Why people believe weird things | Michael Shermer

Translator: Orkhan Amrullayev Reviewer: Gulchin Taghiyeva

I'm Michael Shermer, director of the Skeptics Society,

Mən Maykl Şermerəm. Skeptiklər Cəmiyyətinin direktoru,

publisher of "Skeptic" magazine.

"Skeptic" jurnalının naşiriyəm.

We investigate claims of the paranormal,

Biz paranormal hadisələr,

pseudo-science, fringe groups and cults, and claims of all kinds between,

psevdo-elm, maraq qrupları və kültləri ilə bağlı iddiaları araşdırırıq.

science and pseudo-science and non-science and junk science,

Bunlar elm, psevdo-elm, qeyri-elm,

voodoo science, pathological science, bad science, non-science,

tullantı elm, vudu-elm, pataloji elm,

and plain old non-sense.

pis elm və bu kimi mənasız şeylərdir.

And unless you've been on Mars recently,

Son vaxtlar Marsda yaşamırsınızsa, onda

you know there's a lot of that out there.

belə şeylərlə tez-tez qarşılaşırsınız.

Some people call us debunkers, which is kind of a negative term.

Bəziləri bizi neqativ mənada carçı adlandırır

But let's face it, there's a lot of bunk.

Amma qəbul edək ki, car çəkiləsi çox şey var.

We are like the bunko squads of the police departments out there --

Polis idarəsinin fırıldaqçılıq şöbəsi kimiyik, onları tapıb çıxarırıq.

well, we're sort of like the Ralph Naders of bad ideas,

Pis fikirlərin Ralf Neydrı kimiyik.

(Laughter)

(Gülüş)

trying to replace bad ideas with good ideas.

Pis fikirləri yaxşıları ilə dəyişdirmək istəyirik.

I'll show you an example of a bad idea.

Sizə pis fikirin bir nümunəsini göstərim.

I brought this with me,

Özümlə bunu gətirmişəm.

this was given to us by NBC Dateline to test.

Bunu bizə NBC Dateline sınaq üçün verib.

It's produced by the Quadro Corporation of West Virginia.

Qərbi Virciniyada "Quadro" şirkətinin istehsalıdır.

It's called the Quadro 2000 Dowser Rod.

Adı "Quadro 2000 Axtarış çubuğu"dur.

(Laughter)

(Gülüş)

This was being sold to high-school administrators for $900 apiece.

Bunu məktəb idarəçilərinə 900 dollara satırdılar.

It's a piece of plastic with a Radio Shack antenna attached to it.

Üstünə Radio Shack antenası yerləşdirilmiş plastik bir şeydir.

You could dowse for all sorts of things,

Oxşar cihazlardan çox şeyi axtarmaq üçün istifadə etmək olar.

but this particular one was built to dowse for marijuana

Amma bu, tələbə şkaflarında marixuana

in students' lockers.

axtarmaq üçündür.

(Laughter)

(Gülüş)

So the way it works is you go down the hallway,

Belə işləyir: Koridorda bununla yeriyərkən

and you see if it tilts toward a particular locker,

hansısa şkafa tərəf dönürsə,

and then you open the locker.

şkafı açırsınız.

So it looks something like this.

Belə bir şey.

I'll show you.

Sizə göstərəcəyəm.

(Laughter)

(Gülüş)

Well, it has kind of a right-leaning bias.

Hm. Bu bir az sağa dönməyə meyillidir.

Well, this is science, so we'll do a controlled experiment.

Buna elmi yanaşdığımız üçün yenə sınaq aparacayıq.

It'll go this way for sure.

Əminik ki, bu tərəfə gedəcək.

(Laughter)

(Gülüş)

Sir, do you want to empty your pockets, please, sir?

Cənab, zəhmət olmasa ciblərinizi boşaldın.

(Laughter)

(Gülüş)

So the question was, can it actually find marijuana in students' lockers?

Təbii ki, əsas sual budur: bu alət şkaflardakı marixuananı tapa bilir?

And the answer is, if you open enough of them, yes.

Cavab isə budur: bəli, yetərincə şkafı açsanız tapa bilərsinizdir.

