Mark Pagel: How language transformed humanity

Μετάφραση: Dimitra Papageorgiou Επιμέλεια: Constantine Anetakis

Each of you possesses

Καθένας από εσάς κατέχει

the most powerful, dangerous and subversive trait

το πιο ισχυρό, επικίνδυνο και ανατρεπτικό γνώρισμα

that natural selection has ever devised.

που επινόησε ποτέ η φυσική επιλογή.

It's a piece of neural audio technology

Είναι ένα κομμάτι νευρωνικής ηχητικής τεχνολογίας

for rewiring other people's minds.

για την ανα-καλωδίωση άλλων ανθρώπινων εγκεφάλων.

I'm talking about your language, of course,

Μιλώ για τη γλώσσα σας φυσικά,

because it allows you to implant a thought from your mind

επειδή σας επιτρέπει να εμφυτεύετε μια σκέψη από το μυαλό σας

directly into someone else's mind,

απευθείας στο μυαλό κάποιου άλλου,

and they can attempt to do the same to you,

και μπορούν κι εκείνοι να δοκιμάσουν το ίδιο σ' εσάς,

without either of you having to perform surgery.

χωρίς κανένας να χρειαστεί να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση.

Instead, when you speak,

Αντ' αυτού, όταν μιλάτε,

you're actually using a form of telemetry

χρησιμοποιείτε στην πραγματικότητα μια μορφή της τηλεμετρίας

not so different

όχι πολύ διαφορετική

from the remote control device for your television.

από το τηλεχειριστήριο της τηλεόρασής σας.

It's just that, whereas that device

Ενώ όμως αυτή η συσκευή

relies on pulses of infrared light,

βασίζεται σε παλμούς υπέρυθρου φωτός,

your language relies on pulses,

η γλώσσα σας, βασίζεται σε παλμούς,

discrete pulses, of sound.

διακριτούς παλμούς ήχου.

And just as you use the remote control device

Όπως ακριβώς χρησιμοποιείτε το τηλεχειριστήριο

to alter the internal settings of your television

για να αλλάζετε τις εσωτερικές ρυθμίσεις της τηλεόρασής σας,

to suit your mood,

ανάλογα με τη διάθεσή σας,

you use your language

χρησιμοποιείτε τη γλώσσα σας

to alter the settings inside someone else's brain

για να αλλάζετε τις ρυθμίσεις μέσα στο μυαλό κάποιου

to suit your interests.

ανάλογα με τα ενδιαφέροντά σας.

Languages are genes talking,

Οι γλώσσες είναι γονίδια που μιλούν

getting things that they want.

παίρνοντας αυτά που θέλουν.

And just imagine the sense of wonder in a baby

Φανταστείτε την έκπληξη ενός μωρού

when it first discovers that, merely by uttering a sound,

όταν ανακαλύπτει πως αρθρώνοντας έναν ήχο,

it can get objects to move across a room

μπορεί να κάνει τα αντικείμενα να κινούνται μέσα στο δωμάτιο

as if by magic,

ως δια μαγείας,

and maybe even into its mouth.

ακόμη και μέσα στο στόμα του.

Now language's subversive power

Η ανατρεπτική δύναμη της γλώσσς

has been recognized throughout the ages

έχει αναγνωριστεί σε όλες τις εποχές

in censorship, in books you can't read,

στη λογοκρισία, στα βιβλία που δεν μπορείτε να διαβάσετε,

phrases you can't use

φράσεις που δεν μπορείτε να χρησιμοποιήσετε

and words you can't say.

και λέξεις που δεν μπορείτε να πείτε.

In fact, the Tower of Babel story in the Bible

Στην πραγματικότητα, η ιστορία της Βίβλου για τον Πύργο της Βαβέλ

is a fable and warning

είναι ένας μύθος και μια προειδοποίηση

about the power of language.

για τη δύναμη της γλώσσας.

According to that story, early humans developed the conceit

Σύμφωνα με αυτήν την ιστορία, οι πρώτοι άνθρωποι απέκτησαν την έπαρση

that, by using their language to work together,

πως χρησιμοποιώντας τη γλώσσα τους για να εργαστούν μαζί,

they could build a tower

θα μπορούσαν να χτίσουν έναν πύργο

that would take them all the way to heaven.

που θα τους ανέβαζε στον ουρανό.

Now God, angered at this attempt to usurp his power,

Ο Θεός θύμωσε με αυτή την προσπάθεια σφετερισμού της δύναμής του,

destroyed the tower,

κατέστρεψε τον πύργο,

and then to ensure

και έπειτα για να διασφαλίσει

that it would never be rebuilt,

πως δεν θα ξαναχτιζόταν ποτέ,

he scattered the people by giving them different languages --

σκόρπισε τους ανθρώπους, δίνοντάς τους διαφορετικές γλώσσες -

confused them by giving them different languages.

τους μπέρδεψε, δίνοντάς τους διαφορετικές γλώσσες.

And this leads to the wonderful irony

Αυτό οδηγεί στην εξαιρετική ειρωνεία

that our languages exist to prevent us from communicating.

πως οι γλώσσες μας υπάρχουν για να μας εμποδίζουν να επικοινωνήσουμε.

Even today,

Ακόμη και σήμερα

we know that there are words we cannot use,

ξέρουμε πως υπάρχουν λέξεις που δεν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε,

phrases we cannot say,

φράσεις που δεν μπορούμε να πούμε,

because if we do so,

διότι αν τις ξεστομίσουμε,

we might be accosted, jailed,

μπορεί να μας την πέσουν, να μας φυλακίσουν,

or even killed.

ακόμη και να μας σκοτώσουν.

And all of this from a puff of air

Και όλα αυτά, από ένα φύσημα του αέρα

emanating from our mouths.

που εκπορεύεται από τα στόματά μας.

