The neurons that shaped civilization | VS Ramachandran

Translator: Bledi Bejo Reviewer: Valbona Bushi

I'd like to talk to you today about the human brain,

Kam dëshirë t'ju flas sot për trurin njerzor.

which is what we do research on at the University of California.

Të cilin ne e studiojmë tek Universiteti i Kalifornisë.

Just think about this problem for a second.

Thjesht mendohuni një sekond për këtë problem.

Here is a lump of flesh, about three pounds,

Këtu kemi një masë mishi, rreth tre paund,

which you can hold in the palm of your hand.

të cilin mund ta mbani në pëllëmbën e dorës.

But it can contemplate the vastness of interstellar space.

Por që mund të parashikoj pafundësinë e hapsirës ndëryjore.

It can contemplate the meaning of infinity,

Mund të parashikoj kuptimin e domethënies së paufndsisë.

ask questions about the meaning of its own existence,

Të bëj pyetje mbi arsyen e vet-ekzistencës

about the nature of God.

përreth natyrës së Zotit.

And this is truly the most amazing thing in the world.

Dhe kjo është me të vërtet gjëja më mahnitëse në botë

It's the greatest mystery confronting human beings:

Është misteri më i madh me të clilin njerzit përballen

How does this all come about?

Po si ndodh e gjitha kjo?

Well, the brain, as you know, is made up of neurons.

Truri, siç e dini, është i përbërë prej neuroneve.

We're looking at neurons here.

Këtu po shohim neurone.

There are 100 billion neurons in the adult human brain.

Ka 100 miliard neurone në trurin e një njeriu të rritur.

And each neuron makes something like 1,000 to 10,000 contacts

Dhe çdo neuron bën 1,000 deri në 10,000 kontakte.

with other neurons in the brain.

Me neurone të tjerë në tru

And based on this, people have calculated

Dhe bazuar mbi këtë njerzit kanë llogaritur

that the number of permutations and combinations of brain activity

Që numri i llogarive dhe kombinimeve në tru

exceeds the number of elementary particles in the universe.

Është më i madh se numri i gjithë grimcave elementare në univers

So, how do you go about studying the brain?

Po si mund ta studiosh trurin?

One approach is to look at patients who had lesions

Një mënyrë është të vëzhgosh pacientë të cilët kanë patur dëmtime

in different part of the brain, and study changes in their behavior.

Në pjesë të ndryshme të trurit, dhe të studiosh ndryshimet në sjellje

This is what I spoke about in the last TED.

Për këtë fola në TED-in tim të fundit

Today I'll talk about a different approach,

Sot do të flas për një rrugë tjetër

which is to put electrodes in different parts of the brain,

E cila merret me vendosjen e elektrodave në pjesë të ndryshme të trurit

and actually record the activity of individual nerve cells in the brain.

Dhe aktualisht rekordon aktivitetin e qelizave individuale në tru

Sort of eavesdrop on the activity of nerve cells in the brain.

Përgjon në një far mënyre veprimatrinë e qelizave nervore në tru.

Now, one recent discovery that has been made

Një zbulim që është bërë tani afër

by researchers in Italy, in Parma,

nga kërkues në Parma, Itali

by Giacomo Rizzolatti and his colleagues,

Giacomo Rizzolati dhe kolegët e tij

is a group of neurons called mirror neurons,

Është një grup neuronesh të cilat quhen neurone paqyrë,

which are on the front of the brain in the frontal lobes.

Të cilant ndodhen në pjesën e përparme të trurit në lobën frontale

Now, it turns out there are neurons

Tani, del që ka neurone

which are called ordinary motor command neurons in the front of the brain,

Që quhen neurone të zakonshme për komandad e motorit të lobës frontale të trurit

which have been known for over 50 years.

Dhe që njihen për mbi 50 vjet

These neurons will fire when a person performs a specific action.

Këta neuron reagojnë kur personi kryen një veprim të caktuar

For example, if I do that, and reach and grab an apple,

Si për shembull, nëqoftëse unë zgjas dorën për të marrë një mollë,

a motor command neuron in the front of my brain will fire.

Një neuron i komandës së motorit në pjesën e parme të trurit do të aktivizohet.

If I reach out and pull an object, another neuron will fire,

Nëse zgjas dorën për të tërhequr një objekt, një neuron tjetër do të reagoi

commanding me to pull that object.

Duke më komanduar mua ta tërheq objektin

These are called motor command neurons that have been known for a long time.

Këto quhen neurone që merren me lëvizjet dhe kanë qenë njohur për një kohë të gjatë

But what Rizzolatti found was

Por ajo që Rizzolatti zbuloi ishte

a subset of these neurons,

Një nëngrup të këtyre neuronëve,

maybe about 20 percent of them, will also fire

Që përfshinte mbase 20% të tyre, dhe që gjithashtu reagojnë

when I'm looking at somebody else performing the same action.