(Laughter)

(Gülüş)

(Applause)

(Alqış)

But in science, we have to keep track of the misses, not just the hits.

Elmdə təkcə tapdıqlarımızı deyil, tapmadıqlarımızı da izləməliyik.

And that's probably the key lesson to my short talk here:

Buradakı qısa nitqimin açar nöqtəsi də, yəqin ki, elə budur:

This is how psychics work, astrologers, tarot card readers and so on.

Ekstrasenslər, astroloqlar və sairlər həmişə bundan istifadə edirlər.

People remember the hits and forget the misses.

İnsanlar tapdıqlarını xatırlayır, tapmadıqlarını unudurlar.

In science, we keep the whole database,

Elmdə hər şeyi qeyd edirik.

and look to see if the number of hits somehow stands out

Təsadüfən və məqsədli tapılanların

from the total number you'd expect by chance.

sayını müqayisə edirik.

In this case, we tested it.

Burada da belə etdik.

We had two opaque boxes:

İki qutu götürdük,

one with government-approved THC marijuana, and one with nothing.

birinə rəsmi qeydiyyatlı THC tərkibli marixuana, o birini isə boş qoyduq.

And it got it 50 percent of the time --

Və sınaqların 50%-ı uğurlu oldu.

(Laughter)

(Gülüş)

which is exactly what you'd expect with a coin-flip model.

Qəpik atanda da bu nəticəni alırıq.

So that's just a fun little example here of the sorts of things we do.

Bu, etdiyimiz şeylərlə bağlı maraqlı, kiçik bir nümunə idi.

"Skeptic" is the quarterly publication. Each one has a particular theme.

"Skeptic" jurnalı üç aydan bir yayımlanır. Hər nəşrin bir mövzusu olur.

This one is on the future of intelligence.

Bu nəşr zəkanın gələcəyi barədədir.

Are people getting smarter or dumber?

İnsanlar getdikcə ağıllanır ya yox?

I have an opinion of this myself because of the business I'm in,

İşimdən irəli gələrək bu mövzuda müəyyən fikrim var.

but in fact, people, it turns out, are getting smarter.

Görünən isə budur ki, insanlar getdikcə ağıllanırlar.

Three IQ points per 10 years, going up.

Hər on ildə ortalama IQ 3 rəqəm artır.

Sort of an interesting thing.

Çox maraqlıdır.

With science, don't think of skepticism as a thing, or science as a thing.

Skeptisizmi yaxud elmi maddi bir şey kimi düşünməyin.

Are science and religion compatible?

Elm və din harmoniyadadırlar?

It's like, are science and plumbing compatible?

Bu, elmlə sanitar qovşağın harmoniyasını soruşmaq kimidir.

They're just two different things.

Bunlar iki fərqli şeylərdir.

Science is not a thing. It's a verb.

Elm maddiyyat deyil, fəaliyyətdir.

It's a way of thinking about things.

Nəsnələr haqqında düşünmək üsuludur.

It's a way of looking for natural explanations for all phenomena.

Bütün fenomenlər üçün təbii izahlar axtarmağın yoludur.

I mean, what's more likely:

Sizcə hansı daha realdır?

that extraterrestrial intelligences or multi-dimensional beings

Dünyadankənar zəkaların və ya çoxölçülü varlıqların,

travel across vast distances of interstellar space

başqa qalaktikadan uzaq yol gəlib,

to leave a crop circle in Farmer Bob's field in Puckerbrush, Kansas

fermer Bobun Kanzasdakı əkin sahəsini

to promote skeptic.com, our web page?

"skeptic.com" reklamı üçün biçməsi?

Or is it more likely that a reader of "Skeptic" did this with Photoshop?

Yoxsa "Skeptic" oxucularından birinin bunu "Photoshop"la düzəltməsi?

And in all cases we have to ask --

İstənilən halda əsas sual

(Laughter)

(Gülüş)

What's the more likely explanation?

hansı izahın daha real olmasıdır.

Before we say something is out of this world,

Nəyinsə başqa dünyaya aid olduğunu

we should first make sure that it's not in this world.

deməzdən əvvəl, bu dünyadan olmadığına əmin olmalıyıq.

