Averting the climate crisis | Al Gore

Translator: Elena Kostovska Reviewer: Marko Marcevski

Thank you so much, Chris.

Ти благодарам многу Крис. И навистина е голема чест

And it's truly a great honor to have the opportunity

да имаш можност да дојдеш на оваа сцена двапати. Крајно сум благодарен.

to come to this stage twice; I'm extremely grateful.

I have been blown away by this conference,

Воодушевен сум од оваа конференција, и сакам да ви се заблагодарам на сите за многуте

and I want to thank all of you for the many nice comments

убави коментари околу тоа што имав да го кажам пред некоја вечер.

about what I had to say the other night.

And I say that sincerely,

И го велам ова искрено, делумно бидејќи -- (лажно плаче) -- потребно ми е ! (смеа)

partly because (Mock sob)

I need that.

(Laughter)

Put yourselves in my position.

Ставете се во мојата кожа!

(Laughter)

I flew on Air Force Two for eight years.

Осум години летав со авионот на потпретседателот на САД.

(Laughter)

Now I have to take off my shoes or boots to get on an airplane!

А сега треба да ги соблечам моите чевли или чизми за да влезам во авион!

(Laughter)

(Смеа) (Аплауз)

(Applause)

I'll tell you one quick story

Ќе ви кажам една кратка приказна за да ви ја илустрирам мојата ситуација.

to illustrate what that's been like for me.

(Laughter)

It's a true story -- every bit of this is true.

Ова е вистинска приказна -- секој дел од неа е вистинит.

Soon after Tipper and I left the -- (Mock sob) White House --

Одкако сопругата Типер и јас ја напуштивме -- (лажен плач) -- Белата Куќа -- (Смеа) --

(Laughter)

we were driving from our home in Nashville to a little farm we have

се возевме од нашиот дом во Нешвил до една мала фарма која ја имаме

50 miles east of Nashville.

50 милји источно од Нешвил --

Driving ourselves.

се возевме самите себеси.

(Laughter)

I know it sounds like a little thing to you, but --

Знам дека ви звучи како мала работа, но -- (Смеа) --

(Laughter)

I looked in the rear-view mirror

Погледнав во ретровизорот и одеднаш ми светна.

and all of a sudden it just hit me.

There was no motorcade back there.

Немаше поворка од коли позади мене.

(Laughter)

You've heard of phantom limb pain?

Сте слушнале за синдромот кога мислите дека ве боли екстремитет којшто ви е всушност ампутиран? (Смеа)

(Laughter)

This was a rented Ford Taurus.

Автомобилот беше изнајмен Форд Таурус. Беше време за вечера,

(Laughter)

It was dinnertime,

and we started looking for a place to eat.

и почнавме да бараме место за да јадеме.

We were on I-40.

Бевме на патот И-40. Стигнаме до излезот 238, кај Лебанон во Тенеси.

We got to Exit 238, Lebanon, Tennessee.

We got off the exit, we found a Shoney's restaurant.

Се исклучивме кај излезот, и почнавме да бараме -- најдовме еден Шоуни ресторан.

Low-cost family restaurant chain, for those of you who don't know it.

За тие од вас што не чуле за Шоуни, тоа е ланец на нискобуџетни семејни ресторани.

We went in and sat down at the booth, and the waitress came over,

Влеговме внатре и седнавме во едно сепаре, и келнерката дојде,

made a big commotion over Tipper.

и се возбуди многу поради Типер (Смеа)

(Laughter)

She took our order, and then went to the couple in the booth next to us,

Ја запиша нашата нарачка, а потоа отиде до двојката што седеше во соседното сепаре,

and she lowered her voice so much,

го намали својот глас толку многу што морав навистина да се напрегам за да ја слушнам.

I had to really strain to hear what she was saying.

And she said "Yes, that's former Vice President Al Gore

И рече "Да, тоа е поранешниот подпретседател Ал Гор и неговата сопруга Типер."

and his wife, Tipper."

And the man said,

И човекот рече "Се има спуштено многу ниско, зар не?" (Смеа)

"He's come down a long way, hasn't he?"

