Beware conflicts of interest | Dan Ariely

Translator: Munkhbaatar Lkhagvaa Reviewer: Sodgerel Chinburen

Би эмнэлэгт удсан л даа.

Эмнэлгээс гараад хэдэн жилийн дараа буцаж очиход

Түлэнхийн тасгийн эрхлэгч нь надтай уулзсандаа ихэд баярлаж,

“Дан, надад чамд зориулсан цоо шинэ гайхалтай эмчилгээ бий” гэв.

So, I was in the hospital for a long time.

Би ч баярлаад түүний өрөө рүү хамт алхлаа.

Тэрээр надад тайлбарлахдаа, сахлаа хусахад

And a few years after I left, I went back,

миний нүүрний зүүн, сахалтай талд жижиг хар толбонууд байдаг бол,

and the chairman of the burn department was very excited to see me --

харин нүүрний баруун тал

said, "Dan, I have a fantastic new treatment for you."

түлсэн учраас сахал, үсгүй болсон нь

I was very excited. I walked with him to his office.

нүүрийг тэгш хэмгүй харагдуулдаг гэнэ.

And he explained to me that, when I shave,

Түүний гайхалтай санаа нь юу байсан бэ?

Тэрбээр миний нүүрний баруун хацар талд

I have little black dots on the left side of my face where the hair is,

жижиг хар толбонууд шивээд

but on the right side of my face

нүүрийг маань тэгш хэмтэй харагдуулах юм байна.

I was badly burned so I have no hair,

Сонирхолтой санагдлаа. Намайг сахлаа хусаад ир гэж хэлсэн юм.

and this creates lack of symmetry.

And what's the brilliant idea he had?

Ингэж сахлаа хусна гэхээр сонин санагдсан.

He was going to tattoo little black dots

Учир нь үлдсэн амьдралынхаа турш

on the right side of my face

ийм маягаар сахлаа хусахаас

өөр аргагүй болсон гэдгээ ойлгосон юм.

and make me look very symmetric.

Нүүрээ тэгш хэмтэй харагдуулахын тулд шүү.

It sounded interesting. He asked me to go and shave.

Би нэг л эргэлзээд байсан тул

Let me tell you, this was a strange way to shave,

өрөө лүү нь буцаад орлоо.

because I thought about it

“Үүний нотолгоог харж болох уу?” гэж асуув.

and I realized that the way I was shaving then

Тэрээр хар толботой хацрын хэд хэдэн

would be the way I would shave for the rest of my life --

зураг надад үзүүлсэн нь

because I had to keep the width the same.

хангалттай санагдсангүй.

When I got back to his office,

“Хөгшрөөд үс цайхаар яах билээ?” гэж асуув.

I wasn't really sure.

“Тэгвэл юу болох вэ?”

I said, "Can I see some evidence for this?"

Тэрээр “Санаа зоволтгүй ээ” л гэлээ.

So he showed me some pictures

“Лазераар цайруулчихна“.

of little cheeks with little black dots --

Гэвч би санаа зовнисон хэвээр байлаа.

not very informative.

Тэгээд “Юу гээч? Би хийлгэхээ болилоо” гэж хэлсэн юм.

I said, "What happens when I grow older and my hair becomes white?

What would happen then?"

Ингэж хэлсний хариуд намайг маш ихээр гэмшихэд хүргэв.

"Oh, don't worry about it," he said.

"We have lasers; we can whiten it out."

Еврей хүний амнаас гарч байгаа болохоор энэ их чухал үг шүү.

But I was still concerned,

(Инээд)

so I said, "You know what, I'm not going to do it."

Эмч маань “Дан, чи чинь юу болчхоо вэ?

And then came one of the biggest guilt trips of my life.

Тэгш бус хэмтэй төрхдөө дуртай юм уу?

Үүнээс ямар нэг гаж таашаал авдаг юм уу?

This is coming from a Jewish guy, all right, so that means a lot.

(Laughter)

Хүүхнүүд чамайг өрөвдсөндөө

And he said, "Dan, what's wrong with you?

чамтай илүү унтдаг юм уу?” л гэнэ.

Do you enjoy looking non-symmetric?

Тийм зүйл огт болоогүй ээ.

Do you have some kind of perverted pleasure from this?

Энэ үйлдэл намайг үнэхээр гайхширууллаа.

Би олон төрлийн эмчилгээ хийлгэж байсан.

Do women feel pity for you

Олон ч эмчилгээнээс татгалзаж байлаа.

and have sex with you more frequently?"

