Beware conflicts of interest | Dan Ariely

Translator: Ervis Bregu Reviewer: Helena Bedalli

So, I was in the hospital for a long time.

Pra, unë kam qenë në spital për shumë kohë.

And a few years after I left, I went back,

Pas disa vitesh pasi u largova, u riktheva një ditë

and the chairman of the burn department was very excited to see me --

dhe drejtuesi i departamentit të djegjeve ishte shumë i gëzuar që më shihte --

said, "Dan, I have a fantastic new treatment for you."

më tha, "Dan, kam një kurë të re fantastike për ty."

I was very excited. I walked with him to his office.

Unë u gëzova shumë. Shkova me të në zyrën e tij.

And he explained to me that, when I shave,

Dhe ai më shpjegoi mua që, kur unë rruhem,

I have little black dots on the left side of my face where the hair is,

pika të zeza të vogla mbesin në pjesën e majtë të fytyrës ku kam ende qime,

but on the right side of my face

por në anën e djathtë të fytyrës sime

I was badly burned so I have no hair,

unë jam djegur keq kështu që nuk kam qime,

and this creates lack of symmetry.

dhe kjo krijon një mangësi në simetri.

And what's the brilliant idea he had?

Dhe cila ishte ideja e shkëlqyer që pati ai?

He was going to tattoo little black dots

Ai kishte ndërmend të më bënte tatuazhe disa pika të zeza

on the right side of my face

në anën e djathtë të fytyrës

and make me look very symmetric.

dhe do më bënte të dukesha shumë simetrik.

It sounded interesting. He asked me to go and shave.

Dukej interesante. Ai më kërkoi të shkoja e të rruhesha.

Let me tell you, this was a strange way to shave,

Më lejoni t'ju them, kjo ishte një mënyrë e çuditshme të rruari,

because I thought about it

sepse po mendoja rreth saj

and I realized that the way I was shaving then

dhe kuptova se mënyra se po rruhesha kësaj here

would be the way I would shave for the rest of my life --

do të ishte mënyra se si do të rruhesha gjithë jetën --

because I had to keep the width the same.

sepse do më duhej të mbaja të njëjtën gjerësi.

When I got back to his office,

Kur u ktheva në zyrën e tij,

I wasn't really sure.

nuk isha shumë i sigurtë.

I said, "Can I see some evidence for this?"

I thashë, "A mund të shoh ndonjë provë për këtë?"

So he showed me some pictures

Kështu ai më tregoi disa foto

of little cheeks with little black dots --

të faqeve me pika të vogla në to --

not very informative.

nuk ishte shumë informuese.

I said, "What happens when I grow older and my hair becomes white?

I thashë, "Çfarë do të ndodhë kur të plakem dhe qimet e mia të zbardhen?

What would happen then?"

Ç'do të ndodh atëherë?"

"Oh, don't worry about it," he said.

"Oh, mos u shqetëso për këtë," më tha.

"We have lasers; we can whiten it out."

"Ne kemi lazer; mund t'i zbardhim ato."

But I was still concerned,

Por unë vazhdoja të isha i shqetësuar,

so I said, "You know what, I'm not going to do it."

dhe i thashë, "E di çfarë, nuk do ta bëj këtë."

And then came one of the biggest guilt trips of my life.

Dhe pas kësaj ndodhi një prej kalvarëve të fajit më të madh të jetës sime.

This is coming from a Jewish guy, all right, so that means a lot.

Dhe këtë po e thotë një djalë hebre, në rregull, kështu që do të thotë shumë.

(Laughter)

(E qeshur)

And he said, "Dan, what's wrong with you?

Dhe ai më tha, "Dan, çfarë nuk shkon tek ty?

Do you enjoy looking non-symmetric?

Të pëlqen të dukesh josimetrik?

Do you have some kind of perverted pleasure from this?

A merr ndonjë kënaqësi perverse prej kësaj?

Do women feel pity for you

Mos gratë ndjejnë keqardhje

and have sex with you more frequently?"

dhe bëjnë më shpesh seks me ty?

None of those happened.

Asnjëra prej këtyre s'kishte ndodhur.

