Why people believe weird things | Michael Shermer

Translator: Levan Lashauri Reviewer: Natalie Saginashvili

I'm Michael Shermer, director of the Skeptics Society,

მე მაიკლ შერმერი ვარ, სკეპტიკოსთა საზოგადოების დირექტორი,

publisher of "Skeptic" magazine.

ჟურნალ "სკეპტიკოსის" გამომცემელი.

We investigate claims of the paranormal,

ჩვენ ვიკვლევთ პარანორმალურ,

pseudo-science, fringe groups and cults, and claims of all kinds between,

ფსევდომეცნიერულ, მარგინალური ჯგუფების და კულტების მტკიცებებს.

science and pseudo-science and non-science and junk science,

ყველანაირ განაცხადებს მეცნიერებას და ფსევდომეცნიერებას, არამეცნიერებას,

voodoo science, pathological science, bad science, non-science,

ვუდუ მეცნიერებას, პათოლოგიურ მეცნიერებას, ცუდ მეცნიერებას

and plain old non-sense.

და ჩვეულებრივ სისულელეებს შორის.

And unless you've been on Mars recently,

და თუ თქვენ მარსიდან არ ხართ,

you know there's a lot of that out there.

გეცოდინებათ რამდენი მსგავსი რამ არსებობს გარშემო.

Some people call us debunkers, which is kind of a negative term.

ზოგი ჩვენ ნეგატიური დატვირთვით მამხილებლებს გვეძახის,

But let's face it, there's a lot of bunk.

მაგრამ სიმართლე ვთქვათ, ბევრი სამხილებელი არსებობს.

We are like the bunko squads of the police departments out there --

ჩვენ სისულელეების მამხილებელი პოლიციის რაზმივით ვართ.

well, we're sort of like the Ralph Naders of bad ideas,

ჩვენ ცუდი აზრების რალფ ნეიდერსებივით ვართ.

(Laughter)

(სიცილი)

trying to replace bad ideas with good ideas.

ცუდ აზრებს კარგი აზრებით ვანაცვლებთ.

I'll show you an example of a bad idea.

ცუდი აზრის მაგალითს გაჩვენებთ.

I brought this with me,

ეს თან წამოვიღე.

this was given to us by NBC Dateline to test.

NBC Dateline-მა ტესტისთვის მოგვცა.

It's produced by the Quadro Corporation of West Virginia.

ის დასავლეთ ვირჯინიის კორპორაცია Quadro წარმოებისაა.

It's called the Quadro 2000 Dowser Rod.

მას "Quadro 2000 Dowser Rod" ჰქვია

(Laughter)

(სიცილი)

This was being sold to high-school administrators for $900 apiece.

ის უმაღლესების ადმინისტრატორებს მიჰყიდეს. თითო 900 დოლარად.

It's a piece of plastic with a Radio Shack antenna attached to it.

ეს პლასტმასია, მასზე მიერთებული ანტენით რადიოს მაღაზიიდან.

You could dowse for all sorts of things,

ის სხვადასხვა ნივთების აღმოჩენისთვის შეიძლება გამოვიყენოთ.

but this particular one was built to dowse for marijuana

ეს კონკრეტული, სტუდენტების კარადებში

in students' lockers.

მარიხუანის აღმჩენისთვის შეიქმნა.

(Laughter)

(სიცილი)

So the way it works is you go down the hallway,

ის მუშაობს შემდეგნაირად: მიდიხართ დერეფანში

and you see if it tilts toward a particular locker,

და აკვირდებით იხრება თუ არა ის რომელიმე კარადისკენ

and then you open the locker.

და შემდეგ აღებთ იმ კარადას.

So it looks something like this.

დაახლოებით ასე გამოიყურება.

I'll show you.

გაჩვენებთ.

(Laughter)

(სიცილი)

Well, it has kind of a right-leaning bias.

რაღაც უფრო მარჯვნივ იხრება.

Well, this is science, so we'll do a controlled experiment.

ეს მეცნიერებაა, ამიტომ საკონტროლო ექპერიმენტს ჩავატარებთ.