Харин ингэж их гэмшүүлж байсангүй.

None of those happened.

Тэгсэн ч би эмчилгээнээс татгалзсан.

Би түүний орлогчтой уулзаж юу болоод буйг,

And this was very surprising to me,

Яагаад намайг гэмшүүлээд байгааг асуув.

because I've gone through many treatments --

Энэ эмчилгээг хоёр өвчтөнд аль хэдийнээ хийсэн бөгөөд

there were many treatments I decided not to do --

and I never got this guilt trip to this extent.

судалгааны ажилд нь гурав дахь хүн хэрэгтэй байгааг тэрээр хэллээ.

But I decided not to have this treatment.

(Инээд)

And I went to his deputy and asked him, "What was going on?

Та нар түүнийг өөдгүй амьтан гэж бодох байх.

Where was this guilt trip coming from?"

Ер нь тийм л харагдахаар байгаа.

And he explained that they have done this procedure on two patients already,

Гэхдээ энэ түүхийг өөр өнцгөөс хараад үзье.

and they need the third patient for a paper they were writing.

Хэдэн жилийн өмнө би лабораторидоо туршилт хийж байлаа.

(Laughter)

Бид туршилт хийх явцдаа

Now you probably think that this guy's a schmuck.

туршилтын нэг бүлэг нөгөөхөөсөө өөр байгаасай хэмээн бид хүсдэг.

Right, that's what he seems like.

Туршилтын нэг бүлгийн гүйцэтгэл маш өндөр байгаасай,

But let me give you a different perspective on the same story.

харин нөгөө бүлгийн гүйцэтгэл маш муу байна гэж бодсон.

A few years ago, I was running some of my own experiments in the lab.

туршилтын үр дүн тэгэж гарахад

And when we run experiments,

ганцхан хүнийг эс тооцвол би баяртай байлаа.

we usually hope that one group will behave differently than another.

Өндөр гүйцэтгэлтэй бүлэгт

So we had one group that I hoped their performance would be very high,

байсан нэг хүн үнэхээр муу

another group that I thought their performance would be very low,

гүйцэтгэлтэй байсан юм.

Тэрээр бүлгийн дундаж дүнг доош татаж,

and when I got the results, that's what we got --

миний статистик тестийн үр дүнг үгүй хийж байлаа.

I was very happy -- aside from one person.

There was one person in the group

Би тэр эрийг анхааралтай ажиглалаа.

that was supposed to have very high performance

Бүлэгт байгаа бусад хүмүүсээс 20 гаруй насаар ах юм байна.

that was actually performing terribly.

Хөгшин, согтуу эр хөнгөн аргаар

And he pulled the whole mean down,

мөнгө олох гэж лаборатори дээр

destroying my statistical significance of the test.

нэг өдөр ирснийг саналаа.

Мөнөөх эр мөн байна.

So I looked carefully at this guy.

“Гайхалтай. Бүлгээс гаргачихъя” гэж бодлоо.

He was 20-some years older than anybody else in the sample.

“Хэн согтуу хүнийг туршилтад оруулах билээ?”

And I remembered that the old and drunken guy

Гэвч хэд хоногийн дараа

came one day to the lab

оюутнуудтайгаа энэ талаар бодож суухдаа

wanting to make some easy cash

“Хэрэв согтуу эр энэ бүлэгт ороогүй бол яах вэ?” гэж асуулаа.

and this was the guy.

"Fantastic!" I thought. "Let's throw him out.

“Хэрэв тэр нөгөө бүлэгт байвал яах байсан бэ?

Who would ever include a drunken guy in a sample?"

Түүнийг мөн л тооцооноос хасах байсан уу?”

Бид анзаарах ч үгүй байсан байх.

But a couple of days later,

Хэрэв түүний үзүүлэлтийг харсан бол

we thought about it with my students,

“Янзтай. Ийм муу гүйцэтгэлтэй ямар ухаалаг залуу вэ?” гэх байх.

and we said, "What would have happened if this drunken guy was not in that condition?

Учир нь тэр бүлгийн дунджийг доош татаж,

What would have happened if he was in the other group?

бидний статистик үр дүнг улам бататгах байлаа.

Would we have thrown him out then?"

