Beware conflicts of interest | Dan Ariely

Dan Ariely: Hãy cẩn thận với sự xung đột giữa các mục tiêu

Translator: Hoang Ly Reviewer: Thach Thao Nguyen Phuc

So, I was in the hospital for a long time.

Tôi đã ở trong bệnh viện một thời gian dài.

And a few years after I left, I went back,

Và một vài năm sau khi ra viện, tôi đã quay lại

and the chairman of the burn department was very excited to see me --

và ông chủ tịch khoa bỏng đã rất vui mừng khi gặp lại tôi --

said, "Dan, I have a fantastic new treatment for you."

ông nói, "Dan, tôi có một cách chữa trị mới rất tuyệt vời dành cho cậu."

I was very excited. I walked with him to his office.

Tôi thấy rất phấn khởi. Tôi đi cùng ông ấy tới phòng làm việc.

And he explained to me that, when I shave,

Và ông ấy giải thích với tôi rằng, khi tôi cạo râu,

I have little black dots on the left side of my face where the hair is,

Tôi có một vài chấm đên ở bên trái khuôn mặt nơi tóc mọc,

but on the right side of my face

nhưng ở bên phải khuôn mặt

I was badly burned so I have no hair,

tôi bị bỏng nặng nên tóc không mọc được,

and this creates lack of symmetry.

và điều đó rất mất cân đối.

And what's the brilliant idea he had?

Và ý tưởng tuyệt vời của ông ấy là gì vậy?

He was going to tattoo little black dots

Ông ấy định xăm một số chấm đen

on the right side of my face

lên bên phải của mặt tôi,

and make me look very symmetric.

khiến khuôn mặt tôi trở nên cân đối hơn.

It sounded interesting. He asked me to go and shave.

Nghe thật thú vị. Ông ấy yêu cầu tôi đi cạo râu.

Let me tell you, this was a strange way to shave,

Tôi muốn nói rằng, đây là một kiểu cạo râu rất kì lạ,

because I thought about it

bởi vì khi tôi suy ngẫm về nó

and I realized that the way I was shaving then

tôi nhận ra rằng cái cách mà mình cạo râu

would be the way I would shave for the rest of my life --

sẽ không bao giờ thay đổi trong suốt quãng đời còn lại của mình--

because I had to keep the width the same.

bởi vì tôi phải giữ cho bề ngang không đổi.

When I got back to his office,

Khi tôi quay trở lại phòng làm việc của ông ấy,

I wasn't really sure.

tôi cũng không chắc có làm theo ông ấy nói hay không.

I said, "Can I see some evidence for this?"

Tôi nói, "Tôi có thể xem một số minh chứng cho phương pháp đó được không?"

So he showed me some pictures

Thế là ông ấy cho tôi xem một số bức ảnh

of little cheeks with little black dots --

chụp bên má với một số chấm đen --

not very informative.

không hữu ích cho lắm.

I said, "What happens when I grow older and my hair becomes white?

Tôi nói, "Điều gì sẽ xảy ra khi tôi già đi và tóc của tôi bạc?

What would happen then?"

Điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?"

"Oh, don't worry about it," he said.

"Ồ, đừng lo về việc đó," ông ấy trả lời.

"We have lasers; we can whiten it out."

"Chúng tôi có máy la-ze, chúng tôi có thể tẩy trắng nó."

But I was still concerned,

Nhưng tôi vẫn còn thắc mắc,

so I said, "You know what, I'm not going to do it."

nên tôi hỏi, "Ông biết không, tôi sẽ không làm việc đó đâu."

And then came one of the biggest guilt trips of my life.

Và sau đó tôi tôi bước vào một tâm trạng xấu hổ trong khoảng thời gian dài nhất của đời mình.

This is coming from a Jewish guy, all right, so that means a lot.

Điều này được nói ra từ một người Do Thái, vậy nên nó có ý nghĩa rất lớn.

(Laughter)

(Tiếng cười)

And he said, "Dan, what's wrong with you?

Và ông ấy hỏi, "Dan, có chuyện gì vậy?

Do you enjoy looking non-symmetric?

Anh thích vẻ ngoài không cân đối ư?

Do you have some kind of perverted pleasure from this?

Chả lẽ anh lại có cảm giác lạc thú sai lầm từ nó?

Do women feel pity for you

Có phải các cô gái cảm thấy thương hại anh

and have sex with you more frequently?"

và quan hệ tình dục với anh thường xuyên hơn?"

None of those happened.

Tất cả đều không phải.

