Mark Pagel: How language transformed humanity

Mark Pagel : Dil insanlığın şeklini nasıl değiştirdi ?

Çeviri: Oguz Tanridag Gözden geçirme: Sancak Gülgen

Each of you possesses

Her biriniz

the most powerful, dangerous and subversive trait

doğal ayıklanma tarafından tasarlanmış

that natural selection has ever devised.

çok güçlü, tehlikeli ve yıkıcı bir özelliğe sahipsiniz.

It's a piece of neural audio technology

O, diğer insanların zihinleriyle bağlantı yapmak için

for rewiring other people's minds.

kullanılan bir çeşit sinirsel işitsel teknoloji.

I'm talking about your language, of course,

Dilinizden söz ediyorum, hiç kuşkusuz.

because it allows you to implant a thought from your mind

Çünkü sizin zihninizde bulunan bir düşünceyi

directly into someone else's mind,

direkt olarak başka birinin zihnine yerleştirir

and they can attempt to do the same to you,

ve onlar da size aynı şeyi yapabilir. Üstelik her iki tarafın

without either of you having to perform surgery.

kafasına cerrahi bir müdahale yapılması gerekmeden.

Instead, when you speak,

Buna karşın, konuştuğunuzda

you're actually using a form of telemetry

gerçekte televizyonunuzun uzaktan kumandasından

not so different

fazlaca farklı olmayan

from the remote control device for your television.

bir çeşit telemetri kullanırsınız.

It's just that, whereas that device

Aynen böyle, telemetri

relies on pulses of infrared light,

kızılötesi ışık dalgalarına dayanır,

your language relies on pulses,

konuşmanız ses dalgalarına,

discrete pulses, of sound.

aralıklı ses dalgalarına dayanır.

And just as you use the remote control device

Ve nasıl uzaktan kumandayı kullanarak

to alter the internal settings of your television

televizyonunuzun iç düzeneklerini değiştirme yoluyla

to suit your mood,

duygularınızı ayarlarsanız

you use your language

Dilinizi de

to alter the settings inside someone else's brain

başkasının beyninin içindeki düzenekleri değiştirerek

to suit your interests.

kendi ilgilerinize uydurmak amacıyla kullanırsınız.

Languages are genes talking,

Diller genlerin konuşmasıdır,

getting things that they want.

onların isteklerini karşılamak için.

And just imagine the sense of wonder in a baby

Ve bir bebeğin

when it first discovers that, merely by uttering a sound,

bir sözcük hecelemeyi ilk kez keşfettiğindeki,

it can get objects to move across a room

sanki büyü yapılmış gibi odanın içinde hareket eden

as if by magic,

bir cismi yakalayış anındaki ya da

and maybe even into its mouth.

hatta ağzına götürüşü sırasındaki hayretini tahayyül edin.

Now language's subversive power

Şimdi dilin yıkıcı bir güç olduğu;

has been recognized throughout the ages

yüzyıllar boyudur

in censorship, in books you can't read,

sansür, okuyamadığınız kitaplar,

phrases you can't use

kullanamadığınız sözcükler

and words you can't say.

ve söyleyemediğiniz kelimeler nedeniyle bilinmektedir.

In fact, the Tower of Babel story in the Bible

Nitekim, İncil'deki Babil Kulesi hikayesi

is a fable and warning

dilin gücü konusunda

about the power of language.

çok ünlü ve uyarıcıdır.

According to that story, early humans developed the conceit

Hikayeye göre, eski insanlar öyle garip bir fikir geliştirmişler ki,

that, by using their language to work together,

dillerinin gücünden yararlanarak birlikte çalışıp

they could build a tower

eğer bir kule yapabilirlerse

that would take them all the way to heaven.

bu kulenin onları cennete ulaştıracağına inanmışlar.

Now God, angered at this attempt to usurp his power,

Ve Tanrı bu girişimi kendi gücüne karşı

destroyed the tower,

tehdit olarak görüp kızmış ve kuleyi tahrip etmiş

and then to ensure

ve sonra bir daha asla

that it would never be rebuilt,

yeniden yapılmasın diye

he scattered the people by giving them different languages --

insanlara farklı diller vererek

confused them by giving them different languages.

--farklı diller yoluyla onların kafası karışsın diye-- onları dağıtmış.

And this leads to the wonderful irony

Ve bu da harika bir hicive yol açtı ki dillerimiz

that our languages exist to prevent us from communicating.

aslında bizleri (başkalarıyla) iletişimden korumak için vardır.

Even today,

Hatta bu gün bile, biliyoruz ki

we know that there are words we cannot use,

kullanamadığımız kelimeler var,

phrases we cannot say,

söyleyemediğimiz sözcükler,

because if we do so,

çünkü biz bunları yaparsak,

we might be accosted, jailed,

sözlü saldırıya uğrayabilir, hapse atılabilir,

or even killed.

ya da hatta öldürülebiliriz.

And all of this from a puff of air

Ve bütün bunlar ağızlarımızdan

emanating from our mouths.

