Beware conflicts of interest | Dan Ariely

Translator: Amiran Makaradze Reviewer: Michael Kaulashvili

So, I was in the hospital for a long time.

მოკლედ,საკმაოდ დიდ ხნის განმავლობაში მომიწია საავადმყოფოში ყოფნამ.

And a few years after I left, I went back,

რომლის დატოვებიდან რამდენიმე წლის შემდეგ ისევ მომიხდა იქ დაბრუნება.

and the chairman of the burn department was very excited to see me --

ჩემი დანახვით გახარებულმა დამწვრობის დეპარტამენტის ხელმღვანელმა აღტაცებით მითხრა:

said, "Dan, I have a fantastic new treatment for you."

"დენ მე მაქვს მკურნალობის სრულიად ახალი, ფანტასტიკური მეთოდი თქვენთვის“.

I was very excited. I walked with him to his office.

ამ ამბავმა მეც ძალიან გამახარა და მას თავის კაბინეტში გავყევი,

And he explained to me that, when I shave,

და მან ამიხსნა რომ, როცა ვიპარსავ,

I have little black dots on the left side of my face where the hair is,

სახის მარცხენა მხარეს, წვერთან ერთად მაქვს პატარა შავი წერტილები,

but on the right side of my face

თუმცა სახის მარჯვენა მხარეს

I was badly burned so I have no hair,

მძიმე დამწვრობის გამო წვერი არ ამომდის.

and this creates lack of symmetry.

რაც თავის მხრივ იწვევს შესამჩნევ ასიმეტრიას.

And what's the brilliant idea he had?

და აი, რაში მდგომარეობდა მისი შესანიშნავი იდეა?

He was going to tattoo little black dots

ის აპირებდა ჩემს ტატუირებას პატარა შავი წერტილებით

on the right side of my face

ჩემი სახის მარჯვენა მხარეს.

and make me look very symmetric.

რათა ამით ის უფრო სიმეტრიული გაეხადა.

It sounded interesting. He asked me to go and shave.

ეს რა თქმა უნდა საინტერესოდ ჟღერდა და მან მთხოვა რომ წავსულიყავი და გამეპარსა წვერი.

Let me tell you, this was a strange way to shave,

მინდა გითხრათ, რომ ეს იყო გაპარსვის ძალიან უჩვეულო ფორმა,

because I thought about it

რადგან ამაზე ფიქრისას

and I realized that the way I was shaving then

მივხვდი რომ ეს იქნებოდა გაპარსვის სწორედ ის ფორმა

would be the way I would shave for the rest of my life --

რომელიც უნდა გამომეყენებინა მთელი დარჩენილი სიცოცხლის განმავლობაში,

because I had to keep the width the same.

საიმისოდ, რომ შემენარჩუნებინა სიმეტრია.

When I got back to his office,

ექიმის კაბინეტში დაბრუნების შემდეგ,

I wasn't really sure.

მე ნამდვილად არ ვიყავი დარწმუნებული.

I said, "Can I see some evidence for this?"

და ვთხოვე მას რომ, ეჩვენებინა მკურნალობის ამ ახალი მეთოდის შედეგები,

So he showed me some pictures

და მან მაჩვენა რამდენიმე სურათი

of little cheeks with little black dots --

პატარა ლოყების, პატარა შავი წერტილებით.

not very informative.

რაც სრულებითაც არ იყო საკმარისად ინფორმაციული.

I said, "What happens when I grow older and my hair becomes white?

მაშინ მე ვკითხე, „რა მოხდება მაშინ როდესაც ასაკი მომემატება და ჩემი წვერი გათეთრდება?

What would happen then?"

რა მოხდება ამის შემდეგ“?

"Oh, don't worry about it," he said.

"ო, ამაზე ნუ ინერვიულებ", მითხრა მან.

"We have lasers; we can whiten it out."

"ჩვენ გვაქვს ლაზერი, რომლის მეშვეობითაც შეგვიძლია მათი გათეთრება."

But I was still concerned,

მაგრამ მე ჯერ კიდევ არ ვიყავი დარწმუნებული

so I said, "You know what, I'm not going to do it."

და ვუთხარი: "იცი რა, მე არ ვაპირებ ამის გაკეთებას."

And then came one of the biggest guilt trips of my life.