It'll go this way for sure.

ნამდვილად აქეთ გადაიხრება.

(Laughter)

(სიცილი)

Sir, do you want to empty your pockets, please, sir?

სერ, ამოიტრიალეთ ჯიბეები თუ შეიძლება?

(Laughter)

(სიცილი)

მაშ, კითხვა შემდეგი იყო: შეუძლია თუ არა მას მართლაც მარიხუანის პოვნა კარადებში?

So the question was, can it actually find marijuana in students' lockers?

And the answer is, if you open enough of them, yes.

და პასუხია: თუ საკმარისად ბევრს გააღებთ, დიახ.

(Laughter)

(სიცილი)

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

But in science, we have to keep track of the misses, not just the hits.

მაგრამ მეცნიერებაში, აცილებაც უნდა გავითვალისწინოთ, არა მხოლოდ მორტყმა.

And that's probably the key lesson to my short talk here:

და ეს ალბათ ჩემი მოკლე გამოსვლის მთავარი გაკვეთილია:

This is how psychics work, astrologers, tarot card readers and so on.

ასე მუშაობენ ექსტრასენსები, ასტროლოგები წინასწარმეტყველები ბანქოზე და ა.შ.

People remember the hits and forget the misses.

ხალხს მორტყმები ახსოვთ და ივიწყებენ აცილებას.

In science, we keep the whole database,

მეცნიერებაში ჩვენ მთელს ბაზას ვინახავთ

and look to see if the number of hits somehow stands out

და ვაკვირდებით მორტყმების რიცხვი რამენაირად თუ განსხვავდება,

from the total number you'd expect by chance.

შემთხვევითობით მოსალოდნელი რაოდენობისგან.

In this case, we tested it.

ამ შემთხვევაშიც შევამოწმეთ.

We had two opaque boxes:

გვქონდა ორი გაუმჭვირვალე ყუთი:

one with government-approved THC marijuana, and one with nothing.

ერთი დადასტურებული THC მარიხუანით და მეორე - ცარიელი.

And it got it 50 percent of the time --

და ის 50%-ში პოულობდა მარიხუანას

(Laughter)

(სიცილი)

which is exactly what you'd expect with a coin-flip model.

ზუსტად ასეთი შედეგის მიღება, მონეტის აგდებითაც შეიძლებოდა.

So that's just a fun little example here of the sorts of things we do.

ეს მხოლოდ პატარა, სახალისო მაგალითია იმისა რასაც ვაკეთებთ.

"Skeptic" is the quarterly publication. Each one has a particular theme.

"სკეპტიკოსი" ყოველკვარტალური გამოცემაა. ყოველ მათგანს აქვს გარკვეული თემა

This one is on the future of intelligence.

ეს ინტელექტის მომავალზეა.

Are people getting smarter or dumber?

ადამიანები უფრო ჭკვიანები ხდებიან, თუ სულელები?

I have an opinion of this myself because of the business I'm in,

ჩემი საქმიანობიდან გამომდინარე, ამაზე საკუთარი აზრი გამაჩნია,

but in fact, people, it turns out, are getting smarter.

მაგრამ სინამდვილეში, როგორც აღმოჩნდა ადამიანები ჭკვიანდებიან.

Three IQ points per 10 years, going up.

10 წლის მანძილზე IQ სამი ქულით მაღლა ადის.

Sort of an interesting thing.

საინტერესო ამბავია.

With science, don't think of skepticism as a thing, or science as a thing.

მეცნიერებაში, ნუ აღიქვამთ სკეპტიციზმს როგორც საგანს.

Are science and religion compatible?

თავსებადია მეცნიერება რელიგიასთან?

It's like, are science and plumbing compatible?

ეს იგივეა რაც: თავსებადია მეცნიერება სანტექნიკასთან?

They're just two different things.

ეს ორი სხვადასხვა რამეა.

Science is not a thing. It's a verb.

მეცნიერება არ არის საგანი. ის ზმნაა.

It's a way of thinking about things.

ის რაღაცეებზე ფიქრის მეთოდია.

It's a way of looking for natural explanations for all phenomena.