And this was very surprising to me,

Và điều này khiến tôi rất ngạc nhiên,

because I've gone through many treatments --

bởi vì tôi đã trải qua rất nhiều phương pháp điều trị --

there were many treatments I decided not to do --

và tôi cũng đã quyết định không thực hiện nhiều phương pháp --

and I never got this guilt trip to this extent.

nhưng tôi chưa bao giờ cảm thấy xấu hổ (bởi các câu hỏi của bác sĩ) đến mức này.

But I decided not to have this treatment.

Nhưng tôi đã quyết định không theo phương pháp này.

And I went to his deputy and asked him, "What was going on?

Rồi tôi đến gặp ông phó trưởng khoa và hỏi, "Chuyện gì đang xảy ra vậy?

Where was this guilt trip coming from?"

Sự xấu hổ này từ đâu mà có?"

And he explained that they have done this procedure on two patients already,

Và ông ấy giải thích là họ đã thực hiện pháp đồ đó với hai bệnh nhân rồi,

and they need the third patient for a paper they were writing.

và họ cần bệnh nhân thứ ba để hoàn thành báo cáo.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Now you probably think that this guy's a schmuck.

Giờ có thể bạn nghĩ rằng người đàn ông này là một kẻ đáng khinh.

Right, that's what he seems like.

Thật vậy, ông ta có vể đúng là như thế.

But let me give you a different perspective on the same story.

Nhưng hãy để tôi đưa ra một cách nhìn khác đối với một câu chuyện tương tự.

A few years ago, I was running some of my own experiments in the lab.

Một vài năm trở lại đây, tôi đang thực hiện một số thí nghiệm của mình.

And when we run experiments,

Và khi chúng tôi tiến hành thí nghiệm,

we usually hope that one group will behave differently than another.

chúng tôi thường hi vọng rằng một nhóm sẽ cư sử khác đi.

So we had one group that I hoped their performance would be very high,

Vì thế chúng tôi lập một nhóm mà tôi hi vọng rằng họ sẽ đạt được thành tích rất cao,

another group that I thought their performance would be very low,

và một nhóm khác mà tôi tin rằng sẽ chỉ đạt kết quả thấp.

and when I got the results, that's what we got --

Và khi tôi có kết quả, nó đúng như dự kiến --

I was very happy -- aside from one person.

Tôi cảm thấy rất hạnh phúc -- trừ với một người.

There was one person in the group

Có một người

that was supposed to have very high performance

ở trong nhóm được kì vọng có thành tích cao

that was actually performing terribly.

thực tế đạt kết quả rất tồi tệ.

And he pulled the whole mean down,

Và ông ta làm cho chỉ số trung bình hạ thấp,

destroying my statistical significance of the test.

làm hỏng tính đáng kể của số liệu trong đợt thí nghiệm.

So I looked carefully at this guy.

Do đó tôi quan sát ông ta rất kĩ.

He was 20-some years older than anybody else in the sample.

Ông ấy già hơn tất cả những người tham gia khoảng 20 tuổi.

And I remembered that the old and drunken guy

Và tôi chợt nhớ lại rằng ông già say rượu

came one day to the lab

đến với phòng thí nghiệm

wanting to make some easy cash

chỉ mong kiếm được chút tiền

and this was the guy.

chính là ông ta.

"Fantastic!" I thought. "Let's throw him out.

"Thật tuyệt!" Tôi nghĩ. "Tống cổ lão ta đi thôi.

Who would ever include a drunken guy in a sample?"

Có ai mà lại cho một lão già say xỉn vào một thí nghiệm?"

But a couple of days later,

Nhưng một vài ngày sau đó,

we thought about it with my students,

chúng tôi đã suy nghĩ về vấn đề này với những học trò của tôi,

and we said, "What would have happened if this drunken guy was not in that condition?

và chúng tôi nói, "Điều gì sẽ xảy ra nếu ông già say đó không ở trong điều kiện ấy?

What would have happened if he was in the other group?

Điều gì sẽ xảy ra nếu ông ta ở trong một nhóm khác?

Would we have thrown him out then?"

Nếu thế chúng tôi sẽ đuổi ông ấy đi không?"

We probably wouldn't have looked at the data at all,

Chúng tôi có thể không cần phải xem xét số liệu,

and if we did look at the data,

và nếu chúng tôi có nghiên cứu số liệu,

we'd probably have said, "Fantastic! What a smart guy who is performing this low,"

chúng tôi chắc sẽ nói rằng, "Thậy tuyệt! Một người đàn ông thật thông minh đạt kết quả thật tồi,"

because he would have pulled the mean of the group lower,

bởi vì ông ấy sẽ kéo điểm trung bình của nhóm thấp xuống thấp hơn nữa,

giving us even stronger statistical results than we could.

mang lại cho chúng tôi kết quả còn mạnh hơn.