What's more likely:

Hansı daha real olar?

that Arnold had extraterrestrial help in his run for the governorship,

Arnoldun qubernator olması üçün yadplanetlilərdən kömək alması?

or that the "World Weekly News" makes stuff up?

Yoxsa "World Weekly News" qəzetinin bunu uydurması?

(Laughter)

(Gülüş)

The same theme is expressed nicely here in this Sidney Harris cartoon.

Bu kimi şeylər Sidney Harrisin karikaturalarında öz əksini tapıb.

For those of you in the back, it says here: "Then a miracle occurs.

Arxada oturanlar üçün oxuyuram: "Sonra bir möcüzə baş verir.

I think you need to be more explicit here in step two."

Məncə sən ikinci pilləni daha yaxşı izah etməlisən."

This single slide completely dismantles the intelligent design arguments.

Bu slayd bütün ağıllı dizayn arqumentlərini məhv edir.

There's nothing more to it than that.

Bu karikaturanın etdiyi məhz budur.

(Applause)

(Alqış)

You can say a miracle occurs,

MÖCÜZƏ BAŞ VERİR deyə bilərsiniz.

it's just that it doesn't explain anything or offer anything.

Amma bu, heç nəyi izah etmir. Ortaya bir fikir qoymur.

There's nothing to test.

Yoxlanacaq şey olmur.

It's the end of the conversation for intelligent design creationists.

Ağıllı dizaynın yaradılışçıları üçün bu, mübahisənin sonudur.

And it's true, scientists sometimes throw terms out as linguistic place fillers --

Şərtlər ödənsin deyə, alimlər bəzən qeyri-müəyyən şeyləri

dark energy or dark matter, something like that --

qaranlıq enerji, qaranlıq maddə kimi adlandırırlar.

until we figure out what it is, we'll call it this.

Nə olduğunu başa düşənədək, belə adlandıraq deyirlər.

It's the beginning of the causal chain for science.

Bu, elm üçün məntiq zəncirinin başlanğıcıdır.

For intelligent design creationists, it's the end of the chain.

Ağıllı dizayn TƏRƏFDARLARI üçün isə bu, zəncirin son halqasıdır.

So again, we can ask this: what's more likely?

Yenə eyni sual çıxır. Hansı daha realdır?

Are UFOs alien spaceships, or perceptual cognitive mistakes, or even fakes?

UFO-lar yadplanetlilərin maşınıdır, yoxsa qavrama xətası ya saxtakarlıq?

This is a UFO shot from my house in Altadena, California,

Bu mənim Altadena Kaliforniyadakı evimdən

looking down over Pasadena.

Pasadenaya tərəf çəkilmiş UFO şəklidir.

And if it looks a lot like a Buick hubcap, it's because it is.

Buick qapağına oxşayır, elədir? Çünki bu, elə qapaqdır.

You don't even need Photoshop or high-tech equipment,

Heç "Photoshop", yüksək texnologiya,

you don't need computers.

komputer də lazım deyil.

This was shot with a throwaway Kodak Instamatic camera.

Bu şəkli "Kodak Instamatic" aparatı ilə çəkmişəm.

You just have somebody off on the side with a hubcap ready to go.

Kimsə kənarda əlində qapaq hazır durmuşdu.

Camera's ready -- that's it.

Kamera da hazır idi - elə bu qədər.

(Laughter)

(Gülüş)

So, although it's possible that most of these things are fake

Bunların çoxu saxta və ya illuziya olsa da

or illusions or so on, and that some of them are real,

bəzilərinin real olduğunu düşünə bilərsiniz.

it's more likely that all of them are fake, like the crop circles.

Ancaq böyük ehtimal hamısı saxtadır.

On a more serious note, in all of science we're looking for a balance

Daha ümumi götürsək, elmdə həmişə müşahidələr və teoriya arasında

between data and theory.

nizam axtarırıq.

In the case of Galileo, he had two problems

Məsələn, Qalilieyin teleskopunu Saturna yönəldəndə

when he turned his telescope to Saturn.

iki problemi var idi.

