How autism freed me to be myself | Rosie King

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

I haven't told many people this,

ခေါင်းထဲမှာ ရှိပေမဲ့ ဒါကို

but in my head, I've got

လူအများကြီးကို မပြောဖြစ်ဘူး။

thousands of secret worlds all going on

ကျွန်မမှာ တစ်ချိန်တည်းမှာ ဆက်ဖြစ်နေတဲ့

all at the same time.

ထောင်ချီတဲ့ လျှို့ဝှက် ကမ္ဘာတွေရှိတယ်။

I am also autistic.

ကျွန်မဟာ အထီးကျန် စိတ်ဝေဒနာရှင်လည်းဖြစ်ပါတယ်။

People tend to diagnose autism

လူတွေက အထီးကျန် စိတ်ဝေဒနာကို တကယ့်

with really specific check-box descriptions,

တိကျတဲ အမှတ်အသားပြ သရုပ်ဖော် ချက်တွေနဲ့ ဖော်ထုတ်တတ်ကြတယ်။

but in reality, it's a whole variation as to what we're like.

ဒါပေမဲ့ တကယ်က ကျွန်မတို့ဖြစ်တာရဲ့ လုံးဝမူကွဲတစ်ခုပါ။

For instance, my little brother,

ဥပမာ ကျွန်မမောင်လေး၊

he's very severely autistic.

ပြင်းထန်တဲ့ အထီးကျန် စိတ်ဝေဒနာရှင်။

He's nonverbal. He can't talk at all.

နှုတ်ရေးမရသူ။ စကားလုံးဝ မပြောတတ်သူပါ။

But I love to talk.

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မက စကားပြောရတာ ကြိုက်တယ်။

People often associate autism

လူတွေက မကြာခဏ အထီးကျန် စိတ်ဝေဒနာကိုသချာင်္၊ သိပ္ပံတို့

with liking maths and science and nothing else,

ကြိုက်ကလွဲပြီး အခြားဘာမှ မကြိုက်တာနဲ့ တွဲတတ်ကြတယ်။

but I know so many autistic people

ဒါပေမဲ့ ဆန်းသစ်တီထွင်တာကို ကြိုက်တဲ့

who love being creative.

အထီးကျန် စိတ်ဝေနာရှင် တော်တော်များများကို သိတယ်။

But that is a stereotype,

ဒါပေမဲ့ ဒါက သမားရိုးကျပုံစံတစ်ခုဖြစ်ပြီး

and the stereotypes of things

အကြောင်းအရာတွေရဲ့ သမားရိုးကျပုံစံဟာ

are often, if not always, wrong.

အမြဲမဟုတ်တောင် မကြာခဏတော့ မှားပါတယ်။

For instance, a lot of people

ဥပမာ လူအတော်များများက

think autism and think "Rain Man" immediately.

အထီးကျန် စိတ်ဝေဒနာကို "Rain Man"လို့ ချက်ချင်း တွေးမိကြတယ်။

That's the common belief,

လူတိုင်း ထင်မြင်ချက်က

that every single autistic person is Dustin Hoffman,

အထီးကျန် စိတ်ဝေဒနာရှင်တိုင်းဟာ Dustin Hoffman တဲ့။

and that's not true.

ဒါမမှန်ပါဘူး။

But that's not just with autistic people, either.

ဒါပေမဲ့ ဒါက အထီးကျန် စိတ်ဝေဒနာရှင်တွေပဲ မဟုတ်ဘူး၊

I've seen it with LGBTQ people,

LGBTQ လူတွေ၊ အမျိုးသမီးတွေ၊ POC တွေရောပါတာ

with women, with POC people.

ကျွန်မ မြင်ဖူးတယ်။

People are so afraid of variety

လူတွေဟာ သတ်မှတ်ထားတဲ့ တံဆိပ်တစ်ခုနဲ့

that they try to fit everything into a tiny little box

သေတ္တာလေးတစ်ခုထဲကို အရာတိုင်း ကို ထည့်သွင်းဖို့

with really specific labels.

ကြိုးစားကြတာ တစ်မျိုးဖြစ်မှာကို ကြောက်လွန်းတယ်။

This is something that actually

ဒါက လက်တွေ့ဘဝမှာ

happened to me in real life:

ကျွန်မ တကယ်ကို ကြုံခဲ့ရတဲ့ တစ်ခုပါ။

I googled "autistic people are ..."

"အထီးကျန် စိတ်ဝေဒနာရှင်တွေ"လို့ ဂူဂဲလ်မှာ ရိုက်ရှာတော့

and it comes up with suggestions

သင်တို့ ရိုက်တော့မှာနဲ့ဆိုင်တဲ့

as to what you're going to type.

အကြံပေးချက်တွေ ပေါ်လာတယ်။

I googled "autistic people are ..."

