How did Hitler rise to power? - Alex Gendler and Anthony Hazard

Translator: Marla Munkh-Achit Reviewer: Indra Ganzorig

How did Adolf Hitler,

Xүн төрөлхтний түүхэнд хамгийн их хүнийг хоморголон устгасан

a tyrant who orchestrated one of the largest genocides in human history,

дарангуйлагч Адолф Гитлер

rise to power in a democratic country?

ардчилсан оронд засгийн эрхийг хэрхэн гартаа авсан бэ?

The story begins at the end of World War I.

Дэлхийн I дайны төгсгөлөөс энэ түүх эхэлнэ.

With the successful Allied advance in 1918,

1918 оны Холбоотны дайралт амжилттай болсноор

Germany realized the war was unwinnable

Герман дайнд ялах аргагүйгээ ойлгож

and signed an armistice ending the fighting.

байлдааныг зогсоох гэрээг зурсан.

As its imperial government collapsed,

Хаант засаглал нурснаар

civil unrest and worker strikes spread across the nation.

иргэний мөргөлдөөн, ажил хаялт улс орон даяар эхэлсэн.

Fearing a Communist revolution,

Коммунист хувьсгалаас эмээн,

major parties joined to suppress the uprisings,

бослогыг намдаахын тулд гол намууд нэгдэж

establishing the parliamentary Weimar Republic.

Ваймарын Бүгд Найрамдах Улсыг байгуулсан.

One of the new government's first tasks

Шинэ засгийн газрын анхны даалгавар нь

was implementing the peace treaty imposed by the Allies.

холбоотны энхийн гэрээг сахиулах байлаа.

In addition to losing over a tenth of its territory and dismantling its army,

Газар нутгийнхаа аравны нэгийг алдаж, армиа бутраахаас гадна

Germany had to accept full responsibility for the war and pay reparations,

дайны хариуцлагыг дангаараа үүрч

debilitating its already weakened economy.

эдийн засгаа улам доройтуулсан.

All this was seen as a humiliation by many nationalists and veterans.

Энэ бүхэн эх оронч болон дайнд оролцогсдод доромжлол мэт санагдсан.

They wrongly believed the war could have been won

Тэд улс төрч, жагсагчид урваагүйсэн бол

if the army hadn't been betrayed by politicians and protesters.

дайнд ялж болох байсан хэмээн итгэсэн байлаа.

For Hitler, these views became obsession,

Гитлерт энэ үзэл бодол нь хэнээрхэл болж

and his bigotry and paranoid delusions led him to pin the blame on Jews.

үзэн ядалт, төөрөгдлөө еврейчүүдийн буруу болгон тохсон юм.

His words found resonance in a society with many anti-Semitic people.

Еврейг үзэн ядагч ихтэй нийгэмд түүний үг цуурай болсон юм.

By this time, hundreds of thousands of Jews

Энэ үед мянга мянга Еврейчүүд

had integrated into German society,

Германы нийгмийн хэсэг бол ууссан ч

but many Germans continued to perceive them as outsiders.

Германчууд тэднийх гадныхан гэж үзсээр байсан юм.

After World War I, Jewish success led to ungrounded accusations

Нэгдүгээр дайны дараа Еврейчүүдийн амжилт нь хорлон сүйтгэл,

of subversion and war profiteering.

дайнаас ашиг олсон мэт үндэсгүй цуурхал болж хувирсан.

It can not be stressed enough that these conspiracy theories

Эдгээр далд цуурхал нь

were born out of fear,

айдас

anger,

уур

and bigotry,

гадуурхлаас үүссэн бөгөөд

not fact.

болсон явдал биш юм.

Nonetheless, Hitler found success with them.

Гэсэн ч Гитлер амжилттай байсан.

When he joined a small nationalist political party,

Тэрээр жижигхэн үндсэрхэг намд нэгдэхэд

his manipulative public speaking launched him into its leadership

түүний зальтай илтгэх чадвар нь удирдах түвшинд аваачиж

and drew increasingly larger crowds.

илүү олон сонсогчдыг татсан.

Combining anti-Semitism with populist resentment,

Еврейчүүдийн эсрэг үзлийг, популист үзэн ядалттай нийлүүлснээр

the Nazis denounced both Communism and Capitalism

нацистууд коммунизм, капитализмыг буруушаан

as international Jewish conspiracies to destroy Germany.

Германыг устгах еврейчүүдийн бодлого хэмээн үзсэн юм.

The Nazi party was not initially popular.

Нацист нам эхэндээ олонд танигдаагүй.

After they made an unsuccessful attempt at overthrowing the government,

Засгийн газрыг унагах оролдлого нь бүтэлгүйтэхэд

the party was banned,

намыг хориглож,

and Hitler jailed for treason.

Гитлерийг урвагч хэмээн хорьсон.

But upon his release about a year later,

Жилийн дараа суллагдмагцаа тэр

he immediately began to rebuild the movement.

хөдөлгөөнөө дахин үргэлжлүүлсэн.

And then, in 1929, the Great Depression happened.

1929 онд Их хямрал эхэлсэн.