So we decided not to throw the guy out and to rerun the experiment.

Vì thế chúng tôi quyết định không đuổi ông ta đi và tiếp tục thí nghiệm

But you know, these stories,

Nhưng bạn biết không, những câu chuyện đó,

and lots of other experiments that we've done on conflicts of interest,

và rất nhiều nghiên cứu mà chúng tôi thực hiện bị ảnh hưởng bởi sự xung đột giữa các mục tiêu,

basically kind of bring two points

về cơ bản mang lại hai điều

to the foreground for me.

nổi bật đối với tôi.

The first one is that in life we encounter many people

Điều đầu tiên là trong cuộc sống có nhiều lúc chúng ta gặp những người,

who, in some way or another,

mà theo một cách nào đó,

try to tattoo our faces.

muốn xăm khuôn mặt của chúng ta.

They just have the incentives that get them to be blinded to reality

Họ đơn giản là có những động cơ khiến họ trở nên mù quáng với thực tại

and give us advice that is inherently biased.

và đưa ra cho chúng ta những lời khuyên sai lệch.

And I'm sure that it's something that we all recognize,

Và tôi chắc chắn rằng đó là một thứ chúng ta đều nhận ra,

and we see that it happens.

và chúng ta chứng kiến nó xảy ra.

Maybe we don't recognize it every time,

Có thể chúng ta không nhận ra nó mọi lúc,

but we understand that it happens.

nhưng chúng ta đều hiểu là nó có xảy ra.

The most difficult thing, of course, is to recognize

Điều khó khăn nhất, tất nhiên, là nhận ra rằng

that sometimes we too

chính chúng ta cũng đôi lúc

are blinded by our own incentives.

cũng bị động cơ của chính mình che mắt.

And that's a much, much more difficult lesson to take into account.

Và đó là một bài học khó hơn rất nhiều.

Because we don't see how conflicts of interest work on us.

Bởi vì chúng ta không nhận ra sự xung đột bên trong ảnh hưởng như tới bản thân thế nào.

When I was doing these experiments,

Khi tôi đang tiến hành những thí nghiệm đó,

in my mind, I was helping science.

trong tâm trí mình, tôi luôn nghĩ là mình đang giúp ích cho khoa học.

I was eliminating the data

Tôi loại bỏ những kết quả

to get the true pattern of the data to shine through.

để có được những kết quả theo mong muốn.

I wasn't doing something bad.

Không phải tôi đang làm điều xấu.

In my mind, I was actually a knight

Tôi tự nghĩ mình là một kị sĩ

trying to help science move along.

cố gắng để đưa khoa học tiến lên.

But this was not the case.

Nhưng quả thực điều đó không đúng.

I was actually interfering with the process with lots of good intentions.

Thực tế là tôi đã làm méo mó quá trình với những mục đích tốt.

And I think the real challenge is to figure out

Và tôi tin rằng thử thách thực sự là nhận ra

where are the cases in our lives

nhưng sự kiện trong cuộc sống

where conflicts of interest work on us,

nơi những xung đột bên trong ảnh hưởng tới chúng ta,

and try not to trust our own intuition to overcome it,

và cố gắng để vượt qua nó mà không dựa vào những cảm tính chủ quan,

but to try to do things

mà cố gắng để làm những điều

that prevent us from falling prey to these behaviors,

giữ cho chúng ta không trở thành nạn nhân của những hành động đó,

because we can create lots of undesirable circumstances.

bởi vì chúng ta có thể sẽ tạo ra nhiều kết quả không mong muốn.

I do want to leave you with one positive thought.

Tôi có mong rằng mình sẽ để lại trong các bạn một suy nghĩ tích cực.

I mean, this is all very depressing, right --

Ý tôi là, tất cả những điều tôi vừa nói chắc là rất ảm đạm --

people have conflicts of interest, we don't see it, and so on.

con người có những xung đột trái chiều thật khó nhận ra, và nhiều điều tương tự.

The positive perspective, I think, of all of this

Quan điểm tích cực, tôi cho rằng,

is that, if we do understand when we go wrong,

là nếu chúng ta hiểu được những lúc mình đang phạm sai lầm,

if we understand the deep mechanisms

nếu chúng ta hiểu được những

of why we fail and where we fail,

lí do và thời khắc chúng ta thất bại,

we can actually hope to fix things.

chúng ta thực sự có thể sửa chữa chúng.

And that, I think, is the hope. Thank you very much.

Và điều đó, tôi cho rằng, đáng để hi vọng. Cảm ơn các bạn rất nhiều.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)