Carolyn Porco: Could a Saturn moon harbor life?

Translator: Kasim Abdurehim Reviewer: Koktekin Uyghur

Two years ago here at TED

ئىككى يىل ئىلگىرى مۇشۇ يەردە، تەد تە

I reported that we had discovered

مەن بىزنىڭ كاسىنى ئەسۋابى ئارقىلىق

at Saturn, with the Cassini Spacecraft,

ساتۇرنغا قارىتا تەكشۈرۈش ئېلىپ بارىدىغانلىقىمىزنى جاكارلىغانىدىم

an anomalously warm and geologically active region

،ساتۇرننىڭ نىسبەتەن كىچىكرەك بولغان ھەمراھىنىڭ جەنۇبىي ئۇچىدا

at the southern tip of the small Saturnine moon

بىر پارچە ئالاھىدە ئىسسىق بولغان گېئولوگىيىلىك ھەرىكەتچان رايوننى بايقىدۇق

Enceladus, seen here.

بۇ دەل ياۋروپا (يۇپىتېرنىڭ 2-ھەمراھى)، بۇ يەرگە قاراڭلار

This region seen here for the first time

،كاسىنىدا 2005-يىلى تارتىلغان بۇ رەسىمدە

in the Cassini image taken in 2005. This is the south polar region,

بىز بۇ رايوننى تۇنجى قېتىم كۆردۇق. بۇ ئۇنىڭ جەنۇبىي قۇتۇپ رايونى

with the famous tiger-stripe fractures crossing the south pole.

جەنۇبىي قۇتۇپ يولۋاس تېرىسىدەك كۆركەم سىزىقلار بىلەن قاپلانغان

And seen just recently in late 2008,

بۇ 2008-يىلىنىڭ ئاخىرلىرىدا تارتىلغان رەسىمدىن

here is that region again,

بۇ رايوننى يەنە كۆرەلەيمىز

now half in darkness because the southern hemisphere

بۇ ۋاقىتتا بۇ رايوننىڭ يېرىمىنى قاراڭغۇلۇق قاپلىغان، چۈنكى بۇ ۋاقىتتا جەنۇبىي يېرىم قۇتۇپ

is experiencing the onset of August

ئەمدىلا 8-ئايغا قەدەم باسقان بولۇپ

and eventually winter.

قىشقا كىرىش باسقۇچىدا ئىدى

And I also reported that we'd made this mind-blowing discovery --

مەن يەنە بىزنىڭ بىر تۈرلۈك ئادەمنى خوشال قىلىدىغان بايقىشىمىزنى ئېلان قىلغانىدىم

this once-in-a-lifetime discovery

بۇ بايقاش ھەقىقەتەن بەكلا كەم ئۇچرايدۇ

of towering jets

بۇ ئېگىز شارقىراتمىلار

erupting from those fractures at the south pole,

بىز بۇرۇن كۆرگەن جەنۇبىي قۇتۇپنىڭ يېرىق رايونلىرىدىن ئېتىلىپ چىققان

consisting of tiny water ice crystals

ئاز مىقداردىكى مۇز كىرىستاللىرىنى ئۆز ئىچىگە ئالغان

accompanied by water vapor

،شۇنداقلا يەنە ھور، كاربون تۆت ئوكسىد

and simple organic compounds like carbon dioxide and methane.

مېتان دېگەندەك ئاددىي ئورگانىك بىرىكمىلەرمۇ بىللە ئېتىلىپ چىقىدۇ

And at that time two years ago

ئىككى يىل بۇرۇنقى شۇ ۋاقىتتا

I mentioned that we were speculating

مەن بىزنىڭ بۇ شارقىراتمىلارنىڭ ئەمەلىيەتتە

that these jets might in fact be geysers,

سۇيۇقلۇققا تولغان يەر ئاستىدىن ياكى

and erupting from pockets

يەر ئاستىدىكى بۇلاقلاردىن ئېتىلىپ چىققان بولۇشى

or chambers of liquid water underneath the surface,

ئېھتىمالغا ناھايىتى يېقىن ئىكەنلىكى توغرىسىدىكى پەرىزىمىزنى ئېيتقان ئىدىم

but we weren't really sure.

لېكىن بىز بۇنىڭغا جەزىم قىلالمىغانىدۇق

However, the implications of those results --

ھالبۇكى، ئۇ نەتىجىلەر

of a possible environment within this moon

بۇ ھەمراھ يۇلتۇزدا

that could support prebiotic chemistry,

ھاياتلىق پەيدا بولۇشنى قوللايدىغان خىمىيىلىك ماددا

and perhaps life itself --

ياكى ھاياتلىقنىڭ ئۆزى بولۇش مۇمكىنچىلىكىنى كۆرسىتەتتى

were so exciting that, in the intervening two years,

بىز بەكلا ھاياجانلاندۇق، شۇڭا كېيىنكى ئىككى يىلدا

we have focused more on Enceladus.