Now all this fuss about a single one of our traits

Όλη αυτή η φασαρία γύρω από ένα μόνο γνώρισμά μας

tells us there's something worth explaining.

λέει πως υπάρχει κάτι που αξίζει να εξηγηθεί.

And that is how and why

Αυτό είναι το πως και το γιατί

did this remarkable trait evolve,

εξελίχθηκε αυτό το αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό

and why did it evolve

και γιατί εξελίχθηκε

only in our species?

μόνο στο είδος μας;

Now it's a little bit of a surprise

Αποτελεί μια μικρή έκπληξη

that to get an answer to that question,

πως για να πάρουμε απάντηση στην ερώτηση αυτή,

we have to go to tool use

πρέπει να ανατρέξουμε στη χρήση εργαλείων

in the chimpanzees.

από τους χιμπατζήδες.

Now these chimpanzees are using tools,

Αυτοί οι χιμπατζήδες χρησιμοποιούν εργαλεία,

and we take that as a sign of their intelligence.

κι αυτό το θεωρούμε ένδειξη της ευφυίας τους.

But if they really were intelligent,

Αλλά αν ήταν πράγματι ευφυείς,

why would they use a stick to extract termites from the ground

γιατί να χρησιμοποιούν ένα ξυλαράκι για να βγάλουν τερμίτες από το χώμα,

rather than a shovel?

αντί για ένα φτυάρι;

And if they really were intelligent,

Αν ήταν πράγματι ευφυείς,

why would they crack open nuts with a rock?

γιατί ν' ανοίγουν τα καρύδια με μια πέτρα;

Why wouldn't they just go to a shop and buy a bag of nuts

Γιατί να μην πάνε σ' ένα μαγαζί, ν' αγοράσουν μια σακούλα καρύδια

that somebody else had already cracked open for them?

που κάποιος άλλος έχει ήδη ανοίξει γι' αυτούς;

Why not? I mean, that's what we do.

Γιατί όχι; Θέλω να πω, εμείς αυτό κάνουμε.

Now the reason the chimpanzees don't do that

Ο λόγος που οι χιμπατζήδες δεν το κάνουν

is that they lack what psychologists and anthropologists call

είναι γιατί στερούνται αυτό που οι ψυχολόγοι και οι ανθρωπολόγοι ονομάζουν

social learning.

κοινωνική μάθηση.

They seem to lack the ability

Τους λείπει η ικανότητα

to learn from others

να μαθαίνουν από άλλους

by copying or imitating

με την αντιγραφή ή τη μίμηση

or simply watching.

ή με την απλή παρατήρηση.

As a result,

Ως εκ τούτου,

they can't improve on others' ideas

δεν μπορούν να βελτιωθούν με ιδέες άλλων

or learn from others' mistakes --

ή να μάθουν από τα λάθη άλλων -

benefit from others' wisdom.

να επωφεληθούν από τη σοφία τους.

And so they just do the same thing

Έτσι επαναλαμβάνουν το ίδιο πράγμα

over and over and over again.

ξανά και ξανά.

In fact, we could go away for a million years and come back

Θα μπορούσαμε να λείψουμε για ένα εκατομμύριο χρόνια, να γυρίσουμε

and these chimpanzees would be doing the same thing

και οι χιμπατζήδες να κάνουν ακόμα το ίδιο πράγμα

with the same sticks for the termites

με τα ίδια ξυλάκια για τους τερμίτες

and the same rocks to crack open the nuts.

και τις ίδιες πέτρες για το άνοιγμα των καρυδιών.

Now this may sound arrogant, or even full of hubris.

Αυτό μπορεί ν' ακούγεται αλαζονικό ή γεμάτο υπεροψία.

How do we know this?

Πώς όμως το ξέρουμε;

Because this is exactly what our ancestors, the Homo erectus, did.

Επειδή αυτό ακριβώς έκαναν οι πρόγονοί μας, οι Χόμο ερέκτους.

These upright apes

Αυτοί οι όρθιοι πίθηκοι

evolved on the African savanna

εξελίχθηκαν στην Αφρικανική σαβάνα

about two million years ago,

πριν από δύο εκατομμύρια χρόνια περίπου,

and they made these splendid hand axes

και κατασκεύασαν αυτούς τους εκπληκτικούς χειροπέλεκεις

that fit wonderfully into your hands.

που ταιριάζουν όμορφα στα χέρια σας.

But if we look at the fossil record,

Αλλά αν κοιτάξουμε τα απολιθώματα,

we see that they made the same hand axe

βλέπουμε ότι έφτιαχναν τον ίδιο χειροπέλεκυ

over and over and over again

ξανά και ξανά

for one million years.

για ένα εκατομμύριο χρόνια.

You can follow it through the fossil record.

Μπορείτε να τον ακολουθήσετε μέσω των απολιθωμάτων.

Now if we make some guesses about how long Homo erectus lived,

Αν κάνουμε κάποιες εικασίες για το πόσο καιρό έζησε ο Χόμο ερέκτους,

what their generation time was,

πόσος ήταν ο χρόνος γενεάς του,

that's about 40,000 generations

αυτό σημαίνει περίπου 40.000 γενιές

of parents to offspring, and other individuals watching,

γονιών και παιδιών και όσων τους παρακολουθούσαν,

in which that hand axe didn't change.

που ο χειροπέλεκυς παρέμεινε ίδιος.

It's not even clear

Δεν είναι καν ξεκάθαρο

that our very close genetic relatives, the Neanderthals,

αν οι κοντινοί γενετικά συγγενείς μας, οι Νεάντερταλ,

had social learning.

είχαν κοινωνική μάθηση.

Sure enough, their tools were more complicated

Είναι βέβαιο πως τα εργαλεία τους ήταν πιο περίπλοκα

than those of Homo erectus,

από αυτά του Χόμο ερέκτους,

but they too showed very little change

αλλά κι αυτά υπέστησαν πολύ μικρές αλλαγές

over the 300,000 years or so

μέσα στα 300.000 χρόνια περίπου

that those species, the Neanderthals,

που αυτά τα είδη, οι Νεάντερταλ

lived in Eurasia.