Kur jam duke parë dikë tjetër duke kryer të njejtin veprim

So, here is a neuron that fires when I reach and grab something,

Atëhere, këtu kemi një neuron që aktivizohet kur zgjatem dhe kap diçka

but it also fires when I watch Joe reaching and grabbing something.

Por që gjithashtu aktivizohet kur shoh Xho duke u zgjatur dhe kapur diçka

And this is truly astonishing.

Dhe kjo është me të vërtet mahnitëse

Because it's as though this neuron is adopting

Sepse është sikur neuroni i përgjigjet

the other person's point of view.

Eksperiencës së tjetrit

It's almost as though it's performing a virtual reality simulation

Është pothuajse sikur po kryen një stimulim virtual të realitetit

of the other person's action.

Të veprimit të personit tjetër

Now, what is the significance of these mirror neurons?

Tani, çfarë është domethënie e pranisë së neuroneve pasqyrë?

For one thing they must be involved in things like imitation and emulation.

Një arsye është se ata duhet të përfshihen në gjëra si imitimi dhe të emulacionit

Because to imitate a complex act

Sepse që të imitoj një veprim komplex

requires my brain to adopt the other person's point of view.

Trurit tim i duhet të vëri veten në vend të tjetrit

So, this is important for imitation and emulation.

Pra, kjo gjë është e rendësishme kundrejt imitimit dhe emulacionit

Well, why is that important?

Po, mirë po kjo ç'rëndësi ka?

Well, let's take a look at the next slide.

Le ti hedhim një sy faqes tjetër të prezantimit

So, how do you do imitation? Why is imitation important?

Po, si e bëni imitimin? Pse është imitimi i rëndësishëm?

Mirror neurons and imitation, emulation.

Neuronet pasqyrë dhe imitimi, emulacioni.

Now, let's look at culture, the phenomenon of human culture.

Tani, le ti hedhim një sy kulturës, fenomeni i kulturës njerzore

If you go back in time about [75,000] to 100,000 years ago,

Nëse shkoni mbrapa në kohë 75,000 deri në 100,000 vjet më parë

let's look at human evolution, it turns out

Dhe vështroni evolucionin njerzor, del

that something very important happened around 75,000 years ago.

Që diçka me të vërtet shumë e rëndësishme ndodhi rreth 75,000 vjet më parë

And that is, there is a sudden emergence and rapid spread

Dhe kjo është një zhvillim i befasishëm dhe shërndarje shumë e shpejt

of a number of skills that are unique to human beings

I një serie aftësish të cilat ju përkasin vetëm qënieve njerzore

like tool use,

Si përshembull përdorimi i veglave

the use of fire, the use of shelters, and, of course, language,

Përdorimi i zjarrit, strehimi, dhe sigurisht gjuha,

and the ability to read somebody else's mind

Dhe aftësia për të lexuar mendjen e një tjetri

and interpret that person's behavior.

Dhe interpretimi i sjelljes së atij personi

All of that happened relatively quickly.

E gjitha kjo ndodhi relativisht shpejt

Even though the human brain had achieved its present size

Megjithëse truri njerzor kishte arritur madhësinë e tij të sotme

almost three or four hundred thousand years ago,

Gati 300,000 deri në 400,000 vjet më parë,

100,000 years ago all of this happened very, very quickly.

E gjitha kjo ndodhi shumë shpejt në 100,000 vitet e fundit.

And I claim that what happened was

Dhe unë pretendoj se çfarë ka ndodhur ishte

the sudden emergence of a sophisticated mirror neuron system,

Një shfaqje e papritur e një sistemi shumë të sofistikuar neuronesh pasqyrë,

which allowed you to emulate and imitate other people's actions.

I cili ju lejon juve të emuloni dhe imitoni veprimet e të tjerëve

So that when there was a sudden accidental discovery

Kështu që kur kishte një zbulim aksidental të befasishëm

by one member of the group, say the use of fire,

Nga një antar i grupit, si psh. zbulimi i zjarrit

or a particular type of tool, instead of dying out,

Ose e ndonjë lloj vegle, nëvend që të harrohej

this spread rapidly, horizontally across the population,

Ajo përhapej shumë shpejt, horizontalisht përgjatë popullatës,

or was transmitted vertically, down the generations.

Ose transmetohej vertikalisht, nëpër gjenerata

So, this made evolution suddenly Lamarckian,

Kështu që kjo solli papritmas evolucionin siç e përshkruan Lamarku

instead of Darwinian.

Ndryshe nga Darvini

Darwinian evolution is slow; it takes hundreds of thousands of years.