ის ყველა მოვლენის ბუნებრივი ახსნის ძიების მეთოდია.

I mean, what's more likely:

მაგალითად, რა უფრო სავარაუდოა:

that extraterrestrial intelligences or multi-dimensional beings

რომ არამიწიერმა აგენტებმა, ან მრავალგანზომიელბიანმა არსებებმა,

travel across vast distances of interstellar space

ვარსკვლავთაშორის უზარმაზარი მანძილები გადალახეს,

to leave a crop circle in Farmer Bob's field in Puckerbrush, Kansas

რომ კანზასში ბობის ფერმის მინდორზე წრეები დაეხატათ,

to promote skeptic.com, our web page?

ჩვენი საიტ skeptic.com-ის დერეკლამებისთვის?

Or is it more likely that a reader of "Skeptic" did this with Photoshop?

თუ ის, რომ "სკეპტიკოსის" მკითხველმა ეს ფოტოშოპში გააკეთა?

And in all cases we have to ask --

ნებისმიერ შემთხვევაში უნდა ვიკითხოთ:

(Laughter)

(სიცილი)

What's the more likely explanation?

რომელი უფრო სავარაუდოა?

Before we say something is out of this world,

სანამ რამეს არამიწიერით ავხსნით,

we should first make sure that it's not in this world.

ჯერ უნდა დავრწმუნდეთ, რომ ის მიწიერის ფარგლებში არ მოიძებნება.

What's more likely:

რა უფრო სავარაუდოა:

that Arnold had extraterrestrial help in his run for the governorship,

რომ არნოლდს არამიწიერი დაეხმარა გუბერნატორის არჩევნებზე,

or that the "World Weekly News" makes stuff up?

თუ ის, რომ "World Weekly News"-მა შეთხზა რაღაც.

(Laughter)

(სიცილი)

The same theme is expressed nicely here in this Sidney Harris cartoon.

იგივე აზრია კარგად გამოხატული, სიდნი ჰერისის ამ კარიკატურაში.

For those of you in the back, it says here: "Then a miracle occurs.

ვინც უკან ზის იმათთვის: "შემდეგ სასწაული ხდება.

I think you need to be more explicit here in step two."

მგონი, რომ უფრო ზუსტად უნდა აღწერო მეორე ბიჯი."

This single slide completely dismantles the intelligent design arguments.

ეს ერთი სლაიდი მთლიანად ანადგურებს გონივრული დიზაინის შესახებ მოსაზრებას.

There's nothing more to it than that.

ისიც სულ ესაა.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

You can say a miracle occurs,

თქვენ შეგიძლიათ თქვათ, რომ სასწაული ხდება.

it's just that it doesn't explain anything or offer anything.

უბრალოდ ის არაფერს ხსნის და არაფერს იძლევა.

There's nothing to test.

არაფერია შესამოწმებელი.

It's the end of the conversation for intelligent design creationists.

ეს დუსკუსიის დასასრულია გონივრული დიზაინის კრეაციონისტებისთვის.

And it's true, scientists sometimes throw terms out as linguistic place fillers --

მართალია მეცნიერები, ზოგჯერ ენობრივი დეფიციტის შესავსებად,

სხვადასხვა ტერმინს ისვრიან: ბნელი ენერგია, ან ბნელი მატერია. რაღაც მსგავსი.

dark energy or dark matter, something like that --

until we figure out what it is, we'll call it this.

სანამ გავარკვევთ რა არის, ასე დავუძახებთ.

It's the beginning of the causal chain for science.

ეს ჩვეული მეცნიერული ჯაჭვის დასაწყისია.

For intelligent design creationists, it's the end of the chain.

კრეაციონისტებისთვის, ეს ჯაჭვის ბოლოა.

So again, we can ask this: what's more likely?

ისევ ვიკითხოთ: რა უფრო სავარაუდოა?

Are UFOs alien spaceships, or perceptual cognitive mistakes, or even fakes?

ამო-ები უცხოპლანეტელების ხომალდებია, თუ აღქმის შეცდომაა, ან გაყალბება?