έζησαν στην Ευρασία.

Okay, so what this tells us

Εντάξει, αυτό που καταλαβαίνουμε

is that, contrary to the old adage,

είναι πως σε αντίθεση με την παλιά παροιμία,

"monkey see, monkey do,"

"ό,τι βλέπει η μαϊμού το κάνει"

the surprise really is

η έκπληξη είναι πως

that all of the other animals

όλα τα άλλα ζώα,

really cannot do that -- at least not very much.

δεν μπορούν να το κάνουν αυτό - τουλάχιστον όχι πολύ καλά.

And even this picture

Ακόμη κι αυτή η φωτογραφία

has the suspicious taint of being rigged about it --

έχει ύποπτα ίχνη πως είναι στημένη

something from a Barnum & Bailey circus.

σαν να προέρχεται από το τσίρκο των Μπάρνουμ & Μπέιλι.

But by comparison,

Συγκριτικά πάντως,

we can learn.

μπορούμε να μάθουμε.

We can learn by watching other people

Μπορούμε να μάθουμε παρακολουθώντας άλλους ανθρώπους

and copying or imitating

μέσω της αντιγραφής και της μίμησης

what they can do.

αυτό που μπορούν να κάνουν εκείνοι.

We can then choose, from among a range of options,

Έπειτα μπορούμε να επιλέξουμε την καλύτερη,

the best one.

μέσα από μια γκάμα επιλογών.

We can benefit from others' ideas.

Μπορούμε να επωφεληθούμε από τις ιδέες των άλλων.

We can build on their wisdom.

Μπορούμε να βασιστούμε στη σοφία τους.

And as a result, our ideas do accumulate,

Και σαν αποτέλεσμα, οι ιδέες μας συσσωρεύονται,

and our technology progresses.

και η τεχνολογία μας ανθίζει.

And this cumulative cultural adaptation,

Η σωρευτική αυτή πολιτιστική προσαρμογή,

as anthropologists call

όπως ονομάζουν οι ανθρωπολόγοι

this accumulation of ideas,

αυτήν την συσσώρευση ιδεών,

is responsible for everything around you

είναι υπεύθυνη για τα πάντα γύρω σας

in your bustling and teeming everyday lives.

στην πολυτάραχη και γεμάτη καθημερινότητά σας.

I mean the world has changed out of all proportion

Θέλω να πω, ο κόσμος έχει αλλάξει πέρα από κάθε όριο

to what we would recognize

απ' αυτό που θ' αναγνωρίζαμε

even 1,000 or 2,000 years ago.

ακόμη και 1.000 ή 2.000 χρόνια πριν.

And all of this because of cumulative cultural adaptation.

Όλα αυτά, εξαιτίας της σωρευτικής πολιτιστικής προσαρμογής.

The chairs you're sitting in, the lights in this auditorium,

Οι καρέκλες που κάθεστε, τα φώτα στο αμφιθέατρο,

my microphone, the iPads and iPods that you carry around with you --

το μικρόφωνό μου, τα iPads και τα iPods που έχετε παντού μαζί σας,

all are a result

όλα είναι αποτέλεσμα

of cumulative cultural adaptation.

της σωρευτικής πολιτιστικής προσαρμογής.

Now to many commentators,

Για πολλούς σχολιαστές,

cumulative cultural adaptation, or social learning,

η σωρευτική πολιτιστική προσαρμογή ή κοινωνική μάθηση

is job done, end of story.

είναι τελειωμένη ιστορία, τελεία και παύλα.

Our species can make stuff,

Το είδος μας μπορεί να φτιάχνει πράγματα,

therefore we prospered in a way that no other species has.

γι' αυτό άκμασε όσο κανένα άλλο είδος.

In fact, we can even make the "stuff of life" --

Μπορούμε να φτιάξουμε ακόμα και τα «υλικά της ζωής» -

as I just said, all the stuff around us.

όπως είπα, όλα τα πράγματα γύρω μας.

But in fact, it turns out

Στην πραγματικότητα αποδεικνύεται πως

that some time around 200,000 years ago,

πριν από 200.000 χρόνια περίπου,

when our species first arose

όταν εμφανίστηκε το είδος μας

and acquired social learning,

και απέκτησε κοινωνική μάθηση,

that this was really the beginning of our story,

αυτή ήταν η αρχή της ιστορίας μας,

not the end of our story.

όχι το τέλος της.

Because our acquisition of social learning

Η απόκτηση της κοινωνικής μάθησης

would create a social and evolutionary dilemma,

θα δημιουργούσε ένα κοινωνικό κι εξελικτικό δίλημμα

the resolution of which, it's fair to say,

η επίλυση του οποίου, είναι δίκαιο να πούμε,

would determine not only the future course of our psychology,

ότι θα καθόριζε όχι μόνο τη μελλοντική πορεία της ψυχολογίας μας,

but the future course of the entire world.

αλλά και τη μελλοντική πορεία ολόκληρου του κόσμου.

And most importantly for this,

Και το πιο σημαντικό είναι

it'll tell us why we have language.

πως μας λέει το λόγο που έχουμε γλώσσα.

And the reason that dilemma arose

Ο λόγος που εμφανίστηκε αυτό το δίλημμα

is, it turns out, that social learning is visual theft.

είναι πως η κοινωνική μάθηση είναι οπτική κλοπή.

If I can learn by watching you,

Αν μπορώ να μάθω παρακολουθώντας,

I can steal your best ideas,

μπορώ να κλέψω τις καλύτερες ιδέες σας,

and I can benefit from your efforts,

και να επωφεληθώ από τις προσπάθειές σας,

without having to put in the time and energy that you did

χωρίς να χρειαστεί να διαθέσω το χρόνο και την ενέργεια που καταβάλατε

into developing them.

