Damon Horowitz: Philosophy in prison

Translator: Hamazasp Danielyan Reviewer: Gohar Khachatryan

Meet Tony. He's my student.

Ծանոթացեք Թոնիի հետ։ Նա իմ ուսանողն է։

He's about my age,

Նա մոտավորապես իմ տարիքին է

and he's in San Quentin State Prison.

և նա Սան Քվենթինի նահանգային բանտում է։

When Tony was 16 years old,

Երբ Թոնին 16 տարեկան էր,

one day, one moment,

մի օր, մի պահ

"It was mom's gun.

«Դա մորս ատրճանակն էր։

Just flash it, scare the guy. He's a punk.

Միայն մի պահ ցուցադրեցի՝ այդ տղային վախեցնելու համար։ Նա փանք էր։

He took some money; we'll take his money. That'll teach him.

Նա փող էր գողացել, մենք էլ իր փողը կվերցնենք։ Դա իրեն դաս կլինի։

Then last minute, I'm thinking, 'Can't do this. This is wrong.'

Հետո վերջին րոպեին մտածեցի՝ «Չեմ կարող դա անել։ Դա սխալ է»։

My buddy says, 'C'mon, let's do this.'

Ընկերս ասաց «Վերջացրու, արի անենք դա»։

I say, 'Let's do this.'"

Ես ասեցի «Արի անենք դա»»։

And those three words, Tony's going to remember,

Եվ այդ երեք բառերը Թոնին երկար է հիշելու,

because the next thing he knows, he hears the pop.

քանի որ հաջորդը ինչ նա լսեց կրակոցի ձայնն էր։

There's the punk on the ground, puddle of blood.

Ահա այդ փանկը գետնին է՝ արյունով շաղախված։

And that's felony murder --

Եվ դա սպանություն է՝ քրեական հանցագործություն,

25 to life, parole at 50 if you're lucky,

25 տարուց մինչև ցմահ, եթե բախտավոր ես, հնարավոր է ներեն 50 տարեկանում,

and Tony's not feeling very lucky.

և Թոնին իրեն ամենևին էլ բախտավոր չի զգում։

So when we meet in my philosophy class in his prison

Այնպես որ երբ մենք հանդիպեցինք բանտում փիլիսոփայության իմ դասի ժամանակ,

and I say, "In this class, we will discuss the foundations of ethics,"

և ես ասացի «Այս դասի ընթացքում մենք կքննարկենք բարոյագիտության հիմքերը»,

Tony interrupts me.

Թոնին ընդհատեց ինձ։

"What are you going to teach me about right and wrong?

«Ի՞նչ կարող ես ինձ սովորեցնել ճշտի ու սխալի մասին։

I know what is wrong. I have done wrong.

Ես գիտեմ՝ ինչ է սխալը։ Ես սխալ եմ գործել։

I am told every day,

Դա ինձ ասվում է ամեն օր,

by every face I see, every wall I face, that I am wrong.

դա տեսնում եմ բոլորի դեմքին, ամեն մի պատի վրա, որ ես սխալ եմ։

If I ever get out of here, there will always be a mark by my name.

Եթե ես երբևէ դուրս գամ այստեղից, միշտ իմ անվան վրա կլինի այդ բիծը։

I'm a convict; I am branded 'wrong.'

Ես դատապարտյալ եմ, ինձ վրա գրված է «սխալ»։

What are you going to tell me about right and wrong?"

Ի՞նչ ես ինձ ասելու ճշտի և սխալի մասին»։

So I say to Tony,

Ես ասեցի Թոնիին,

"Sorry, but it's worse than you think.

«Կներես, իրականում ավելի վատ է, քան դու կարծում ես։

You think you know right and wrong?

Քեզ թվում է, թե դու գիտես ո՞րն է ճիշտը և սխալը։

Then can you tell me what wrong is?

Կարող ես ինձ ասել, թե ի՞նչ է սխալը։

No, don't just give me an example.

Ոչ, ինձ պետք չեն օրինակներ։

I want to know about wrongness itself, the idea of wrong.

Ես ուզում եմ իմանալ հենց սխալականության մասին, սխալի գաղափարի մասին։

What is that idea?

Ո՞րն է այդ գաղափարը։

What makes something wrong?

Ի՞նչն է մի բան դարձնում սխալ։

How do we know that it's wrong? Maybe you and I disagree.

Ի՞նչպես գիտենք, որ սա է սխալ։ Միգուցե ես և դու չհամաձայնենք։

Maybe one of us is wrong about the wrong.

Միգուցե մեզանից մեկը սխալվում սխալի մասին։

Maybe it's you, maybe it's me -- but we're not here to trade opinions;

Միգուցե դա դու ես, միգուցե՝ ես, բայց մենք այստեղ կարծիքներ փոխանակելու համար չենք։

everyone's got an opinion.