ამის შემდეგ კი მე თავი ვიგრძენი დამნაშავედ ისე როგორც არასდროს.

This is coming from a Jewish guy, all right, so that means a lot.

და რადგან ეს ერთ ებრაელ ბიჭს უკავშირდება, ეს უკვე ბევრს ნიშნავს.

(Laughter)

(სიცილი)

And he said, "Dan, what's wrong with you?

და მან მითხრა, "დენ, რა ხდება შენს თავს?"

Do you enjoy looking non-symmetric?

გსიამოვნებს რომ ასიმეტრიულად გამოიყურები?

Do you have some kind of perverted pleasure from this?

იღებ ამისგან რაიმე გარყვნილ სიამოვნებას?

Do women feel pity for you

ეცოდები ქალებს

and have sex with you more frequently?"

და უფრო ხშირად ატარებენ შენთან ღამეს"?

None of those happened.

არცერთ მათგანს არ ჰქონია ადგილი.

And this was very surprising to me,

და ეს ძალიან გასაოცარი იყო ჩემთვის.

because I've gone through many treatments --

რადგან მე მკურნალობის არაერთი მეთოდისთვის მიმიმართავს

there were many treatments I decided not to do --

თუმცა, ასევე იყო არაერთი მეთოდი რომლის გამოყენებაზეც მე უარი ვთქვი.

and I never got this guilt trip to this extent.

მაგრამ არასოდეს მიგრძვნია დანაშაულის გრძნობა ასე მძაფრად.

But I decided not to have this treatment.

თუმცა მაინც გადავწყვიტე, რომ არ გამომეყენებინა მკურნალობის ეს მეთოდი.

And I went to his deputy and asked him, "What was going on?

და მივედი მის მოადგილესთან, რომელსაც ვკითხე,"თუ რაში იყო საქმე?

Where was this guilt trip coming from?"

თუ საიდან მოდიოდა დანაშაულის ეს გრძნობა?"

And he explained that they have done this procedure on two patients already,

და მან მითხრა, რომ მათ უკვე გამოიყენეს მკურნალობის ეს მეთოდი ორ სხვა პაციენტთან,

and they need the third patient for a paper they were writing.

და მათ სჭირდებოდათ მესამეც იმ კვლევისთვის რომელზეც მუშაობდნენ.

(Laughter)

(სიცილი)

Now you probably think that this guy's a schmuck.

თქვენ ახლა ალბათ ფიქრობთ რომ ეს ყმაწვილი გონებაჩლუნგია.

Right, that's what he seems like.

მართალია, ის სწორედ ასეთია.

But let me give you a different perspective on the same story.

მაგრამ, ნება მომეცით იგივე ამბავს სხვა კუთხით შეგახედოთ .

A few years ago, I was running some of my own experiments in the lab.

რამდენიმე წლის წინ, თავად ვატარებდი ერთ-ერთ ექსპერიმენტს ჩემს ლაბორატორიაში.

And when we run experiments,

და როდესაც ჩვენ ექსპერიმენტებს ვატარებთ,

we usually hope that one group will behave differently than another.

როგორც წესი იმედი გვაქვს, რომ ერთი ჯგუფი მოიქცევა მეორისაგან განსხვავებულად.

So we had one group that I hoped their performance would be very high,

ასე რომ, ჩვენ გვყავდა ერთი ჯგუფი, რომელის შედეგიც იმედი მქონდა, რომ იქნებოდა ძალიან მაღალი,

another group that I thought their performance would be very low,

და მეორე ჯგუფი, რომლის მაჩვენებელიც იმედი მქონდა რომ იქნებოდა ძალიან დაბალი,

and when I got the results, that's what we got --

და რადგან საბოლოო შედეგიც სწორედ ასეთი აღმოჩნდა

I was very happy -- aside from one person.

მე ვიყავი ძალიან ბედნიერი - თუმცა იყო გამონაკლისი ერთი ადამიანის სახით.

There was one person in the group

რომელიც იყო იმ ჯგუფში

that was supposed to have very high performance

რომელსაც ვიმედოვნებდი რომ ექნებოდა ძალიან მაღალი მაჩვენებელი,

that was actually performing terribly.

თუმცა რეალურად კი მისი შედეგი იყო ძალიან ცუდი.

And he pulled the whole mean down,

ამის შედეგად კი მან მოახერხა

destroying my statistical significance of the test.