çıkan bir parça hava dolayısıyla olabilir.

Now all this fuss about a single one of our traits

Şimdi karakter özelliklerimizden tek bir tanesiyle ilgili olan

tells us there's something worth explaining.

bu yaygara açıklama gerektiren bir şey olduğunu söylüyor.

And that is how and why

Ve o da bu kaydadeğer özelliğin

did this remarkable trait evolve,

nasıl ve neden evrimleştiği

and why did it evolve

ve niçin sadece bizim türümüzde

only in our species?

ortaya çıktığı ?

Now it's a little bit of a surprise

Şimdi bir parça sürpriz olacak

that to get an answer to that question,

ama bu soruya cevap bulmamız için

we have to go to tool use

şempanzelerdeki alet kullanımına

in the chimpanzees.

gitmemiz gerekiyor.

Now these chimpanzees are using tools,

Şimdi bu şempanzeler alet kullanıyorlar,

and we take that as a sign of their intelligence.

ve biz bunu zekalarının bir belirtisi olarak kabul ediyoruz.

But if they really were intelligent,

Fakat onlar gerçekten zekiyseler,

why would they use a stick to extract termites from the ground

(o zaman) neden karıncaları topraktan

rather than a shovel?

kürekle değil de bir çöp kullanarak çıkarıyorlar?

And if they really were intelligent,

Ve eğer gerçekten zekiyseler,

why would they crack open nuts with a rock?

( o zaman) neden kabukları açılmış fındıkları hala taşla kırıyorlar?

Why wouldn't they just go to a shop and buy a bag of nuts

Niye sadece bir dükkana gidip kendileri için

that somebody else had already cracked open for them?

hazır hale getirilmiş bir paket fındık almıyorlar?

Why not? I mean, that's what we do.

Niye almıyorlar? Bizim yaptığımız şey bu.

Now the reason the chimpanzees don't do that

Şimdi şempanzelerin bunu yapmamasının nedeni,

is that they lack what psychologists and anthropologists call

psikologların ve antropologların sosyal öğrenme dediği

social learning.

şeye sahip olmamalarıdır.

They seem to lack the ability

Öyle görünüyor ki

to learn from others

başkalarından öğrenmede

by copying or imitating

kopya ya da taklit

or simply watching.

ya da sadece seyretme işlerine yaramıyor.

As a result,

Sonuç olarak da,

they can't improve on others' ideas

Diğerlerinin fikirlerinden yararlanamıyorlar

or learn from others' mistakes --

ya da başkalarının hatalarından öğrenemiyorlar--

benefit from others' wisdom.

diğerlerinin bilgeliğinden fayda sağlayamıyorlar.

And so they just do the same thing

Ve böylece hep aynı şeyleri

over and over and over again.

tekrar tekrar yapmaya devam ediyorlar.

In fact, we could go away for a million years and come back

Hakikaten, eğer milyonlarca yıl uzaklaşabilip tekrar geri gelebilseydik

and these chimpanzees would be doing the same thing

bu şempanzeler aynı şeyleri yapıyor olabilirdi

with the same sticks for the termites

karıncalar için aynı çöpler

and the same rocks to crack open the nuts.

ve kırılmış kabukları yeniden kıran taşlar.

Now this may sound arrogant, or even full of hubris.

Şimdi bu kibirlilik ya da hatta kasıntılık gelebilir.

How do we know this?

Bu söylediklerimizi nereden bilebiliyoruz?

Because this is exactly what our ancestors, the Homo erectus, did.

Çünkü bütün bunları bizim atalarımız, Homo erektus yaptı da ondan.

These upright apes

Bu iki ayakları üzerinde duran maymunlar

evolved on the African savanna

iki milyon yıl kadar önce

about two million years ago,

Afrika'nın düz ovalarında evrimleştiler

and they made these splendid hand axes

ve şimdi bile sizin elinize uyabilecek

that fit wonderfully into your hands.

bunun gibi muhteşem baltalar yaptılar.

But if we look at the fossil record,

Ancak fosil kayıtlarına baktığımızda

we see that they made the same hand axe

bir milyon yıl süresince

over and over and over again

onların tekrar tekrar

for one million years.

aynı baltayı yaptığını görüyoruz.

You can follow it through the fossil record.

Bunu fosil kayıtları boyunca izleyebilirsiniz.

Now if we make some guesses about how long Homo erectus lived,

Şimdi eğer Homo erektusun ne kadar süre ortada olduğuna,

what their generation time was,

bu türün varlığına ait bazı tahminlerde bulunursak

that's about 40,000 generations

bu da her nesilde evebeynlerden çocuklara

of parents to offspring, and other individuals watching,

ve diğer izleyen kişilere kadar bu el baltasının

in which that hand axe didn't change.

yapım şeklinin değişmediği 40,000 nesil anlamına gelir.

It's not even clear

Hatta çok yakın genetik akrabalarımız,

that our very close genetic relatives, the Neanderthals,

Neanderthallerin bile

had social learning.

sosyal öğrenme yeteneklerinin olduğu aşikar değildir.