για την ανάπτυξή τους.

If I can watch which lure you use to catch a fish,

Αν μπορώ να δω ποιο δόλωμα χρησιμοποιείτε για να πιάνετε ψάρια,

or I can watch how you flake your hand axe

η πως σμιλεύετε τον χειροπέλεκυ

to make it better,

για να τον κάνετε καλύτερο,

or if I follow you secretly to your mushroom patch,

ή αν σας ακολουθήσω μυστικά εκεί που μαζεύετε μανιτάρια,

I can benefit from your knowledge and wisdom and skills,

μπορώ να επωφεληθώ από τη γνώση, τη σοφία και την ικανότητά σας,

and maybe even catch that fish

και ίσως πιάσω εκείνο το ψάρι

before you do.

πριν από εσάς.

Social learning really is visual theft.

Η κοινωνική μάθηση είναι οπτική κλοπή.

And in any species that acquired it,

Κάθε είδος που θα την αποκτούσε,

it would behoove you

θα σας έβαζε

to hide your best ideas,

να κρύψετε τις καλύτερες ιδέες σας,

lest somebody steal them from you.

μήπως κάποιος σας τις κλέψει.

And so some time around 200,000 years ago,

Έτσι, κάποια στιγμή πριν από 200.000 χρόνια,

our species confronted this crisis.

το είδος μας αντιμετώπισε αυτήν την κρίση.

And we really had only two options

Έχουμε μόνο δύο τρόπους

for dealing with the conflicts

ν' αντιμετωπίζουμε διαφωνίες

that visual theft would bring.

που φέρνει η οπτική κλοπή.

One of those options

Μια από τις επιλογές

was that we could have retreated

θα ήταν ν' αποσυρθούμε

into small family groups.

σε μικρές οικογενειακές ομάδες.

Because then the benefits of our ideas and knowledge

Τότε τα οφέλη της γνώσης και των ιδεών μας

would flow just to our relatives.

θα περνούσαν μόνο στους συγγενείς μας.

Had we chosen this option,

Εάν επιλέγαμε αυτό

sometime around 200,000 years ago,

πριν από 200.000 χρόνια,

we would probably still be living like the Neanderthals were

μάλλον θα ζούσαμε ακόμη όπως οι Νεάντερταλ

when we first entered Europe 40,000 years ago.

όταν πρωτομπήκαμε στην Ευρώπη, 40.000 χρόνια πριν.

And this is because in small groups

Αυτό, επειδή σε μικρές ομάδες

there are fewer ideas, there are fewer innovations.

υπάρχουν λιγότερες ιδέες και λιγότερες καινοτομίες.

And small groups are more prone to accidents and bad luck.

Οι μικρές ομάδες είναι πιο επιρρεπείς σε ατυχήματα και κακή τύχη.

So if we'd chosen that path,

Εάν κάναμε αυτή την επιλογή,

our evolutionary path would have led into the forest --

το μονοπάτι της εξέλιξής μας, θα οδηγούσε μεσ' στο δάσος -

and been a short one indeed.

και θα ήταν στ' αλήθεια μικρό.

The other option we could choose

Η άλλη επιλογή θα ήταν

was to develop the systems of communication

να αναπτύξουμε ένα σύστημα επικοινωνίας

that would allow us to share ideas

που θα μας επέτρεπε να μοιραζόμαστε ιδέες

and to cooperate amongst others.

και να συνεργαζόμαστε, μεταξύ άλλων.

Choosing this option would mean

Η επιλογή αυτή θα σήμαινε

that a vastly greater fund of accumulated knowledge and wisdom

πως ένα μεγάλο κεφάλαιο συσσωρευμένης γνώσης και σοφίας

would become available to any one individual

θα ήταν διαθέσιμο σε κάθε άτομο

than would ever arise from within an individual family

από ό,τι θα μπορούσε ποτέ να προκύψει μέσα σε μια μεμονωμένη οικογένεια

or an individual person on their own.

ή ένα μεμονωμένο άτομο.

Well, we chose the second option,

Ε λοιπόν κάναμε τη δεύτερη επιλογή,

and language is the result.

και το αποτέλεσμα είναι η γλώσσα.

Language evolved to solve the crisis

Η γλώσσα εξελίχθηκε για να λύσει το πρόβλημα

of visual theft.

της οπτικής κλοπής.

Language is a piece of social technology

Η γλώσσα είναι ένα κομμάτι κοινωνικής τεχνολογίας

for enhancing the benefits of cooperation --

που ενισχύει τα οφέλη της συνεργασίας -

for reaching agreements, for striking deals

για την επίτευξη συμφωνιών, για εντυπωσιακές ευκαιρίες

and for coordinating our activities.

και για τον συντονισμό των δραστηριοτήτων μας.

And you can see that, in a developing society

Μπορείτε να το δείτε αυτό σε μια αναπτυσσόμενη κοινωνία

that was beginning to acquire language,

που αρχίζει ν' αποκτά γλώσσα,

not having language

πως χωρίς γλώσσα,

would be a like a bird without wings.

θα ήταν σαν ένα πουλί χωρίς φτερά.

Just as wings open up this sphere of air

Όπως ακριβώς τα φτερά έδωσαν στα πουλιά

for birds to exploit,

τη δυνατότητα εξερεύνησης του αέρα,

language opened up the sphere of cooperation

έτσι και η γλώσσα έδωσε στους ανθρώπους

for humans to exploit.

τη δυνατότητα εξερεύνησης της συνεργασίας.

And we take this utterly for granted,

Το παίρνουμε αυτό ως δεδομένο,

because we're a species that is so at home with language,

επειδή είμαστε ένα είδος εξοικειωμένο με τη γλώσσα.

but you have to realize

Πρέπει όμως να συνειδητοποιήσουμε

that even the simplest acts of exchange that we engage in

πως ακόμη και οι απλούστερες πράξεις συναλλαγών

are utterly dependent upon language.