First of all, there was no theory of planetary rings.

Birincisi, planetar halqalar haqqında heç bir teoriya yox idi.

Second of all, his data was grainy and fuzzy,

İkincisi, müşahidələri tutqun və bulanıq idi.

and he couldn't quite make out what he was looking at.

Buna görə də, gördüyünü dəqiqliklə başa düşə bilmədi.

So he wrote that he had seen --

Gördüklərini bu cür yazdı:

"I have observed that the furthest planet has three bodies."

"Ən uzaqdakı planetin üç cisimdən ibarət olduğunu müşahidə etdim."

And this is what he ended up concluding that he saw.

Gördüyünün bu olduğuna qərar vermişdi.

So without a theory of planetary rings and with only grainy data,

Yəni, yaxşı planetar halqa teoriyaları olmadan, qeyri-dəqiq data ilə

you can't have a good theory.

yaxşı teoriya formalaşdıra bilməzsiniz.

It wasn't solved until 1655.

Bu, 1655-ci ilədək belə qaldı.

This is Christiaan Huygens's book that catalogs all the mistakes

Bu Christiaan Huygens-in Saturunu başa düşməyə çalışanların

people made trying to figure out what was going on with Saturn.

yol verdiyi xətaları topladığı kitabın bir səhifəsidir.

It wasn't till Huygens had two things:

Huygens-ə bu iki şey məlum idi.

He had a good theory of planetary rings and how the solar system operated,

Planetar halqalar və günəş sistemi haqqında əlində yaxşı bir teoriya var idi.

and he had better telescopic, more fine-grain data

Və daha dəqiq teleskopik məlumat mövcud idi.

in which he could figure out that as the Earth is going around faster --

Buna görə də Kepler qaydalarına görə, Yerin Saturndan

according to Kepler's Laws -- than Saturn, then we catch up with it.

daha sürətlə fırlandığını anlayırdıq.

And we see the angles of the rings at different angles, there.

Bu teleskopla halqanın uclarını da görə bilirdik.

And that, in fact, turns out to be true.

Bu da teoriyanı sübut edirdi.

The problem with having a theory is that it may be loaded with cognitive biases.

Teoriyanın pis tərəfi odur ki, elmi qərəzlərlə dolu ola bilir.

So one of the problems of explaining why people believe weird things

İsanların qəribəliklərə inanmaq səbəblərindən biri

is that we have things, on a simple level,

sadəcə malik olub dərk etdiklərimizdir.

and then I'll go to more serious ones.

Sonra ciddi səbəblərə də toxunacam.

Like, we have a tendency to see faces.

Hər yerdə üz görməyə vərdiş etmişik.

This is the face on Mars.

Bu, Marsdakı üzdür.

In 1976, where there was a whole movement to get NASA to photograph that area

1976-cı ildə NASA-dan eyni yerin başqa şəkillərinin çəkilməsi istənildi.

because people thought this was monumental architecture made by Martians.

İnsanlar bunun marslılar tərəfindən yaradılan abidə olduğunu düşünürdü.

Here's the close-up of it from 2001.

Budur, 2001-ci ildə yaxından çəkilmiş şəkil.

If you squint, you can still see the face.

Gözünüzü qıssanız, yenə üzü ayırd edə bilərsiniz.

And when you're squinting,

Gözlərinizi qısanda,

you're turning that from fine-grain to coarse-grain,

dəqiq görüntünü daha qeyri-dəqiq görüntüyə çevirisiniz.

so you're reducing the quality of your data.

Yəni, məlumatların keyfiyyətini azaldırsınız.

And if I didn't tell you what to look for, you'd still see the face,

Haraya baxmalı olduğunuzu deməsəm də, üzü görərdiniz,

because we're programmed by evolution to see faces.

çünki təkamül edib üzləri tanımağa uyğunlaşmışıq.

Faces are important for us socially.

Üzlər sosial baxımdan bizim üçün vacibdir.

And of course, happy faces, faces of all kinds are easy to see.

Və təbii ki, gülən üzlər. Hər cür üzü görmək asandır.

