Our natural sleep cycle | Jessa Gamble

Translator: Dita Bytyci Reviewer: Silvin Lito

Let's start with day and night.

Le të fillojmë me ditën dhe natën.

Life evolved under conditions

Jeta ka evoluar nën ndikimin

of light and darkness,

e dritës dhe errësirës,

light and then darkness.

dritës dhe pastaj errësirës.

And so plants and animals

Dhe kështu bimët dhe kafshët

developed their own internal clocks

zhvilluan orën e tyre të brendshme

so that they would be ready for these changes in light.

në mënyrë që të ishin të gatshme për këto ndryshime të dritës.

These are chemical clocks,

Këto janë orë kimike,

and they're found in every known being that has two or more cells

dhe gjenden në çdo gjallesë që ka dy apo më shumë qeliza

and in some that only have one cell.

dhe në disa që kanë vetëm një qelizë.

I'll give you an example --

Do t'ju jap një shembull --

if you take a horseshoe crab off the beach,

nëse nxjerr një gaforre nga uji,

and you fly it all the way across the continent,

dhe e largon nga kontinenti për ta

and you drop it into a sloped cage,

vendosur në një kafaz të pjerrët,

it will scramble up the floor of the cage

do të ngjitet përgjatë kafazit në të njejtën kohë

as the tide is rising

kur ndodh batica në

on its home shores,

brigjet e ujit të tij,

and it'll skitter down again right as the water is receding

dhe do të lëvizë poshtë në kohën e njejtë kur ndodh zbatica

thousands of miles away.

mijëra kilometra larg.

It'll do this for weeks,

Do ta bëjë këtë me javë të tëra,

until it kind of gradually loses the plot.

derisa dalngadalë humbet këtë aftësi.

And it's incredible to watch,

Dhe është e mahnitshme ta shikosh,

but there's nothing psychic or paranormal going on;

por nuk ka asgjë paranormale që po ndodh;

it's simply that these crabs have internal cycles

është thjesht sepse këto gaforre kanë cikle të brendshme

that correspond, usually, with what's going on around it.

që korrespondojnë, zakonisht, me çfarë ndodh rreth tyre.

So, we have this ability as well.

Kështu, edhe ne e kemi këtë aftësi.

And in humans, we call it the "body clock."

Tek njerëzit, këtë e quajmë "ora e trupit".

You can see this most clearly when you take away someone's watch

Këtë mund ta shihni më së miri kur ia merrni dikujt orën

and you shut them into a bunker, deep underground,

dhe i mbullni në një bunker, thellë nën tokë,

for a couple of months. (Laughter)

për dy muaj. (Të qeshura)

People actually volunteer for this,

Njerëzit në fakt dalin vullnetarë për këtë,

and they usually come out

dhe zakonisht dalin

kind of raving about their productive time in the hole.

disi duke folur të entuziazmuar për kohën e tyre produktive në atë vrimë.

So, no matter how atypical these subjects would have to be,

Kështu, sado jo tipike që këto subjekte mund të jenë

they all show the same thing.

ato tregojnë të njejtën gjë.

They get up just a little bit later every day -- say 15 minutes or so --

Zgjohen çdo ditë pak më vonë -- rreth 15 minuta --

and they kind of drift all the way around the clock like this

dhe kjo vazhdon kështu

over the course of the weeks.

gjatë javëve në vijim.

And so, in this way we know that they are working on their own internal clocks,

Në këtë mënyrë e dimë se ata janë duke vepruar sipas orës së tyre të brendshme,

rather than somehow sensing the day outside.

dhe jo sepse janë duke ndjerë dritën nga jashtë.

So fine, we have a body clock,

Në rregull, ne kemi orën e trupit,

and it turns out that it's incredibly important in our lives.

dhe del se është në mënyrë indirekte e rëndëshishme për jetën tonë.

It's a huge driver for culture

Është një shtytës i madh për kulturën

and I think that it's the most underrated force on our behavior.

dhe mendoj se kjo është forca më e nënvlerësuar e sjelljes sonë.

We evolved as a species near the equator,

Ne kemi evoluar si qenie afër ekuatorit,

and so we're very well-equipped

dhe kështu jemi shumë mirë të pajisur

to deal with 12 hours of daylight

për t'u përballur me 12 orë dritë

and 12 hours of darkness.

dhe 12 orë natë.

But of course, we've spread to every corner of the globe

Por natyrisht, ne jemi shpërndarë në çdo kënd të globit

and in Arctic Canada, where I live,

dhe në Kanadanë Arktike, ku unë jetoj,

we have perpetual daylight in summer

kemi dritë të përhershme gjatë verës

and 24 hours of darkness in winter.

dhe 24 orë errësirë gjatë dimrit.

So the culture, the northern aboriginal culture,

Kështu kultura, kultura veriore vendase,

traditionally has been highly seasonal.

tradicionalisht ka qenë shumë sezonale.

In winter, there's a lot of sleeping going on;

Në dimër, fle shumë;

you enjoy your family life inside.

kënaqesh me familjen brenda në shtëpi.

And in summer, it's almost manic hunting

Kurse në verë, më së shumti merresh me gjueti

and working activity very long hours,

dhe punon shumë gjatë, dhe je

very active.

shumë aktiv.

So, what would our natural rhythm look like?

Pra, si do dukej ritmi jonë natyral?

What would our sleeping patterns be

Çfarë do të ishte sistemi ynë i gjumit

in the sort of ideal sense?

në kuptimin ideal?

Well, it turns out

Del se

that when people are living

kur njerëzit jetojnë

without any sort of artificial light at all,

pa asnjë burim drite artificale,

they sleep twice every night.

ata flenë dy herë në ditë.

They go to bed around 8:00 p.m.

Ata bien në gjum rreth orës 8 në mbrëmje

until midnight

deri në mesnatë

and then again, they sleep

dhe pastaj përsëri flenë

from about 2:00 a.m. until sunrise.

nga ora dy e mëngjesit deri në lindjen e diellit.

And in-between, they have a couple of hours

Dhe në mes, ata kalojnë dy orë

of sort of meditative quiet in bed.

meditative në qetësi në shtrat.

And during this time,

Dhe gjatë kësaj kohe,

there's a surge of prolactin,

ka një valë të madhe të hormonit prolaktin,

the likes of which a modern day never sees.

që nuk mund të shihet gjatë ditës asnjëherë.

The people in these studies

Njerëzit në këtë studim

report feeling so awake during the daytime,

raportojnë se ndihen aq të zgjuar gjatë ditës,

that they realize

saqë ata kuptojnë

they're experiencing true wakefulness

se janë duke përjetuar një zgjuarje aq të thellë

for the first time in their lives.

për herë të parë në jetën e tyre.

So, cut to the modern day.

Kurse në këto ditë moderne

We're living in a culture of jet lag,

ne po jetojmë një kulturë lodhjesh nga aeroplani,

global travel,

udhëtimesh globale,

24-hour business,

biznes 24-orësh,

shift work.

punë me turne.

And you know, our modern ways

Dhe e dini, mënyrat tona e

of doing things

të të bërit të gjërave

have their advantages,

kanë përparësitë e tyre,

but I believe we should understand the costs.

por unë besoj se duhet ta kuptojmë sa na kushton.

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)