είναι άμεσα εξαρτημένες από τη γλώσσα.

And to see why, consider two scenarios

Για να καταλάβετε γιατί, σκεφτείτε δύο σενάρια

from early in our evolution.

από τα πρώιμα στάδια της εξέλιξής μας.

Let's imagine that you are really good

Ας υποθέσουμε πως είστε πολύ καλοί

at making arrowheads,

στην κατασκευή αιχμών βέλους,

but you're hopeless at making the wooden shafts

αλλά ανεπαρκείς στην κατασκευή των ξύλινων στελεχών

with the flight feathers attached.

με το φτέρωμα προσαρτημένο.

Two other people you know are very good at making the wooden shafts,

Δύο άλλα άτομα που γνωρίζετε είναι ικανά στην κατασκευή των ξύλινων στελεχών,

but they're hopeless at making the arrowheads.

αλλά ανεπαρκή στην κατασκευή των αιχμών.

So what you do is --

Αυτό που κάνετε λοιπόν -

one of those people has not really acquired language yet.

ένα από αυτά τα άτομα δεν έχει αποκτήσει γλώσσα ακόμη.

And let's pretend the other one is good at language skills.

Ας προσποιηθούμε πως ο άλλος είναι ικανός στη γλώσσα.

So what you do one day is you take a pile of arrowheads,

Έτσι μια μέρα παίρνετε ένα σωρό αιχμές

and you walk up to the one that can't speak very well,

και πηγαίνετε σ' αυτόν που δεν ξέρει να μιλά πολύ καλά

and you put the arrowheads down in front of him,

και αφήνετε τις αιχμές μπροστά στα πόδια του,

hoping that he'll get the idea that you want to trade your arrowheads

ελπίζοντας ότι θα πιάσει το νόημα, πως θέλετε να ανταλλάξετε τις αιχμές σας

for finished arrows.

με έτοιμα βέλη.

But he looks at the pile of arrowheads, thinks they're a gift,

Εκείνος όμως κοιτά το σωρό των αιχμών και νομίζει πως είναι δώρο,

picks them up, smiles and walks off.

τις σηκώνει, χαμογελά και φεύγει.

Now you pursue this guy, gesticulating.

Τώρα τον κυνηγάτε χειρονομώντας.

A scuffle ensues and you get stabbed

Ακολουθεί συμπλοκή στην οποία σκοτώνεστε

with one of your own arrowheads.

με μια από τις αιχμές σας.

Okay, now replay this scene now, and you're approaching the one who has language.

Τώρα ξαναπαίζετε τη σκηνή και πλησιάζετε αυτόν που ξέρει μια γλώσσα.

You put down your arrowheads and say,

Αφήνετε κάτω τις αιχμές σας και λέτε:

"I'd like to trade these arrowheads for finished arrows. I'll split you 50/50."

"Θα ήθελα ν' ανταλλάξω αυτές τις αιχμές με έτοιμα βέλη. Θα τα μοιραστούμε μισά-μισά".

The other one says, "Fine. Looks good to me.

Ο άλλος λέει: "Εντάξει, καλό μου ακούγεται.

We'll do that."

Ας το κάνουμε".

Now the job is done.

Η δουλειά έχει κλείσει.

Once we have language,

Μόλις αποκτήσουμε γλώσσα,

we can put our ideas together and cooperate

μπορούμε να συνδυάσουμε τις ιδέες μας και να συνεργαστούμε

to have a prosperity

για να έχουμε ευημερία

that we couldn't have before we acquired it.

που δεν θα μπορούσαμε να έχουμε πριν την αποκτήσουμε.

And this is why our species

Αυτός είναι ο λόγος που το είδος μας

has prospered around the world

έχει ευημερήσει σε όλο τον κόσμο

while the rest of the animals

ενόσω τα υπόλοιπα ζώα

sit behind bars in zoos, languishing.

μαραζώνουν πίσω από κάγκελα στους ζωολογικούς κήπους.

That's why we build space shuttles and cathedrals

Γι' αυτό φτιάχνουμε διαστημικά λεωφορεία και καθεδρικούς ναούς

while the rest of the world sticks sticks into the ground

ενώ ο υπόλοιπος κόσμος μπήγει ξύλα στο έδαφος

to extract termites.

για να βγάλει τερμίτες.

All right, if this view of language

Εάν αυτή η θεώρηση της γλώσσας

and its value

και της αξίας της

in solving the crisis of visual theft is true,

στην επίλυση της οπτικής κλοπής είναι σωστή,

any species that acquires it

κάθε είδος που την αποκτά

should show an explosion of creativity and prosperity.

θα έπρεπε να δείχνει μια έκρηξη δημιουργικότητας και ευημερίας.

And this is exactly what the archeological record shows.

Αυτό ακριβώς δείχνει το αρχαιολογικό αρχείο.

If you look at our ancestors,

Αν δείτε τους προγόνους μας,

the Neanderthals and the Homo erectus, our immediate ancestors,

τους Νεάντερταλ και τους Χόμο ερέκτους, τους άμεσους προγόνους μας,

they're confined to small regions of the world.

είναι περιορισμένοι σε μικρές περιοχές του κόσμου.

But when our species arose

Όταν όμως προέκυψε το είδος μας

about 200,000 years ago,

πριν από 200.000 χρόνια περίπου,

sometime after that we quickly walked out of Africa

λίγο μετά απ' αυτό, αναχωρήσαμε γρήγορα από την Αφρική

and spread around the entire world,

και εξαπλωθήκαμε σε ολόκληρο τον κόσμο,

occupying nearly every habitat on Earth.

καταλαμβάνοντας σχεδόν κάθε βιότοπο στη Γη.