სრულად გაენადგურებინა ტესტის სტატისტიკური მნიშვნელობა

So I looked carefully at this guy.

ამის შემდეგ, მე ყურადღებით დავაკვირდი ამ ახალგაზრდას.

He was 20-some years older than anybody else in the sample.

ის იყო ოცდა რაღაც წლის, განსხვავებით ექსპრიმენტის სხვა მონაწილეებისაგან.

And I remembered that the old and drunken guy

და მე მახსოვდა როგორ მოვიდა ერთ დღეს უფროსი ასაკის, მთვრალი ახალგაზრდა

came one day to the lab

ჩემს ლაბორატორიაში

wanting to make some easy cash

ცოტაოდენი ნაღდი ფულის მარტივი გზით გამოსამუშავებლად

and this was the guy.

და ეს სწორედ ის ახალგაზრდა კაცი იყო.

"Fantastic!" I thought. "Let's throw him out.

"ფანტასტიურია" გავიფიქრე მე. "მოდი გავაგდოთ ის ექსპერიმენტიდან

Who would ever include a drunken guy in a sample?"

განა ვინმე ჩართავდა ასეთ ადამიანს ტესტში"?

But a couple of days later,

მაგრამ რამოდენიმე დღის შემდეგ,

we thought about it with my students,

ჩემს სტუდენტებთან ამ საკითხზე მსჯელობისას

and we said, "What would have happened if this drunken guy was not in that condition?

ვთქვით, რომ "რა მოხდებოდა თუკი ეს მთვრალი ახალგაზრდა არ იქნებოდა ასეთ მდგომარეობაში?

What would have happened if he was in the other group?

ან რა მოხდება ის რომ მეორე ჯგუფში ყოფილიყო?

Would we have thrown him out then?"

ამ შემთხვევაშიც დავატოვებინებდით მას ექსპერიმენტს?"

We probably wouldn't have looked at the data at all,

ამ შემთხვევაში ჩვენ ალბათ საერთოდ არ შევხედავდით მიღებულ შედეგებს,

and if we did look at the data,

და თუკი მაინც მივაქცევდით მას ყურადღებას,

we'd probably have said, "Fantastic! What a smart guy who is performing this low,"

ვიტყოდით, რომ "ფანტასტიურია! რა ყოჩაღი ბიჭია ასე ცუდი მაჩვენებელი რომ აქვს"

because he would have pulled the mean of the group lower,

რადგან ის კიდევ უფრო ქვემოთ დასწევდა ჯგუფის საერთო შედეგს

giving us even stronger statistical results than we could.

და მოგვცემდა იმაზე უფრო ძლიერ სტატისტიკურ მაჩვენებელს ვიდრე შეგვეძლო რომ მიგვეღო.

So we decided not to throw the guy out and to rerun the experiment.

ასე რომ, გადავწყვიტეთ დაგვეტოვებინა ეს ყმაწვილი ექსპერიმენტში და კვლავ გაგვემეორებინა ის.

But you know, these stories,

მაგრამ თქვენ იცით ასეთი ისტორიების

and lots of other experiments that we've done on conflicts of interest,

და კიდევ სხვა მრავალი ექსპერიმენტის შესახებ, რომელიც ჩვენ ჩაგვიტარებია ინტერესთა კონფლიქტზე,

basically kind of bring two points

ისინი ძირითადად ორი სახის ინფორმაციას გვაწვდიან

to the foreground for me.

რომელიც ყველაზე მნიშვნელოვანია ჩემთვის.

The first one is that in life we encounter many people

პირველი მათგანია ის რომ ცხოვებაში ჩენ უამრავ ადამიანს ვხვდებით

who, in some way or another,

რომლებიც, სხვადასხვა მეთოდებით

try to tattoo our faces.

ცდილობენ ჩვენი სახეების ტატუირებას.

They just have the incentives that get them to be blinded to reality

მათ უბრალოდ სურთ რომ არ შეიმჩნიონ რეალობა

and give us advice that is inherently biased.

და მოგცენ ისეთი რჩევა რომელიც თავიდანვე მიკერძოებული და ტენდენციურია.

And I'm sure that it's something that we all recognize,

და მე დარწმუნებული ვარ, რომ ეს სწორედ ისა რასაც ჩვენ ყველა კარგად ვაცნობიერებთ

and we see that it happens.

