How did Hitler rise to power? - Alex Gendler and Anthony Hazard

ဟစ်တလာ ဘယ်လို အာဏာရခဲ့တာလဲ Alex Gendler နဲ့ Anthony Hazard

Translator: Nyein Chan Ko Ko Reviewer: Myo Aung

How did Adolf Hitler,

အဒေါ့ဖ် ဟစ်တလာဟာ

a tyrant who orchestrated one of the largest genocides in human history,

လူ့သမိုင်းထဲက အကြီးမားဆုံး လူမျိုးတုံး သတ်ဖြတ်မှုကို ကြိုးကိုင်ခဲ့တဲ့အာဏာရှင်က

rise to power in a democratic country?

ဒီမိုကရေစီ တိုင်းပြည်မှာ ဘယ်လိုများ အာဏာရကို ရရှိနိုင်ခဲ့တာလဲ။

The story begins at the end of World War I.

အဲဒီဇာတ်လမ်းက ပထမကမ္ဘာစစ်ရဲ့ အဆုံးမှာစခဲ့တာပါ။

With the successful Allied advance in 1918,

၁၉၁၈ မှာ မဟာမိတ်တွေ အောင်မြင်စွာ စစ်ချီနိုင်ခဲ့တာနဲ့အတူ၊

Germany realized the war was unwinnable

ဂျာမဏီက စစ်ကို မနိုင်နိုင်တာ သဘောပေါက်လာခဲ့ကာ

and signed an armistice ending the fighting.

တိုက်ပွဲများအဆုံးသတ်ရန် ပစ်ခတ်မှု ရပ်စဲကြောင်း လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့တယ်။

As its imperial government collapsed,

သူ့တို့ရဲ့ ဧကရာဇ်အစိုးရ ပြိုလဲသွားတာနဲ့

civil unrest and worker strikes spread across the nation.

လူထု မငြိမ်သက်မှုများနှင့် အလုပ်သမား သပိတ်တွေ တစ်နိုင်ငံလုံး ပျံ့နှံ့သွားတယ်။

ကွန်မြူနစ် တော်လှန်ရေးကို စိုးကြောက်လို့

Fearing a Communist revolution,

major parties joined to suppress the uprisings,

အဓိကပါတီတွေ ပါဝင်လျက် ဆူပူအုံကြွမှုတွေကို ဖိနှိပ်ခဲ့ပြီး

establishing the parliamentary Weimar Republic.

ပါလီမန် Weimar သမ္မတနိုင်ငံကို ထူထောင်ခဲ့ကြတယ်။

One of the new government's first tasks

အစိုးရသစ်ရဲ့ ပထမဦးဆုံး လုပ်ဆောင်ချက် အဖြစ်

was implementing the peace treaty imposed by the Allies.

မဟာမိတ်များက ချမှတ်ခဲ့တဲ့ ငြိမ်းချမ်းရေး စာချုပ်ကို အကောင်အထည်ဖော်မှုပါ။

In addition to losing over a tenth of its territory and dismantling its army,

သူတို့ပိုင် နယ်မြေ ဆယ်ပုံ တစ်ပုံကျော် ဆုံးရှုံးခဲ့ရပြီး စစ်တပ် ဖျက်သိမ်းခဲ့လျက်

Germany had to accept full responsibility for the war and pay reparations,

ဂျာမဏီက စစ်ကြီးနဲ့ လျော်ကြေးရေးကို အပြည့်အဝတာဝန်ယူရန် သဘောတူခဲ့ရရာ၊

debilitating its already weakened economy.

ချိနဲ့နေပြီးသား စီးပွားရေးဟာ ပိုမို အားလျော့ လာခဲ့ရပါတယ်။

All this was seen as a humiliation by many nationalists and veterans.

ဒါတွေအားလုံးကို အမျိုးသားရေးဝါဒီများနဲ့ စစ်ပြန်တွေက အရှက်ခွဲမှုအဖြစ် မြင်ခဲ့ကြတယ်။

They wrongly believed the war could have been won

နိုင်ငံရေးသမားများနဲ့ ဆန္ဒပြသူများကသာ သစ္စာမဖောက်ခဲ့ကြပါက၊

if the army hadn't been betrayed by politicians and protesters.

စစ်ပွဲကို နိုင်နိုင်ခဲ့ကြမယ်လို့ သူတို့က မှားယွင်းစွာ ယုံကြည့်နေခဲ့ကြတယ်။

For Hitler, these views became obsession,

ဟစ်တလာဟာ အဲဒီလို အမြင်တွေကို စွဲစွဲမြဲမြဲ ယုံကြည်နေခဲ့ကာ

and his bigotry and paranoid delusions led him to pin the blame on Jews.

