue

ο εγκέφαλος των ανθρώπων που έχουν διαφορετικές λέξεις

για το ανοιχτό και το σκούρο μπλε

will give a surprised reaction as the colors shift from light to dark,

θα αντιδρά με έκπληξη όταν τα χρώματα αλλάζουν από ανοιχτό σε σκούρο,

as if, "Ooh, something has categorically changed,"

κάπως έτσι: «Ω, κάτι έχει αλλάξει»,

whereas the brains of English speakers, for example,

ενώ ο εγκέφαλος των άγγλων ομιλητών

that don't make this categorical distinction,

που δεν κάνουν αυτή τη διάκριση,

don't give that surprise,

δεν δείχνουν έκπληξη, γιατί τίποτα δεν αλλάζει ουσιαστικά.

because nothing is categorically changing.

Οι γλώσσες έχουν διάφορες δομικές ιδιομορφίες.

Languages have all kinds of structural quirks.

This is one of my favorites.

Να μια από τις αγαπημένες μου.

Lots of languages have grammatical gender;

Πολλές γλώσσες έχουν γραμματικό γένος.

every noun gets assigned a gender, often masculine or feminine.

Κάθε ουσιαστικό έχει ένα γένος, συχνά αρσενικό ή θηλυκό.

And these genders differ across languages.

Τα γένη διαφέρουν από γλώσσα σε γλώσσα.

So, for example, the sun is feminine in German but masculine in Spanish,

Έτσι, ο ήλιος είναι θηλυκού γένους στα γερμανικά και αρσενικού στα ισπανικά

and the moon, the reverse.

και η σελήνη το αντίθετο.

Could this actually have any consequence for how people think?

Θα μπορούσε αυτό να έχει επιπτώσεις στον τρόπο σκέψης των ανθρώπων;

Do German speakers think of the sun as somehow more female-like,

Σκέφτονται οι γερμανοί ομιλητές τον ήλιο σαν κάτι το θηλυκό

and the moon somehow more male-like?

και τη σελήνη σαν κάτι το αρσενικό;

Actually, it turns out that's the case.

Πράγματι, αυτό συμβαίνει.

So if you ask German and Spanish speakers to, say, describe a bridge,

Αν λοιπόν ζητήσετε από γερμανούς και ισπανούς ομιλητές να περιγράψουν

μια γέφυρα σαν αυτή εδώ -

like the one here --

"bridge" happens to be grammatically feminine in German,

η λέξη «γέφυρα» τυχαίνει να είναι θηλυκού γένους στα γερμανικά,

grammatically masculine in Spanish --

αρσενικού γένους στα ισπανικά -

German speakers are more likely to say bridges are "beautiful," "elegant"

οι Γερμανοί είναι πιο πιθανό να πουν ότι οι γέφυρες είναι «όμορφες», «κομψές»,

and stereotypically feminine words.

και άλλες στερεοτυπικά θηλυκές λέξεις.

Whereas Spanish speakers will be more likely to say

Ενώ οι ισπανοί ομιλητές είναι πιθανότερο να πουν

they're "strong" or "long,"

ότι είναι «δυνατές» ή «μακριές»,

these masculine words.

αρσενικές λέξεις.

(Laughter)

(Γέλια)

Languages also differ in how they describe events, right?

Οι γλώσσες διαφέρουν επίσης στον τρόπο περιγραφής των γεγονότων, σωστά;

You take an event like this, an accident.

Σ' ένα συμβάν όπως ένα ατύχημα,

In English, it's fine to say, "He broke the vase."

στα αγγλικά είναι σωστό να πούμε: «Αυτός έσπασε το βάζο».

In a language like Spanish,

Σε μια γλώσσα όπως τα ισπανικά,

you might be more likely to say, "The vase broke,"

είναι πιο πιθανό να πούμε: «το βάζο έσπασε»

or, "The vase broke itself."

