Beware conflicts of interest | Dan Ariely

Translator: Gohar Khachatryan Reviewer: Arpiné Grigoryan

So, I was in the hospital for a long time.

Ես երկար ժամանակ հիվանդանոցում եմ եղել։

And a few years after I left, I went back,

Իմ այնտեղից դուրս գրվելուց մի քանի տարի անց, ես վերադարձա այնտեղ,

and the chairman of the burn department was very excited to see me --

և այրվածքների բաժանմունքի նախագահը շատ ուրախ էր ինձ տեսնել,

said, "Dan, I have a fantastic new treatment for you."

նա ասաց․ «Դեն, ես հրաշալի նոր բուժում ունեմ քո համար»։

I was very excited. I walked with him to his office.

Ես շատ ուրախացա։ Ես գնացի նրա սենյակ։

And he explained to me that, when I shave,

Եվ նա բացատրեց ինձ, որ երբ ես սափրվում եմ,

I have little black dots on the left side of my face where the hair is,

իմ դեմքի ձախ մասում, որտեղ մազերն են, սև կետեր են հայտնվում,

but on the right side of my face

իսկ իմ դեմքը աջ մասը

I was badly burned so I have no hair,

այրված է, և այնտեղ մազեր չկան,

and this creates lack of symmetry.

և դա խախտում է համաչափությունը։

And what's the brilliant idea he had?

Եվ ո՞րն էր նրա հրաշալի գաղափարը։

He was going to tattoo little black dots

Նա պատրաստվում էր փոքրիկ սև կետեր դաջել

on the right side of my face

իմ դեմքի աջ մասում,

and make me look very symmetric.

դարձնելով այն համաչափ։

It sounded interesting. He asked me to go and shave.

Միտքը հետաքրքիր էր։ Նա խնդրեց, որ ես գնամ ու սափրվեմ։

Let me tell you, this was a strange way to shave,

Թույլ տվեք ասել, որ շատ տարօրինակ էր այդպես սափրվել,

because I thought about it

որովհետև ես մտածեցի ու հասկացա,

and I realized that the way I was shaving then

որ այն, ինչպես սափրվում էի այդ ժամանակ,

would be the way I would shave for the rest of my life --

պիտի դառնա սափրվելու միակ ձևը մինչև կյանքիս վերջ,

because I had to keep the width the same.

որովհետև պիտի նույն լայնությունը պահպանեմ։

When I got back to his office,

Երբ ես վերադարձա բժիշկի սենյակ,

I wasn't really sure.

ես համոզված չէի, որ ուզում եմ դա անել։

I said, "Can I see some evidence for this?"

Ես հարցեցի․ «Կարո՞ղ եմ տեսնել որոշ արդյունքներ»։

So he showed me some pictures

Նա ցույց տվեց ինձ որոշ լուսանկարներ, որտեղ պատկերված էին

of little cheeks with little black dots --

փոքր այտեր փոքր սև կետերով,

not very informative.

դրանք առանձնապես ինֆորմատիվ բնույթ չունեին։

I said, "What happens when I grow older and my hair becomes white?

Ես հարցեցի․ «Իսկ ի՞նչ է լինելու, երբ ես ծերանամ և իմ մազերը ճերմակեն։

What would happen then?"

Ի՞նչ է լինելու այդ ժամանակ»։

"Oh, don't worry about it," he said.

«Օ՜, մի անհանգստացիր այդ մասին», ասաց նա։

"We have lasers; we can whiten it out."

«Մենք ունենք լազերներ, որոնք կճերմակացնեն կետերը»։

But I was still concerned,

Բայց ես դեռ մտահոգված էի,

so I said, "You know what, I'm not going to do it."

և ասացի․ «Գիտեք ինչ, ես չեմ ուզում դա անել»։

And then came one of the biggest guilt trips of my life.

Դրանից հետո իմ մոտ սարսափելի մեղքի զգացում առաջացավ։

This is coming from a Jewish guy, all right, so that means a lot.

Քանի որ, ես հրեա եմ, դա շատ մեծ բան է։

(Laughter)

(Ծիծաղ)

And he said, "Dan, what's wrong with you?

Եվ նա ասաց․ «Դեն, ինչու՞մն է բանը։

Do you enjoy looking non-symmetric?

Քեզ դու՞ր է գալիս անհամաչափ լինել։

Do you have some kind of perverted pleasure from this?

Դու դրանից ինչ որ հաճու՞յք ես ստանում։

Do women feel pity for you

Միգուցե կանայք խղճու՞մ են քեզ

and have sex with you more frequently?"

և ավելի հաճախ ենք քեզ հետ սեքսով զբաղվում»։

None of those happened.