This is a UFO shot from my house in Altadena, California,

ეს ამო-ს ფოტოა, ჩემი კალიფორნიის სახლიდან გადაღებული

looking down over Pasadena.

პასადენის მხარეს.

And if it looks a lot like a Buick hubcap, it's because it is.

და თუ ის ბიუიკის საბურავის დისკს მიამსგავსეთ, ეს სწორედ ის არის.

You don't even need Photoshop or high-tech equipment,

ფოტოშოპი, ან სხვა ტექნიკური საშუალებაც კი არ არის საჭირო,

you don't need computers.

უკომპიუტეროდ.

This was shot with a throwaway Kodak Instamatic camera.

ფოტო გადაღებულია კოდაკის ერთჯერადი კამერით.

You just have somebody off on the side with a hubcap ready to go.

მხოლოდ ვინმე გჭირდებათ დისკით ხელში მზად.

Camera's ready -- that's it.

კამერა მზად არის - ესეც ასე.

(Laughter)

(სიცილი)

So, although it's possible that most of these things are fake

თუმცა შესაძლებელია, რომ უმეტესობა მათგანი არის გაყალბებული, ილუზია და ა.შ.

or illusions or so on, and that some of them are real,

და ზოგი მათგანი კი რეალური,

it's more likely that all of them are fake, like the crop circles.

უფრო სავარაუდოა, რომ ყველა მათგანი სიყალბეა, როგორც წრეები მინდორში.

On a more serious note, in all of science we're looking for a balance

სერიოზულად რომ ვილაპარაკოთ, მეცნიერებაში ვეძებთ ბალანსს,

between data and theory.

მონაცემებსა და თეორიას შორის.

In the case of Galileo, he had two problems

გალილეოს შემთხვევაში, როცა ტელესკოპი სატურნისკენ მიმართა,

when he turned his telescope to Saturn.

მას ორი პრობლემა ჰქონდა.

First of all, there was no theory of planetary rings.

პირველ რიგში, არ არსებობდა პლანეტარული რგოლების თეორია.

Second of all, his data was grainy and fuzzy,

მეორე, მისი მონაცემები იყო უხარისხო და ბუნდოვანი.

and he couldn't quite make out what he was looking at.

ამიტომ ვერ გაარჩია რას უყურებდა.

So he wrote that he had seen --

ამიტომ მან დაწერა შემდეგი რამ:

"I have observed that the furthest planet has three bodies."

"მე ვნახე, რომ უშორეს პლანეტას სამი სხეული გააჩნია"

And this is what he ended up concluding that he saw.

ეს იყო ის დასკვნა რაც მან დანახულიდან გამოიტანა.

So without a theory of planetary rings and with only grainy data,

ამიტომ პლანეტარული რგოლების გარეშე და უხარისხო მონაცემებით,

you can't have a good theory.

კარგ თეორიას ვერ მიიღებთ.

It wasn't solved until 1655.

ეს პრობლემა 1655-მდე ვერ გადაწყდა.

This is Christiaan Huygens's book that catalogs all the mistakes

ეს კრიტსიან ჰიუგენსის წიგნია, რომელიც ყველა იმ შეცდომას აღრიცხავს,

people made trying to figure out what was going on with Saturn.

რომელიც ადამიანებმა დაუშვეს სატურნის მდგომარეობის გარკვევისას.

It wasn't till Huygens had two things:

მხოლოდ მას შემდეგ, რაც ჰიუგენსს ჰქონდა ორი რამ:

He had a good theory of planetary rings and how the solar system operated,

პლანეტარული რგოლების კარგი თეორია, მზის სისტემის მუშაობისთან ერთად

and he had better telescopic, more fine-grain data

და უკეთესი ტელესკოპი, უფრო ხარისხიანი მონაცემებისთვის,

in which he could figure out that as the Earth is going around faster --

მან გაარკვია, რომ რადგან დედამიწა,

according to Kepler's Laws -- than Saturn, then we catch up with it.

კეპლერის კანონების თანახმად, სატურნზე უფრო სწრაფად მოძრაობს,

And we see the angles of the rings at different angles, there.