Sure enough, their tools were more complicated

Anlaşılan o ki, onların aletleri

than those of Homo erectus,

Homo erectusunkinden daha karmaşık

but they too showed very little change

ama onlar da 300,000 yıl ya da daha fazlasında

over the 300,000 years or so

çok az bir ilerleme göstermişler,

that those species, the Neanderthals,

ki bu tür, Neanderthaller,

lived in Eurasia.

Avrasya'da yaşadılar.

Okay, so what this tells us

Pekala, bu da bize, eski bir vecize olan

is that, contrary to the old adage,

"maymun gör, maymun yap" a

"monkey see, monkey do,"

uymayan bir şeyi gösterir.

the surprise really is

sürpriz olan şu ki

that all of the other animals

diğer hayvanların tamamı

really cannot do that -- at least not very much.

gerçekten bunu beceremezler--en azından belirgin biçimde.

And even this picture

Ve hatta bu fotoğraf

has the suspicious taint of being rigged about it --

Barnum& Bailey Sirkinde bir takım

something from a Barnum & Bailey circus.

hileli şeyler döndüğünü gösteriyor.

But by comparison,

Fakat ( bunlarla) kıyaslandığında,

we can learn.

biz öğrenebiliriz.

We can learn by watching other people

Diğer insanları seyrederek

and copying or imitating

ve kopya ya da taklit ederek

what they can do.

onların yaptığını öğrenebiliriz.

We can then choose, from among a range of options,

Sonrasında da seçenekler dizisinden

the best one.

en iyisini seçeriz.

We can benefit from others' ideas.

Diğerlerinin düşüncelerinden fayda sağlayabiliriz.

We can build on their wisdom.

Onların bilgeliklerini geliştirebiliriz.

And as a result, our ideas do accumulate,

Ve sonuç olarak, fikirlerimiz birikim gösterir

and our technology progresses.

ve teknolojimiz ilerler.

And this cumulative cultural adaptation,

Antropologlar tarafından verilen adla

as anthropologists call

bu kültürel adaptasyonun birikimi,

this accumulation of ideas,

bu fikirlerin birikimi,

is responsible for everything around you

telaş içinde ve yardımlaşarak yaşadığınız

in your bustling and teeming everyday lives.

gündelik hayatınızdaki her şeyden sorumludur.

I mean the world has changed out of all proportion

Dünyanın, bilebildiğimiz tüm zamanlarına

to what we would recognize

ve hatta 1,000 ya da 2,000 yıl öncesine kıyasla

even 1,000 or 2,000 years ago.

çok büyük oranda değiştiğini kastediyorum.

And all of this because of cumulative cultural adaptation.

Ve bütün bunlar biriken kültürel adaptasyonun sonucudur.

The chairs you're sitting in, the lights in this auditorium,

Oturduğunuz koltuklar, toplantı salonunun ışıkları,

my microphone, the iPads and iPods that you carry around with you --

benim mikrofonum,

all are a result

yanınızda taşıdığınız iPad'ler ve iPod'lar

of cumulative cultural adaptation.

hepsi kültürel adaptasyon birikimi nedeniyledir.

Now to many commentators,

Şimdi, bir çok yorumcuya göre

cumulative cultural adaptation, or social learning,

kültürel adaptasyon birikimi ya da sosyal öğrenme

is job done, end of story.

hikayenin sonudur.

Our species can make stuff,

Bizim türümüz her şeyi yapabilir

therefore we prospered in a way that no other species has.

bundan dolayı da diğer hiç bir canlı türünün yapamadığı şeyleri başardık.

In fact, we can even make the "stuff of life" --

Sahiden de, "hayatın kendisini" bile yapabiliriz.--

as I just said, all the stuff around us.

biraz önce söylediğim gibi, etrafımızdaki her şeyi.

But in fact, it turns out

Fakat gerçekte,

that some time around 200,000 years ago,

200,000 yıl kadar önce

when our species first arose

türümüz ayakları üzerinde dikildiğinde

and acquired social learning,

ve sosyal öğrenme özelliğini kazandığında

that this was really the beginning of our story,

ki bu sadece hikayenin başlangıcıydı, .

not the end of our story.

sonu değil..

Because our acquisition of social learning

Sosyal öğrenme özelliğini kazanmamız

would create a social and evolutionary dilemma,

sosyal ve evrimsel bir ikilem yaratabilirdi

the resolution of which, it's fair to say,

ki onun çözümü, doğru söylemek gerekirse,

would determine not only the future course of our psychology,

sadece psikolojimizin gelecekteki gelişimini değil,

but the future course of the entire world.

fakat tüm dünyanın gelecekteki gelişimini belirleyebilirdi.

And most importantly for this,

Ve en önemlisi,

it'll tell us why we have language.

o bize neden dile sahip olduğumuzu söyleyebilir.