Դրանցից որևէ մեկը ճիշտ չէ։

And this was very surprising to me,

Եվ ինձ համար շատ զարմանալի էր,

because I've gone through many treatments --

որովհետև ես շատ բուժումներ եմ անցել,

there were many treatments I decided not to do --

շատ բուժումներից էլ հրաժարվել եմ,

and I never got this guilt trip to this extent.

բայց երբեք այդքան մեծ մեղքի զգացում չեմ ունեցել։

But I decided not to have this treatment.

Բայց ես որոշեցի հրաժարվել այս բուժումից։

And I went to his deputy and asked him, "What was going on?

Ես գնացի նրա օգնականի մոտ և հարցրեցի․ «Ի՞նչ է կատարվում։

Where was this guilt trip coming from?"

Ինչո՞ւ եմ ես ինձ այսքան մեղավոր զգում»։

And he explained that they have done this procedure on two patients already,

Նա բացատրեց, որ նրանք իրականացրել են այդ գործողությունը երկու հիվանդների վրա,

and they need the third patient for a paper they were writing.

և ևս մեկ հիվանդի կարիք ունեն` հոդված գրելու համար։

(Laughter)

(Ծիծաղ)

Now you probably think that this guy's a schmuck.

Դուք հավանաբար մտածում եք, որ այդ մարդը ստոր է։

Right, that's what he seems like.

Այդպես է ստացվում։

But let me give you a different perspective on the same story.

Բայց թույլ տվեք մեկ այլ տեսանկյունից դիտարկել նույն պատմությունը։

A few years ago, I was running some of my own experiments in the lab.

Մի քանի տարի առաջ, ես իմ սեփական փորձարկումներն էի անցկացնում լաբում։

And when we run experiments,

Երբ մենք փորձարկումներ ենք անցկացնում,

we usually hope that one group will behave differently than another.

մենք սովորաբար հույս ունենք, որ մի խումբն իրեն այլ կերպ կդրսևորի քան մյուսը։

So we had one group that I hoped their performance would be very high,

Այսպիսով, ես հույս ունեի, որ մի խումբը բարձր արդյունքներ կցուցաբերի,

another group that I thought their performance would be very low,

իսկ մյուս խումբը՝ ցածր։

and when I got the results, that's what we got --

Եվ երբ մենք պատասխանները ստացանք, այդպես էլ եղավ։

I was very happy -- aside from one person.

Ես շատ ուրախ էի արդյունքներով, բացի մեկ մարդու դեպքից։

There was one person in the group

Խմբում կար մեկը,

that was supposed to have very high performance

որ պիտի որ շատ բարձր արդյունք ունենար,

that was actually performing terribly.

սակայն իրականում սարսափելի էր իրեն ցուցադրել։

And he pulled the whole mean down,

Նրա պատճառով իջան ամբողջ խմբի արդյունքները,

destroying my statistical significance of the test.

ոչնչացնելով փորձի վիճակագրական կարևորությունը։

So I looked carefully at this guy.

Ես ուշադիր նայեցի այդ մարդուն։

He was 20-some years older than anybody else in the sample.

Նա 20 տարի մեծ էր խմբում եղած մյուս բոլոր մարդկանցից։

And I remembered that the old and drunken guy

Ես հիշեցի, որ նա այն ծեր և հարբած մարդն էր,

came one day to the lab

որ մի օր եկել էր մեր մոտ լաբ,

wanting to make some easy cash

հուսալով հեշտ կերպով

and this was the guy.

գումար աշխատել։

"Fantastic!" I thought. "Let's throw him out.

«Հիանալի է», մտածեցի ես, «Կարող ենք նրան հաշվի չառնել։

Who would ever include a drunken guy in a sample?"

Ո՞վ հարբեցողին երբևէ կմտցներ խմբի մեջ»։

But a couple of days later,

Բայց մի քանի օր անց,

we thought about it with my students,

իմ ուսանողների հետ մենք մտածեցինք դրա մասին,

and we said, "What would have happened if this drunken guy was not in that condition?

և ասացինք․ «Ի՞նչ կլիներ, եթե այդ հարբած մարդը չլիներ այդ վիճակում։

What would have happened if he was in the other group?

Ի՞նչ կլիներ, եթե նա լիներ մյուս խմբում։

Would we have thrown him out then?"

Արդյո՞ք մենք նրան դուրս կնետեինք այդ պարագայում»։

We probably wouldn't have looked at the data at all,

Մենք, հավանաբար, ոչ էլ կնայեինք տվյալներին,

and if we did look at the data,

իսկ եթե նույնսիկ նայենք էլ,

we'd probably have said, "Fantastic! What a smart guy who is performing this low,"

հավանաբար կասեինք․ «Հիանալի է։ Ինչ լավ մարդ է, որ այսքան ցածր արդյունք ունի»,

because he would have pulled the mean of the group lower,

որովհետև նա էլ ավելի կիջեցներ խմբի միջին արդյունքը,

giving us even stronger statistical results than we could.