You see the happy face on Mars, there.

Burada Marsdakı gülən üzü görürsünüz.

(Laughter)

(Gülüş)

If astronomers were frogs, perhaps they'd see Kermit the Frog.

Astronomlar qurbağa olsaydı, Qurbağa Kermiti də görərdilər.

Do you see him there? Little froggy legs.

Baxın. Balaca qurbağa ağaqlarını gördünüz?

Or if geologists were elephants?

Ya da geoloqlar fil olsaydı...

Religious iconography.

Dini ikonalar.

(Laughter)

(Gülüş)

Discovered by a Tennessee baker in 1996.

1996-cı ildə Tenessee-dəki çörəkçi tapıb.

He charged five bucks a head to come see the nun bun

O, rahibə çörəyi görmək istəyənlərdən 5 $ alırdı.

till he got a cease-and-desist from Mother Teresa's lawyer.

Ta ki, Rahibə Terezanın vəkilindən xəbərdarlıq alana qədər.

Here's Our Lady of Guadalupe and Our Lady of Watsonville, just down the street,

Burada Bakirə Guadalupe və Watsonvilledir, aşağı küçədə.

or is it up the street from here?

Yoxsa yuxarı küçə idi?

Tree bark is particularly good because it's nice and grainy, branchy,

Ağac qabığı bu işə olduqca münasibdir, çünki naxışlı, qollu-budaqlı,

black-and-white splotchy and you can get the pattern-seeking --

ağ-qara ləkələri var və üzərindəki bu şəkilləri görən kimi -

humans are pattern-seeking animals.

insanlar şəkil axtaran heyvanlardır.

Here's the Virgin Mary on the side of a glass window in Sao Paulo.

Bu, Sao Pauloda pəncərənin kənarındakı Bakirə Məryəmdir.

Here's when the Virgin Mary made her appearance on a cheese sandwich --

Burada Bakirə Məryəm pendirli sendviçdə üzünü göstərib.

which I got to actually hold in a Las Vegas casino --

Buna Las Vegasdakı kazinoda toxuna bildim.

of course, this being America.

Hə, axı bura Amerikadır.

(Laughter)

(Gülüş)

This casino paid $28,500 on eBay for the cheese sandwich.

Kazino bu sendviçi eBay-dən almaq üçün 28 500 dollar ödəyib.

(Laughter)

(Gülüş)

But who does it really look like? The Virgin Mary?

Bəs sizcə indi kimə oxşayır? Bakirə Məryəmə?

(Laughter)

(Gülüş)

It has that sort of puckered lips, 1940s-era look.

Dodaqları büzülmüş, 1940-cı illərin dəbdə olan pozası.

Virgin Mary in Clearwater, Florida.

Clearwater Floridada Bakirə Məryəm.

I actually went to see this one.

Bunu görmək üçün özüm də getmişdim.

There was a lot of people there.

Çoxlu insan var idi.

The faithful come in their wheelchairs and crutches, and so on.

Əlil arabaları ilə, qoltuq ağacları ilə gəlmiş xeyli inanclı insan.

We went down and investigated.

Biz də daha yaxından maraqlandıq.

Just to give you a size, that's Dawkins, me and The Amazing Randi,

Ölçüsünü biləsiniz deyə - Bu Dawkins, mən və möhtəşəm Randi,

next to this two, two and a half story-sized image.

iki, iki yarım mərtəbə hündürlüyü olan görüntünün yanında dayanmışıq.

All these candles, thousands of candles people had lit in tribute to this.

İnsanlar hörmət mənasında minlərlə şam yandırıb.

So we walked around the backside, to see what was going on.

Nələrin baş verdiyini başa düşmək üçün gedib arxa tərəfə baxdıq.

It turns out wherever there's a sprinkler head and a palm tree,

Sən demə, fontan və palma ağacı olan yerlərdə

you get the effect.

belə bir şəkil yaranırmış.

Here's the Virgin Mary on the backside, which they started to wipe off.

Bu da başqa tərəfdəki Bakirə Məryəm görüntüsü. Silməyə başlamışdılar.

