The neurons that shaped civilization | VS Ramachandran

Translator: Levan Khomeriki Reviewer: Zakaria Babutsidze

I'd like to talk to you today about the human brain,

დღეს მე მინდა გესაუბროთ ადამიანის ტვინზე,

which is what we do research on at the University of California.

იმაზე, რაზეც ჩვენ ვატარებთ კვლევებს კალიფორნიის უნივერსიტეტში.

Just think about this problem for a second.

ერთი წუთით დაფიქრდით ამ პრობლემაზე.

Here is a lump of flesh, about three pounds,

აი - სამიოდე ფუთი ხორცის გროვა,

which you can hold in the palm of your hand.

რომელიც ხელის გულზე შეიძლება მოათავსოთ.

But it can contemplate the vastness of interstellar space.

მაგრამ მას ძალუძს გაიაზროს ვარსკვლავთშორისი სივრცის სიდიადე.

It can contemplate the meaning of infinity,

მას შეუძლია გაიაზროს უსასრულობის არსი,

ask questions about the meaning of its own existence,

დასვას შეკითხვები საკუთარი არსებობის არსზე,

about the nature of God.

ღმერთის ბუნებაზე.

And this is truly the most amazing thing in the world.

და ეს მართლაც ყველაზე განსაცვიფრებელი რამ არის მსოფლიოში.

It's the greatest mystery confronting human beings:

ეს უდიდესი მისტერია არის გამოწვევა ადამიანებისთვის:

How does this all come about?

როგორ მოხდა ეს ყველაფერი?

Well, the brain, as you know, is made up of neurons.

ტვინი, როგორც იცით, შედგება ნეირონებისგან.

We're looking at neurons here.

ჩვენ ახლა ნეირონებს ვუყურებთ.

There are 100 billion neurons in the adult human brain.

ზრდასრული ადამიანის ტვინში 100 მილიარდზე მეტი ნეირონია.

And each neuron makes something like 1,000 to 10,000 contacts

და ყოველი ნეირონი ქმნის დაახლოებით 1000-დან 10,000-მდე კავშირს

with other neurons in the brain.

სხვა ნეირონებთან.

And based on this, people have calculated

და ამაზე დაყრდნობით გამოთვალეს,

that the number of permutations and combinations of brain activity

რომ ტვინის აქტივობის გადანაცვლებადობათა და კომბინაციათა რიცხვი

exceeds the number of elementary particles in the universe.

აჭარბებს სამყაროში არსებულ ელემენტარულ ნაწილაკთა რიცხვს.

So, how do you go about studying the brain?

მაშ, როგორ შევისწავლოთ ტვინი?

One approach is to look at patients who had lesions

ერთი მიდგომა არის, დავაკვირდეთ პაციენტებს, რომელთაც აქვთ დაზიანება

in different part of the brain, and study changes in their behavior.

ტვინის სხვადასხვა არეში და შევისწავლოთ ცვლილებები მათ ქცევაში.

This is what I spoke about in the last TED.

ამაზე TED-ის წინა მოხსენებაში ვისაუბრე.

Today I'll talk about a different approach,

დღეს ვილაპარაკებ განსხვავებულ მიდგომაზე,

which is to put electrodes in different parts of the brain,

რაც მდგომარეობს ელექტროდების მოთავსებაში ტვინის სხვადასხვა არეებზე

and actually record the activity of individual nerve cells in the brain.

და ტვინის ინდივიდუალური ნერვული უჯრედების აქტივობის აღრიცხვაში.

Sort of eavesdrop on the activity of nerve cells in the brain.

ეს მოგვაგონებს მოსმენას ტვინის ნერვული უჯრედების აქტივობისა.

Now, one recent discovery that has been made

ერთ-ერთი ახალი აღმოჩენა, რომელიც გაკეთდა

by researchers in Italy, in Parma,

პარმაში, იტალიაში,

by Giacomo Rizzolatti and his colleagues,

მკვლევარი ჯაკომო რიზოლატის და მისი კოლეგების მიერ,

is a group of neurons called mirror neurons,

არის ნეირონთა ჯგუფი სახელად სარკისებრი ნეირონები,

which are on the front of the brain in the frontal lobes.

რომლებიც მოთავსებულია ტვინის წინა მხარეს, შუბლის წილში.

Now, it turns out there are neurons

უნდა ითქვას, რომ არსებობენ ნეირონები,

which are called ordinary motor command neurons in the front of the brain,

რომელთაც ჩვეულებრივი მოტორული ბრძანებითი ნეირონები ეწოდებათ,

which have been known for over 50 years.

და ჩვენ მათ 50 წელზე მეტია ვიცნობთ.