(Laughter)

(Applause)

There's been kind of a series of epiphanies.

Имав своевидна серија на просветлувања.

(Laughter)

The very next day, continuing the totally true story,

Следниот ден, во продолжение на мојата целосно вистинска приказна,

I got on a G-V to fly to Africa to make a speech in Nigeria,

се качив на Г-5 да летам до Африка за да оддржам говор во Нигерија,

in the city of Lagos, on the topic of energy.

во градот Лагос; темата беше енергија.

And I began the speech by telling them the story

И го почнав говорот раскажувајќи им ја приказната за тоа што се случи

of what had just happened the day before in Nashville.

претходниот ден во Нешвил.

And I told it pretty much the same way I've just shared it with you:

Им ја раскажав горе-долу на истиот начин на којшто пред малку ја споделив со вас.

Tipper and I were driving ourselves,

Типер и ја се возевме самите себеси, Шоуни, ланец на нискобуџетни семејни ресторани,

Shoney's, low-cost family restaurant chain,

what the man said -- they laughed.

што кажа оној човек -- тие се смееа.

I gave my speech, then went back out to the airport to fly back home.

Го оддржав мојот говор, потоа се вратив на аеродромот за да го фатам летот за дома.

I fell asleep on the plane

Спиев во авионот, до моментот кога во сред ноќ,

until, during the middle of the night, we landed

on the Azores Islands for refueling.

слетавме на Азорните Острови за да наполниме гориво.

I woke up, they opened the door, I went out to get some fresh air,

Се разбудив, вратата беше отворена, излегов малку на свеж воздух,

and I looked, and there was a man running across the runway.

погледнав наоколу и видов еден човек како трча по пистата.

And he was waving a piece of paper, and he was yelling,

Мавташе со некој лист, и викаше,

"Call Washington! Call Washington!"

"Јавете се во Вашинтон! Јавете се во Вашингтон!"

And I thought to myself, in the middle of the night,

И си помислив, во сред ноќ, на сред Атлантик

in the middle of the Atlantic,

што ли е тоа што може да се случува во Вашингтон?

what in the world could be wrong in Washington?

Тогаш ми текна дека може да се еден куп работи.

Then I remembered it could be a bunch of things.

(Смеа)

(Laughter)

But what it turned out to be,

Но тоа што на крај се дозна е дека мојот персонал беше крајно вознемирен бидејќи

was that my staff was extremely upset

because one of the wire services in Nigeria had already written a story

една новинска агенција во Нигерија веќе имала напишано сторија за мојот говор.

about my speech,

and it had already been printed in cities

И веќе се испечатила во градови ширум САД

all across the United States of America.

It was printed in Monterey, I checked.

-- беше испечатена во Монтереј, проверив. И сторијата почнуваше,

(Laughter)

And the story began,

"Former Vice President Al Gore announced in Nigeria yesterday," quote:

"Поранешниот потпретседател Ал Гор изјави вчера во Нигерија,

'Мојата сопруга Типер и јас отворивме нискобуџетен семеен ресторан наречен Шоуни,

'My wife Tipper and I have opened a low-cost family restaurant'" --

(Laughter)

"'named Shoney's,

and we are running it ourselves.'"

и го управуваме сами.' " (Смеа)

(Laughter)

Before I could get back to U.S. soil,

Пред да имав време да се вратам на Американско копно,

David Letterman and Jay Leno had already started in on --

Дејвид Летерман и Џеј Лено веќе имаа почнато

one of them had me in a big white chef's hat,

-- еден од нив покажа слика од мене со голема бела шефовска капа,

Tipper was saying, "One more burger with fries!"

и Типер како вели, "Уште еден бургер, со помфрит!"

(Laughter)

Three days later,

Три дена подоцна, добив едно убаво, долго, на рака напишано писмо од мојот пријател и партнер

I got a nice, long, handwritten letter

from my friend and partner and colleague Bill Clinton, saying,

и колега Бил Клинтон во коe што се велеше, "Честитки за новиот ресторан, Ал!"