Now whereas other species are confined

Ενώ τώρα τα υπόλοιπα είδη περιορίζονται

to places that their genes adapt them to,

σε μέρη όπου τους προσαρμόζουν τα γονίδιά τους,

with social learning and language,

με την κοινωνική μάθηση και τη γλώσσα,

we could transform the environment

μπορούμε να μετατρέψουμε το περιβάλλον

to suit our needs.

ώστε να ικανοποιεί τις ανάγκες μας.

And so we prospered in a way

Έτσι ευημερήσαμε με τρόπο

that no other animal has.

που κανένα άλλο ζώο δεν το έκανε.

Language really is

Η γλώσσα είναι στ' αλήθεια

the most potent trait that has ever evolved.

το πιο ισχυρό χαρακτηριστικό που έχει αναπτυχθεί ποτέ.

It is the most valuable trait we have

Είναι το πιο πολύτιμο χαρακτηριστικό που έχουμε

for converting new lands and resources

για τη μετατροπή των νέων εκτάσεων και των πόρων

into more people and their genes

σε περισσότερους ανθρώπους και τα γονίδιά τους

that natural selection has ever devised.

απ' ό,τι η φυσική επιλογή σχεδίασε ποτέ.

Language really is

Η γλώσσα είναι στ' αλήθεια

the voice of our genes.

η φωνή των γονιδίων μας.

Now having evolved language, though,

Εξελίσσοντας τη γλώσσα όμως,

we did something peculiar,

κάναμε κάτι ιδιαίτερο,

even bizarre.

ακόμη και παράξενο.

As we spread out around the world,

Καθώς εξαπλωθήκαμε σε όλο τον κόσμο,

we developed thousands of different languages.

αναπτύξαμε χιλιάδες διαφορετικές γλώσσες.

Currently, there are about seven or 8,000

Αυτή τη στιγμή, υπάρχουν περίπου επτά ή οκτώ χιλιάδες

different languages spoken on Earth.

διαφορετικές γλώσσες, που μιλιούνται στη Γη.

Now you might say, well, this is just natural.

Μπορεί να σκεφτείτε πως αυτό είναι φυσικό.

As we diverge, our languages are naturally going to diverge.

Καθώς διαφέρουμε, είναι φυσικό να διαφέρουν και οι γλώσσες μας.

But the real puzzle and irony

Το μεγάλο ερώτημα όμως και η ειρωνεία

is that the greatest density of different languages on Earth

είναι πως η μεγαλύτερη πυκνότητα διαφορετικών γλωσσών στη Γη

is found where people are most tightly packed together.

απαντάται εκεί όπου οι άνθρωποι ζουν ο ένας πάνω στον άλλον.

If we go to the island of Papua New Guinea,

Εάν πάμε στο νησί Παπούα Νέα Γουινέα,

we can find about 800 to 1,000

θα βρούμε γύρω στις 800 με 1.000

distinct human languages,

διακριτές ανθρώπινες γλώσσες,

different human languages,

διαφορετικές ανθρώπινες γλώσσες,

spoken on that island alone.

που μιλιούνται μόνο σ' αυτό το νησί.

There are places on that island

Υπάρχουν μέρη σε αυτό το νησί

where you can encounter a new language

όπου μπορείς να συναντήσεις μια νέα γλώσσα

every two or three miles.

κάθε δύο ή τρία μίλια.

Now, incredible as this sounds,

Όσο απίθανο κι αν ακούγεται,

I once met a Papuan man, and I asked him if this could possibly be true.

γνώρισα κάποτε έναν Παπούα και τον ρώτησα αν αυτό θα μπορούσε να είναι αλήθεια.

And he said to me, "Oh no.

Και μου απάντησε "Ω όχι.

They're far closer together than that."

Είναι πολύ πιο κοντά από τόσο".

And it's true; there are places on that island

Και είναι αλήθεια· υπάρχουν περιοχές στο νησί

where you can encounter a new language in under a mile.

όπου μπορείς να συναντήσεις μια νέα γλώσσα σε απόσταση κάτω από μίλι.

And this is also true of some remote oceanic islands.

Αυτό είναι επίσης αλήθεια για κάποια απομακρυσμένα ωκεάνια νησιά.

And so it seems that we use our language,

Έτσι φαίνεται πως χρησιμοποιούμε τη γλώσσα μας,

not just to cooperate,

όχι μόνο για να συνεργαζόμαστε,

but to draw rings around our cooperative groups

αλλά και για να προσδιορίζουμε τις συνεταιριστικές μας ομάδες

and to establish identities,

και να τους δίνουμε ταυτότητα,

and perhaps to protect our knowledge and wisdom and skills

και ίσως και για να προστατεύουμε τη γνώση, την σοφία και τις ικανότητές μας

from eavesdropping from outside.

από εξωτερικές υποκλοπές.

And we know this

Το γνωρίζουμε αυτό

because when we study different language groups

διότι όταν μελετάμε διαφορετικές γλωσσικές ομάδες

and associate them with their cultures,

και τις συνδέουμε με τον πολιτισμό τους,

we see that different languages

βλέπουμε πως οι διαφορετικές γλώσσες

slow the flow of ideas between groups.

επιβραδύνουν τη διάδοση των ιδεών μεταξύ των ομάδων.

They slow the flow of technologies.

Επιβραδύνουν τη διάδοση των τεχνολογιών.

And they even slow the flow of genes.

Επιβραδύνουν ακόμη και τη διάδοση των γονιδίων.

Now I can't speak for you,

Δεν μπορώ να μιλήσω για εσάς,

but it seems to be the case

αλλά φαίνεται πως δεν κάνουμε σεξ

that we don't have sex with people we can't talk to.

με ανθρώπους που δεν μπορούμε να συνεννοηθούμε.