Բոլորն էլ ունեն կարծիքներ։

We are here for knowledge.

Մենք այստեղ ենք գիտելիքի համար։

Our enemy is thoughtlessness. This is philosophy."

Մեր թշնամին անմտությունն է։ Սա է փիլիսոփայությունը»։

And something changes for Tony.

Եվ Թոնիի մոտ ինչ որ բան փոխվեց։

"Could be I'm wrong. I'm tired of being wrong.

«Միգուցե ես եմ սխալ։ Ես հոգնել եմ սխալ լինելուց։

I want to know what is wrong.

Ես ուզում եմ իմանալ, թե ինչ է սխալը։

I want to know what I know."

Ես ուզում եմ իմանալ, թե ինչ գիտեմ»։

What Tony sees in that moment is the project of philosophy,

Այդ պահին Թոնին տեսավ փիլիսոփայության ծրագիրը,

the project that begins in wonder --

ծրագիր, որ սկսվում է զարմանքով,

what Kant called "admiration and awe

որը Կանտն անվանում էր «հիացմունք և ահ

at the starry sky above and the moral law within."

վերևի աստղազարդ երկնքից և ներսի բարոյական օրենքից»։

What can creatures like us know of such things?

Իսկ ի՞նչ կարող են մեզ պես արարածներ իմանալ նման բաների մասին։

It is the project that always takes us back to the condition of existence --

Դա մի ծրագիր է, որը մեզ տանում է հետ դեպի գոյության իրավիճակ,

what Heidegger called "the always already there."

որ Հայդեգերը կոչում էր «միշտ արդեն այդտեղ»։

It is the project of questioning what we believe and why we believe it --

Դա մի ծրագիր է, որը կասկածի տակ է դնում այն, ինչին մենք հավատում ենք և ինչու ենք հավատում,

what Socrates called "the examined life."

ինչը Սոկրատեսը կոչում էր «քննված կյանք»։

Socrates, a man wise enough to know that he knows nothing.

Սոկրատեսը, մարդ, որ այնքան իմաստուն էր, որ գիտեր, որ ոչինչ չգիտի։

Socrates died in prison,

Սոկրատեսը մահացավ բանտում,

his philosophy intact.

իր փիլիոփայությունն անեղծ մնաց։

So Tony starts doing his homework.

Ես այսպես Թոնին սկսում է տնայինները անել։

He learns his whys and wherefores, his causes and correlations,

Նա սովորում է ինչուները և ինչի համարներնը, պատճառները և հարաբերակցությունները,

his logic, his fallacies.

տրամաբանությունը, մոլորությունները։

Turns out, Tony's got the philosophy muscle.

Պարզվում է, որ Թոնին փիլիսոփայական ջիղ ունի։

His body is in prison, but his mind is free.

Նրա մարմինը բանտում է, բայց միտքն ազատ է։

Tony learns about the ontologically promiscuous,

Նա սովորում է գոյաբանականորեն տարասեռությանը,

the epistemologically anxious,

էպիսթեմոլոգիապես դժվարը,

the ethically dubious, the metaphysically ridiculous.

բարոյագիտորեն կասկածելին, մետաֆիզիկական առումով անհեթը։

That's Plato, Descartes, Nietzsche

Դրանք են Պլատոնը, Դեկարտը, Նիցշեն

and Bill Clinton.

և Բիլ Քլինթոնը։

So when he gives me his final paper,

Եվ երբ նա հանձնում է իր ավարտական աշխատանքը,

in which he argues that the categorical imperative

որտեղ նա վիճում է, որ կատեգորիալ իմպերատիվը

is perhaps too uncompromising

հավանաբար չափազանց անզիջում է,

to deal with the conflict that affects our everyday

որպեսզի կարողանա կարգավորել մեր առօրյա հակադրությունները,

and challenges me to tell him

և կոչ անում ինձ պատասխանել իրեն,

whether therefore we are condemned to moral failure,

արդյոք հետևաբար մենք դատապարտված են բարոյական սնանկության ու ձախողումների,

I say, "I don't know.

ես ասում եմ «Չգիտեմ։

Let us think about that."

Եկ խորհենք դրա մասին»։

Because in that moment, there's no mark by Tony's name;

Քանի որ այդ պահին չկա ոչ մի բիծ Թոնիի անվան վրա,

it's just the two of us standing there.

պարզապես երկուսով կանգնած են այնտեղ։

It is not professor and convict,

Ոչ թե պրոֆեսոր և դատապարտյալ,

it is just two minds ready to do philosophy.

ընդամենը երկու գլուխներ, որ պատրաստ են փիլիսոփայել։

And I say to Tony,

Եվ ես ասում եմ Թոնիին

"Let's do this."

«Արի անենք դա»։

Thank you.

Շնորհակալություն

(Applause)

(Ծափահարություններ)