သူ့ရဲ့ တယူသန်စိတ်နဲ့ သံသယစိတ်များက ဂျူးလူမျိုးတွေကို အပြစ်ပုံချလာတယ်။

His words found resonance in a society with many anti-Semitic people.

သူ့စကားလုံးတွေဟာ ဂျူးဆန့်ကျင်သူများတဲ့ လူ့အဖွဲ့အစည်းထဲ ပဲ့တင်သံ ရိုက်ခတ်လာခဲ့တယ်။

By this time, hundreds of thousands of Jews

အဲဒီအချိန်မှာ သိန်းချီတဲ့ ဂျူးတွေက ဂျာမန်လူ့အဖွဲ့အစည်းထဲ

had integrated into German society,

ပေါင်းစည်း ပါဝင်နေကြပြီ ဖြစ်ပါတယ်။

but many Germans continued to perceive them as outsiders.

ဒါပေမဲ့ ဂျာမန်အများစုကတော့ သူတို့ကို အပြင်လူအဖြစ် မြင်နေကြတုန်းပါပဲ။

After World War I, Jewish success led to ungrounded accusations

ပထမကမ္ဘာစစ်ပြီးနောက်မှာ ဂျူးတွေရဲ့ အောင်မြင်မှုတွေကြောင့် အဖျက်အမှောင့်နဲ့

of subversion and war profiteering.

အမြတ်ကြီးစားနေကြတယ် ဆိုတဲ့ စွပ်စွဲချက်တွေ ပေါ်ပေါက်လာစေခဲ့ပါတယ်။

It can not be stressed enough that these conspiracy theories

ဒီ လျှိုဝှက်ကြံစည်ရေး သီအိုရီတွေဟာ ကြောက်ရွံ့မှုတွေ၊ ဒေါသထွက်မှုတွေနဲ့

were born out of fear,

တယူသန်ထင်ရာစိုင်းမှုတို့မှ

anger,

ပေါ်ထွက်လာခဲ့ကြတယ်လို့

and bigotry,

ပြောမရနိုင်ပါ၊

not fact.

လက်တွေ့ အချက်အလက်တွေ မရှိပါ။

Nonetheless, Hitler found success with them.

မည်သို့ပင်ဖြစ်စေ၊ ဟစ်တလာဟာ အဲဒါတွေနဲ့ အောင်မြင်လာတယ်။

When he joined a small nationalist political party,

အမျိုးသားရေး နိုင်ငံရေးပါတီလေးထဲ သူဝင်လိုက်တဲ့အခါမှာ၊

his manipulative public speaking launched him into its leadership

လူထုကြီး အားကျအောင် စကားပြောကောင်းတဲ့ သူ့စွမ်းရည်က ခေါင်းဆောင်နေရာ မြှင့်တင်ကာ

and drew increasingly larger crowds.

ပိုကြီးတဲ့လူအုပ်ကြီးတွေကို ဆွဲခေါ်နိုင်ခဲ့ပါတယ်။

Combining anti-Semitism with populist resentment,

လူတွေရဲ့ မကျေနပ်မှုကို ဂျူးဆန့်ကျင်ရေးနဲ့ ပေါင်းစပ်လိုက်ခြင်းဖြင့်

the Nazis denounced both Communism and Capitalism

နာဇီတွေက ကွန်မြူနစ်နဲ့ အရင်းရှင်ဝါဒ နှစ်မျိုးလုံးကို ဂျူးတွေက ဂျာမနီကို

as international Jewish conspiracies to destroy Germany.

ဖျက်ဆီးရန် စီမံခဲ့တဲ့ နိုင်ငံတကာလုပ်ကြံမှု ဆိုပြီး ရှုတ်ချခဲ့ကြတယ်။

The Nazi party was not initially popular.

နာဇီပါတီက အစပိုင်းတွင် လူကြိုက်မများခဲ့ဘူး။

After they made an unsuccessful attempt at overthrowing the government,

အစိုးရကို ဖြုတ်ချရန် သူတို့ရဲ့ မအောင်မြင်ခဲ့တဲ့ ကြိုးပမ်းချက်နောက်မှာ

the party was banned,

ပါတီဟာ ပိတ်ပင်ခံခဲ့ရကာ၊

and Hitler jailed for treason.

ဟစ်တလာကို သစ္စာဖောက်မှုနဲ့ ထောင်ချခဲ့တယ်။

But upon his release about a year later,

သို့သော် တစ်နှစ်လောက်အကြာမှာ သူလွတ်လာခဲ့ရာ၊

he immediately began to rebuild the movement.

ချက်ချင်းပဲ လှုပ်ရှားမှုကို ပြန်လည် တည်ဆောက်ရန် စလုပ်ကိုင်ခဲ့တယ်။

And then, in 1929, the Great Depression happened.