ή «το βάζο έσπασε από μόνο του».

If it's an accident, you wouldn't say that someone did it.

Αν είναι ατύχημα, δεν θα λέγαμε ότι κάποιος το έκανε.

In English, quite weirdly, we can even say things like,

Στα αγγλικά, όλως περιέργως, μπορούμε να πούμε πράγματα όπως:

"I broke my arm."

«Εγώ έσπασα το χέρι μου».

Now, in lots of languages,

Σε πολλές γλώσσες δεν θα μπορούσαμε

you couldn't use that construction unless you are a lunatic

να χρησιμοποιήσουμε αυτή τη σύνταξη, εκτός αν μας πιάσει τρέλα,

and you went out looking to break your arm --

προσπαθήσουμε να σπάσουμε το χέρι μας

(Laughter)

και το πετύχουμε.

and you succeeded.

If it was an accident, you would use a different construction.

Αν είναι ατύχημα, θα έπρεπε να χρησιμοποιήσουμε άλλη σύνταξη.

Now, this has consequences.

Τώρα, αυτό έχει συνέπειες.

So, people who speak different languages will pay attention to different things,

Όσοι μιλούν διαφορετικές γλώσσες προσέχουν διαφορετικά πράγματα,

depending on what their language usually requires them to do.

ανάλογα με το τι η γλώσσα τους απαιτεί να κάνουν.

So we show the same accident to English speakers and Spanish speakers,

Δείξαμε λοιπόν το ίδιο ατύχημα σε αγγλόφωνους και ισπανόφωνους ομιλητές,

English speakers will remember who did it,

και οι ομιλητές της αγγλικής θυμούνται ποιος το προκάλεσε,

because English requires you to say, "He did it; he broke the vase."

γιατί στα αγγλικά θα λέγαμε: «Αυτός έσπασε το βάζο».

Whereas Spanish speakers might be less likely to remember who did it

Ενώ οι ισπανόφωνοι ίσως να μη θυμούνται ποιος το έκανε, αν ήταν ατύχημα,

if it's an accident,

but they're more likely to remember that it was an accident.

αλλά είναι πιο πιθανό να θυμούνται ότι ήταν ένα ατύχημα.

They're more likely to remember the intention.

Είναι πιο πιθανό να θυμούνται ποια ήταν η πρόθεση.

So, two people watch the same event,

Αν δύο άνθρωποι δουν το ίδιο συμβάν,

witness the same crime,

είναι μάρτυρες του ίδιου εγκλήματος,

but end up remembering different things about that event.

καταλήγουν να θυμούνται διαφορετικά πράγματα για το συμβάν.

This has implications, of course, for eyewitness testimony.

Αυτό έχει φυσικά επιπτώσεις, όσον αφορά αυτόπτες μάρτυρες,

It also has implications for blame and punishment.

την απόδοση ευθύνης και την τιμωρία.

So if you take English speakers

Αν λοιπόν πάρουμε τους αγγλόφωνους ομιλητές,

and I just show you someone breaking a vase,

και σας δείξω απλώς κάποιον να σπάει ένα βάζο,

and I say, "He broke the vase," as opposed to "The vase broke,"

και πω «Αυτός έσπασε το βάζο», αντί για «Το βάζο έσπασε»,

even though you can witness it yourself,

ακόμη και αν είσαστε μάρτυρας ο ίδιος,

you can watch the video,

ή έχετε παρακολουθήσει το βίντεο,

you can watch the crime against the vase,

και έχετε δει το έγκλημα εναντίον του βάζου,

you will punish someone more,

θα τιμωρούσατε κάποιον περισσότερο,

you will blame someone more if I just said, "He broke it,"

θα τον κατηγορούσατε περισσότερο αν έλεγα απλώς «Αυτός το έσπασε»,

as opposed to, "It broke."

σε αντίθεση με το «αυτό έσπασε».

The language guides our reasoning about events.