ჩვენ მას ვეწევით და ვხედავთ მისი რგოლის კუთხეებს სხვადასხვა კუთხით.

And that, in fact, turns out to be true.

საბოლოო ჯამში, ეს დადასტურდა.

The problem with having a theory is that it may be loaded with cognitive biases.

თეორიის პრობლემა არის ის, რომ ის შეიძლება მიკერძოებული იყოს.

So one of the problems of explaining why people believe weird things

ადამიანების უცნაური რწმენების ახსნის ერთ-ერთი პრობლემა

is that we have things, on a simple level,

არის ის რომ ჩვენ გვაქვს... მარტივ დონეზე

and then I'll go to more serious ones.

და შემდეგ გადავალ უფრო რთულებზე.

Like, we have a tendency to see faces.

მაგალითად ჩვენ გვაქვს მიდრეკილება გავარჩიოთ სახეები.

This is the face on Mars.

ეს სახეა მარსზე.

In 1976, where there was a whole movement to get NASA to photograph that area

1976-ში მთელი მოძრაობა იყო იმისთვის, რომ NASA-ს ამ ადგილის ფოტო გადაეღო,

because people thought this was monumental architecture made by Martians.

რადგან ხალხს ეს მარსიანელების მიერ აგებული ქანდაკება ეგონათ.

Here's the close-up of it from 2001.

ეს არის მისი ახლო ხედი 2001-ში.

If you squint, you can still see the face.

თვალებს თუ მოჭუტავთ კვლავ სახეს დაინახავთ.

And when you're squinting,

როცა ჭუტავთ,

you're turning that from fine-grain to coarse-grain,

მას მაღალგარჩევადიდან დაბალგარჩევად ფოტოდ აქცევთ,

so you're reducing the quality of your data.

ანუ მონაცემის ხარისხს ამცირებთ.

And if I didn't tell you what to look for, you'd still see the face,

და რომც არ მეთქვა რა არის სურათზე, მაინც სახეს დაინახავდით,

რადგან ჩვენ ევოლუციურად ჩამოვყალიბდით, რომ სახეები გავარჩიოთ.

because we're programmed by evolution to see faces.

Faces are important for us socially.

სახეები ჩვენთვის სოციალურად მნიშვნელოვანია.

And of course, happy faces, faces of all kinds are easy to see.

რა თქმა უნდა, ბედნიერი სახის, ყველანაირი სახის გარჩევა ადვილია.

You see the happy face on Mars, there.

თქვენ აქ მარსზე ბედნიერ სახეს ხედავთ.

(Laughter)

(სიცილი)

If astronomers were frogs, perhaps they'd see Kermit the Frog.

ასტრონომები ბაყაყები რომ ყოფილიყვნენ. ალბათ ბაყაყ კერმიტს დაინახავდნენ

Do you see him there? Little froggy legs.

ხედავთ? ბაყაყის პატარა ფეხები.

Or if geologists were elephants?

ან გეოლოგები სპილოები რომ ყოფილიყვნენ?

Religious iconography.

რელიგიური იკონოგრაფია..

(Laughter)

(სიცილი)

Discovered by a Tennessee baker in 1996.

რომელიც 1996-ში ტენესელმა მცხობელმა აღმოაჩინა.

He charged five bucks a head to come see the nun bun

5 დოლარად ყოველ მსურველს მონაზონ-ბულკს აჩვენებდა.

till he got a cease-and-desist from Mother Teresa's lawyer.

სანამ დედა ტერეზას ადვოკატისგან, ამის შეწყვეტის მოთხოვნა არ მიიღო.

Here's Our Lady of Guadalupe and Our Lady of Watsonville, just down the street,

ეს კი გვადელუპეს ღვთისმშობლის ხატი და უოტსონვილის ამავე ქუჩის ბოლოდან.

or is it up the street from here?

თუ აქედან ზემოთ არის?