"အထီးကျန် စိတ်ဝေဒနာရှင်တွေ" လို့

and the top result was "demons."

ဂူဂဲလ်မှာရှာတော့ ထိပ်ဆုံး ရလဒ်က "မကောင်းဆိုးဝါး"တွေ တဲ့။

That is the first thing that people think

ဒါဟာ အထီးကျန် စိတ်ဝေဒနာကို လူတွေ

when they think autism.

တွေးမိတဲ့အခါ ပထမဆုံး တွေးမိတာပါ။

They know.

သူတို့ သိတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

One of the things I can do because I'm autistic —

အထီးကျန် စိတ်ဝေဒနာရှင်ဖြစ်လို့ ကျွန်မလုပ်နိုင်တာတစ်ခုက

it's an ability rather than a disability —

ဒါဟာ မစွမ်းတာထက် စွမ်းတာဖြစ်ပြီး

is I've got a very, very vivid imagination.

သိပ်ကို ရှင်းလင်းတဲ့ စိတ်ကူးရှိတာပါ။

Let me explain it to you a bit.

ဒါကို နည်းနည်း ရှင်းပြပါရစေ။

It's like I'm walking in two worlds most of the time.

အများစုမှာ ကမ္ဘာနှစ်ခုထဲ လမ်းလျှောက်နေသလိုပါ။

There's the real world, the world that we all share,

လက်တွေ့ကမ္ဘာရှိတယ်၊ ကျွန်မတို့အားလုံး မျှဝေတဲ့

and there's the world in my mind,

ကမ္ဘာနဲ့ စိတ်အတွေးထဲက ကမ္ဘာပါ။

and the world in my mind is often so much more real

စိတ်အတွေးထဲက ကမ္ဘာက တစ်ခါတစ်လေ လက်တွေ့ကမ္ဘာထက်

than the real world.

ပိုပြီး လက်တွေ့ကျတယ်။

Like, it's very easy for me to let my mind loose

ဆိုပါစို့၊ ကိုယ့်စိတ်ကို လွတ်ပေးဖို့ ကျွန်မအတွက် အရမ်းလွယ်ပါတယ်၊

because I don't try and fit myself into a tiny little box.

အကြောင်းက သေတ္တာလေးထဲ ကိုယ့်ကို သွင်းဖို့ မကြိုးစားလို့ပါ။

That's one of the best things about being autistic.

အထီးကျန် စိတ်ဝေဒနာဖြစ်တာရဲ့ အကောင်းဆုံး တစ်ခုပါ။

You don't have the urge to do that.

ဒါလုပ်ဖို့ တိုက်တွန်းဖို့မလိုဘူး။

You find what you want to do,

ကိုယ်လုပ်ချင်တာကို ကိုယ်တွေ့တယ်။

you find a way to do it, and you get on with it.

ဒါလုပ်ဖို့ နည်းလမ်းတစ်ခုတွေ့ပြီး အဆင်ပြေတာပါ။

If I was trying to fit myself into a box,

ကိုယ့်ကိုယ်ကို သေတ္တာထဲ ကြိုးစား သွင်းနေရင်

I wouldn't be here, I wouldn't have achieved

ကျွန်မ ဒီမှာ ရှိမှာမဟုတ်ဘူး၊ ကျွန်မ အခု

half the things that I have now.

လုပ်ထားတာရဲ့ တစ်ဝက်ကို ပြီးမြောက်မှာ မဟုတ်ဘူး။

There are problems, though.

ဒါပေမဲ့ ပြဿနာတွေ ရှိပါတယ်။

There are problems with being autistic,

အထီးကျန် စိတ်ဝေဒနာဖြစ်တာရဲ့ ပြဿနာတွေရှိပြီး

and there are problems with having too much imagination.

စိတ်ကူးတွေ များလွန်းတာနဲ့ ပြဿနာတွေရှိပါတယ်။

School can be a problem in general,

ယေဘုယျအနေနဲ့ ကျောင်းက ပြဿနာဖြစ်နိုင်တယ်၊

but having also to explain to a teacher

ဒါပေမဲ့ နေ့တဓူဝ သင်ခန်းစာက

on a daily basis

မတွေးတတ်အောင်

that their lesson is inexplicably dull

ပျင်းစရာကောင်းတာကို ဆရာကို ရှင်းပြရခြင်းနဲ့

and you are secretly taking refuge

ကိုယ်က သင်ခန်းစာမှာမရှိပဲ

in a world inside your head in which you are not in that lesson,

ခေါင်းအတွင်းက ကမ္ဘာထဲမှာ တိတ်တဆိတ် ခိုလှုံနေတာဟာ

that adds to your list of problems.

ပြဿနာစာရင်းကို ထပ်ပေါင်းတာပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Also, when my imagination takes hold,

နောက်ပြီး ကိုယ့်စိတ်ကူးက ဖမ်ယူထားတော့

my body takes on a life of its own.