ထို့နောက် ၁၉၂၉ ခုနှစ်မှာ မဟာစီးပွားရေး ကပ်ကြီး စိုက်ခဲ့တယ်။

It led to American banks withdrawing their loans from Germany,

အဲဒါကြောင့် အမေရိကန် ဘဏ်တွေက သူတို့ရဲ့ ချေးငွေတွေကို ဂျာမနီမှ ပြန်ထုတ်ယူကြရာ၊

and the already struggling German economy collapsed overnight.

ရုန်းကန်နေရဆဲ ဂျာမန် စီးပွားရေးဟာ နေ့ချင်းညချင်း ပြိုလဲသွားပါတော့တယ်။

ဟစ်တလာဟာ ပြည်သူတွေးရဲ့ အမျက်ဒေါသကို အခွင့်ကောင်းယူပြီး၊

Hitler took advantage of the people's anger,

offering them convenient scapegoats

အစိုးရအသုံးမကျပုံကို ထောက်ပြကာ

and a promise to restore Germany's former greatness.

ဂျာမနီနိုင်ငံရဲ့ ဂုဏ်သတင်းကို ယခင်လိုပဲ ပြန်လည်ထူထောင်ပေးရန် ကတိတွေပေးခဲ့တယ်။

Mainstream parties proved unable to handle the crisis

အဓိကရ ပါတီတွေက အကြပ်အတည်းကို မကိုင်တွယ်နိုင်စ်မ်း မရှိခဲ့ကြချိန်မှာ

while left-wing opposition was too fragmented by internal squabbles.

လက်ဝဲ အတိုက်အခံတွေကျတော့ အတွင်းပိုင်း ငြင်းခုံမှုတွေကြောင့် ကွဲပြဲနေခဲ့ကြတယ်။

And so some of the frustrated public flocked to the Nazis,

အဲဒါကြောင့် စိတ်ကုန်လာကြတဲ့ ပြည်သူအချို့ဟာ နာဇီဘက်ကို ကူးပြောင်းခဲ့ကြရာ၊

increasing their parliamentary votes from under 3% to over 18% in just two years.

၂ နှစ်အတွင်းမှာကို သူတို့ရဲ့ ပါလီမန် ထောက်ခံမဲတွေ ၃%မှ ၁၈% အထိ တိုးလာခဲ့တယ်။

In 1932, Hitler ran for president,

၁၉၃၂ ခုနှစ်မှာ ဟစ်တလာဟာ သမ္မတ အဖြစ် အရွေးခံခဲ့ရာ၊

losing the election to decorated war hero General von Hindenburg.

စစ်သူရဲကောင်း ဗိုလ်ချုပ်ကြီး Von Hindenburg အား အရှုံးပေးခဲ့ရတယ်။

But with 36% of the vote, Hitler had demonstrated the extent of his support.

သို့သော် မဲ ၄၆% ရခဲ့တဲ့ ဟစ်တလာက သူ့အားထောက်ခံမှု ကြီးမားပုံကို ပြခဲ့တယ်။

နောက်နှစ်မှာတော့ အကြံပေးနှင့် စီးပွားရေးခေါင်းဆောင်များက

The following year, advisors and business leaders

convinced Hindenburg to appoint Hitler as Chancellor,

ဝန်ကြီးချုပ်အဖြစ် ဟစ်တလာကိုခန့်အပ်ဖို့ Hindenburg အား နားချနိုင်ခဲ့ကြကာ၊

hoping to channel his popularity for their own goals.

သူတို့ကိုယ်ပိုင် ရည်မှန်းချက်အတွက် သူ့ရဲ့ ကျော်ကြားမှုကို သုံးဖို့မျှော်လင့်ခဲ့တယ်။

Though the Chancellor was only the administrative head of parliament,

ဝန်ကြီးချုပ် က ပါလီမန်ရဲ့ အုပ်ချုပ်ရေးခေါင်းဆောင်သာ ဖြစ်ခဲ့ပေမဲ့၊

Hitler steadily expanded the power of his position.

ဟစ်တလာဟာ တဖြည်းဖြည်းနဲ့ သူ့ရာထူးရဲ့ ပါဝါကို ချဲ့ထွင်လာခဲ့တယ်။

While his supporters formed paramilitary groups

သူ့ကို ထောက်ခံသူတွေက လက်နက်ကိုင် အဖွဲ့အဖြစ် ဖွဲ့စည်းရင်း

and fought protestors in streets.

လမ်းတွေပေါ်မှာ ဆန္ဒပြသူတွေကို တိုက်ခိုက်လာကြတယ်။

Hitler raised fears of a Communist uprising

ဟစ်တလာဟာ ကွန်မြူနစ်အုံကြွမှု ပေါ်လာနိုင်ကြောင်း ချောက်လှန့်လျက်

and argued that only he could restore law and order.