(Laughter)

(Γέλια)

Now we have to counter that, though,

Θα πρέπει να το προσμετρήσουμε αυτό

against the evidence we've heard

παρά τα δεδομένα που έχουμε ακούσει

that we might have had some rather distasteful genetic dalliances

πως ίσως να υπήρξαν κάποιοι, μάλλον ανούσιοι γενετικοί χαριεντισμοί

with the Neanderthals and the Denisovans.

μεταξύ των Νεάντερταλ και των Ντενίσοβαν.

(Laughter)

(Γέλια)

Okay, this tendency we have,

Αυτή η τάση που έχουμε,

this seemingly natural tendency we have,

αυτή η φαινομενικά φυσική τάση που έχουμε,

towards isolation, towards keeping to ourselves,

προς την απομόνωση, με σκοπό να κλειστούμε στον εαυτό μας,

crashes head first into our modern world.

συντρίβεται μετωπικά μέσα στον σύγχρονο κόσμο μας.

This remarkable image

Αυτή η εξαιρετική εικόνα

is not a map of the world.

δεν είναι ένας χάρτης του κόσμου.

In fact, it's a map of Facebook friendship links.

Στην πραγματικότητα, δείχνει τις συνδέσεις φιλίας του Facebook.

And when you plot those friendship links

Όταν αυτές οι συνδέσεις σχεδιαστούν

by their latitude and longitude,

από το γεωγραφικό μήκος και πλάτος τους,

it literally draws a map of the world.

στην κυριολεξία εμφανίζεται ένας χάρτης του κόσμου.

Our modern world is communicating

Ο σύγχρονος κόσμος μας επικοινωνεί

with itself and with each other

με τον εαυτό του και τους άλλους

more than it has

περισσότερο από

at any time in its past.

οποιαδήποτε περίοδο στο παρελθόν.

And that communication, that connectivity around the world,

Και αυτή η επικοινωνία, αυτή η συνδεσιμότητα ανά τον κόσμο,

that globalization

αυτή η παγκοσμιοποίηση,

now raises a burden.

τώρα δημιουργεί ένα βάρος.

Because these different languages

Οι διαφορετικές γλώσσες,

impose a barrier, as we've just seen,

θέτουν ένα εμπόδιο, όπως είδαμε,

to the transfer of goods and ideas

στην διάδοση των αγαθών και των ιδεών

and technologies and wisdom.

των τεχνολογιών και της σοφίας.

And they impose a barrier to cooperation.

Θέτουν ένα εμπόδιο στην συνεργασία.

And nowhere do we see that more clearly

Αυτό το βλέπουμε πολύ καθαρά

than in the European Union,

στην Ευρωπαϊκή Ένωση,

whose 27 member countries

όπου τα 27 κράτη μέλη

speak 23 official languages.

μιλούν 23 επίσημες γλώσσες.

The European Union

Η Ευρωπαϊκή Ένωση

is now spending over one billion euros annually

δαπανά πάνω από ένα δισεκατομμύριο ευρώ ετησίως

translating among their 23 official languages.

για τις μεταφράσεις μεταξύ των 23ων επίσημων γλωσσών.

That's something on the order

Αυτό αντιστοιχεί περίπου

of 1.45 billion U.S. dollars

σε 1,45 δισεκατομμύρια δολάρια

on translation costs alone.

μόνο σε κόστη μεταφράσεων.

Now think of the absurdity of this situation.

Σκεφτείτε τον παραλογισμό αυτής της κατάστασης.

If 27 individuals

Εάν 27 άτομα

from those 27 member states

από αυτά τα 27 κράτη μέλη

sat around table, speaking their 23 languages,

καθίσουν γύρω από ένα τραπέζι, μιλώντας τις 23 γλώσσες τους,

some very simple mathematics will tell you

μερικά απλά μαθηματικά θα σας έλεγαν

that you need an army of 253 translators

πως χρειάζεστε έναν στρατό από 253 μεταφραστές

to anticipate all the pairwise possibilities.

για να προλάβουν όλα τα ζεύγη πιθανοτήτων.

The European Union employs a permanent staff

Η Ευρωπαϊκή Ένωση απασχολεί μόνιμο προσωπικό

of about 2,500 translators.

2.500 μεταφραστών.

And in 2007 alone --

Μόνο το 2007 -

and I'm sure there are more recent figures --

είμαι σίγουρος πως υπάρχουν και πιο πρόσφατα στοιχεία -

something on the order of 1.3 million pages

ένας αριθμός της τάξης των 1,3 εκατομμυρίων σελίδων

were translated into English alone.

μεταφράστηκαν μόνο στα αγγλικά.

And so if language really is

Αν λοιπόν η γλώσσα είναι πράγματι

the solution to the crisis of visual theft,

η λύση στο πρόβλημα της οπτικής κλοπής,

if language really is

αν η γλώσσα είναι πράγματι

the conduit of our cooperation,

ο αγωγός της συνεργασίας μας,

the technology that our species derived

η τεχνολογία που προήλθε από το είδος μας

to promote the free flow and exchange of ideas,

για να προωθήσει τη ροή και την συναλλαγή των ιδεών,

in our modern world,

στον σύγχρονο κόσμο μας,

we confront a question.

αντιμετωπίζουμε ένα ερώτημα.

And that question is whether

Το ερώτημα είναι εάν

in this modern, globalized world

σ' αυτόν τον σύγχρονο παγκοσμιοποιημένο κόσμο

we can really afford to have all these different languages.

μπορούμε να έχουμε όλες αυτές τις διαφορετικές γλώσσες.

To put it this way, nature knows no other circumstance

Να το θέσω έτσι: η φύση δεν γνωρίζει άλλη περίσταση

in which functionally equivalent traits coexist.

κατά την οποία εξίσου λειτουργικά χαρακτηριστικά συνυπάρχουν.

One of them always drives the other extinct.

Το ένα απ' τα δύο οδηγεί το άλλο σε αφανισμό.

And we see this in the inexorable march

Το βλέπουμε αυτό στην αδυσώπητη πορεία

towards standardization.