And the reason that dilemma arose

Ve ikilemin ortaya çıkışının nedeni de göründüğü kadarıyla

is, it turns out, that social learning is visual theft.

sosyal öğrenmenin bir çeşit görsel yankesicilik olduğudur.

If I can learn by watching you,

Eğer ben sizi seyrederek öğrenebiliyorsam,

I can steal your best ideas,

sizin en iyi düşüncelerinizi çalabilir,

and I can benefit from your efforts,

ve onları geliştirirken sizin harcadığınız

without having to put in the time and energy that you did

zamanı ve enerjiyi kullanmadan

into developing them.

sizin çabalarınızdan fayda sağlayabilirim.

If I can watch which lure you use to catch a fish,

Eğer daha iyisini yapabilmek adına sizin balık yakalarken

or I can watch how you flake your hand axe

hangi yemi kullandığınızı seyredersem

to make it better,

ya da baltanızı nasıl pul pul yonttuğunuzu.

or if I follow you secretly to your mushroom patch,

ya da eğer gizlice sizi mantar ektiğiniz yere kadar izlersem

I can benefit from your knowledge and wisdom and skills,

sizin bilginizden ve bilgeliğinizden ve

and maybe even catch that fish

becerilerinizden yarar sağlar,ve belki de balığı

before you do.

sizden önce yakalayabilirim

Social learning really is visual theft.

Sosyal öğrenme gerçekten görsel yoldan yankesicilik yapmaktır.

And in any species that acquired it,

Ve onu kazanan bir türde,

it would behoove you

başkaları sizden çalmasınlar diye

to hide your best ideas,

en iyi fikirlerinizi

lest somebody steal them from you.

gizlemeyi de gerekli kılar.

And so some time around 200,000 years ago,

Ve bundan dolayı 200,000 yıl kadar önce

our species confronted this crisis.

bizim türümüz bu krizle yüzleşti.

And we really had only two options

Ve bu görsel yankesicilik krizinin

for dealing with the conflicts

getirdiği çatışmalarla yüzleşmede

that visual theft would bring.

gerçekten sadece iki seçeneğimiz var.

One of those options

Seçeneklerden birisi

was that we could have retreated

ufak aile grupları şeklinde

into small family groups.

birlikte olmaktı.

Because then the benefits of our ideas and knowledge

Böylelikle fikirlerimiz ve bilgilerimiz

would flow just to our relatives.

sadece akrabalarımıza geçebilirdi.

Had we chosen this option,

200,000 yıl kadar önce

sometime around 200,000 years ago,

eğer bu seçeneği seçmiş olsaydık

we would probably still be living like the Neanderthals were

hala 40,000 yıl önce Avrupa'ya geldiğimizde

when we first entered Europe 40,000 years ago.

Neanderthallerin yaşadığı gibi yaşıyor olurduk.

And this is because in small groups

Ve bu, küçük grupların içinde fikirlerin,yeniliklerin

there are fewer ideas, there are fewer innovations.

daha az sayıda olmasından dolayı böyledir.

And small groups are more prone to accidents and bad luck.

Ve küçük gruplar kazalara ve talihsizliklere daha açıktır.

So if we'd chosen that path,

Eğer gerçekten bu yolu seçseydik,

our evolutionary path would have led into the forest --

evrim yolumuz ormanda sonuçlanır

and been a short one indeed.

ve gerçekten kısa sürerdi.

The other option we could choose

Seçebileceğimiz diğer yol

was to develop the systems of communication

bir iletişimler sistemi geliştirmekti ki,

that would allow us to share ideas

fikirleri paylaşmamamıza izin versin

and to cooperate amongst others.

ve diğerleriyle işbirliğimizi sağlasın.

Choosing this option would mean

Böyle bir seçeneği seçmenin anlamı,

that a vastly greater fund of accumulated knowledge and wisdom

geniş ölçüde birikim göstermiş bilgiden ve akıldan,

would become available to any one individual

kişilerin bir ailenin içinde olma nedeniyle

than would ever arise from within an individual family

yararlanacağının ötesinde ya da kendi başına yaşayan

or an individual person on their own.

bir kişinin yararlanacağı şekilde faydalanması olurdu.

Well, we chose the second option,

Biz ikinci seçeneği seçtik

and language is the result.

ve dil de bunun sonucudur.

Language evolved to solve the crisis

Dil görsel yankesicilik krizinin

of visual theft.

çözümü için evrimleşmiştir.

Language is a piece of social technology

Dil, sosyal teknolojinin bir bölümüdür,

for enhancing the benefits of cooperation --

işbirliğinin faydaları yoğunlaşşsın diye--

for reaching agreements, for striking deals

anlaşmalara ulaşılsın, pazarlıklar yapılsın ve

and for coordinating our activities.

aktivitelerimiz koordinasyon içinde olsun diye gelişmiştir

And you can see that, in a developing society

Ve bunu görebilirsiniz de,

that was beginning to acquire language,

dil kazanımının henüz başındaki

not having language

gelişmekte olan bir toplumda dile sahip olmamak

would be a like a bird without wings.

kanatları olmayan bir kuş gibi olmak demektir.