We probably wouldn't have looked at the data at all,

Бид тэр эрийг бүлгээс гаргахын оронд, туршилтыг шинээр явуулсан.

and if we did look at the data,

we'd probably have said, "Fantastic! What a smart guy who is performing this low,"

Энэ түүх болон

because he would have pulled the mean of the group lower,

ашиг сонирхлын зөрчлийн сэдвээр бидний явуулж байсан олон туршилтууд

giving us even stronger statistical results than we could.

миний хувьд үндсэн хоёр дүгнэлт

хийж болохоор санагддаг.

So we decided not to throw the guy out and to rerun the experiment.

Нэгт, бид амьдралынхаа турш

But you know, these stories,

бидний нүүр дээр шивээс хийхийг оролдох олон хүмүүстэй

and lots of other experiments that we've done on conflicts of interest,

ямар нэг байдлаар учирдаг.

basically kind of bring two points

Тэдний хүсэл зорилго нь бодит байдлыг харах нүдийг хааж,

to the foreground for me.

бусдад хэт нэг талыг барьсан зөвлөгөө өгдөг.

The first one is that in life we encounter many people

Бид үүнийг таньж мэддэг бөгөөд

who, in some way or another,

ийм зүйл болдгийг харж байдаг.

try to tattoo our faces.

Байнга анзаардаггүй байж болох ч

They just have the incentives that get them to be blinded to reality

ийм зүйл болдог гэдгийг ойлгоцгоодог.

Бидний хүсэл зорилго өөрсдийг минь хүртэл

and give us advice that is inherently biased.

харалган болгодгийг анзаарах нь

And I'm sure that it's something that we all recognize,

хамгийн хэцүү зүйл юм.

and we see that it happens.

Үүнийг л тооцоолж, анзаарах нь хамгаас хэцүү байдаг.

Maybe we don't recognize it every time,

Учир нь ашиг сонирхлын зөрчил бидэнд яаж нөлөөлж байгааг бид хардаггүй.

but we understand that it happens.

The most difficult thing, of course, is to recognize

Би туршилтаа явуулж байхдаа

that sometimes we too

дотроо бол шинжлэх ухаанд тус хүргэж байв.

are blinded by our own incentives.

Өгөгдлийн үнэн төрхийг тодлохын тулд

And that's a much, much more difficult lesson to take into account.

бусад өгөгдлийг устгаж байв.

Because we don't see how conflicts of interest work on us.

Би муу зүйл хийгээгүй.

Харин ч шинжлэх ухаанд тусалж буй

When I was doing these experiments,

баатар хэмээн өөрийгөө бодож байлаа.

in my mind, I was helping science.

Гэвч тийм байсангүй.

I was eliminating the data

Би сайн сэдэлтэй боловч үйл ажиллагааг үймүүлж байжээ.

to get the true pattern of the data to shine through.

Жинхэнэ сорилт юу вэ гэхээр

I wasn't doing something bad.

бидний амьдралд хэзээ ашиг сонирхлын зөрчил

In my mind, I was actually a knight

нөлөөлж буйг анзаарч,

trying to help science move along.

зөнгөөрөө үүнийг даван туулахыг хичээх бус,

But this was not the case.

I was actually interfering with the process with lots of good intentions.

харин ийм зан төлөвийн занганд орохоос

сэргийлэх нь чухал гэж боддог.

And I think the real challenge is to figure out

Тиймгүй бол бид олон таагүй зүйлийг үүсгэж магадгүй.

where are the cases in our lives

where conflicts of interest work on us,

Та бүхнийг нэг өөдрөг бодолтой үлдээмээр байна.

and try not to trust our own intuition to overcome it,

Энэ бүхэн үнэхээр гутармаар байгаа л даа.

but to try to do things

Хүмүүс ашиг сонирхлын зөрчилтэй, түүнийгээ ч анзаардаггүй гэх мэт.

that prevent us from falling prey to these behaviors,

Сайн талаас нь харвал бид хаана алдаа гаргаснаа ойлгочихвол,

because we can create lots of undesirable circumstances.

I do want to leave you with one positive thought.

бид хаана, яаж алддаг зарчмыг гүн ухаад ойлгочихвол,

I mean, this is all very depressing, right --

үүнийг засаж чадна гэдэгтээ итгэж болно.

people have conflicts of interest, we don't see it, and so on.

Энэ бол итгэл юм. Маш их баярлалаа.

The positive perspective, I think, of all of this

(Алга ташилт)

is that, if we do understand when we go wrong,

if we understand the deep mechanisms

of why we fail and where we fail,

we can actually hope to fix things.

And that, I think, is the hope. Thank you very much.

(Applause)