ခန္ဓာက ၎င်းကိုယ်ပိုင် ဘဝကိုယူတယ်။

When something very exciting happens in my inner world,

ကိုယ်တွင်း ကမ္ဘာမှာ အရမ်းစိတ် လှုပ်ရှားစရာ တစ်ခုခုဖြစ်တဲ့အခါ

I've just got to run.

ပြေးလိုက်ရတယ်၊

I've got to rock backwards and forwards,

ရှေ့နောက် လှုပ်ယမ်းရတယ်၊

or sometimes scream.

ဒါမှမဟုတ် တစ်ခါတစ်လေ အော်ဟစ်တယ်။

This gives me so much energy,

ဒါက စွမ်းအင် အများကြီးပေးတယ်။

and I've got to have an outlet for all that energy.

ဒီစွမ်းအင်အားလုံးအတွက် ထွက်ပေါက်တစ်ခု ရှိဖို့လိုတာပေါ့။

But I've done that ever since I was a child,

ဒါပေမဲ့ ဒါကို ကလေးဘဝကတည်းက လုပ်တာပါ၊

ever since I was a tiny little girl.

ပေါက်စန ကောင်မလေး အရွယ်ကတည်းကပါ။

And my parents thought it was cute, so they didn't bring it up,

ကျွန်မ မိဘတွေက ဒါက ချစ်စရာလေး ဆိုပြီး အမှုမထားခဲ့ပေမဲ့

but when I got into school,

ကျွန်မ ကျောင်းတက်တော့

they didn't really agree that it was cute.

ချစ်စရာကောင်းတယ်လို့ သဘောမတူကြဘူး။

It can be that people don't want to be friends

ဖြစ်နိုင်တာက လူတွေဟာ အက္ခရာသင်္ချာ သင်ခန်းစာမှာ

with the girl that starts screaming in an algebra lesson.

ထအော်တဲ့ ကောင်မလေးနဲ့ မိတ်ဆွေ မဖြစ်ချင်တာပါ။

And this doesn't normally happen in this day and age,

ဒါက ဒီနေ့နဲ့ ဒီခေတ်မှာ ပုံမှန်ဖြစ်တာ မဟုတ်ပေမဲ့

but it can be that people don't want to be friends with the autistic girl.

အထီးကျန် စိတ်ဝေဒနာရှင် ကောင်မလေးနဲ့ မိတ်ဆွေမဖြစ်ချင်တာတော့ ဖြစ်နိုင်တယ်။

It can be that people don't want to associate

လူတွေက သာမန်လို့ တံဆိပ်တပ်ထားတဲ့ သေတ္တာထဲ ကိုယ့်ကိုယ်ကို

with anyone who won't or can't fit themselves

မဝင်နိုင်တဲ့ (သို့) မသွင်းနိုင်တဲ့ တစ်ယောက်ယောက်နဲ့

into a box that's labeled normal.

မပေါင်းချင်တာ ဖြစ်နိုင်တယ်။

But that's fine with me,

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မအတွက်တော့ ရပါတယ်။

because it sorts the wheat from the chaff,

အကြောင်းက ဖွဲကြမ်းထဲက ဂျုံစေ့ ရွေးတာဖြစ်ပြီး

and I can find which people are genuine and true

စစ်မှန်တဲ့လူတွေကို ရှာတွေ့နိုင်ကာ

and I can pick these people as my friends.

ဒီလူတွေကို မိတ်ဆွေတွေအဖြစ် ရွေးပေါင်းလို့ ရလို့ပါ။

But if you think about it, what is normal?

ဒါပေမဲ့ ဒါကို တွေးမိရင် ပုံမှန်ဆိုတာ ဘာလဲ။

What does it mean?

ဒါက ဘာကို ဆိုလိုတာလဲ။

Imagine if that was the best compliment you ever received.

ဒါဟာ ရဖူးတဲ့ အကောင်းဆုံး ချီးကျူးမှုလို့ စိတ်ကူးကြည့်ပါ။

"Wow, you are really normal."

"အိုး မင်းဟာ တကယ့် ပုံမှန်ပေါ့။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

But compliments are,

ဒါပေမဲ့ ချီးကျူးမှုတွေကတော့

"you are extraordinary"

"မင်းဟာ ထူးဆန်းတယ်၊"

or "you step outside the box."

"မင်းဟာ သေတ္တာအပြင်ကို ထွက်လိုက်တယ်။"

It's "you're amazing."

ဒါက "မင်းဟာ အံ့သြစရာပေါ့။"

So if people want to be these things,

ဒီတော့ လူတွေ ဒါတွေဖြစ်ချင်ရင်

why are so many people striving to be normal?

ဘာလို့ အတော်များများက ပုံမှန်ဖြစ်ဖို့ အားထုတ်နေတာလဲ။

Why are people pouring their brilliant individual light into a mold?