Just as wings open up this sphere of air

kanatların hava tabakası içinde açılması nasıl

for birds to exploit,

kuşa bir yarar sağlıyorsa,

language opened up the sphere of cooperation

dil de insanların yararına

for humans to exploit.

işbirliği alanlarını açar.

And we take this utterly for granted,

Ve biz bunu sonuna kadar imtiyazlı biçimde kullanırız,

because we're a species that is so at home with language,

çünkü biz dile sahip bir türüz.

but you have to realize

Fakat kabul etmeniz gerekir ki

that even the simplest acts of exchange that we engage in

yapmakta olduğumuz en basit alışveriş türleri bile

are utterly dependent upon language.

kesinkes dile dayanmaktadır.

And to see why, consider two scenarios

Ve bunun nedenini görmek için, evrimin erken

from early in our evolution.

safhalarından iki senaryoyu düşünelim.

Let's imagine that you are really good

Tahayyül edin ki gerçekten usta biçimde

at making arrowheads,

ok başı yapabiliyorsunuz,

but you're hopeless at making the wooden shafts

fakat başı oynak olan

with the flight feathers attached.

tahtadan bir dingil yapmada ümitsizsiniz.

Two other people you know are very good at making the wooden shafts,

Bildiğiniz diğer iki kişi de tahta dingil yapmada çok iyi

but they're hopeless at making the arrowheads.

fakat ok başı yapmada ümitsizler.

So what you do is --

peki ne yaparsınız?

one of those people has not really acquired language yet.

insanlardan biri henüz dil yeteneği kazanmamış.

And let's pretend the other one is good at language skills.

Ve diğerininse dil yeteneklerinin iyi olduğunu varsayalım.

So what you do one day is you take a pile of arrowheads,

Bir gün ok başlarını alıp, iyi konuşamayan

and you walk up to the one that can't speak very well,

kişiye gidip,

and you put the arrowheads down in front of him,

sizin ok başlarınızı ok haline getirmek üzere

hoping that he'll get the idea that you want to trade your arrowheads

sizinle ticaret yapacağını umarak

for finished arrows.

önüne yığınla onları koyarsınız.

But he looks at the pile of arrowheads, thinks they're a gift,

Fakat o ok başları yığınına baktığında onların hediye olduğunu düşünür,

picks them up, smiles and walks off.

onları alır, gülümseyerek uzaklaşır.

Now you pursue this guy, gesticulating.

Şimdi siz el kol hareketleriyle onun peşinden koştunuz.

A scuffle ensues and you get stabbed

Boğuşma başladı ve

with one of your own arrowheads.

kendi başlarınızla yaralandınız.

Okay, now replay this scene now, and you're approaching the one who has language.

Tamam, şimdi sahneyi yeniden düşünün, ve dil kullanabilen diğerine yaklaşıyorsunuz.

You put down your arrowheads and say,

Ok başlarını yere koydunuz ve " ben bu ok başlarının

"I'd like to trade these arrowheads for finished arrows. I'll split you 50/50."

bitmiş ok haline gelmesini istiyorum. Kazancımızı seninle 50/50 paylaşalım." dediniz.

The other one says, "Fine. Looks good to me.

Diğeri " Güzel. Bana uyar.

We'll do that."

Öyle yapalım." dedi.

Now the job is done.

Böylece iş amacına ulaştı.

Once we have language,

Bir kez dile sahip olduğumuzda,

we can put our ideas together and cooperate

fikirlerimizi birleştirir ve

to have a prosperity

zenginleşmek için işbirliği yaparız.

that we couldn't have before we acquired it.

ona sahip olmadan önce yapamadığımız şeyi (yaparız)

And this is why our species

Ve bu nedenledir ki bizim türümüz

has prospered around the world

dünyanın her tarafında zenginleşti.

while the rest of the animals

Halbuki hayvanların geri kalanı

sit behind bars in zoos, languishing.

hayvanat bahçelerinde parmaklıkların arkasında çürüyor.

That's why we build space shuttles and cathedrals

İşte bu nedenle biz uzay gemileri ve katedraller yapabildik

while the rest of the world sticks sticks into the ground

dünyanın geri kalanı karınca çıkarmak için

to extract termites.

çöplerle toprağı kazmaya devam ederken.

All right, if this view of language

Pekala, dille ilgili bu görüş

and its value

ve görsel hırsızlık krizinin

in solving the crisis of visual theft is true,

çözümündeki değeri doğruysa,

any species that acquires it

ona sahip olan herhangi bir tür

should show an explosion of creativity and prosperity.

yaratıcılık ve zenginlik patlaması gösterecektir.

And this is exactly what the archeological record shows.

Ve arkeolojik kayıtların gösterdiği gerçekte de budur.

If you look at our ancestors,

Eğer atalarımıza bakarsanız,

the Neanderthals and the Homo erectus, our immediate ancestors,

Neandertaller ve Homo erektus, bizim yakın atalarımız,

they're confined to small regions of the world.

dünyanın sınırlı bölgeleri içindeydiler.