These neurons will fire when a person performs a specific action.

ეს ნეირონები იღგზნებიან, როდესაც ადამიანი ასრულებს სპეციფიურ ქმედებას.

For example, if I do that, and reach and grab an apple,

მაგალითად, თუ მე გავიშვერ ხელს და ავიღებ ვაშლს,

a motor command neuron in the front of my brain will fire.

აღიგზნებიან მოტორული ბრძანებითი ნეირონები ჩემი ტვინის წინა მხარეში.

If I reach out and pull an object, another neuron will fire,

თუ მე გავიშვერ ხელს და ჩემსკენ მოვწევ საგანს, აღიგზნბიან სხვა ნეირონები,

commanding me to pull that object.

რომლებიც მიბრძანებენ მოვწიო ეს საგანი.

These are called motor command neurons that have been known for a long time.

მათ მოტორულ ბრძანებითი ნეირონები ეწოდებათ და ჩვენ მათ დიდი ხანია ვიცნობთ.

But what Rizzolatti found was

მაგრამ რიზოლატიმ აღმოაჩინა

a subset of these neurons,

ამ ნეირონთა ქვეჯგუფი,

maybe about 20 percent of them, will also fire

მათი დაახლოებით 20 პროცენტი, რომლებიც ასევე იღგზნებიან,

when I'm looking at somebody else performing the same action.

როდესაც მე ვუყურებ ვინმე სხვა პირს, რომელიც ასრულებს იგივე ქმედებას.

So, here is a neuron that fires when I reach and grab something,

მაშ ასე, გვაქვს ნეირონი, რომელიც აღიგზნება მაშინ, როდესაც ხელში ვიღებ რაიმე საგანს,

but it also fires when I watch Joe reaching and grabbing something.

მაგრამ ის ასევე აღიგზნება, როდესაც მე ვუყურებ, თუ როგორ იშვერს ხელს სხვა, რომ აიღოს ეს რაიმე საგანი.

And this is truly astonishing.

და ეს ჭეშმარიტად განსაცვიფრებელია.

Because it's as though this neuron is adopting

ეს არის მსგავსად იმისა, რომ ეს ნეირონი

the other person's point of view.

დგება სხვა პიროვნების თვალთახედვის ადგილას.

It's almost as though it's performing a virtual reality simulation

თითქოს ის ახდენს სხვა პიროვნების ქმედების

of the other person's action.

ვირტუალური რეალობის სიმულირებას.

Now, what is the significance of these mirror neurons?

რით არიან ეს სარკისებრი ნეირონები მნიშვნელოვანნი?

For one thing they must be involved in things like imitation and emulation.

ერთის მხრივ, ისინი ჩართულები უნდა იყვნენ იმიტირებისა და ემულირების პროცესში.

Because to imitate a complex act

რადგან იმისათვის, რომ მოახდინოთ რთული ქმედების იმიტირება,

requires my brain to adopt the other person's point of view.

საჭიროა ტვინმა გაითავისოს სხვა პიროვნების ხედვის წერტილი.

So, this is important for imitation and emulation.

ესე იგი ეს მნიშვნელოვანია იმიტირებისა და ემულირებისათვის.

Well, why is that important?

და რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი?

Well, let's take a look at the next slide.

მოდით შევხედოთ შემდეგ სლაიდს.

So, how do you do imitation? Why is imitation important?

მაშ, როგორ ახდენთ იმიტირებას? რატომ არის იმიტირება მნიშვნელოვანი?

Mirror neurons and imitation, emulation.

სარკისებრი ნეირონები და იმიტირება, ემულირება.

Now, let's look at culture, the phenomenon of human culture.

მოდით შევხედოთ კულტურას, კაცობრიობის კულტურის ფენომენს.

If you go back in time about [75,000] to 100,000 years ago,

თუ გადავალთ დროში უკან, დაახლოებით 75,000-100,000 წლით უკან,

let's look at human evolution, it turns out

და შევხედავთ ადამიანის ევოლუციას, აღმოჩნდება

that something very important happened around 75,000 years ago.

რომ მოხდა რაღაც ძალზე მნიშვნელოვანი დაახლოებით 75,000 წლის წინ.

And that is, there is a sudden emergence and rapid spread

და ეს არის უეცარი წარმოქმნა და მყისიერი გავრცელება

of a number of skills that are unique to human beings

რამოდენიმე, გამორჩეულად ადამიანური, თვისებებისა,

like tool use,

როგორიცაა ინსტრუმენტების გამოყენება,

the use of fire, the use of shelters, and, of course, language,

ცეცხლის გამოყენება, თავშესაფრის გამოყენება და, რა თქმა უნდა, ენა,

and the ability to read somebody else's mind

სხვისი აზრების წაკითხვის შესაძლებლობა

and interpret that person's behavior.