Tree bark is particularly good because it's nice and grainy, branchy,

ხის ქერქი განსაკუთრებით კარგია. რადგან ის მარცვლოვანია, განშტოებებით,

black-and-white splotchy and you can get the pattern-seeking --

შავ-თეთრ ლაქებიანი და მასზე გამოსახულება ადვილად იძებნება.

humans are pattern-seeking animals.

ადამიანები გამოსახულებების მაძებარი ცხოველები ვართ,

Here's the Virgin Mary on the side of a glass window in Sao Paulo.

ღვთისმშობელი ფანჯრის მინაზე, სან-პაულუში.

Here's when the Virgin Mary made her appearance on a cheese sandwich --

აი, როცა ღვთისმშობელი ყველის სენდვიჩზე გამოისახა,

which I got to actually hold in a Las Vegas casino --

რომელიც თავად მეჭირა ხელში ლას-ვეგასის კაზინოში.

of course, this being America.

რა თქმა უნდა ამერიკაში.

(Laughter)

(სიცილი)

This casino paid $28,500 on eBay for the cheese sandwich.

ამ კაზინომ 28 000 დოლარი გადახიადა eBay-ზე სენდვიჩში.

(Laughter)

(სიცილი)

But who does it really look like? The Virgin Mary?

მაგრამ ვის ჰგავს ის სინამდვილეში? ღვთისმშობელს?

(Laughter)

(სიცილი)

It has that sort of puckered lips, 1940s-era look.

მას 1940-იანებისთვის დამახასიათებლად აქვს ტუჩები მოპრუწული.

Virgin Mary in Clearwater, Florida.

ღვთისმშობელი, ქლიერვოთერში, ფლორიდა.

I actually went to see this one.

იქ ამის სანახავად ჩავედი.

There was a lot of people there.

ბევრი ხალხი იყო.

The faithful come in their wheelchairs and crutches, and so on.

მორწმუნეები ეტლებით და ყავარჯნებით და ა.შ.

We went down and investigated.

ჩვენ ჩავედით და გამოვიკვლიეთ.

Just to give you a size, that's Dawkins, me and The Amazing Randi,

ზომა რომ მიგანიშნოთ ეს დოკინსია, მე და შესანიშნავი რენდი,

next to this two, two and a half story-sized image.

ორ ნახევარი სართულის ზომის ნახატის გვერდით.

All these candles, thousands of candles people had lit in tribute to this.

ყველა ეს სანთელი, ათასობით სანთელი ხალხმა ამას მიუძღვნა.

So we walked around the backside, to see what was going on.

ჩვენ უკანა მხარეს მივედით, რომ გაგვეგო რაში იყო საქმე.

It turns out wherever there's a sprinkler head and a palm tree,

როგორც აღმოჩნდა ეს ეფექტი, სასხურით

you get the effect.

და პალმით მიიღება.

Here's the Virgin Mary on the backside, which they started to wipe off.

აი ღვთოსმშობელი უკნიდან, რომლის წაშლაც დაწყებულია.

I guess you can only have one miracle per building.

მგონი თითო შენობაზე მხოლოდ თითო სასწაულია შესაძლებელი.

(Laughter)

(სიცილი)

So is it really a miracle of Mary, or is it a miracle of Marge?

მაშ, არის ეს მართლაც ღვთოსმშობლის სასწაული თუ ეს მარჯის სასწაულია?

(Laughter)

(სიცილი)

And now I'm going to finish up with another example of this,

და კიდევ ერთი მაგალითით დავასრულებ.

with auditory illusions.

ეს ხმოვან ილუზიას ეხება.

There's this film, "White Noise," with Michael Keaton,

არის ასეთი ფილმი "თეთრი ხმაური" მაიკლ კიტონის მონაწილეობით,

about the dead talking back to us.

ის მკვრდების ცოცხლებთან საუბარზეა.

By the way, the whole business of talking to the dead is not that big a deal.

სხვათაშორის, მკვდრებთან საუბრის თემა არც თუ ისე პრობლემატურია.

Anybody can do it, turns out.

როგორც აღმოჩნდა ეს ყველას შეუძლია.

It's getting the dead to talk back that's the really hard part.

მკვდარმა რომ გიპასუხოს, ეს არის ხოლმე რთული.