But when our species arose

Ancak türümüz 200,000 yıl kadar önce

about 200,000 years ago,

ayakları üzerinde dikildiğinde,

sometime after that we quickly walked out of Africa

Bir süre sonra Afrika'nın çabucak dışına dışına çıktılar

and spread around the entire world,

ve yeryüzünün neredeyse her iklimini işgal ederek

occupying nearly every habitat on Earth.

tüm dünyaya yayıldılar.

Now whereas other species are confined

Şimdi diğer canlılar genlerinin

to places that their genes adapt them to,

kendilerini adapte ettiği yerlerle sınırlı kalırken ,

with social learning and language,

sosyal öğrenme ve dille

we could transform the environment

bizler çevreyi

to suit our needs.

gereksinimlerimiz doğrultusunda dönüştürebiliriz.

And so we prospered in a way

Ve diğer hiç bir hayvanın

that no other animal has.

yapamadığı tarzda geliştik.

Language really is

Dil gerçekten de

the most potent trait that has ever evolved.

evrimleşenler arasında en güçlü özelliğimiz.

It is the most valuable trait we have

O, yeni toprakların ve kaynakların daha fazla insana ve

for converting new lands and resources

onların genlerine açılmasına neden olan

into more people and their genes

doğal ayıklanmanın bugüne kadar

that natural selection has ever devised.

yaptıklarının arasında en güçlü özelliğimiz.

Language really is

Dil gerçekten de

the voice of our genes.

genlerimizin sesi.

Now having evolved language, though,

Şimdi, dili evrimleştirmemize rağmen,

we did something peculiar,

bir takım tuhaf,

even bizarre.

hatta garip şeyler de yaptık.

As we spread out around the world,

Dünyaya yayıldıkça,

we developed thousands of different languages.

binlerce farklı dil geliştirdik.

Currently, there are about seven or 8,000

Şu anda yeryüzünde yedi ya da 8,000

different languages spoken on Earth.

farklı dil konuşuluyor.

Now you might say, well, this is just natural.

Diyebilirsiniz ki, bu doğal.

As we diverge, our languages are naturally going to diverge.

Biz birbirimizden ayrıldıkça dillerimiz de ayrılıyor.

But the real puzzle and irony

Ama hayret edilecek şey ve çelişki şudur ki,

is that the greatest density of different languages on Earth

yeryüzünde farklı dillerde görülen yoğunluk insanların

is found where people are most tightly packed together.

çok yakın topluluklar halinde yaşadığı yerlerde görülür.

If we go to the island of Papua New Guinea,

Eğer Papua Yeni Gine adasına gidersek

we can find about 800 to 1,000

sadece bu adada 800 le 1,000 civarında

distinct human languages,

birbirinden ayrı insan dilinin ,

different human languages,

farklı insan dillerinin

spoken on that island alone.

konuşulduğunu görürüz.

There are places on that island

Bu adada öyle yerler vardır ki,

where you can encounter a new language

her iki ya da üç milde

every two or three miles.

yeni bir dille karşılaşabilirsiniz.

Now, incredible as this sounds,

Şimdi, bu inanılmaz gibi geliyor,

I once met a Papuan man, and I asked him if this could possibly be true.

Bir keresinde bir Papuan adamıyla tanıştım, ve ona bunun

And he said to me, "Oh no.

doğru olup olmadığını sordum. Ve bana dedi ki " Oh hayır,

They're far closer together than that."

onların arasındaki mesafe çok daha yakın"

And it's true; there are places on that island

Ve doğrudur, adada öyle yerler var ki,

where you can encounter a new language in under a mile.

bir milden daha az mesafede yeni bir dille karşılaşabilirsiniz.

And this is also true of some remote oceanic islands.

Ve bu bazı çok uzak okyanus adaları için de böyledir.

And so it seems that we use our language,

Ve görünen o ki, bizim dili kullanmamız,

not just to cooperate,

sadece işbirliği için değil,

but to draw rings around our cooperative groups

fakat işbirliği grupları etrafında çember çizmemiz

and to establish identities,

ve kimlikler inşa etmemiz amacıyladır.

and perhaps to protect our knowledge and wisdom and skills

ve belki de bilgimizi, bilgeliğimizi ve yeteneklerimizi

from eavesdropping from outside.

dışarıya sızmaktan korumak içindir.

And we know this

Ve bunu biliyoruz

because when we study different language groups

çünkü, farklı dil grupları üzerinde çalıştığımızda

and associate them with their cultures,

ve onları kültürleriyle birleştirdiğimizde,

we see that different languages

görürüz ki farklı diller

slow the flow of ideas between groups.

gruplar arasındaki fikirlerin akışını yavaşlatır.

They slow the flow of technologies.

Teknolojilerin akışını yavaşlatır.

And they even slow the flow of genes.

Ve hatta onlar genlerin akışını bile yavaşlatır.