და სხვა პიროვნების ქცევების ინტერპრეტირება.

All of that happened relatively quickly.

ეს ყველაფერი შედარებით სწრაფად მოხდა.

Even though the human brain had achieved its present size

მიუხედავად იმისა, რომ ადამიანის ტვინმა მიაღწია მის დღევანდელ ზომას

almost three or four hundred thousand years ago,

თითქმის სამასი ან ოთხასი ათასი წლის წინ,

100,000 years ago all of this happened very, very quickly.

ეს ყველაფერი მოხდა 100,000 წლის წინ ძალიან სწრაფად.

And I claim that what happened was

და მე ვამტკიცებ, რომ რაც მოხდა, იყო

the sudden emergence of a sophisticated mirror neuron system,

სარკისებრი ნეირონების რთული სისტემის უცაბედი ჩამოყალიბება,

which allowed you to emulate and imitate other people's actions.

რამაც საშუალება მოგვცა, მოგვეხდინა სხვა პიროვნების ქმედებების ემულირება და იმიტირება.

So that when there was a sudden accidental discovery

შედეგად, როდესაც ჯგუფის ერთ-ერთი წევრი შემთხვევით აღმოაჩენდა

by one member of the group, say the use of fire,

უჩვეულო რამეს, მაგალითად ცეცხლის გამოყენებას,

or a particular type of tool, instead of dying out,

ან რაიმე სახის ინსტრუმენტის გამოყენებას, ნაცვლად გაქრობისა,

this spread rapidly, horizontally across the population,

ეს აღმოჩენა მყისიერად ვრცელდებოდა - ჰორიზონტალურად, მთელი პოპულაციის მასშტაბით,

or was transmitted vertically, down the generations.

ან გადაეცემოდა ვერტიკალურად, თაობიდან თაობას.

So, this made evolution suddenly Lamarckian,

და მოულოდნელად ევოლუცია გახდა ლამარკისეული,

instead of Darwinian.

ნაცვლად დარვინისეულისა.

Darwinian evolution is slow; it takes hundreds of thousands of years.

დარვინისეული ევოლუცია ნელია; მას ასობით ათასი წელი სჭირდება.

A polar bear, to evolve a coat,

პოლარულ დათვს ბეწვის ქურქის ევოლუციისათვის

will take thousands of generations, maybe 100,000 years.

დასჭირდება ათასობით თაობა, შესაძლოა 100,000 წელი.

A human being, a child, can just watch its parent

ადამიანის ნაშიერს, ბავშვს, შეუძლია უყუროს მის მშობელს,

kill another polar bear,

რომელიც კლავს პოლარულ დათვს,

and skin it and put the skin on its body, fur on the body,

ატყავებს მას და იმოსება მის ქურქში

and learn it in one step. What the polar bear

და ისწავლოს ეს ერთ ნაბიჯში. ის, რასაც პოლარული დათვი

took 100,000 years to learn,

სწავლობდა 100,000 წელი,

it can learn in five minutes, maybe 10 minutes.

ბავშვს შეუძლია ისწავლოს 10 წუთში.

And then once it's learned this it spreads

და როდესაც ის ამას ისწავლის, ეს გავრცელდება

in geometric proportion across a population.

გეომეტრიული პროგრესიით, პოპულაციის მასშტაბით.

This is the basis. The imitation of complex skills

ეს არის საფუძველი. რთული ცოდნის იმიტაცია

is what we call culture and is the basis of civilization.

არის ის, რასაც ჩვენ კულტურას ვეძახით და ეს არის საფუძველი ცივილიზაციისა.

Now there is another kind of mirror neuron,

ასევე არსებობენ სხვა სახის სარკისებრი ნეირონები,

which is involved in something quite different.

რომლებიც ჩართულნი არიან სრულიად განსხვავებულ ამოცანებში.

And that is, there are mirror neurons,

არსებობენ სერკისებრი ნეირონები,

just as there are mirror neurons for action, there are mirror neurons for touch.

და როგორც არსებობენ სარკისებრი ნეირონები ქმედებისთვის, არსებობენ სარკისებრი ნეირონები შეხებისთვის.

In other words, if somebody touches me,

სხვა სიტყვებით, თუ ვინმე მეხება,

my hand, neuron in the somatosensory cortex

ეხება ჩემს ხელს, აღიგზნება ნეირონი სომატოსენსორულ ქერქში,

in the sensory region of the brain fires.

ტვინის სენსორულ არეში.