"Congratulations on the new restaurant, Al!"

(Laughter)

(Смеа)

We like to celebrate each other's successes in life.

Сакаме да си ги славиме успесите во нашите животи.

(Laughter)

I was going to talk about information ecology.

Планирав да зборувам за информациска екологија.

But I was thinking that,

Но мислев, бидејќи планирам да создадам доживотна навика да се враќам на ТЕД,

since I plan to make a lifelong habit of coming back to TED,

that maybe I could talk about that another time.

можеби ќе зборувам за тоа некој друг пат (Аплауз)

(Applause)

Chris Anderson: It's a deal!

Крис Андерсон: Договорено!

(Applause)

Al Gore: I want to focus on what many of you have said

Ал Гор: Сакам да се фокусирам на оние работи за кои многумина од вас побараа да ги објаснам подетално.

you would like me to elaborate on:

What can you do about the climate crisis?

Што можете да направите за климатската криза? Сакам да почнам со --

I want to start with a couple of --

I'm going to show some new images,

Ќе ви покажам некои нови слики, и ќе рекапитулирам само четири-пет.

and I'm going to recapitulate just four or five.

Now, the slide show.

Сега, презентацијата на слајдови. Ја ажурирам презентацијата секој пат.

I update the slide show every time I give it.

I add new images,

Додавам нови слики бидејќи учам нешто ново секој пат кога ја покажувам.

because I learn more about it every time I give it.

It's like beach-combing, you know?

Тоа е како пречешлување на плажата, знаете? Секој пат кога плимата ќе надојде и потоа ќе си отиде,

Every time the tide comes in and out, you find some more shells.

наоѓата уште по некоја школка.

Just in the last two days, we got the new temperature records in January.

Во последните два дена, ги имавме новите рекордни температури за Јануари.

This is just for the United States of America.

Ова е само за САД. Историски, просекот за

Historical average for Januarys is 31 degrees;

last month was 39.5 degrees.

Јануари е 0 степени целзиусови. Минатиот месец беше 4 степени.

Now, I know that you wanted some more bad news about the environment --

Знам дека сакавте уште повеќе лоши вести за животната средина

I'm kidding.

-- се шегувам -- но ова се слајдовите каде што резимирам,

But these are the recapitulation slides,

and then I'm going to go into new material about what you can do.

а потоа ќе навлезам во новиот материјал околу тоа што вие можете да направите.

But I wanted to elaborate on a couple of these.

Но сакав да образложам некои од овие.

First of all, this is where we're projected to go

Најпрво, ова е каде планираме да стигнеме со придонесот на САД кон глобалното затоплување,

with the U.S. contribution to global warming,

under business as usual.

во вообичаени услови. Ефикасност во крајното користење на струјата и користењето на целата енергија

Efficiency in end-use electricity and end-use of all energy

is the low-hanging fruit.

е лесно дофатливо. Ефикасност и конзервација.

Efficiency and conservation -- it's not a cost; it's a profit.

не е трошок, туку е профит. Знакот е погрешен.

The sign is wrong.

It's not negative; it's positive.

Не е негативно, туку е позитивно. Овие инвестиции се самоисплатливи.

These are investments that pay for themselves.

But they are also very effective in deflecting our path.

Но исто така тие се многу ефективни во скршнувањето од нашиот пат.

Cars and trucks -- I talked about that in the slideshow,

Автомобили и камиони - зборував за тоа во презентацијата,

but I want you to put it in perspective.

но сакам да го ставите во перспектива.

It's an easy, visible target of concern --

Тоа е лесна, видлива цел на грижа, и треба да биде,

and it should be --

but there is more global warming pollution that comes from buildings

но има повеќе загадување кое придонесува кон глобално затоплување а кое доаѓа од градбите

than from cars and trucks.

а не од автомобилите или камионите.

Cars and trucks are very significant,

Автомобилите и камионите се многу значајни, и ние ги имаме најниските стандарди во светот,

and we have the lowest standards in the world.

And so we should address that. But it's part of the puzzle.