بىز «ياۋروپا»غا ئالاھىدە دىققەت قىلدۇق

We've flown the Cassini Spacecraft

بىز كاسىنى تەكسۈرگۈچىسىنى كونترول قىلىپ

by this moon now several times,

بۇ ھەمراھ يۇلتۇزدىن نۇرغۇن قېتىم ئۇچۇپ ئۆتتۇق

flying closer and deeper into these jets,

بۇ شارقىراتمىلارنىڭ زىچلىقى تېخىمۇ يۇقىرى بولغان رايونلىرىغا كىرىش ئۈچۈن

into the denser regions of these jets,

ھەر قېتىمدا دېگۈدەك شارقىراتمىغا تېخىمۇ يېقىن ۋە ئىچكىرىلەپ ئۇچتۇردۇق

so that now we have come away with some

شۇنداق قىلىپ، بىز بىر قىسىم

very precise compositional measurements.

ئىنتايىن توغرا بولغان تەركىپ ئۆلچەش ئۇچۇرلىرىغا ئىگە بولدۇق

And we have found

بىز يەنە شۇنى بايقىدۇقكى

that the organic compounds coming from this moon

بۇ ھەمراھ يۇلتۇز ئېتىپ چىقارغانئورگانىك خىمىيىلىك بىرىكمىلەر

are in fact more complex than we previously reported.

ئەمەلىيەتتە بىز ئىلگىرى ئېلان قىلغاندىكىدىنمۇ مۇرەككەپ ئىكەن

While they're not amino acids,

ئۇلار ئامىنو كىسلاتاسى ئەمەسكەن

we're now finding things like

بىز ھازىر يەنە

propane and benzene,

پروپان ۋە بېنزول

hydrogen cyanide, and formaldehyde.

گىدروسىيانىد ۋە فورمالىن دېگەندەك بىرىكمىلەرنى بايقىدۇق

And the tiny water crystals here

شۇنداقلا، بۇ مىكرو مۇز كىرىستاللىرى

now look for all the world

قارىماققا دۇنيانىڭ ھەر قايسى جايلىرىدىن ئىزدىلىۋاتقان

like they are frozen droplets of salty water,

مۇزلىغان تۇز سۈيى تامچىلىرىغا بەكلا ئوخشايدۇ

which is a discovery that suggests

بۇ بايقاشنىڭ كۆرسىتىدىغىنى

that not only do the jets come from

بۇ شارقىراتمىلارنىڭ

pockets of liquid water,

،سۇيۇق سۇ بۇلاقلىرىدىن ئېتىلىپ چىققىنىلا بولماستىن

but that that liquid water is in contact with rock.

بەلكى، بۇ سۇيۇق ھالەتتىكى سۇنىڭ يەنە تاغ جىنىسلىرى بىلەنمۇ ئالاقىسى بارلىقى

And that is a circumstance

شۇنداقلا، بۇ خىل ئەھۋال يەنە

that could supply the chemical energy

ھاياتلىقنى كاپالەتكە ئىگە قىلىدىغان خىمىيىلىك ئېنېرگىيە ۋە

and the chemical compounds needed to sustain life.

خىمىيىلىك بىرىكمىلەرنى تەمىنلەيدىغان جەرياندۇر

So we are very encouraged by these results.

شۇنىڭ بىلەن، بۇ نەتىجىلەر بىزنى بەكلا ئىلھاملاندۇردى

And we are much more confident now than we were two years ago

بىز ھازىر ئىككى يىل بۇرۇنقىغا قارىغاندا تېخىمۇ ئىشەنچكە تولدۇق

that we might indeed

بەلكىم بىز راستتىنلا

have on this moon, under the south pole,

بۇ ھەمراھ يۇلتۇزنىڭ جەنۇبىي قۇتۇبىنىڭ ئاستىدا

an environment or a zone that is hospitable to living organisms.

ھاياتلىق ئورگانىك تېنى ياشاشقا ماس كېلىدىغان مۇھىت ياكى رايوننى تاپالىشىمىز مۇمكىن

Whether or not there are living organisms there, of course,

ئەلۋەتتە، ئۇ يەردە راستتىنلا ھاياتلىق ئورگانىك ماددىسى بار-يوقلۇقى

is an entirely different matter.

بۇ باشقا بىر مەسىلە

And that will have to await the arrival,

بۇ مەسىلىنىڭ جاۋابىنى پەقەت

back at Enceladus,

كەلگۈسىدە بىز قويۇپ بەرگەن

of the spacecrafts, hopefully some time in the near future,

تەكشۈرگۈچ «ياۋروپا»نى قايتا تەكشۈرگەندىلا جاۋابى چىقىدۇ

specifically equipped to address that particular question.

بۇ تەكشۈرگۈچلەر بۇ مەسلىنى تەتقىق قىلىدىغان ئۈسكۈنىلەرنى ئېلىپ چىقىدۇ

But in the meantime I invite you to imagine the day

:شۇنىڭ بىلەن بىرگە، مەن سىلەرنى شۇنداق بىر كۈننى خىيال قىلىپ بېقىشقا دەۋەت قىلىمەن

when we might journey to the Saturnine system,

،يەنى، بىز بىرلىكتە ساتۇرن يۇلتۇز سىستېمىسىنى ساياھەت قىلىپ

and visit the Enceladus interplanetary geyser park,

ياۋروپا» دىكى پىلانېتىلار ئارا بۇلاق باغچىسىنى ساياھەت قىلىۋاتقىنىمىزنى خىيال قىلىپ باقايلى»

just because we can.

چۈنكى بىز ھامان بىر كۈنى بۇنى رېئاللىققا ئايلاندۇرىمىز

Thank you.

.رەھمەت

(Applause)

(ئالقىش ساداسى)