Η γλώσσα καθοδηγεί το πώς αντιμετωπίζουμε τα γεγονότα.

Now, I've given you a few examples

Σας έδωσα λοιπόν μερικά παραδείγματα

of how language can profoundly shape the way we think,

για το πώς η γλώσσα επηρεάζει δραστικά τον τρόπο που σκεφτόμαστε,

and it does so in a variety of ways.

και το κάνει με ποικίλους τρόπους.

So language can have big effects,

Η γλώσσα μπορεί να έχει μεγάλη επίδραση,

like we saw with space and time,

όπως είδαμε στον χώρο και τον χρόνο,

where people can lay out space and time

όπου οι άνθρωποι ορίζουν τον χώρο και τον χρόνο

in completely different coordinate frames from each other.

σε τελείως διαφορετικό πλαίσιο και κατεύθυνση ο ένας με τον άλλο.

Language can also have really deep effects --

Η γλώσσα μπορεί επίσης να έχει πραγματικά βαθιά επίδραση,

that's what we saw with the case of number.

όπως είδαμε στην περίπτωση των αριθμών.

Having count words in your language,

Η ύπαρξη λέξεων για τη μέτρηση, η ύπαρξη λέξεων για τους αριθμούς,

having number words,

opens up the whole world of mathematics.

ανοίγει έναν ολόκληρο κόσμο, τον κόσμο των μαθηματικών.

Of course, if you don't count, you can't do algebra,

Χωρίς μέτρημα δεν μπορούμε να κάνουμε άλγεβρα,

you can't do any of the things

δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα από ό,τι χρειάζεται

that would be required to build a room like this

για την κατασκευή μιας αίθουσας σαν αυτή,

or make this broadcast, right?

ή για να κάνουμε αυτή την μετάδοση, σωστά;

This little trick of number words gives you a stepping stone

Αυτό το μικρό τρικ των λέξεων για τους αριθμούς αποτελεί τη βάση

into a whole cognitive realm.

για έναν ολόκληρο γνωστικό τομέα.

Language can also have really early effects,

Η γλώσσα μπορεί επίσης να έχει αρχέγονη επίδραση

what we saw in the case of color.

στο τι βλέπουμε όσον αφορά τα χρώματα.

Υπάρχουν πραγματικά απλές, βασικές, αντιληπτικές αποφάσεις.

These are really simple, basic, perceptual decisions.

We make thousands of them all the time,

Παίρνουμε χιλιάδες κάθε στιγμή,

and yet, language is getting in there

κι όμως, η γλώσσα διεισδύει σε αυτό

and fussing even with these tiny little perceptual decisions that we make.

και ανακατεύεται ακόμη και σ' αυτές τις ελάχιστες αντιληπτικές αποφάσεις.

Language can have really broad effects.

Η γλώσσα μπορεί να έχει ευρεία επίδραση.

So the case of grammatical gender may be a little silly,

Η περίπτωση του γραμματικού γένους μπορεί να μοιάζει λίγο ανόητη,

but at the same time, grammatical gender applies to all nouns.

αλλά παράλληλα, το γραμματικό γένος αφορά όλα τα ουσιαστικά.

That means language can shape how you're thinking

Αυτό σημαίνει ότι η γλώσσα μπορεί να διαμορφώσει το πώς σκεφτόμαστε

about anything that can be named by a noun.

για οτιδήποτε μπορεί να ονομαστεί με ένα ουσιαστικό.

That's a lot of stuff.

Και είναι πολλά αυτά τα πράγματα.

And finally, I gave you an example of how language can shape things

Τέλος, σας έδωσα ένα παράδειγμα για το πώς η γλώσσα διαμορφώνει

that have personal weight to us --

θέματα πρωτίστης σημασίας για μας,

ideas like blame and punishment or eyewitness memory.

όπως η απόδοση ευθύνης, η τιμωρία, οι αυτόπτες μάρτυρες.