и треба да го направиме нешто во врска со тоа. Но тоа е дел од сложувалката.

Other transportation efficiency is as important as cars and trucks.

Нашата ефикасност во транспортот е исто толку битна колку и самите автомобили и камиони!

Renewables at the current levels of technological efficiency

Обновливите ресурси со моменталното ниво на технолошка ефикасност

can make this much difference.

можат да направат толку разлика, и со тоа што Винод и Џон Доер, и други,

And with what Vinod, and John Doerr and others, many of you here --

многу од вас тука -- многу луѓе директно инволвирани во ова

there are a lot of people directly involved in this --

this wedge is going to grow much more rapidly

--овој дел ќе расте многу побрзо од моменталните проекции.

than the current projection shows it.

Carbon Capture and Sequestration -- that's what CCS stands for --

Собирањето и изолирањето на јаглерод диоксидот -- на скратено CCS

is likely to become the killer app that will enable us

-- најверојатно ќе стане новата најбарана апликација

што ќе ни овозможи да продолжиме да ги користиме фосилните горива на начин којшто е безбеден.

to continue to use fossil fuels in a way that is safe.

Not quite there yet.

Сеуште не сме таму.

OK. Now, what can you do?

Во ред. Сега, што можете вие да направите? Намалете ги загубите во вашиот дом.

Reduce emissions in your home.

Most of these expenditures are also profitable.

Многу од овие трошоци се исто така профитабилни.

Insulation, better design.

Инсулација, подобар дизајн, купување на 'зелена' енергија кога имате можност за тоа.

Buy green electricity where you can.

I mentioned automobiles -- buy a hybrid.

Ги споменав автомобилите -- купете хибридно возило.

Use light rail.

Figure out some of the other options that are much better.

Пронајдете други опции што се подобри. Многу е битно.

It's important.

Be a green consumer.

Бидете 'зелени' потрошувачи. Имате избор со се што купувате,

You have choices with everything you buy,

between things that have a harsh effect,

помеѓу работи коишто имаат груб ефект или многу помалку

or a much less harsh effect on the global climate crisis.

груб ефект на глобалната климатска криза.

Consider this:

Размислете околу ова. Донесете одлука да живеете јаглерод-неутрален живот.

Make a decision to live a carbon-neutral life.

Those of you who are good at branding,

Оние од вас коишто се добри во брендирање,

I'd love to get your advice and help

би сакал ваш совет и помош околу тоа

on how to say this in a way that connects with the most people.

како да го наречеме ова нешто (климатската криза) на начин што ќе значи нешто за повеќето од луѓето.

It is easier than you think.

Полесно е отколку што мислите. Навистина е.

It really is.

A lot of us in here have made that decision,

Многу од нас тука ја имаат веќе донесено таа одлука и е навистина доста лесно.

and it is really pretty easy.

It means reduce your carbon dioxide emissions

намалете ги зрачењата на јаглерод диоксид со целиот спектар на одлуки што ги носите

with the full range of choices that you make,

and then purchase or acquire offsets

и потоа доплатете или допринесете за остатокот од зрачењата што не сте ги

for the remainder that you have not completely reduced.

комплетно намалиле. А што тоа значи е детално објаснето на www.climatecrisis.net

And what it means is elaborated at climatecrisis.net.

There is a carbon calculator.

Има калкулатор за јаглеродни зрачења. Продукцијата Партиципант ги собра,

Participant Productions convened --

with my active involvement --

со моја активна инволвираност, водечките софтвер креатори во светот

the leading software writers in the world,

on this arcane science of carbon calculation,

за оваа таинствена наука на калкулирање на јаглеродот, да конструираат

to construct a consumer-friendly carbon calculator.

калкулатор за јаглеродни зрачења којшто е лесен за користење.

You can very precisely calculate what your CO2 emissions are,

Можете многу прецизно да пресметате кои се вашите CO2 зрачења,

and then you will be given options to reduce.

и потоа ќе ви бидат дадени опции за тоа како да ги намалите.