Now I can't speak for you,

Şimdi (belki) sizin için konuşamam,

but it seems to be the case

ama göründüğü kadarıyla konu şu ki

that we don't have sex with people we can't talk to.

konuşamadığımız insanlarla seks (bile) yapmıyoruz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Now we have to counter that, though,

Şİmdi kabul etmeliyiz ki ,

against the evidence we've heard

şu ana kadar duyduğumuz delillere karşı olsa da

that we might have had some rather distasteful genetic dalliances

Neanderthallerle ve Denisovanlarla

with the Neanderthals and the Denisovans.

keyif verici olmayan genetik tembellikler yapmış da olabiliriz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Okay, this tendency we have,

Tamam, bu sahip olduğumuz eğilim,

this seemingly natural tendency we have,

göründüğü kadarıyla da doğal olan bu eğilim,

towards isolation, towards keeping to ourselves,

bizi izolasyona doğru, kendi içimize kapanmaya doğru iten bu eğilim

crashes head first into our modern world.

modern dünyada kafasını taşa çarpar.

This remarkable image

Bu etkileyici görüntü

is not a map of the world.

dünyanın haritası değil.

In fact, it's a map of Facebook friendship links.

İşin aslı, bu Facebook arkadaşlık bağlantılarının haritası.

And when you plot those friendship links

Ve bu arkadaşlık linklerinin

by their latitude and longitude,

enlemlerini ve boylamlarını işaretlediğiniz zaman

it literally draws a map of the world.

gerçekten bir dünya haritası ortaya çıkar.

Our modern world is communicating

Modern dünyamız

with itself and with each other

geçmişin herhangi bir zamanında olandan

more than it has

daha fazla biçimde

at any time in its past.

kendi içinde ve kendi arasında iletişim kuruyor.

And that communication, that connectivity around the world,

Ve bu iletişim, dünya içindeki bu bağlantı,

that globalization

küreselleşme

now raises a burden.

şimdi bir sorumluluk ortaya çıkarıyor.

Because these different languages

Çünkü bu farklı diller

impose a barrier, as we've just seen,

biraz önce gördüğümüz gibi,

to the transfer of goods and ideas

malların ve fikirlerin

and technologies and wisdom.

ve teknolojilerin ve bilgeliğin değişimine karşı bir engel oluşturuyor.

And they impose a barrier to cooperation.

Ve işbirliğine karşı bir engel dayatıyor

And nowhere do we see that more clearly

Ve bunu hiç bir yerde

than in the European Union,

Avrupa Birliğinde olduğundan daha açık biçimde göremeyiz.

whose 27 member countries

onun 27 üye ülkesi

speak 23 official languages.

23 resmi dil konuşur.

The European Union

Avrupa Birliği

is now spending over one billion euros annually

şimdi 23 resmi dilin kendi aralarında çevirileri için

translating among their 23 official languages.

yılda bir milyar avro'dan daha fazlasını harcıyor.

That's something on the order

Bunun ifade ettiği anlam,

of 1.45 billion U.S. dollars

1.45 milyar doların sadece

on translation costs alone.

çeviri için harcandığıdır.

Now think of the absurdity of this situation.

Şimdi bu durumun şaçmalığını düşünün.

If 27 individuals

Eğer 27 üye devletten

from those 27 member states

27 kişi

sat around table, speaking their 23 languages,

masaya oturup kendilerine ait 23 dili konuşsalar

some very simple mathematics will tell you

basit bir matematik size söyleyecektir ki

that you need an army of 253 translators

karşılıklı faaliyetlerin tümüne katılmaları için

to anticipate all the pairwise possibilities.

253 çevirmenlik bir orduya ihtiyacınız olacaktır.

The European Union employs a permanent staff

Avrupa Birliği kalıcı statüyle

of about 2,500 translators.

2500 kadar çevirmen çalıştırmaktadır.

And in 2007 alone --

Ve sadece 2007'de--

and I'm sure there are more recent figures --

ve eminim ki daha yakın tarihlere ait veriler de vardır---

something on the order of 1.3 million pages

sadece İngilizceye 1.3 milyon sayfalık

were translated into English alone.

çeviri yapılmıştır.

And so if language really is

Ve eğer dil gerçekten

the solution to the crisis of visual theft,

görsel hızsızlık krizinin çözüm yoluysa,

if language really is

eğer dil gerçekten

the conduit of our cooperation,

işbirliğinin ana yoluysa,

the technology that our species derived

modern dünyada

to promote the free flow and exchange of ideas,

fikirlerin değişimini ve serbest dolaşımını

in our modern world,

mümkün hale getiren teknolojiyse

we confront a question.

bir soruyla yüzleşiriz

And that question is whether

ve bu soru eğer

in this modern, globalized world

bu modern, küreselleşmiş dünya içinse

we can really afford to have all these different languages.

bütün bu farklı dillere sahip olmaya tahammül edebiliriz.

To put it this way, nature knows no other circumstance

Şu şekilde söylemeye çalışırsak, doğa işlevsel bakımdan

in which functionally equivalent traits coexist.

dengeli karakterler ortaya koymaktan başkasını bilmez.

