How autism freed me to be myself | Rosie King

Rosie King: Tự kỉ để tôi được là chính mình

Translator: Vi Phan Reviewer: Nhu PHAM

I haven't told many people this,

Tôi chưa từng nói với nhiều người về điều này

but in my head, I've got

nhưng trong đầu mình,

thousands of secret worlds all going on

tôi có hàng ngàn thế giới bí mật đang diễn ra cùng 1 lúc.

all at the same time.

I am also autistic.

Tôi còn bị tự kỉ nữa.

People tend to diagnose autism

Người ta có khuynh hướng chẩn đoán bệnh tự kỉ

with really specific check-box descriptions,

bằng bảng mô tả và đánh dấu vào ô có sẵn

but in reality, it's a whole variation as to what we're like.

nhưng trong thực tế, điều đó biến đổi tùy theo mỗi người

For instance, my little brother,

Ví dụ, em trai tôi,

he's very severely autistic.

nó bị tự kỉ nặng.

He's nonverbal. He can't talk at all.

Nó không nói. Không thể nói gì.

But I love to talk.

Nhưng tôi lại thích nói.

People often associate autism

Mọi người thường đánh đồng tự kỉ

with liking maths and science and nothing else,

với việc thích toán và khoa học và không gì cả,

but I know so many autistic people

nhưng tôi biết nhiều người tự kỉ rất thích sáng tạo.

who love being creative.

But that is a stereotype,

Nhưng đó là sự rập khuôn,

and the stereotypes of things

và mọi sự rập khuôn,

are often, if not always, wrong.

nếu không phải luôn luôn thì thường là sai.

For instance, a lot of people

Ví dụ, nhiều người

think autism and think "Rain Man" immediately.

nghĩ về tự kỉ sẽ nghĩ đến phim "Rain Man" ngay lập tức.

That's the common belief,

Đó là niềm tin phổ biến,

that every single autistic person is Dustin Hoffman,

rằng mỗi người bị tự kỉ đều là diễn viên Dustin Hoffman,

and that's not true.

và điều đó không đúng.

But that's not just with autistic people, either.

Không chỉ với người bị tự kỉ,

tôi thấy điều đó cũng xảy đến với cộng đồng LGBT,

I've seen it with LGBTQ people,

with women, with POC people.

với phụ nữ, với người da màu.

People are so afraid of variety

Mọi người rất sợ sự đa dạng

that they try to fit everything into a tiny little box

đến nỗi họ cố gắng đưa mọi thứ vào trong chiếc hộp nhỏ

with really specific labels.

và gắn cho nó 1 cái mác thật cụ thể.

This is something that actually

Điều này thực sự

happened to me in real life:

đã diễn ra với tôi trong thực tế:

I googled "autistic people are ..."

Tôi tra google "người tự kỉ là..."

and it comes up with suggestions

và xuất hiện các đề xuất

as to what you're going to type.

cho những gì bạn sắp gõ.

I googled "autistic people are ..."

Tôi tra google "người tự kỉ là..."

and the top result was "demons."

và kết quả trên cùng là "ma quỷ".

That is the first thing that people think

Đó là điều đầu tiên người ta nghĩ đến

when they think autism.

khi nói về bệnh tự kỉ.

They know.

Họ biết.

(Laughter)

(Cười)

One of the things I can do because I'm autistic —

Một trong những điều tôi có thể làm nhờ vào chứng tự kỉ-

it's an ability rather than a disability —

đó là khả năng chứ không phải sự tàn tật-

is I've got a very, very vivid imagination.

là tôi có trí tưởng tượng vô cùng sinh động

Để tôi giải thích một chút.

Let me explain it to you a bit.

It's like I'm walking in two worlds most of the time.