And by the time the movie comes out in May,

И до моментот кога ќе се појави филмот во Мај, ова ќе биде ажурирано во 2.0 верзија

this will be updated to 2.0,

and we will have click-through purchases of offsets.

и ќе имате можност со еден клик да купите компензации за вашите зрачења.

Next, consider making your business carbon-neutral.

Понатаму, размислете околу тоа да го направите вашиот бизнис јаглерод-неутрален. Повторно, некои од нас го имаат тоа направено,

Again, some of us have done that,

and it's not as hard as you think.

и не е толку тешко колку што мислите. Интегрирајте климатски решенија во сите ваши иновации,

Integrate climate solutions into all of your innovations,

whether you are from the technology,

без разлика дали се од областа на технологијата, или забавата,

or entertainment, or design and architecture community.

или од дизајнот и архитектурата.

Invest sustainably.

Оддржливо инвестирајте. Маџора го спомена ова.

Majora mentioned this.

Listen, if you have invested money with managers who you compensate

Слушнете, ако имате инвестирано пари со менаџери коишто

ги наградувате на база на годишните перформанси,

on the basis of their annual performance,

don't ever again complain about quarterly report CEO management.

немојте веќе да се жалите за кварталните менаџмент извештаи.

Over time, people do what you pay them to do.

Со тек на време, луѓето го прават тоа за кое што ги плаќате. И ако тие судат колку

And if they judge how much they're going to get paid

ќе бидат платени според капиталот кој што го инвестирале,

on your capital that they've invested,

based on the short-term returns,

на база на краткорочните резултати, ќе добите краткорочни одлуки.

you're going to get short-term decisions.

A lot more to be said about that.

Има уште многу да се каже околу тоа.

Become a catalyst of change.

Станете катализатор на промените. Подучете ги другите, научете за тоа, зборувајте за тоа.

Teach others, learn about it, talk about it.

The movie is a movie version of the slideshow

Филмот ќе излезе -- филмот е филмска верзија на презентацијата

I gave two nights ago, except it's a lot more entertaining.

која што ја презентирав пред две вечери, со тоа што е многу позабавен. И излегува во Мај.

And it comes out in May.

Many of you here have the opportunity to ensure that a lot of people see it.

Многу од вас тука ја имаат можноста да придонесат кон тоа многу луѓе да го видат.

Consider sending somebody to Nashville.

Размислете околу тоа да пратите некого во Нешвил. Направете добар избор.

Pick well.

And I am personally going to train people to give this slideshow --

И јас лично ќе ги обучам луѓето да ја прикажуваат оваа презентација, да ја употребат повторно,

re-purposed, with some of the personal stories obviously replaced

со некои од личните приказни сменети со погенерален пристап,

with a generic approach,

and it's not just the slides, it's what they mean.

и -- не се само слајдовите, туку тоа што тие значат. И како се поврзани еден со друг.

And it's how they link together.

And so I'm going to be conducting a course this summer

И ќе оддржам предавање ова лето

for a group of people that are nominated by different folks

за група на луѓе коишто ќе бидат номинирани од различни луѓе и потоа тие да го оддржат,

to come and then give it en masse,

in communities all across the country,

масовно, во заедници ширум целата држава,

and we're going to update the slideshow for all of them every single week,

и ќе ја ажурираме презентацијата за нив секоја недела

to keep it right on the cutting edge.

за да ја задржиме актуелна.

Working with Larry Lessig, it will be, somewhere in that process,

Во соработка со Лери Лесиг, некаде во тој процес, ќе биде

posted with tools and limited-use copyrights,

објавен со алатки и копирајт за ограничено користење

so that young people can remix it and do it in their own way.

за да можат младите луѓе да го 'ремиксираат' и да го направат свое.

(Applause)

(Аплауз)

Where did anybody get the idea

Од каде ни е воопшто идејата дека треба да се држиме подалеку од политиката?

that you ought to stay arm's length from politics?

Не значи дека ако вие сте Републиканци дека јас се обидувам да ве убедам да

It doesn't mean that if you're a Republican,

that I'm trying to convince you to be a Democrat.