ամրապնդելով վիճակագրական կարևորությունը։

So we decided not to throw the guy out and to rerun the experiment.

Այդպիսով, մենք որոշեցինք դուրս չնետել այդ մարդուն, և կրկնել փորձը։

But you know, these stories,

Բայց գիտեք, այդ պատմությունները,

and lots of other experiments that we've done on conflicts of interest,

և շատ ուրիշ փորձեր, որոնք մենք անցկացրել ենք շահերի բախման հետ կապված,

basically kind of bring two points

հիմնականում երկու կարևոր բան են

to the foreground for me.

առաջ բերում ինձ համար։

The first one is that in life we encounter many people

Առաջինն այն է, որ կյանքում մենք հանդիպում ենք շատ մարդկանց,

who, in some way or another,

որոնք այս կամ այլ կերպ,

try to tattoo our faces.

փորձում են դաջել մեր դեմքերը։

They just have the incentives that get them to be blinded to reality

Նրանք պարզապես այնքան ուժեղ դրդապատճառ ունեն, որ կուրացած են,

and give us advice that is inherently biased.

և տալիս եմ մեզ այնպիսի խորհուրդ, որն ի սկզբանե կողմնակալ է։

And I'm sure that it's something that we all recognize,

Համոզված եմ, որ սա մի բան է, որ մենք բոլորս ճանաչում ենք,

and we see that it happens.

երբ տեսնում ենք այն։

Maybe we don't recognize it every time,

Միգուցե միշտ չէ, որ ճանաչում ենք դա,

but we understand that it happens.

բայց մենք հասկանում ենք, որ նման բան տեղի է ունենում։

The most difficult thing, of course, is to recognize

Իհարկե ամենադժվարը ընդունելն է,

that sometimes we too

որ երբեմն, մենք նույնպես

are blinded by our own incentives.

կուրացած ենք մեր իսկ դրդապատճառներով։

And that's a much, much more difficult lesson to take into account.

Եվ դա շատ ավելի դժվար դաս է, որ պետք է հաշվի առնենք։

Because we don't see how conflicts of interest work on us.

Պատճառն այն է, որ մենք չենք տեսնում, թե ինչպես է շահերի բախումն ազդում մեր վրա։

When I was doing these experiments,

Երբ ես անում էի այս փորձերը,

in my mind, I was helping science.

իմ կարծիքով, ես զարգացնում էի գիտությունը։

I was eliminating the data

Ես դեն էի նետում տվյալներ,

to get the true pattern of the data to shine through.

որպեսզի ստանամ իրական պատկերը ճիշտ տվյալների օգնությամբ։

I wasn't doing something bad.

Ես վատ բան չէի անում։

In my mind, I was actually a knight

Իմ կարծիքով, ես իրականում ասպետ էի,

trying to help science move along.

ով օգնում է, որ գիտությունն առաջ շարժվի։

But this was not the case.

Բայց դա այդպես չէր։

I was actually interfering with the process with lots of good intentions.

Ես իրականում միջամտում էի գործընթացին իմ լավ մտադրություններով։

And I think the real challenge is to figure out

Եվ կարծում եմ, ամենադժվարը հասկանալն է,

where are the cases in our lives

թե մեր կյանքում ո՞ր դեպքերում է

where conflicts of interest work on us,

շահերի բախումը ազդում մեր վրա,

and try not to trust our own intuition to overcome it,

վստահելու փոխարեն, թե մեր սեփական ինտուիցիան կհաղթահարի այն,

but to try to do things

փորձել անել այնպես,

that prevent us from falling prey to these behaviors,

որ հեռու մնանք նման վարք ցուցաբերելուց,

because we can create lots of undesirable circumstances.

քանի որ դա ստեղծում է ոչ ցանկալի արդյունք։

I do want to leave you with one positive thought.

Ես ցանկանում եմ ավարտել մի դրական միտք ձեզ հաղորդելով։

I mean, this is all very depressing, right --

Այս ամենը շատ ճնշող է, չէ՞,

people have conflicts of interest, we don't see it, and so on.

մարդիկ ունեն շահերի բախում, մենք դա չենք տեսնում, և այլն։

The positive perspective, I think, of all of this

Դրականն այստեղ այն է, որ

is that, if we do understand when we go wrong,

եթե մենք հասկանանք, երբ ենք սխալվում,

if we understand the deep mechanisms

եթե մենք հասկանանք մեխանիզմը,

of why we fail and where we fail,

որով սխալներ ենք գործում,

we can actually hope to fix things.

մենք իրականում իրավիճակը շտկելու հույս կունենանք։

And that, I think, is the hope. Thank you very much.

Եվ դա կարծում եմ, միակ հույսն է։ Շատ շնորհակալություն։

(Applause)

(Ծափահարություններ)