Monika Bulaj: The hidden light of Afghanistan

Translator: Alaa Khdir Reviewer: Aga Ismael

My travels to Afghanistan

گەشتەکانم بۆ ئەفغانستان

began many, many years ago

زۆر دەمێکە دەستی پێ کردووە

on the eastern border of my country,

لە سنووری خۆرهەڵاتی وڵاتەکەم،

my homeland, Poland.

نیشتیمانەکەم، پۆڵەندا.

I was walking through the forests

بەناو دارستانەکانی چیرۆکەکانی

of my grandmother's tales.

داپیرەمدا دەڕۆیشتم.

A land where every field hides a grave,

خاکێک کە هەموو بستێکی گۆڕێکی هەڵ گرتووە،

where millions of people

کە ملیۆنەها خەڵك

have been deported or killed

شار بەدەر کراون یان کوژراون

in the 20th century.

لە سەدەی بیستەمدا.

Behind the destruction,

لە پشت ئەم وێرانکاریەوە،

I found a soul of places.

ڕوحی شوێنەکانم دۆزیەوە.

I met humble people.

ئاشنای خەڵکی خاکی بووم.

I heard their prayer

گوێم لە نزاکانیان بوو

and ate their bread.

و نمەکیانم کرد.

Then I have been walking East for 20 years --

دواتر بۆ ماوەی ٢٠ ساڵ بەرەو خۆرهەڵاتدا ڕۆیشتم --

from Eastern Europe to Central Asia --

لە خۆرهەڵاتی ئەوروپاوە بۆ ناوەندی ئاسیا --

through the Caucasus Mountains,

بەناو چیاکانی قەوقازدا،

Middle East,

خۆرهەڵاتی ناوەڕاست،

North Africa,

باکووری ئەفریقا،

Russia.

ڕووسیا.

And I ever met more humble people.

و ئاشنای خەڵکی خاکی بووم.

And I shared their bread and their prayer.

هاوبەشی نان و نوێژەکانیانم کرد.

This is why I went to Afghanistan.

لەبەر ئەم هۆیە بوو ڕۆشتم بۆ ئەفغانستان.

One day, I crossed the bridge

ڕۆژێک، بە پردێکدا تێپەڕیم

over the Oxus River.

بەسەر ڕووباری ئۆکسوسدا.

I was alone on foot.

بەتەنها بووم بە پێ.

And the Afghan soldier was so surprised to see me

سەربازێکی ئەفغانی زۆر سەرسام بوو بە بینینم

that he forgot to stamp my passport.

کە لە یادی کرد مۆر لە پاسپۆرتەکەم بدات.

But he gave me a cup of tea.

بەڵام کوپێک چایی پێمدا.

And I understood

من تێگەیشتم

that his surprise was my protection.

کە لەپڕ دەرکەوتنی ئەو بۆ پاراستنی من بوو.

So I have been walking and traveling,

بەردەوام بووم لە ڕۆیشتن و گەشتکردن،

by horses, by yak, by truck, by hitchhiking,

بە ئەسپ، بە گا، بە بارهەڵگر، بە خۆڕایی گەشتکردن،

from Iran's border

لە سنووری ئێرانەوە.

to the bottom, to the edge of the Wakhan Corridor.

بۆ ناوەوە و بۆ لێواری واخان کۆریدۆر.

And in this way

بەم ڕێگەیە

I could find noor, the hidden light of Afghanistan.

توانیم نوور بدۆزمەوە، ڕووناکە شاراوەکەی ئەفغانستان.

My only weapon

تاکە چەکی من

was my notebook and my Leica.

دەفتەری تێبینی و لێیسیا بوو.

I heard prayers of the Sufi --

گوێم لە نزای سۆفییەکان بوو --

humble Muslims,

موسڵمانە خاکییەکان،

hated by the Taliban.

لە لایەن تالیبانەوە نەفرەتیان لێ کرابوو.

Hidden river,

ڕووباری شاراوە،

interconnected with the mysticism

بەسترابوویەوە بە سۆفیگەری

from Gibraltar to India.

لە گیبرالتەرەوە بۆ هیندستان.

The mosque where the respectful foreigner

مزگەوتەکە شوێنی رێزگرتنی کەسە بیانییەکانە

is showered with blessings

بە نزای خێر شوردرابوو

and with tears,

لەگەڵ فرمێسکەکان،

and welcomed as a gift.

پێشوازیان دەکرد وەک بەخششێکی خوایی.

What do we know

ئێمە چی دەزانین

about the country and the people

دەربارەی وڵاتەکە و خەڵکەکەی

that we pretend to protect,

کە وا پیشان دەدەین دەیپارێزین،

about the villages

دەرباری گوندەکان

where the only one medicine

کە تاکە دەرمان

to kill the pain and to stop the hunger

بۆ نەهێشتنی ئازار و وەستاندنی برسیەتی

is opium?

تلیاکە؟

These are opium-addicted people

ئەو تلیاکانە خەڵکیان ئاڵودە کرد بوو

on the roofs of Kabul

لەسەر سەربانەکانی کابول

10 years after the beginning of our war.

١٠ ساڵ دوای دەستپێکردنی جەنگەکەمان.

These are the nomad girls

ئەوان کچانی دەشتەکین

who became prostitutes for Afghan businessmen.

کە ببوون بە سۆزانی بازرگانە ئەفغانییەکان.

What do we know about the women

ئێمە چی دەزانین دەربارەی ئافرەتەکان

10 years after the war?

١٠ ساڵ دوای جەنگ؟

Clothed in this nylon bag,

کە بەو جانتا نایلۆنیانە داپۆشرا بوون

made in China,

کە لە چین درووستکراوە،

with the name of burqa.

بە ناوی نیقابەوە.

I saw one day,

ڕۆژێک بینیم،

the largest school in Afghanistan,

گەورەترین قوتابخانەی ئەفغانستان،

a girls' school.

قوتابخانەی کچان.

13,000 girls

١٣٠٠٠ کچ

studying here

لەوێ دەیانخوێند

in the rooms underground,

لە ژوورەکانی ژێرزەمیندا،

full of scorpions.

کە پڕ بوون لە دووپشک.

And their love [for studying]

خۆشەویستیان [بۆ خوێندن]

was so big that I cried.

زۆر گەورە بوو کە گریاندمی.

What do we know

ئێمە چی دەزانین

about the death threats by the Taliban

دەربارەی هەڕەشەی مەرگ لەلایەن تالیبانەوە

nailed on the doors

کە لێیان دەکرا

of the people who dare to send their daughters to school as in Balkh?

لەو خەڵکانەی کە بوێریان کردووە و کچەکانیان ناردووە بۆ قوتابخانە وەکو لە بالخ؟

The region is not secure, but full of the Taliban,

ناوچەکە پارێزراو نییە، پڕە لە تاڵیبان،

and they did it.

و ئەوان ئەمەیان کرد.

My aim is to give a voice

ئامانجی من ئەوەیە دەنگیان بگەیەنم

to the silent people,

بە خەڵکە بێدەنگەکان،

to show the hidden lights

بۆ پیشاندانی ڕووناکییە شاراوەکان

behind the curtain of the great game,

لە پشت پەردەی ئەو یاریە مەزنە،

the small worlds ignored by the media

میدیا و پێغەمبەرانی شەڕە جیهانییەکان

and the prophets of a global conflict.

جیهانە بچووکەکانیان فەرامۆش کردووە.

Thanks.

سوپاس.

(Applause)

(چەپڵەڕێزان)