And this was very surprising to me,

Dhe ky reagim ishte surprizë për mua,

because I've gone through many treatments --

sepse ne kishim diskutuar për shumë kura --

there were many treatments I decided not to do --

shumë prej këtyre kurave unë kisha vendosur mos t'i provoja --

and I never got this guilt trip to this extent.

dhe asnjëherë s'isha ndjerë kaq shumë fajtor.

But I decided not to have this treatment.

Gjithsesi vendosa të mos e bëj këtë kurë.

And I went to his deputy and asked him, "What was going on?

Kur shkova tek ndihmësi i tij dhe e pyeta, "Çfarë po ndodh?"

Where was this guilt trip coming from?"

Pse u mërzit doktori kaq shumë?

And he explained that they have done this procedure on two patients already,

Ai më shpjegoi se ata e kishin bërë këtë procedurë me dy pacientë,

and they need the third patient for a paper they were writing.

dhe iu duhej një i tretë për një kërkim që po bënin.

(Laughter)

(E qeshur)

Now you probably think that this guy's a schmuck.

Tani ndoshta po mendoni që ky paska qenë kaqol.

Right, that's what he seems like.

Në rregull, ashtu duket se është.

But let me give you a different perspective on the same story.

Por më lejoni t'ju jap një këndvështrim të ndryshëm për të njëjtën ngjarje.

A few years ago, I was running some of my own experiments in the lab.

Para pak vitesh, po bëja disa eksperimente të miat në laborator.

And when we run experiments,

Kur i bëjmë këto eksperimente,

we usually hope that one group will behave differently than another.

ne zakonisht shpresojmë që një grup do të sillet ndryshe nga një grup tjetër.

So we had one group that I hoped their performance would be very high,

Kështu, ne kishim një grup për të cilin shpresoja se do të kishte performancë të lartë,

another group that I thought their performance would be very low,

dhe grupin tjetër që mendoja se do të kishte performancë të ulët.

and when I got the results, that's what we got --

Dhe kur nxorrëm rezultatet, kjo është ajo që morëm --

I was very happy -- aside from one person.

unë isha shumë i lumtur -- përveç një personi.

There was one person in the group

Në këtë grup ndodhej dikush

that was supposed to have very high performance

që pritej të kishte performancë shumë të lartë

that was actually performing terribly.

por që në fakt po performonte në mënyrë skandaloze.

And he pulled the whole mean down,

Dhe ky tërhoqi poshtë gjithë ekipin e vet,

destroying my statistical significance of the test.

duke shkatërruar kështu domëthënien e provës.

So I looked carefully at this guy.

Kështu që, unë e pashë më me hollësi këtë individ.

He was 20-some years older than anybody else in the sample.

Ai ishte 20 e pak vite më i madh se gjithkush tjetër në grup.

And I remembered that the old and drunken guy

Dhe unë u kujtova për një burrë të moshuar dhe pijanec

came one day to the lab

që erdhi një ditë në laboratorin tim

wanting to make some easy cash

ai donte të fitonte ca para kollaj

and this was the guy.

dhe ishte pikërisht ky individ.

"Fantastic!" I thought. "Let's throw him out.

"Fantastike!" mendova. "Le ta heqim këtë"

Who would ever include a drunken guy in a sample?"

Pse duhet të përfshija një pijanec të tillë në këtë grup?

But a couple of days later,

Por disa ditë më vonë,

we thought about it with my students,

e diskutuam së bashku me studentët e mi

and we said, "What would have happened if this drunken guy was not in that condition?

dhe thamë, "Çdo të ndodhte nëse ky pijanec nuk do të ishte në këto kushte?"

What would have happened if he was in the other group?

Çdo të ndodhte nëse ky do të ishte në grupin tjetër?

Would we have thrown him out then?"

A do ta hiqnim gjithsesi?"

We probably wouldn't have looked at the data at all,

Ndoshta as që do t'i shikonim të dhënat fare,

and if we did look at the data,

dhe nëse i shihnim këto të dhëna,

we'd probably have said, "Fantastic! What a smart guy who is performing this low,"

ndoshta do të thoshim, "Fantastike! Ç'djale i zgjuar që po performon kaq keq"

because he would have pulled the mean of the group lower,

sepse ai do ta tërhiqte mesataren e grupit më poshtë,

giving us even stronger statistical results than we could.

duke na dhënë rezultate statistikore më të qarta se ç'mund të kishim.