Evolucioni Darvinian është i ngadaltë, kërkon qindra mijra vjet

A polar bear, to evolve a coat,

Një ariu polar, të arrij të prodhoj një lëkurë

will take thousands of generations, maybe 100,000 years.

Do ti duhen mijra gjenerata, mbase 100,000 vjet

A human being, a child, can just watch its parent

Një njeriu, një fëmij, mund të shohi prindin

kill another polar bear,

Duke vrar një ari

and skin it and put the skin on its body, fur on the body,

Duke i marrë lëkurën dhe më pas duke e përdorur si veshje për trupin e vet

and learn it in one step. What the polar bear

Dhe të gjithë këtë e mëson në një hap. Çfarë kërkoi nga ariut poar

took 100,000 years to learn,

100,000 vjet për tu mësuar,

it can learn in five minutes, maybe 10 minutes.

Njeriu e mësoi për 5 ose 10 minuta

And then once it's learned this it spreads

Dhe më pas mbasi e mësoi këtë ajo përhapet

in geometric proportion across a population.

Në proporcion gjeometrik nëpër popullsi

This is the basis. The imitation of complex skills

Kjo është baza. Imitimi i aftësive komplekse

is what we call culture and is the basis of civilization.

Është ajo çfarë ne e quajmë kulturë dhe është baza e civilizimit

Now there is another kind of mirror neuron,

Ka edhe një lloj tjetër neuroni pasqyrë

which is involved in something quite different.

I cili merret me diçka krejt ndryshe

And that is, there are mirror neurons,

Dhe kjo është se ka neurone pasqyrë

just as there are mirror neurons for action, there are mirror neurons for touch.

Ashtu siç ka neurone pasqyrë për veprimin, ka neurone pasqyrë për të prekurin.

In other words, if somebody touches me,

E thënë ndryshe, nëse dikush më prek mua,

my hand, neuron in the somatosensory cortex

Neuroni i dorës sime në korteksin e ndjeshëm trupor

in the sensory region of the brain fires.

Në rajonin e ndjeshëm të trurit aktivohet

But the same neuron, in some cases, will fire

Por i njejti neuron në disa raste do aktivohet

when I simply watch another person being touched.

Kur unë thjesht shoh një njeri tjetër të preket

So, it's empathizing the other person being touched.

Pra, po "ndien" prekjen që po i bëhet njeriut tjetër

So, most of them will fire when I'm touched

Pra, shumica e tyre do të aktivohen kur unë prekem

in different locations. Different neurons for different locations.

Në vende të ndryshme. Neurone të ndryshëm për vende të ndryshme trupi

But a subset of them will fire even when I watch somebody else

Por një nëngrup prej tyre do të aktivohen edhe kur jam duke parë dikënd tjetër

being touched in the same location.

Duke u prekur në të njejtin vend

So, here again you have neurons

Pra, këtu përsëri kemi neurone

which are enrolled in empathy.

Të cilët "ndiejnë" veprimin mbi tjetrin

Now, the question then arises: If I simply watch another person being touched,

Tani lind pyetja: Nëse unë thejsht jam duke e parë tjetrin duke u prekur,

why do I not get confused and literally feel that touch sensation

Pse nuk ngatërrohem dhe të ndiej atë prekje

merely by watching somebody being touched?

Thjesht vetëm duke parë dikënd të preket?

I mean, I empathize with that person but I don't literally feel the touch.

E kam llafin, e ndiej prekjen e atij personit tjetër por jo në mënyre fizike

Well, that's because you've got receptors in your skin,

Epo, kjo ndodh sepse keni receptor në lëkurën tuaj

touch and pain receptors, going back into your brain

Receptor prekjeje dhe dhimbjeje, që përfundojnë në tru

and saying "Don't worry, you're not being touched.

Dhe komunikojnë "Mos ki merak, nuk po të prek njeri".

So, empathize, by all means, with the other person,

Si përfundim këto ndiejnë atë që ndien tjetri

but do not actually experience the touch,

Por jo si një eksperiencë fizike siç është të prekurit

otherwise you'll get confused and muddled."

Ndryshe do të ngatërroheshit dhe çdo gjë do bëhej çorbë

Okay, so there is a feedback signal

Domethënë ka një kthim të sinjalit

that vetoes the signal of the mirror neuron

I cili vë veton përballë sinjalit të neuronit pasqyrë

preventing you from consciously experiencing that touch.

Dhe ju ndalon ju që ta ndieni prekjen

But if you remove the arm, you simply anesthetize my arm,

Por nëse e presim krahun, ose thjesht e anastezojmë krahun tim,

so you put an injection into my arm,

Pra me anë të një injektimi në krahun tim

anesthetize the brachial plexus, so the arm is numb,

Anastezojmë gërshetimin nervor të krahut në mënyrë të tillë që krahu mpihet

and there is no sensations coming in,

Dhe nuk ka ndjnjë që i vjen krahut

if I now watch you being touched,

Nëse tani unë shoh ty të prekesh,

I literally feel it in my hand.