It led to American banks withdrawing their loans from Germany,

Ингээд Америк банкнууд Германаас зээлээ татсанаар

and the already struggling German economy collapsed overnight.

аль хэдийн суларсан эдийн засаг нэг шөнийн дотор нуран унах нь тэр.

Hitler took advantage of the people's anger,

Гитлер хүмүүсийн уур хилэнг ашиглан

offering them convenient scapegoats

амар золиос гаргаж

and a promise to restore Germany's former greatness.

Германы агуу үеийг дахин сэргээхээ амласан.

Mainstream parties proved unable to handle the crisis

Гол намууд уналтыг зогсоож чадахгүй нь ойлгомжтой болж

while left-wing opposition was too fragmented by internal squabbles.

зүүнийнхэн дотоод маргаанаас болж хэтэрхий хуваагдсан байв.

And so some of the frustrated public flocked to the Nazis,

Ингээд бухимдсан олон нацистуудыг дагаж

increasing their parliamentary votes from under 3% to over 18% in just two years.

тэдний парламентын санал 2 жилийн дотор 3%-иас 18% болтол нэмэгдсэн.

In 1932, Hitler ran for president,

1932 онд Гитлер ерөнхийлөгчид нэр дэвшиж,

losing the election to decorated war hero General von Hindenburg.

дайны баатар Генерал вон Хинденбэргт ялагдсан.

But with 36% of the vote, Hitler had demonstrated the extent of his support.

Гэхдээ 36% санал авснаар Гитлер өөрийн нөлөөллийн хүрээг тогтоосон.

The following year, advisors and business leaders

Дараагийн жил зөвлөхүүд болон бизнес эрхлэгчид

convinced Hindenburg to appoint Hitler as Chancellor,

Хинденбэргийг ятгаж Гитлерийг канцлер болгохоор ятгаж

hoping to channel his popularity for their own goals.

түүний нэр хүндийг өөрсдийн зорилгод ашиглахыг зорьсон.

Though the Chancellor was only the administrative head of parliament,

Канцлер нь хэдий парламентын захиргааны удирдлага боловч

Hitler steadily expanded the power of his position.

Гитлер албан тушаалын эрх мэдлээ байнга нэмэгдүүлсээр байсан.

While his supporters formed paramilitary groups

Түүний дэмжигчид хагас цэргийн бүлэглэл бүрдүүлж

and fought protestors in streets.

гудманд жагсагчидтай тэмцсэн.

Hitler raised fears of a Communist uprising

Гитлер коммунист бослогын айдас өдөөж,

and argued that only he could restore law and order.

зөвхөн тэрээр л хуулийг сахиулж чадна хэмээсэн.

Then in 1933,

Ингээд 1933 онд

a young worker was convicted of setting fire to the parliament building.

залуу ажилчин парламентын ордныг шатаах гэж оролдсон.

Hitler used the event to convince the government

Гитлер энэ явдлыг ашиглан Засгийн газраас

to grant him emergency powers.

онц байдлын эрхийг ятган авсан.

Within a matter of months, freedom of the press was abolished,

Хэдэн сарын дотор л хэвлэлийн эрх чөлөө үгүй болж,

other parties were disbanded,

бусад намууд бутран,

and anti-Jewish laws were passed.

Еврейчүүдийн эсрэг хууль батлагдсан.

Many of Hitler's early radical supporters were arrested and executed,

Гитлерийн радикал дэмжигчид

along with potential rivals,

болзошгүй дайснууд

and when President Hindenburg died in August 1934,

1934 онд Ерөнхийлөгч Хинденбэргийг нас барахад баригдаж, яллагдсанаар

it was clear there would be no new election.

дахин сонгууль болохгүй нь тодорхой болсон юм.

Disturbingly, many of Hitler's early measures didn't require mass repression.

Гитлерийн анхны шийдвэрүүд нь олон нийтийг шахах шаардлага байсангүй.

His speeches exploited people's fear and ire

Түүний илтгэлүүд нь хүмүүсийн айдас, уур хилэнг бадрааж

to drive their support behind him and the Nazi party.

түүнийг болон Нацист намыг дэмжих гол түлхэц болсон.

Meanwhile, businessmen and intellectuals,

Энэ үед бизнесмен, эрдэмтэд

wanting to be on the right side of public opinion,

олон нийтийн талд байхын тулд

endorsed Hitler.

Гитлерийг дэмжсэн.

They assured themselves and each other

Тэд бие биендээ

that his more extreme rhetoric was only for show.

Гитлерийн тэрслүү яриа нь зөвхөн өнгөн дээрээ гэж итгэсэн.

Decades later, Hitler's rise remains a warning

Хэдэн арван жилийн дараа ч Гитлерийн мандалт

of how fragile democratic institutions can be in the face of angry crowds

эрх чөлөөт институц ч гэсэн хилэгнэсэн ард түмэн,

and a leader willing to feed their anger and exploit their fears.

түүнийг нь дэвэргэсэн удирдагчийн өмнө ямар хэврэг байж болохыг анхааруулж байна.