Giống như là đi trong 2 thế giới

There's the real world, the world that we all share,

Thế giới thực mà chúng ta đang ở đây,

and there's the world in my mind,

và một thế giới khác trong đầu tôi,

and the world in my mind is often so much more real

và thế giới trong đầu tôi thường thực hơn

than the real world.

thế giới mà chúng ta đang sống.

Like, it's very easy for me to let my mind loose

Rất dễ khiến đầu óc tôi trở nên mơ hồ

because I don't try and fit myself into a tiny little box.

bởi vì tôi không cố đưa mình vào 1 chiếc hộp nhỏ.

That's one of the best things about being autistic.

Đó là một trong những điều về tự kỉ.

You don't have the urge to do that.

Bạn không phải vội vàng làm điều đó.

You find what you want to do,

Bạn tìm kiếm điều bạn muốn làm,

you find a way to do it, and you get on with it.

bạn tìm cách làm và hòa hợp với nó.

If I was trying to fit myself into a box,

Nếu cố gắng đưa mình vào khuôn khổ,

I wouldn't be here, I wouldn't have achieved

tôi sẽ không ở đây, hẳn sẽ không có được

half the things that I have now.

một nửa những điều mà tôi đang có.

There are problems, though.

Mặc dù có nhiều vấn đề.

There are problems with being autistic,

Có nhiều vấn đề với việc bị tự kỉ,

and there are problems with having too much imagination.

và với việc có quá nhiều sự tưởng tượng.

Trường học, nhìn chung, có thể là một vấn đề,

School can be a problem in general,

but having also to explain to a teacher

nhưng cũng phải giải thích với giáo viên, hằng ngày

on a daily basis

that their lesson is inexplicably dull

rằng bài học của họ thật buồn tẻ một cách khó mà giải thích

and you are secretly taking refuge

và việc bạn lẳng lặng rúc vào

in a world inside your head in which you are not in that lesson,

trong thế giới bên trong đầu để không phải nghe giảng

that adds to your list of problems.

bổ sung vào danh sách các rắc rối.

(Laughter)

(Cười)

Also, when my imagination takes hold,

Tương tự, khi trí tưởng tượng của tôi chiếm lĩnh,

my body takes on a life of its own.

thân thể tôi sống cuộc sống của chính nó.

When something very exciting happens in my inner world,

Khi điều gì đó thú vị diễn ra trong thế giới bên trong,

I've just got to run.

tôi phải chạy.

I've got to rock backwards and forwards,

Tôi phải vận động liên tục tiến và lùi, hoặc đôi khi hét lên.

or sometimes scream.

This gives me so much energy,

Điều này cho tôi quá nhiều năng lượng,

and I've got to have an outlet for all that energy.

và tôi phải có lối ra cho nguồn năng lượng này.

But I've done that ever since I was a child,

Tôi vẫn làm điều đó khi còn là một đứa trẻ,

ever since I was a tiny little girl.

từ khi còn là một cô nhóc tí xíu,

And my parents thought it was cute, so they didn't bring it up,

cha mẹ tôi nghĩ điều đó thật đáng yêu, nêu không để ý nhiều

but when I got into school,

nhưng khi tới tuổi đi học,

they didn't really agree that it was cute.

mọi người lại không cho đó là đáng yêu.

It can be that people don't want to be friends

Có thể, mọi người không muốn làm bạn

with the girl that starts screaming in an algebra lesson.

với con bé hay hét trong giờ học đại số.

And this doesn't normally happen in this day and age,

Điều này không thường diễn ra hiện nay, ở độ tuổi này,

but it can be that people don't want to be friends with the autistic girl.

và có thể người ta không muốn làm bạn với con bé bị tự kỉ.

It can be that people don't want to associate

Có thể người ta không muốn liên quan

with anyone who won't or can't fit themselves

đến bất cứ ai không thể tự điều chỉnh

into a box that's labeled normal.

trong khuôn khổ được "dán mác" bình thường.