But the same neuron, in some cases, will fire

მაგრამ იგივე ნეირონი აღიგზნება,

when I simply watch another person being touched.

როდესაც მე უბრალოდ ვუყურებ, თუ როგორ ეხებიან სხვა პიროვნებას.

So, it's empathizing the other person being touched.

ეს არის თანაგრძნობა სხვა პიროვნების შეხებისა.

So, most of them will fire when I'm touched

ანუ მათი უმრავლესობა იღგზნება, როდესაც მე მეხებიან

in different locations. Different neurons for different locations.

სხვადასხვა წერტილში. განსხვავებული ნეირონები განსხვავებულ წერტილებში.

But a subset of them will fire even when I watch somebody else

მაგრამ მათი ქვეჯგუფი აღიგზნება მაშინაც კი, როდესაც მე ვუყურებ,

being touched in the same location.

თუ როგორ ეხებიან ვინმეს იმავე წერტილში.

So, here again you have neurons

ანუ გვაქვს ნეირონები,

which are enrolled in empathy.

რომლებიც ახდენენ თანაგრძნობას.

Now, the question then arises: If I simply watch another person being touched,

იბადება შეკითხვა: თუ მე უბრალოდ ვუცქერ როგორ ეხებიან სხვა პიროვნებას,

why do I not get confused and literally feel that touch sensation

რატომ არ ვურევ და არ შევიგრძნობ ამ შეხებას

merely by watching somebody being touched?

განხორციელებულს ვიღაც სხვა პიროვნებაზე?

I mean, I empathize with that person but I don't literally feel the touch.

ანუ, მე ვუთანაგრძნობ ამ პიროვნებას, მაგრამ პირდაპირი მნიშვნელობით არ ვგრძნობ ამ შეხებას.

Well, that's because you've got receptors in your skin,

ეს ხდება იმიტომ, რომ ჩვენ გვაქვს რეცეპტორები კანში,

touch and pain receptors, going back into your brain

შეხებისა და ტკივილის რეცეპტორები, რომლებიც მიემართებიან ტვინში

and saying "Don't worry, you're not being touched.

და ეუბნებიან მას "ნუ დარდობ, შენ არ გეხებიან.

So, empathize, by all means, with the other person,

თანაუგრძნე რამდენიც გინდა სხვა პიროვნებას,

but do not actually experience the touch,

მაგრამ შემთხვევით თავად არ შეიგრძნო შეხება,

otherwise you'll get confused and muddled."

თორემ დაიბნევი და ყველაფერს აურევ."

Okay, so there is a feedback signal

მაშ ასე, გვაქვს უკუ-კავშირის სიგნალი,

that vetoes the signal of the mirror neuron

რომელიც ბლოკავს სარკისებრი ნეირონის სიგნალს

preventing you from consciously experiencing that touch.

და არ უშვებს ამ შეხების შეგრძნებას.

But if you remove the arm, you simply anesthetize my arm,

მაგრამ თუ მოვაცილებთ ხელს, ანესთეზიას გავუკეთებთ მას,

so you put an injection into my arm,

შეუშვებთ ჩემს ხელში ინექციას

anesthetize the brachial plexus, so the arm is numb,

ანესთეზირებას გავუკეთებთ მხრის ნერვულ კვანძს ისე, რომ ხელი გამიყუჩდება,

and there is no sensations coming in,

და ის ვეღარ შეიგრძნობს შეხებას,

if I now watch you being touched,

თუ მე ამის შემდეგ გიყურებთ, თუ როგორ გეხებიან,

I literally feel it in my hand.

მე ამას პირდაპირი მნიშვნელობით ჩემს ხელზე შევიგრძნობ.

In other words, you have dissolved the barrier

სხვა სიტყვებით, გაქრა ბარიერი

between you and other human beings.

თქვენსა და სხვა ადამიანს შორის.

So, I call them Gandhi neurons, or empathy neurons.

და მე მათ ვეძახი განდის ნეირონებს, ან თანაგრძნობის ნეირონებს.

(Laughter)

(სიცილი)

And this is not in some abstract metaphorical sense.

და ეს არ ხდება რაღაც აბსტრაქტული, მეტაფორული გაგებით,

All that's separating you from him,

ერთადერთი, რაც განსხვავებთ თქვენ მისგან,

from the other person, is your skin.

სხვა პიროვნებისგან, არის თქვენი კანი.

Remove the skin, you experience that person's touch in your mind.

მოაშორეთ კანი და თქვენ შეიგრძნობთ ამ პიროვნებაზე შეხებას თქვენს გონებაში.

You've dissolved the barrier between you and other human beings.