I guess you can only have one miracle per building.

Hər halda, bir binada ən çoxu bir möcüzə ola bilər.

(Laughter)

(Gülüş)

So is it really a miracle of Mary, or is it a miracle of Marge?

Bu indi həqiqətən Məryəm möcüzəsidir, yoxsa Marge möcüzəsi?

(Laughter)

(Gülüş)

And now I'm going to finish up with another example of this,

Bununla bağlı başqa bir misal çəkib nitqimi bitirəcəyəm.

with auditory illusions.

Səs illuziyası ilə.

There's this film, "White Noise," with Michael Keaton,

"Ağ səs" adlı bir film var, Maykl Kiton oynayır,

about the dead talking back to us.

ölülərin bizimlə danışmasından bəhs edir.

By the way, the whole business of talking to the dead is not that big a deal.

Yeri gəlmişkən, ölülərlə danışmaq əslində elə də böyük fərasət sayılmır.

Anybody can do it, turns out.

Görünür ki, hamı danışa bilir.

It's getting the dead to talk back that's the really hard part.

Çətin olan ölülərin cavab verməsidir.

(Laughter)

(Gülüş)

In this case, supposedly, these messages are hidden in electronic phenomena.

Bu filmdə, guya bu mesajlar elektronik hadisələrdə gizlənib.

There's a ReverseSpeech.com web page where I downloaded this stuff.

Bunları ReverseSpeech.com adlı bir saytdan yüklədim.

This is the most famous one of all of these.

Bu ən məşhurudur.

Here's the forward version of the very famous song.

Bu həmin məşhur mahnının adi səslənişidir.

(Music with lyrics)

(Mahnı sözləri)

If there's a bustle in your hedgerow don't be alarmed now.

Əgər yaşıllıqda tərpəniş varsa, narahat olma.

It's just a spring clean for the May Queen.

May Queenin yaz təmizliyidir.

Yes, there are two paths you can go by, but in the long run,

İki yol ayrıcı olsa da

There's still time to change the road you're on.

yolu dəyişməyə vaxtın olacaq.

(Music ends)

Couldn't you just listen to that all day?

Bütün gün dinləmək olar.

All right, here it is backwards,

İndi də, tərsinə səsləndirək.

and see if you can hear the hidden messages that are supposedly in there.

Görək burdakı sözdə gizli mesajı eşidə biləcəksinizmi?

(Music with unintelligible lyrics)

(Musiqi və anlaşılmaz sözlər)

(Lyrics) Satan!

[Satan] - Şeytan

(Unintelligible lyrics continue)

(Musiqi və anlaşılmaz sözlər)

What did you get? Audience: Satan!

Nə eşitdiniz? Tamaşaçılar: Şeytan!

Satan. OK, at least we got "Satan".

Şeytan? Ən azı şeytanı eşidə bilmisiniz.

Now, I'll prime the auditory part of your brain

İndi beyninizin eşitmə hissəsinə nə eşitməli olduğunuzu deyəcəyəm

to tell you what you're supposed to hear, and then hear it again.

və təkrar dinləyəcəyik.

(Music with lyrics)

(Musiqi sözləri)

Var olasan mənim şirin Şeytanım

Kiçik cizgiləri məni qəmləndirən Şeytan.

Onun gücü elə Şeytan olmasındadır.

O sənə verəcək, sənə 666 verəcək.

Bizim əziyyət çəkdiyimiz yerlərdə

kiçik maşın yağı var idi, qəmgin Şeytan.

(Music ends)

(Laughter)

(Musiqi bitir)

(Gülüş)

(Applause)

(Alqış)

You can't miss it when I tell you what's there.

Nə olduğunu görəndə eşitməmək qeyri-mümkün olur.

(Laughter)

(Gülüş)

I'm going to just end with a positive, nice little story.

Nitqimi kiçik, şirin və müsbət bir hekayə ilə bitirəcəyəm.

The Skeptics is a nonprofit educational organization.

"Skeptics" qeyri-ticari maarifləndirici təşkilatdır.

We're always looking for little good things that people do.

Daim insanların etdikləri xırda yaxşılıqları axtarırıq.