So we decided not to throw the guy out and to rerun the experiment.

Kështu që vendosëm të mos e heqim këtë individ dhe të ribënim eksperimentin.

But you know, these stories,

Por e dini, këto ngjarje,

and lots of other experiments that we've done on conflicts of interest,

dhe shumë eksperimente të tjera që kemi bërë për konfliktin e interesit,

basically kind of bring two points

thjeshtë vënë në dukje dy pika

to the foreground for me.

për mua.

The first one is that in life we encounter many people

E para është se gjatë jetës ne takojmë shumë njerëz

who, in some way or another,

të cilët, në një mënyrë apo tjetër,

try to tattoo our faces.

mundohen të na bëjnë tatuazhe në fytyrë.

They just have the incentives that get them to be blinded to reality

Ata i kanë shtysat që duhen për t'u verbuar ndaj realitetit

and give us advice that is inherently biased.

dhe të na japin këshilla që janë që në thelb të anshme.

And I'm sure that it's something that we all recognize,

Dhe jam i sigurtë që gjithësecili prej nesh e kupton,

and we see that it happens.

dhe e sheh të ndodhë.

Maybe we don't recognize it every time,

Ndoshta s'e dallojmë cdo herë,

but we understand that it happens.

por e kuptojmë kur ndodh.

The most difficult thing, of course, is to recognize

Gjëja më e rëndë, sigurisht, është të pranosh

that sometimes we too

që ndonjëherë edhe ne

are blinded by our own incentives.

jemi të verbër nga motivet tona.

And that's a much, much more difficult lesson to take into account.

Dhe ky është një mësim shumë më i vështirë për t'u nxënë.

Because we don't see how conflicts of interest work on us.

Sepse ne se shohim se si konfliktet e interesit punojnë tek ne.

When I was doing these experiments,

Kur unë po bëja këto eksperimente,

in my mind, I was helping science.

në mendjen time, po ndihmoja shkencën.

I was eliminating the data

Unë po eleminoja të dhënat

to get the true pattern of the data to shine through.

në mënyrë që të dilte në shesh struktura e vërtetë.

I wasn't doing something bad.

Nuk po bëja diçka të keqe.

In my mind, I was actually a knight

Në mendjen time, unë në të vërtetë isha një kalorës

trying to help science move along.

që po ndihmonte shkencën të ecë përpara.

But this was not the case.

Por nuk ishte ky rasti.

I was actually interfering with the process with lots of good intentions.

Në të vërtetë, unë po ndërhyja në një proces me shumë qëllime të mira.

And I think the real challenge is to figure out

Dhe mendoj që sfida e vërtetë është të kuptosh

where are the cases in our lives

se cilat janë rastet në jetët tona

where conflicts of interest work on us,

ku konfliktet e interesit punojnë në interesin tonë,

and try not to trust our own intuition to overcome it,

dhe të provojmë të mos i besojmë intuitës sonë për ta kapërcyer këtë

but to try to do things

por të provojmë të bëjmë gjëra

that prevent us from falling prey to these behaviors,

që na parandalojnë të biem pre e këtyre sjellejeve,

because we can create lots of undesirable circumstances.

sepse ne mund të krijojmë shumë rrethana të padëshiruara.

I do want to leave you with one positive thought.

Dua t'ju lë ju me një mendim pozitiv.

I mean, this is all very depressing, right --

Dua të them, gjithë kjo është dhumë e mërzitshme, apo jo --

people have conflicts of interest, we don't see it, and so on.

njerëzit kanë konflikte interesi, ne s'i shohim, dhe kështu vazhdon.

The positive perspective, I think, of all of this

Këndvështrimi pozitiv në gjithë këtë, mendoj unë,

is that, if we do understand when we go wrong,

është se nëse e kuptojmë kur jemi duke gabuar,

if we understand the deep mechanisms

nëse i kuptojmë mekanizmat e thellë

of why we fail and where we fail,

se pse dështojmë dhe ku dështojmë,

we can actually hope to fix things.

ne vërtetë mund të shpresojmë t'i rregullojmë gjërat.

And that, I think, is the hope. Thank you very much.

Dhe kjo, mendoj, është shpresa. Faleminderit shumë.

(Applause)

(Duartrokitje)