თქვენ გააქრობთ ბარიერს თქვენსა და სხვა ადმიანთა შორის.

And this, of course, is the basis of much of Eastern philosophy,

ამაზე, რა თქმა უნდა, დაფუძნებულია აღმოსავლურ ფილოსოფიათა უმრავლესობა,

and that is there is no real independent self,

იმაზე, რომ არ არსებობს ჭეშმარიტი მე,

aloof from other human beings, inspecting the world,

განცალკევებით სხვა ადამიანებისგან, სამყაროზე დაკვირვებისგან,

inspecting other people.

სხვა ადამიანებზე დაკვირვებისგან.

You are, in fact, connected not just via Facebook and Internet,

თქვენ, სინამდვილეში, დაკავშირებულები ხართ არა მხოლოდ ფეისბუქით და ინტერნეტით,

you're actually quite literally connected by your neurons.

არამედ პირდაპირი მნიშვნელობით, დაკავშირებული ხართ თქვენი ნეირონებით

And there is whole chains of neurons around this room, talking to each other.

და არის მთელი ჯაჭვი ნეირონებისა ამ ოთახში, რომლების ესაუბრებიან ერთმანეთს.

And there is no real distinctiveness

და არ არსებობს ჭეშმარიტი განსხვავება

of your consciousness from somebody else's consciousness.

თქვენი ცნობიერებისა ვინმე სხვა ადამიანის ცნობიერებისაგან.

And this is not mumbo-jumbo philosophy.

და ეს არ არის რაღაც შამანური ფილოსოფია.

It emerges from our understanding of basic neuroscience.

ეს აღმოცენდა ჩვენი ცოდნიდან ნეირობიოლიგიის საწყისებისა.

So, you have a patient with a phantom limb. If the arm has been removed

მაშ ასე, თუ გვყავს პაციენტი ფანტომური კიდურით. თუ ამპუტირება გაუკეთეს თქვენს ხელს

and you have a phantom, and you watch somebody else

და თქვენ გაქვთ ფანტომი, და უყურებთ ვინმეს

being touched, you feel it in your phantom.

როგორ ეხებიან, თქვენ ამას შეიგრძნობთ თქვენს ფანტომში.

Now the astonishing thing is,

განსაცვიფრებელი კი ის არის,

if you have pain in your phantom limb, you squeeze the other person's hand,

რომ თუ თქვენ გაქვთ ტკივილი თქვენს ფანტომურ კიდურში და მოუჭერთ სხვა პიროვნების ხელს,

massage the other person's hand,

მასაჟს გაუკეთებთ მის ხელს,

that relieves the pain in your phantom hand,

ეს მოგიხსნით ტკივილს თქვენს ფანტომურ ხელში,

almost as though the neuron

თითქოს ნეირონი

were obtaining relief from merely

გრძნობს შვებას მხოლოდ იმით, რომ უყურებს

watching somebody else being massaged.

როგორ უტარებენ სხვას მასაჟს.

So, here you have my last slide.

აი ჩემი უკანასკნელი სლაიდი.

For the longest time people have regarded science

ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში კაცობრიობა თვლიდა,

and humanities as being distinct.

რომ მეცნიერება და ხელოვნება სრულიად განცალკევებულად იდგნენ.

C.P. Snow spoke of the two cultures:

ჩარლზ პ. სნოუ საუბრობდა ორ კულტურაზე:

science on the one hand, humanities on the other;

ერთის მხრივ მეცნიერება, მეორეს მხრივ ჰუმანიტარული საგნები;

never the twain shall meet.

ეს განშტოებები არასოდეს შეხვდებიან ერთმანეთს.

So, I'm saying the mirror neuron system underlies the interface

და მე ვიძახი, რომ სარკისებრი ნეირონები გვაძლევენ საფუძველს

allowing you to rethink about issues like consciousness,

და საშუალებას ახლებურად გავიაზროთ ცნებები, როგორიცაა ცნობიერება,

representation of self,

საკუთარი მე-ს გამოხატულება,

what separates you from other human beings,

ის რაც განსხვავებთ თქვენ სხვა ადამიანებისგან,

what allows you to empathize with other human beings,

რაც საშუალებას გაძლევთ თანაუგრძნოთ სხვა ადამიანენს

and also even things like the emergence of culture and civilization,

და აგრეთვე ხელახლა გავიაზროთ ისეთ საკითხები, როგორიცაა კულტურისა

which is unique to human beings. Thank you.

და ცივილიზაციის ჩამოყალიბება, რაც გამორჩეულად ადამიანს სხვა დანარჩენისგან. გმადლობთ

(Applause)

(აპლოდისმენტები)