But that's fine with me,

Nhưng điều đó không sao với tôi cả,

because it sorts the wheat from the chaff,

bởi vì nó giống như loại bỏ bột mì từ tro trấu,

and I can find which people are genuine and true

tôi có thể tìm ra người chân thật và thật lòng

and I can pick these people as my friends.

và chọn họ làm bạn.

But if you think about it, what is normal?

Khi nghĩ về điều đó, điều gì là bình thường?

What does it mean?

Điều đó có nghĩa gì?

Imagine if that was the best compliment you ever received.

Hãy tưởng tượng đó là lời khen hay nhất bạn từng nhận được.

"Wow, you are really normal."

"Wow, bạn thật sự bình thường."

(Laughter)

(Cười)

But compliments are,

Nhưng lời khen là

"you are extraordinary"

"Bạn thật phi thường." hay "Bạn đột phá"

or "you step outside the box."

It's "you're amazing."

"Bạn thật tuyệt vời."

So if people want to be these things,

Nếu người ta muốn những điều này.

why are so many people striving to be normal?

tại sao nhiều người lại cố gắng trở nên bình thường?

Why are people pouring their brilliant individual light into a mold?

Tại sao lại đổ ánh sáng rực rỡ của riêng mình vào 1 cái khuôn?

People are so afraid of variety that they try and force everyone,

Người ta sợ sự đa dạng đến nỗi họ cố và ép mọi người,

even people who don't want to or can't, to become normal.

ngay cả người không muốn hoặc không thể trở thành người bình thường

There are camps for LGBTQ people

Có nhiều hội trại dành cho người LGBT

or autistic people to try and make them this "normal,"

hoặc người tự kỉ để cố gắng và giúp họ "bình thường",

and that's terrifying that people would do that in this day and age.

và thật đáng sợ là mọi người vẫn làm điều đó trong thời buổi này.

All in all, I wouldn't trade my autism and my imagination for the world.

Tóm lại, tôi sẽ không đổi bệnh tự kỉ và trí tưởng tưởng của mình cho thế giới

Because I am autistic,

Bởi vì tôi tự kỉ,

I've presented documentaries to the BBC,

tôi vừa giới thiệu tư liệu cho BBC,

I'm in the midst of writing a book,

tôi đang viết một cuốn sách,

I'm doing this — this is fantastic —

tôi đang viết - điều này thật tuyệt vời

and one of the best things that I've achieved,

và một trong những điều tốt nhất mà tôi đạt được,

that I consider to have achieved,

mà tôi xem là thành tựu,

is I've found ways of communicating

là tìm ra cách giao tiếp

with my little brother and sister,

với em trai và em gái của tôi,

who as I've said are nonverbal. They can't speak.

người mà tôi nói là phi ngôn ngữ. Hai đứa đều không nói được.

And people would often write off someone who's nonverbal,

Mọi người thường viết về ai đó không nói được,

but that's silly, because my little brother and sister

nhưng điều đó thật ngu ngốc, vì 2 đứa em của tôi

are the best siblings that you could ever hope for.

là 2 đứa em tốt nhất mà bạn có thể có.

They're just the best, and I love them so much

Chúng là điều tuyệt vời nhất, tôi yêu 2 đứa rất nhiều

and I care about them more than anything else.

và tôi quan tâm đến chúng nhiều hơn bất kỳ điều gì khác.

I'm going to leave you with one question:

Tôi sắp đưa ra cho bạn một câu hỏi:

If we can't get inside the person's minds,

Nếu chúng ta không thể vào trong đầu của một người,

no matter if they're autistic or not,

dù cho họ có bị tự kỉ hay không,

instead of punishing anything that strays from normal,

thay vì trừng phạt những gì không theo bình thường

why not celebrate uniqueness

tại sao không ăn mừng sự độc nhất vô nhị

and cheer every time someone unleashes their imagination?

và ăn mừng mỗi khi ai đó giải phóng được trí tưởng tượng của mình?

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)