We need Republicans as well.

станете Демократи. Потребни ни се и Републиканци. Овој проблем порано беше сепартиски,

This used to be a bipartisan issue,

and I know that in this group it really is.

и знам дека тука меѓу нас навистина е. Станете политички активни.

Become politically active.

Make our democracy work the way it's supposed to work.

Направете нашата демократија да функционира онака како што треба.

Support the idea of capping carbon dioxide emissions --

Поддржете ја идејата за ограничување на зрачењата на јаглерод диоксидот, загадувањете кое резултира со глобално затоплување,

global warming pollution -- and trading it.

и негово заменување. Еве зошто: се додека САД се надвор од светскиот систем,

Here's why: as long as the United States is out of the world system,

it's not a closed system.

тој систем не е затворен систем.

Once it becomes a closed system, with U.S. participation,

Кога ќе стане затворен систем, со учеството на САД,

then everybody who's on a board of directors --

тогаш секој кој што е на некој управен одбор

how many people here serve on the board of directors

-- колкумина овде се дел од управен одбор во некоја корпорација?

of a corporation?

Once it's a closed system,

Кога ќе биде затворен системот, ќе бидете одговорни пред законот ако не го убедувате вашиот директор

you will have legal liability if you do not urge your CEO

да го извади максималниот можен приход од редуцирањето на зрачењата

to get the maximum income from reducing and trading the carbon emissions

that can be avoided.

што можат да бидат избегнати. Самиот пазар ќе најде начин да го реши овој проблем ако го постигнеме ова.

The market will work to solve this problem --

if we can accomplish this.

Help with the mass persuasion campaign that will start this spring.

Помогнете со масовната кампања која што ќе започне оваа пролет.

We have to change the minds of the American people.

Мораме да го смениме менталитетот на Американците. Бидејќи во овој момент

Because presently, the politicians do not have permission

политичарите немаат дозвола да го прават она што треба да се направи.

to do what needs to be done.

And in our modern country, the role of logic and reason no longer includes

И во нашето модерно општество, улогата на логиката и на разумот веќе не подразбира

mediating between wealth and power the way it once did.

медијација помеѓу богатството и моќта како што беше некогаш.

It's now repetition of short, hot-button, 30-second, 28-second television ads.

Сега е актуелно повторувањето на кратки, 30 секундни, 28 секундни телевизиски рекламни пораки

We have to buy a lot of those ads.

Мораме да купиме многу од тие рекламни пораки.

Let's re-brand global warming, as many of you have suggested.

Ајде да го ребрендираме глобалното затоплување, како што многу од вас препорачаа.

I like "climate crisis" instead of "climate collapse,"

Ми се допаѓа терминот климатска криза повеќе од климатски колапс,

but again, those of you who are good at branding,

но повторно, ви се обраќам на сите кои што сте добри со брендирање, потребна ми е вашата помош околу ова.

I need your help on this.

Somebody said the test we're facing now, a scientist told me,

Некој кажа дека тестот со којшто сме сега соочени, еден научник ми кажа,

is whether the combination of an opposable thumb

е дали комбинацијата на функционални палци на рацете

and a neocortex is a viable combination.

и неокортекс е практична комбинација.

(Laughter)

That's really true.

Тоа е навистина точно. Кажав пред некоја вечер, и пак ќе повторам: ова не е политичко прашање.

I said the other night, and I'll repeat now:

this is not a political issue.

Again, the Republicans here -- this shouldn't be partisan.

Повторно, за сите Републиканци тука, ова не треба да е партиско прашање.

You have more influence than some of us who are Democrats do.

Имате повеќе моќ за влијание од некои од нас Демократите.

This is an opportunity.

Ова е шанса. Не само ова, но поврзано со идеите што се тука,

Not just this, but connected to the ideas that are here,

to bring more coherence to them.

да се доведе повеќе кохерентност до нив.

We are one.

Ние сме едно.

Thank you very much, I appreciate it.

Ви благодарам многу, навистина го ценам.

(Applause)

(Аплауз)