და ვხედავთ რომ ეს ასეა.

Maybe we don't recognize it every time,

შესაძლოა ჩვენ ამას ვერ ვაცნობიერებდეთ ყოველთვის

but we understand that it happens.

მაგრამ მაინც გვესმის რომ ასეთ რამეს აქვს ადგილი.

The most difficult thing, of course, is to recognize

ყველაზე რთული ალბათ სწორედ იმის აღიარებაა

that sometimes we too

რომ ხანდახან ჩვენც

are blinded by our own incentives.

დაბრმავებულები ვართ საკუთარი მისწრაფებებით.

And that's a much, much more difficult lesson to take into account.

და ეს ბევრად, ბევრად უფრო რთული გაკვეთილია მომავალში გასათვალისწინებლად.

Because we don't see how conflicts of interest work on us.

რადგან ჩვენ ვერ ვხედავთ თუ რა გავლენა აქვს ინტერესთა კონფლიქტს ჩვენზე.

When I was doing these experiments,

როდესაც მე ამ ექსპერიმენტს ვატარებდი,

in my mind, I was helping science.

ვფიქრობდი, რომ ამით მეცნიერებას ვეხმარებოდი.

I was eliminating the data

მე უგულვებელვყოფდი ზოგიერთ მონაცემს

to get the true pattern of the data to shine through.

რათა მიმეღო მონაცემთა უფრო მკაფიო მოდელი.

I wasn't doing something bad.

მე თითქოს ცუდს არაფერს ვაკეთებდი.

In my mind, I was actually a knight

ჩემი აზრით, მე ვიყავი რაინდი

trying to help science move along.

რომელიც ცდილობდა მეცნიერების განვითარებას.

But this was not the case.

მაგრამ ეს ასე სულაც არ იყო.

I was actually interfering with the process with lots of good intentions.

მე რეალურად ვერეოდი პროცესებში უამრავი კარგი განზრახვით.

And I think the real challenge is to figure out

და მე მგონია რომ რეალური გამოწვევა სწორედ ისაა რომ გავარკვიოთ

where are the cases in our lives

თუ როდის აქვს ადგილი ჩვენს ცხოვრებაში ასეთ მომენტებს

where conflicts of interest work on us,

სად მოქმედებს ინტერესთა კონფლიქტი ჩვენზე,

and try not to trust our own intuition to overcome it,

და რომ არ ვენდოთ მხოლოდ ჩვენს საკუთარ ინტუიციას, მის დასაძლევად,

but to try to do things

მაგრამ ვცადოთ რომ მოვიქცეთ ისე

that prevent us from falling prey to these behaviors,

რომ მსხვერპლად არ ვიქცეთ მსგავსი ქმედებებისა

because we can create lots of undesirable circumstances.

რადგან ამით ჩვენ შეგვიძლია გამოვიწვიოთ უთვალავი არასასურველი შედეგი.

I do want to leave you with one positive thought.

თუმცა მე არ მინდა რომ დაგტოვოთ თუნდაც ერთი პოზიტიური იედის გარეშე.

I mean, this is all very depressing, right --

ანუ მართალია ეს ყველაფერი ძალიან დეპრესიულია,

people have conflicts of interest, we don't see it, and so on.

ადამიანებს გააჩნიათ ინტერესთა კონფლიქტი, რომელსაც ჩვენ ვერ ვხედავთ და ასე შემდეგ.

The positive perspective, I think, of all of this

თუმცა ამ ყველაფრის დადებითი მხარე ჩემი აზრით

is that, if we do understand when we go wrong,

ის არის, რომ თუ ჩვენ მივხვდებით თუ როდის არ ვიქცევით სწორად,

if we understand the deep mechanisms

და თუკი გავაცნობიერებთ იმ ღრმა მექანიზმს

of why we fail and where we fail,

თუ რატომ და რის გამო ვუშვებთ შეცდომებს

we can actually hope to fix things.

მაშინ შეგვიძლია კიდეც რომ იმედი ვიქონიოთ მათი გამოსწორების.

And that, I think, is the hope. Thank you very much.

და აი ეს კი ჩემი აზრით სწორედ რომ იმედის მომცემია.დიდ მადლობა.

(Applause)

(აპლოდისმენდები)