ဘာလို့ လူတွေဟာ ကိုယ့်ရဲ့ တောက်ပတဲ့ ကိုယ် ပိုင် အလင်းကို ပုံစံခွက်ထဲ လောင်းချနေတာလဲ။

People are so afraid of variety that they try and force everyone,

လူတွေဟာ ပုံစံများမှုကို ကြောက်လွန်းလို့ လူတိုင်းကို ကြိုးစားပြီး အတင်းခိုင်းတယ်။

even people who don't want to or can't, to become normal.

ပုံမှန်ဖြစ်လာဖို့ မလုပ်ချင်၊ မလုပ်နိုင်သူတွေကိုတောင်ပါ။

There are camps for LGBTQ people

LGBTQ တွေ၊ (သို့) အထီးကျန် စိတ်ဝေဒနာရှင်တွေအတွက်

or autistic people to try and make them this "normal,"

သူတို့ကို ပုံမှန် ကြိုးစား၊ လုပ်ခိုင်းဖို့ စခန်းတွေရှိတယ်။

and that's terrifying that people would do that in this day and age.

ဒီနေ့၊ ဒီခေတ်မှာ ဒါကို လူတွေ လုပ်ကြတာက လန့်စရာကြီးပါ။

All in all, I wouldn't trade my autism and my imagination for the world.

ခြုံလိုက်ရင် ကျွန်မ အထီးကျန် စိတ်ဝေဒနာ နဲ့ စိတ်ကူးကို ကမ္ဘာကြီးနဲ့တောင် မလဲဘူး။

Because I am autistic,

ကျွန်မက အထီးကျန် စိတ်ဝေဒနာဖြစ်လို့

I've presented documentaries to the BBC,

BBC ကို မှတ်တမ်းတင်ဆောင်းပါးတွေ တင်ထားတယ်။

I'm in the midst of writing a book,

စာအုပ်တစ်အုပ် ရေးလက်စပါ၊

I'm doing this — this is fantastic —

ဒါလုပ်နေတာက ဒါက ဆန်းကျယ်တယ်။

and one of the best things that I've achieved,

ကျွန်မ စွမ်းဆောင်ခဲ့တာတွေထဲက အကောင်းဆုံးတစ်ခုက

that I consider to have achieved,

ကျွန်မ စွမ်းဆောင်ပြီးမြောက်ဖို့ စဉ်းစားတာက

is I've found ways of communicating

ကျွန်မ မောင်လေး၊ ညီမလေးနဲ့

with my little brother and sister,

ဆက်သွယ်ခြင်း နည်းလမ်းတွေ တွေ့ထားတာပါ။

who as I've said are nonverbal. They can't speak.

စကားမပြောနိုင်ဘူးလို့ ပြောခဲ့တဲ့သူတွေပါ။ သူတို့ စကားမပြောနိုင်ပါဘူး။

And people would often write off someone who's nonverbal,

မကြာခဏ လူတွေက စကားမပြောနိုင် သူကို အရေးမထားတတ်ပေမဲ့

but that's silly, because my little brother and sister

ဒါက ရူးမိုက်တာပါ၊ အကြောင်းက ကျွန်မရဲ့ မောင်လေးနဲ့ ညီမလေးဟာ

are the best siblings that you could ever hope for.

မျှော်လင့်နိုင်သလောက်တော့ အကောင်းဆုံး မောင်နှမတွေပါ။

They're just the best, and I love them so much

အကေင်းဆုံးတွေပါပဲ၊ သူတို့ကို အရမ်းချစ်ပြီး

and I care about them more than anything else.

အခြားအရာတွေထက် သူတို့ကို ကျွန်မ ပိုဂရုပိုစိုက်ပါတယ်။

I'm going to leave you with one question:

သင်တို့ကို မေးခွန်းတစ်ခု ချန်ထားခဲ့ပါ့မယ်။

If we can't get inside the person's minds,

လူတစ်ဦးရဲ့ စိတ်တွေထဲ မဝင်နိုင်ရင် သူတို့ဟာ

no matter if they're autistic or not,

အထီးကျန် စိတ်ဝေဒနာ ဖြစ်ဖြစ်၊ မဖြစ်ဖြစ်

instead of punishing anything that strays from normal,

သာမန်ကနေ ကွဲနေတဲ့ တစ်ခုခုကို အပြစ်ပေးမယ့်အစား

why not celebrate uniqueness

တစ်ဦးဦးက သူတို့ရဲ့ စိတ်ကူးကို

and cheer every time someone unleashes their imagination?

ပွင့်အန်တဲ့အခါတိုင်း ဘာဖြစ်လို့ ထူးခြားမှု ကိုဂုဏ်ပြုပြီး အားမပေးကြတာလဲရှင်။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)