One of them always drives the other extinct.

Onlardan biri daima diğerini yönlendirir.

And we see this in the inexorable march

Ve biz bunu küreselleşme yolundaki acımasız

towards standardization.

hareket içinde görüyoruz.

There are lots and lots of ways of measuring things --

Şeylerin ölçümü için bir çok yol vardır--

weighing them and measuring their length --

onları tartmakta ve ölçülerini ölçmekte---

but the metric system is winning.

fakat metrik sistem ağır basıyor.

There are lots and lots of ways of measuring time,

Zamanı ölçmek için bir çok yol vardır.

but a really bizarre base 60 system

fakat gerçekten de garip 60 sistemi

known as hours and minutes and seconds

ki saatler ve dakikalar ve saniyeler olarak bilinir

is nearly universal around the world.

dünyada neredeyse evrensel olandır.

There are many, many ways

CD'leri ya da DVD'leri

of imprinting CDs or DVDs,

basmanın bir çok yolu var

but those are all being standardized as well.

ama bunlar da diğerleri gibi standardize edilmiş durumda.

And you can probably think of many, many more

Ve muhtemelen kendi gündelik hayatınızdan .

in your own everyday lives.

bir çoğunu daha düşünebilirsiniz.

And so our modern world now

Ve bundan dolayı modern dünyamız

is confronting us with a dilemma.

bir ikilemle karşımıza çıkıyor.

And it's the dilemma

Ve bu ikilem de

that this Chinese man faces,

bu Çinli adamın yüzleştiği ikilemdir

who's language is spoken

onun dili dünyada

by more people in the world

her hangi bir tek dili konuşanlardan

than any other single language,

daha fazla insan tarafından konuşuluyor,

and yet he is sitting at his blackboard,

ve lakin o karatahtanın önünde

converting Chinese phrases

Çince sözcükleri

into English language phrases.

İngiliz dilinin sözcüklerine çeviriyor.

And what this does is it raises the possibility to us

Ve bu da bize artan bir olasılığı gösteriyor ki

that in a world in which we want to promote

değişim ve işbirliğini arttırmayı

cooperation and exchange,

istediğimiz bir dünyada

and in a world that might be dependent more than ever before

ve gelişme seviyemizi arttırmak ve sürdürmekte

on cooperation

işbirliğine daha önce olandan daha fazla

to maintain and enhance our levels of prosperity,

bağımlı hale geldiğimiz bir dünyada

his actions suggest to us

onun yaptığı şey

it might be inevitable

önlenemez bir şey

that we have to confront the idea

bu da bizi kaderimizin

that our destiny is to be one world with one language.

tek dilli bir dünya olduğu fikriyle yüzleştiriyor.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)

Matt Ridley: Mark, one question.

Matt Ridley : Mark,bir soru.

Svante found that the FOXP2 gene,

Svante' ın bulduğu ve

which seems to be associated with language,

dille ilişkilendirilen FOXP2 geni

was also shared in the same form

bizimkiyle aynı formda olmak üzere

in Neanderthals as us.

Neanderthallerde de paylaşılmış.

Do we have any idea

Bir fikrin var mı?

how we could have defeated Neanderthals

Eğer onlar da dile sahip olsalardı

if they also had language?

Neanderthalleri nasıl yenebilirdik?

Mark Pagel: This is a very good question.

Mark Pagel : Bu çok iyi bir soru.

So many of you will be familiar with the idea that there's this gene called FOXP2

Aranızdan bir çoklarının aşikar olduğu bir düşünceye göre

that seems to be implicated in some ways

bu FOXP2 denen genin dile eşlik eden

in the fine motor control that's associated with language.

gelişmiş motor kontrolla ilişkili olduğu ileri sürülüyor.

The reason why I don't believe that tells us

Neanderthallerin dile sahip olduğunun

that the Neanderthals had language

söylenmesine inanmamamın nedeni

is -- here's a simple analogy:

şu-- işte bir basit analoji:

Ferraris are cars that have engines.

Ferrariler motorları olan arabalardır.

My car has an engine,

Benim arabamın bir motoru var,

but it's not a Ferrari.

ama o Ferrari değil.

Now the simple answer then

Şimdi buna basit bir cevap şudur ki

is that genes alone don't, all by themselves,

genler dil gibi çok karmaşık şeylerin

determine the outcome

ortaya çıkmasını yalnız başlarına değil,

of very complicated things like language.

hepsi beraber belirlerler.

What we know about this FOXP2 and Neanderthals

Bu FOXP2 ve Neanderthaller konusunda bildiğimiz şu ki

is that they may have had fine motor control of their mouths -- who knows.

onlar ağızlarının gelişmiş motor kontroluna sahip olmuş olabilirlerdi---kim bilir.

But that doesn't tell us they necessarily had language.

Ama bu onların dile sahip oldukları konusunda bize bir şey söylemez.

MR: Thank you very much indeed.

MR: Gerçekten çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)