And in England, there's a pop singer.

İngiltərədə də bir pop müğənnisi var.

One of the top popular singers in England today, Katie Melua.

Hazırda İngiltədə çox məşhurdur: adı Katie Meluadır.

And she wrote a beautiful song.

Çox qəşəng mahnısı var.

It was in the top five in 2005, called, "Nine Million Bicycles in Beijing."

2005-ci ildə ən yaxşı 5 mahnı arasında idi. Adı "Pekində doqquz milyon velosiped"dir.

It's a love story -- she's sort of the Norah Jones of the UK --

Sevgi hekayəsidir - Britaniyanın Norah Jones-u hesab olunur.

about how she much loves her guy,

Sevdiyi oğlanı hətta doqquz milyon

and compared to nine million bicycles, and so forth.

velosipeddən də çox sevdiyi haqdadır.

And she has this one passage here.

Sözlərində belə bir hissə var.

(Music)

(Musiqi)

(Lyrics) We are 12 billion light-years from the edge

Sərhəddən (kainat) 12 milyard işıq ili uzaqdayıq.

That's a guess,

Bu, gümandır.

No one can ever say it's true,

Heç kim bunun doğru olduğunu deyə bilməz.

But I know that I will always be with you.

Amma mən deyə bilərəm ki, ömür boyu səninlə olacağam.

Michael Shermer: Well, that's nice. At least she got it close.

Spiker: Əla. Ən azından yaxın rəqəmdir.

In America it'd be, "We're 6,000 light years from the edge."

Amerikada bu, "Sərhəddən 6 min işıq ili uzaqdayıq" olardı.

(Laughter)

(Gülüş)

But my friend, Simon Singh, the particle physicist now turned science educator,

Dostum Simon Singh, zərrəcik fizikidir. Hazırda elmi pedaqoqdur və

who wrote the book "The Big Bang," and so on,

"Böyük Partlayış" kitabının müəllifidir.

uses every chance he gets to promote good science.

Yaxşı elmi təşviq etmək üçün hər imkanı dəyərləndirir.

And so he wrote an op-ed piece in "The Guardian" about Katie's song,

Buna görə, "The Guardian"da Katie-nin mahnısı haqqında məqalə yazıb.

in which he said, well, we know exactly how far from the edge.

Orada vurğulayıb ki, sərhəddən nə qədər uzaqda olduğumuzu dəqiqliklə bilirik.

You know, it's 13.7 billion light years, and it's not a guess.

12 yox, 13,7 milyard işıq ili uzaqdayıq və bu güman deyil.

We know within precise error bars how close it is.

Kiçik xəta ehtimalı olsa da dəqiqliklə nə qədər olduğunu bilirik.

So we can say, although not absolutely true, it's pretty close to being true.

Yəni, tamamilə düzgün olmasa da, düzgün rəqəmə çox yaxın olduğunu deyə bilərik.

And, to his credit, Katie called him up after this op-ed piece came out, and said,

Qəribəsi odur ki, yazının dərcindən sonra Katie ona zəng edib. Deyib ki,

"I'm so embarrassed. I was in the astronomy club.

çox utandım, astronomiya klubunun üzvü olmuşam.

I should've known better."

Yadda saxlamalı idim.

And she re-cut the song.

Mahnını da bir də yazdı.

So I will end with the new version.

Mən də bununla nitqimi sonlandırım.

(Music with lyrics)

(Musiqi sözləri)

We are 13.7 billion light years

Müşahidə oluna bilən kainatın sərhədindən

from the edge of the observable universe.

13,7 milyard işıq ili uzaqdayıq.

That's a good estimate with well-defined error bars.

Müəyyən xəta payı ola bilər, amma bu, dəqiqləşdirilmiş ən yaxın rəqəmdir.

And with the available information,

Və əlimizdəki məlumatlara istinad edərək,

I predict that I will always be with you.

belə proqnozlaşdırıram ki, həmişə səninlə birgə olacağam.

(Laughter)

(Gülüş)

How cool is that?

Yaxşı deyil sizcə?

(Applause)

(Alqış)