These are important things in our daily lives.

Αυτά είναι σημαντικά πράγματα στην καθημερινή μας ζωή.

Now, the beauty of linguistic diversity is that it reveals to us

Η ομορφιά της γλωσσικής ποικιλότητας είναι ότι μας αποκαλύπτει

just how ingenious and how flexible the human mind is.

πόσο εφευρετικός και πόσο ευέλικτος είναι ο ανθρώπινος νους.

Human minds have invented not one cognitive universe, but 7,000 --

Ο ανθρώπινος νους δεν εφηύρε ένα μόνο γνωστικό σύμπαν, αλλά 7.000 -

there are 7,000 languages spoken around the world.

υπάρχουν 7.000 γλώσσες που μιλιούνται στον κόσμο.

And we can create many more --

Μπορούμε να δημιουργήσουμε κι' άλλες -

languages, of course, are living things,

οι γλώσσες είναι, φυσικά, ζωντανοί οργανισμοί,

things that we can hone and change to suit our needs.

που μπορούμε να διαμορφώσουμε και να αλλάξουμε ανάλογα με τις ανάγκες.

The tragic thing is that we're losing so much of this linguistic diversity

Το τραγικό είναι ότι χάνουμε πολλή από αυτή τη γλωσσική ποικιλότητα διαρκώς.

all the time.

We're losing about one language a week,

Χάνουμε περίπου μία γλώσσα την εβδομάδα,

and by some estimates,

και σύμφωνα με κάποιους υπολογισμούς

half of the world's languages will be gone in the next hundred years.

οι μισές από τις γλώσσες του κόσμου θα έχουν χαθεί μέσα σε 100 χρόνια.

And the even worse news is that right now,

Ακόμη χειρότερο είναι ότι αυτή τη στιγμή

almost everything we know about the human mind and human brain

σχεδόν όλα όσα γνωρίζουμε για το ανθρώπινο μυαλό και τον εγκέφαλο

is based on studies of usually American English-speaking undergraduates

βασίζεται σε μελέτες συνήθως αμερικανών αγγλόφωνων φοιτητών σε πανεπιστήμια.

at universities.

That excludes almost all humans. Right?

Αυτό αφήνει απ' έξω σχεδόν όλους τους ανθρώπους. Σωστά;

So what we know about the human mind is actually incredibly narrow and biased,

Έτσι, η γνώση μας για τον ανθρώπινο νου είναι περιορισμένη, προκατειλημμένη,

and our science has to do better.

και η επιστημονική έρευνα πρέπει να βελτιωθεί.

I want to leave you with this final thought.

Θα ήθελα να σας αφήσω με αυτή την τελευταία σκέψη.

I've told you about how speakers of different languages think differently,

Είδαμε πώς οι ομιλητές διαφορετικών γλωσσών σκέφτονται διαφορετικά,

but of course, that's not about how people elsewhere think.

αλλά φυσικά δεν έχει να κάνει με το πώς σκέφτονται οι άνθρωποι αλλού,

αλλά τον τρόπο που σκεφτόσαστε εσείς.

It's about how you think.

It's how the language that you speak shapes the way that you think.

Είναι ο τρόπος που η γλώσσα που μιλάτε διαμορφώνει τον τρόπο που σκεφτόσαστε.

And that gives you the opportunity to ask,

Κι αυτό μας οδηγεί στην ερώτηση:

"Why do I think the way that I do?"

«Γιατί σκέφτομαι όπως σκέφτομαι;»

"How could I think differently?"

«Πώς θα μπορούσα να σκέφτομαι διαφορετικά;»

And also,

Κι ακόμη,

"What thoughts do I wish to create?"

«Ποιες σκέψεις επιθυμώ να δημιουργήσω;»

Thank you very much.

Σας ευχαριστώ πάρα πολύ.

(Applause)

(Χειροκρότημα)