προς την τυποποίηση.

There are lots and lots of ways of measuring things --

Υπάρχουν πολλοί τρόποι για τη μέτρηση ενός πράγματος -

weighing them and measuring their length --

για τη ζύγιση και τη μέτρηση του μήκους τους -

but the metric system is winning.

αλλά το μετρικό σύστημα κερδίζει έδαφος.

There are lots and lots of ways of measuring time,

Υπάρχουν πολλοί τρόποι για τη μέτρηση του χρόνου,

but a really bizarre base 60 system

αλλά ένα πραγματικά περίεργο σύστημα με βάση το 60

known as hours and minutes and seconds

γνωστό ως ώρες και λεπτά και δευτερόλεπτα

is nearly universal around the world.

είναι σχεδόν καθολικό σε όλον τον κόσμο.

There are many, many ways

Υπάρχουν πάρα πολλοί τρόποι

of imprinting CDs or DVDs,

για την εγγραφή CD και DVD

but those are all being standardized as well.

αλλά κι αυτοί τυποποιούνται επίσης.

And you can probably think of many, many more

Ίσως μπορείτε να σκεφτείτε πολλά περισσότερα

in your own everyday lives.

στην καθημερινότητά σας.

And so our modern world now

Έτσι ο σύγχρονος κόσμος τώρα

is confronting us with a dilemma.

μας φέρνει μπρος σε ένα δίλημμα.

And it's the dilemma

Είναι το δίλημμα

that this Chinese man faces,

που αντιμετωπίζει αυτός ο Κινέζος

who's language is spoken

του οποίου η γλώσσα μιλιέται

by more people in the world

από περισσότερους ανθρώπους στον κόσμο

than any other single language,

από κάθε άλλη γλώσσα,

and yet he is sitting at his blackboard,

και παρ' όλα αυτά κάθεται στον μαυροπίνακά του,

converting Chinese phrases

μετατρέποντας κινέζικες φράσεις

into English language phrases.

σε αγγλικές.

And what this does is it raises the possibility to us

Αυτό ανεβάζει τις πιθανότητες για εμάς,

that in a world in which we want to promote

σε έναν κόσμο στον οποίο θέλουμε να προωθήσουμε

cooperation and exchange,

την συνεργασία και την ανταλλαγή,

and in a world that might be dependent more than ever before

σε έναν κόσμο ο οποίος εξαρτάται περισσότερο από ποτέ

on cooperation

από την συνεργασία

to maintain and enhance our levels of prosperity,

για να συντηρηθεί και να ενισχυθεί το επίπεδο της ευημερίας μας,

his actions suggest to us

οι πράξεις του μας υποδεικνύουν

it might be inevitable

πως ίσως είναι αναπόφευκτο

that we have to confront the idea

ν' αντιμετωπίσουμε την ιδέα

that our destiny is to be one world with one language.

πως η μοίρα μας είναι να είμαστε ένας κόσμος με μία γλώσσα.

Thank you.

Ευχαριστώ.

(Applause)

(Χειροκρότημα)

Matt Ridley: Mark, one question.

Ματ Ρίντλει: Μαρκ, μια ερώτηση.

Svante found that the FOXP2 gene,

Ο Σβάντι (Πέιβο) βρήκε πως το γονίδιο FOXP2

which seems to be associated with language,

το οποίο φαίνεται να σχετίζεται με τη γλώσσα,

was also shared in the same form

παρουσιάστηκε με την ίδια μορφή

in Neanderthals as us.

στους Νεάντερταλ και σε εμάς.

Do we have any idea

Μήπως γνωρίζουμε

how we could have defeated Neanderthals

πώς θα μπορούσαμε να έχουμε νικήσει τους Νεάντερταλ

if they also had language?

εάν είχαν κι εκείνοι γλώσσα;

Mark Pagel: This is a very good question.

Μαρκ Πάγκελ: Αυτή είναι μια πολύ καλή ερώτηση.

So many of you will be familiar with the idea that there's this gene called FOXP2

Πολλοί από εσάς ίσως γνωρίζουν ότι υπάρχει αυτό το γονίδιο που ονομάζεται FOXP2

that seems to be implicated in some ways

και φαίνεται να εμπλέκεται με κάποιο τρόπο

in the fine motor control that's associated with language.

με το λεπτό σύστημα κινητικού ελέγχου που συνδέεται με τη γλώσσα.

The reason why I don't believe that tells us

Ο λόγος που πιστεύω πως αυτό δεν μας λέει

that the Neanderthals had language

ότι οι Νεάντερταλ είχαν γλώσσα

is -- here's a simple analogy:

είναι - να μια απλή αναλογία:

Ferraris are cars that have engines.

Οι φεράρι είναι αυτοκίνητα που έχουν μηχανές.

My car has an engine,

Το αυτοκίνητό μου έχει μηχανή,

but it's not a Ferrari.

αλλά δεν είναι Φεράρι.

Now the simple answer then

Η απλή απάντηση σ' αυτό

is that genes alone don't, all by themselves,

είναι πως τα γονίδια από μόνα τους

determine the outcome

δεν καθορίζουν το αποτέλεσμα

of very complicated things like language.

πολύ περίπλοκων πραγμάτων, όπως είναι η γλώσσα.

What we know about this FOXP2 and Neanderthals

Αυτό που ξέρουμε για το FOXP2 και τους Νεάντερταλ

is that they may have had fine motor control of their mouths -- who knows.

είναι πως θα πρέπει να είχαν πολύ καλό κινητικό έλεγχο του στόματός τους - ποιος ξέρει.

But that doesn't tell us they necessarily had language.

Αυτό όμως δεν μας λέει απαραίτητα πως είχαν γλώσσα.

MR: Thank you very much indeed.

ΜΡ: Πραγματικά σ' ευχαριστώ.

(Applause)

(Χειροκρότημα)