သူသည်သာလျှင် ဥပဒေ ငြိမ်းဝပ်မှုကို ပြန်ထူထောင်ပေးနိုင်ကြောင်း စေါဒက တက်တယ်။

Then in 1933,

အဲဒီနောက် ၁၉၃၃ ခုနှစ်မှာ၊

a young worker was convicted of setting fire to the parliament building.

လူငယ် အလုပ်သမားတစ်ဦးဟာ ပါလီမန် အဆောက်အဦ မီးရှို့မှုနဲ့ စီရင်ခံခဲ့ရတယ်။

Hitler used the event to convince the government

ဟစ်တလာက အဲဒါကိုအသုံးချပြီး သူ့အား အရေးပေါ်

to grant him emergency powers.

လုပ်ပိုင်ခွင့်များပေးဖို့ အစိုးရကို စည်းရုံးနိုင်ခဲ့တယ်။

Within a matter of months, freedom of the press was abolished,

လပိုင်းအတွင်းမှာပဲ စာနယ်ဇင်း လွတ်လပ်ခွင့်ကိုဖျက်သိမ်းလိုက်တယ်၊

other parties were disbanded,

အခြားပါတီများကို တားမြစ်လိုက်တယ်၊

and anti-Jewish laws were passed.

ဂျူးဆန့်ကျင်ရေး ဥပဒေများကို အတည်ပြု ထုတ်ပြန်ခဲ့တယ်။

Many of Hitler's early radical supporters were arrested and executed,

ဟစ်တလာအား အရင်က အစွန်းရောက်ထောက်ခံသူတွေနဲ့ ရှိလာနိုင်တဲ့ ပြိုင်ဘက်များကိုပါ

along with potential rivals,

ဖမ်းချုပ် ကွပ်မျက်လိုက်ကာ

and when President Hindenburg died in August 1934,

သမ္မတ Hindenburg ၁၉၃၄ သြဂုတ်လမှာ ကွယ်လွန်သွားတော့၊

it was clear there would be no new election.

ရွေးကောက်ပွဲအသစ် မလုပ်တော့ဘူးဆိုတာ သေချာသွားနပါပြီ။

Disturbingly, many of Hitler's early measures didn't require mass repression.

ဟစ်တလာရဲ့ အစောပိုင်း လုပ်ဆောင်ချက်တွေက လူထုဖိနှိပ်တွေကို မတောင်းဆိုခဲ့ကြပါ။

His speeches exploited people's fear and ire

သူ့မိန့်ခွန်းတွေက လူတွေရဲ့ကြောက်စိတ်နဲ့ ဒေါသစိတ်ကို အမြတ်ထုတ်လျက်

to drive their support behind him and the Nazi party.

သူနဲ့ နာဇီပါတီအား ထောက်ခံလာအောင် စည်းရုံးမောင်းသွင်းနိုင်ခဲ့ပါတယ်။

Meanwhile, businessmen and intellectuals,

ထိုအတောအတွင်းမှာ လုပ်ငန်းရှင်များနဲ့ ပညာတတ်တွေက

wanting to be on the right side of public opinion,

လူထုအမြင်ဘက်မှာ မှန်ကန်စွာ ရပ်တည်နေကြတာကို ပြရန်

endorsed Hitler.

ဟစ်တလာကို ထောက်ခံခဲ့ကြတယ်။

They assured themselves and each other

ဟစ်တလာရဲ့ အစွန်းရောက် ပြောဆိုမှုတွေဟာ

that his more extreme rhetoric was only for show.

ရုပ်ပြသက်သက် လေလုံးထွားမှုပါ ဆိုပြီး မိမိကို၊ အခြားသူတို့ကို နားချာခဲ့ကြတယ်။

Decades later, Hitler's rise remains a warning

ဆယ်စုနှစ်ချီ ကြာလာပြီဖြစ်တဲ့ ဒီနေ့တွင်ပါ ဟစ်တလာ အာဏာယူတက်လာမှုက

of how fragile democratic institutions can be in the face of angry crowds

လူအုပ်ကြီး ဒေါသထွက်နေချိန်မှာ၊ သူတို့ရဲ့ အမျက်ဒေါသကို အမြတ်ထုတ်ယူရန်နဲ့ အသုံးချမယ့်

and a leader willing to feed their anger and exploit their fears.

ခေါင်းဆောင်ရှိရင် ဒီမိုကရေစီ အဖွဲ့အစည်းတွေ ထိခိုက်ပျက်စီးလွယ်ပုံကို သတိပေးနေဆဲပါ၊