Unë e ndjej këtë fizikisht në dorën time

In other words, you have dissolved the barrier

E thënë ndryshe keni tretur barierën

between you and other human beings.

Midis jush dhe njerëzve të tjerë.

So, I call them Gandhi neurons, or empathy neurons.

Unë i quaj këta neurone Gandi, ose neurone të ndjeshëm.

(Laughter)

(Të qeshura)

And this is not in some abstract metaphorical sense.

Dhe kjo nuk është në një formë metaforike abstrakte

All that's separating you from him,

E gjitha çka ndan ty nga ai,

from the other person, is your skin.

Nga njeriu tjetër është lëkura juaj

Remove the skin, you experience that person's touch in your mind.

Hiq lëkurën dhe ju ndjeni prekjen e një njeriu tjetër në mëndjen tuaj

You've dissolved the barrier between you and other human beings.

E keni tretur barierën midis jush dhe njerzve të tjerë

And this, of course, is the basis of much of Eastern philosophy,

Dhe kjo sigurisht është baza e filozofisë Lindore

and that is there is no real independent self,

Dhe kjo do të thotë që nuk ka vetvete independente

aloof from other human beings, inspecting the world,

Të veçuar nga njerzit e tjerë, që inspekton botën

inspecting other people.

Inspekton njerëz të tjerë

You are, in fact, connected not just via Facebook and Internet,

Jeni të lidhur në fakt jo vetëm nëpërmjet Facebookut dhe Internetit

you're actually quite literally connected by your neurons.

Por edhe nëpërmjet neuroneve

And there is whole chains of neurons around this room, talking to each other.

Dhe në këtë dhomë ka zinxhire të tëra neuronesh që komunikojnë me njëri tjetrin.

And there is no real distinctiveness

Dhe nuk ka ndonjë dallim të veçantë

of your consciousness from somebody else's consciousness.

I konshiencës suaj dhe koshiencës së dikujt tjetër

And this is not mumbo-jumbo philosophy.

Dhe kjo nuk është filozofi kafeneje

It emerges from our understanding of basic neuroscience.

Por si rrjedhojë e kuptimit të neuroshkencës

So, you have a patient with a phantom limb. If the arm has been removed

E zëmë se keni një pacient me një gjymtyr fantazëm. Nëse krahu është prerë

and you have a phantom, and you watch somebody else

Dhe keni një gjymtyr fantazëm, dhe sheh dikënd tjetër

being touched, you feel it in your phantom.

Që preket, ai ka për ta ndier në fantazmën e tij

Now the astonishing thing is,

Tani gjëja më e befasishme është

if you have pain in your phantom limb, you squeeze the other person's hand,

Nëse keni dhimbje në gjymtyrin fantazëm, dhe shtrëngoni dorën e dikujt tjetër

massage the other person's hand,

Masazhimi në dorën e tjetrit

that relieves the pain in your phantom hand,

Ju çliron nga dhimbja në dorën fantazëm

almost as though the neuron

Pothuajse sikur neuroni

were obtaining relief from merely

Po qetësohej vetëm

watching somebody else being massaged.

Nga të parët e tjetrit duke ju bërë masazh

So, here you have my last slide.

Këtu, kam prezantimin tim të tretë

For the longest time people have regarded science

Për shumë kohë njerzit i kanë parë shkencën

and humanities as being distinct.

Dhe shkencat shoqërore si të ndara

C.P. Snow spoke of the two cultures:

C.P. Snow foli për dy kultura

science on the one hand, humanities on the other;

shkenca në një anë dhe shkencat shoqërore në tjetrën

never the twain shall meet.

Asnjëherë s'kanë për tu bërë bashkë

So, I'm saying the mirror neuron system underlies the interface

Unë ju them se sistemi i neuroneve pasqyrë përbën platformën

allowing you to rethink about issues like consciousness,

Që t'ju lejoj të rimendoni për probleme si koshienca

representation of self,

Presantimi i vetes

what separates you from other human beings,

Çfarë ju ndan ju nga njerëz të tjerë

what allows you to empathize with other human beings,

Çfarë ju lejon të ndieni atë që ndiejnë të tjerët

and also even things like the emergence of culture and civilization,

Dhe gjithashtu edhe gjëra si shfaqja e kulturës dhe civilizimit

which is unique to human beings. Thank you.

Të cilat janë unike përsa i përket njerzve. Faleminderit

(Applause)

(duartrokitje)