(Laughter)

(სიცილი)

In this case, supposedly, these messages are hidden in electronic phenomena.

ამ შემთხვევაში, სავარაუდოდ, ეს შეტყობინებები ელექტრონიკაში იმალება.

There's a ReverseSpeech.com web page where I downloaded this stuff.

ეს ReverseSpeech.com-დან გადმოვწერე.

This is the most famous one of all of these.

ეს მსგავსებში ყველაზე ცნობილია.

Here's the forward version of the very famous song.

ეს ცნობილი სიმღერის წაღმა ვერსიაა.

(Music with lyrics)

(მუსიკა თავისი ტექსტით)

If there's a bustle in your hedgerow don't be alarmed now.

♫ თუ ბუჩქებში ფუსფუსია ნუ შეშფოთდები,

It's just a spring clean for the May Queen.

♫ ეს მხოლოდ გაზაფხულის ნიავია.

♫ დიახ, ორი გზა გაქვს ასარჩევად, მაგრამ საბოლოოდ,

Yes, there are two paths you can go by, but in the long run,

♫ კიდევ არის დრო არსებული გზის შესაცვლელად

There's still time to change the road you're on.

(Music ends)

(მუსიკის დასასრული)

Couldn't you just listen to that all day?

მთელი დღე შეიძლება უსმინოს კაცმა.

All right, here it is backwards,

კარგი, ახლა უკუღმა გავუშვათ

and see if you can hear the hidden messages that are supposedly in there.

და ვნახოთ თუ გაიგებთ ფარულ შეტყობინებებს, რომელიც როგორც ამბობენ იქ არის.

(Music with unintelligible lyrics)

(მუსიკა გაუგებარი სიტყვებით)

(Lyrics) Satan!

სატანა

(Unintelligible lyrics continue)

(გაუგებარი სიტყვები გრძელდება)

What did you get? Audience: Satan!

რა გაიგეთ? აუდიტორია: სატანა!

Satan. OK, at least we got "Satan".

სატანა. კარგი "სატანა" მაინც გაიგეთ.

Now, I'll prime the auditory part of your brain

ახლა თქვენი ტვინის სასმენ ნაწილს

to tell you what you're supposed to hear, and then hear it again.

ვუკარნახებ რა უნდა გაიგოთ და კიდევ ერთხელ მოისმინეთ.

(Music with lyrics)

(მუსიკა სიტყვებით)

♫ ოჰ, ჩემს ტკბილ სატანას.

♫ ის, რომლის პატარა გზამ დამამწუხრა

♫ რომლის ძალაუფლებაც სატანაა ის მოგცემს, მოგცემს 666-ს

♫ სადაც ის სატანა გვტანჯავდა, იქ ხელსაწყოების პატარა კარადა იყო

(Music ends)

(მუსიკის დასასრული)

(Laughter)

(სიცილი)

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

You can't miss it when I tell you what's there.

როცა გიკარნახებთ რას ამბობს ვეღარ გამოგრჩებათ.

(Laughter)

(სიცილი)

I'm going to just end with a positive, nice little story.

ერთი პატარა, პოზიტიური ისტორიით დავასრულებ.

The Skeptics is a nonprofit educational organization.

"სკეპტიკოსი" არაკომერციული საგანმანათლებლო ორგანიზაციაა.

We're always looking for little good things that people do.

ჩვენ ყოველთვის ხალხის მიერ გაკეთებულ პატარა კარგ საქმეებს ვეძებთ

And in England, there's a pop singer.

და ინგლისში არის ერთი პოპ-მომღერალი.

One of the top popular singers in England today, Katie Melua.

ერთ-ერთი ყველაზე პოპულარული დღეს-დღეობით, ქეთი მელუა.

And she wrote a beautiful song.

მან მშვენიერი სიმღერა დაწერა.

It was in the top five in 2005, called, "Nine Million Bicycles in Beijing."

2005-ში საუკეთესო ათეულში მოხვდა, სახელად: "9 მილიონი ველოსიპედი პეკინში"

It's a love story -- she's sort of the Norah Jones of the UK --

ეს სასიყვარულო ისტორიაა... ბრიტანეთის ნორა ჯონსივით არის...

იმაზე თუ რამდენად უყვარს მას მისი შეყვარებული ბიჭი

about how she much loves her guy,

and compared to nine million bicycles, and so forth.

და ამას ადარებს 9 მილიონ ველოსიპედს და ა.შ.

And she has this one passage here.

და ამ სიმღერაში ერთი ასეთი ადგილია.

(Music)

(მუსიკა)

(Lyrics) We are 12 billion light-years from the edge

(ტექსტი) ♫ ჩვენ 12 მილიარდი სინათლის წელი გვაშორებს სამყაროს კიდეს

That's a guess,

♫ ეს ვარაუდია,

No one can ever say it's true,

♫ ვერავინ იტყვის ვერასდროს, რომ ეს სიმართლეა

But I know that I will always be with you.

♫ მაგრამ მე ვიცი, რომ ყოველთვის ვიქნები შენთან.

Michael Shermer: Well, that's nice. At least she got it close.

მაიკლ შერმერი: ეს მშვენიერია. მიახლოებული მაინც არის.

In America it'd be, "We're 6,000 light years from the edge."

ამერიკაში იქნებოდა: "6 000 სინათლის წელი გვაშორებს სამყაროს კიდეს"

(Laughter)

(სიცილი)

But my friend, Simon Singh, the particle physicist now turned science educator,

მაგრამ ჩემი მეგობარი, საიმონ სინგი, ელემენტარული ნაწილაკების ფიზიკოსი,

who wrote the book "The Big Bang," and so on,

განმანათლებელი, რომელმაც დაწერა წიგნი: "დიდი აფეთქება" და ა. შ.

uses every chance he gets to promote good science.

მეცნიერების პოპულარიზაციისთვის ყველა შესაძლებლობას იყენებს

And so he wrote an op-ed piece in "The Guardian" about Katie's song,

და მან სტატია დაწერა "გარდიანში" ქეთის ამ სიმღერაზე.

in which he said, well, we know exactly how far from the edge.

სადაც თქვა, რომ ჩვენ ზუსტად ვიცით რა მანძილი გვაშორებს კიდეს.

You know, it's 13.7 billion light years, and it's not a guess.

ეს 13.7 მილიარდი სინათლის წელია და ეს ვარაუდი არ არის.

We know within precise error bars how close it is.

ჩვენ ეს ზუსტი ცდომილების ფარგლებში ვიცით.

So we can say, although not absolutely true, it's pretty close to being true.

ამიტომ შეგვიძლია ვთქვათ, თუმცა არა აბსოლუტური ჭეშმარიტებით

And, to his credit, Katie called him up after this op-ed piece came out, and said,

მაგრამ საკმაოდ ახლოა სიმართლესთან და ქეთიმ მას დაურეკა ამ სტატიის შემდეგ,

და უთხრა: "ისე უხერხულად ვგრძნობ თავს, ასტრონომიის კლუბში ვიყავი

"I'm so embarrassed. I was in the astronomy club.

I should've known better."

და უკეთ უნდა მცოდნოდა"

And she re-cut the song.

და მან შეცვალა სიმღერა.

So I will end with the new version.

მეც ახალი ვერსიით დავასრულებ.

(Music with lyrics)

(მუსიკა თავისი ტექსტით)

We are 13.7 billion light years

♫ ჩვენ 13.7 მილიარდი სინათლის წელი გვაშორებს

from the edge of the observable universe.

♫ დაკვირვებადი სამყაროს კიდეს.

That's a good estimate with well-defined error bars.

♫ ეს კარგი მიახლოებაა, კარგად განსაზღვრული ცდომილების ფარგლებში

And with the available information,

♫ და არსებული ინფორმაციით,

I predict that I will always be with you.

♫ მე ვვარაუდობ, რომ ყოველთვის ვიქნები შენთან.

(Laughter)

(სიცილი)

How cool is that?

მაგარია არა?

(Applause)

(აპლოდისმენტები)