Why people believe weird things | Michael Shermer

Translator: Anh Le Reviewer: Loan Huynh

I'm Michael Shermer, director of the Skeptics Society,

Tôi là Michael Shermer, giám đốc của Skeptics Society

publisher of "Skeptic" magazine.

và chủ của tạp chí "Skeptic".

We investigate claims of the paranormal,

Chúng tôi điều tra hiện tượng siêu linh,

pseudo-science, fringe groups and cults, and claims of all kinds between,

hội kín, giả khoa học và các cáo buộc về

mang tính khoa học, giả danh khoa học, phản khoa học, khoa học vô giá trị

science and pseudo-science and non-science and junk science,

voodoo science, pathological science, bad science, non-science,

tà thuật, khoa học bệnh hoạn, sai trái,

and plain old non-sense.

và những niềm tin vô lý từ xa xưa.

And unless you've been on Mars recently,

Trừ phi dạo gần đây bạn ở trên sao Hỏa

you know there's a lot of that out there.

bạn biết có nhiều thứ như thế ngoài đó.

Some people call us debunkers, which is kind of a negative term.

Vài người gọi chúng tôi với cái tên khá tiêu cực là kẻ vạch trần

But let's face it, there's a lot of bunk.

Nhưng hãy thẳng thắn, có nhiều thứ nhảm nhí.

We are like the bunko squads of the police departments out there --

Chúng tôi giống mấy đội cảnh sát chống lừa đảo ngoài kia vậy,

well, we're sort of like the Ralph Naders of bad ideas,

kiểu như Ralph Nader của những ý tưởng tệ hại ấy,

(Laughter)

(Tiếng cười)

trying to replace bad ideas with good ideas.

nhưng vẫn cố thay thế ý tưởng tồi bằng ý tưởng tốt.

I'll show you an example of a bad idea.

Tôi sẽ cho bạn ví dụ về một ý tưởng tồi.

I brought this with me,

Tôi có mang thứ này,

this was given to us by NBC Dateline to test.

tạp chí Dateline của NBC đã đưa nó cho chúng tôi để kiểm tra.

It's produced by the Quadro Corporation of West Virginia.

Nó được sản xuất bởi Công ty Quardo ở West Virginia.

It's called the Quadro 2000 Dowser Rod.

Nó được gọi là Que dò Quardo 2000.

(Laughter)

(Tiếng cười)

This was being sold to high-school administrators for $900 apiece.

Mỗi chiếc được bán với giá 900 đôla cho các Ban quản lý trường cấp 3.

It's a piece of plastic with a Radio Shack antenna attached to it.

Nó là một miếng nhựa được gắn với râu anten Radio Shack.

You could dowse for all sorts of things,

Bạn có thể dò tất cả mọi thứ,

but this particular one was built to dowse for marijuana

nhưng chiếc đặc biệt này được sản xuất để dò tìm cần sa

in students' lockers.

trong tủ đồ của học sinh.

(Laughter)

(Tiếng cười)

So the way it works is you go down the hallway,

Vậy để sử dụng, bạn hãy đi dọc hành lang

and you see if it tilts toward a particular locker,

và xem thử nó nghiêng về phía chiếc tủ nào

and then you open the locker.

thì hãy mở của tủ đó ra.

So it looks something like this.

Trông nó giống như thế này.

I'll show you.

Để tôi chỉ cho bạn xem.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Well, it has kind of a right-leaning bias.

Hình như nó có xu hướng nghiêng sang phải.

Well, this is science, so we'll do a controlled experiment.

Vì đây là khoa học nên chúng ta sẽ làm thử nghiệm kiểm tra.

It'll go this way for sure.

Chắc chắn nó sẽ ngả về hướng này.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Sir, do you want to empty your pockets, please, sir?

Anh có thể dốc túi của mình ra không?

(Laughter)

(Tiếng cười)

So the question was, can it actually find marijuana in students' lockers?

Vậy câu hỏi là nó có thể thật sự tìm cần sa trong tủ đồ học sinh không?

And the answer is, if you open enough of them, yes.

Câu trả lời là nếu mở đủ số tủ ra thì có đấy.

(Laughter)

(Tiếng cười)

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

But in science, we have to keep track of the misses, not just the hits.

Nhưng trong khoa học, ta phải theo dõi thất bại chứ không chỉ thành công

And that's probably the key lesson to my short talk here:

Và đó có lẽ là bài học chính của buổi nói chuyện ngắn của tôi hôm nay

This is how psychics work, astrologers, tarot card readers and so on.

Đây là lối làm việc của nhà ngoại cảm, nhà chiêm tinh, người bói bài tarot...

People remember the hits and forget the misses.

Ta chỉ nhớ đến thành công và quên mất thất bại.

In science, we keep the whole database,

Trong khoa học, chúng tôi giữ toàn bộ dữ liệu

and look to see if the number of hits somehow stands out

và xem thử số lần thành công có thể nào nhiều hơn

from the total number you'd expect by chance.

trong tổng số lần thực hiện hay không.

In this case, we tested it.

Trong trường hợp này, chúng tôi kiểm tra nó

We had two opaque boxes:

Ta có hai hộp không trong suốt:

one with government-approved THC marijuana, and one with nothing.

một đựng cần sa THC được chính phủ cho phép và một hộp rỗng.

And it got it 50 percent of the time --

Và nó đúng trong 50% tổng số lần,

(Laughter)

(Tiếng cười)

which is exactly what you'd expect with a coin-flip model.

tức là chính xác những gì bạn mong đợi về một mô hình lật xu.

So that's just a fun little example here of the sorts of things we do.

Đây chỉ là một ví dụ vui về những công việc chúng tôi làm.

"Skeptic" is the quarterly publication. Each one has a particular theme.

"Skeptic" là tạp chí ra theo quý. Mỗi quý đều có một chủ đề riêng.

This one is on the future of intelligence.

Bản này là về tương lai của trí tuệ.

Are people getting smarter or dumber?

Con người đang trở nên thông minh hay ngu ngốc hơn?

I have an opinion of this myself because of the business I'm in,

Tôi có quan điểm riêng nhờ công việc tôi đang làm,

but in fact, people, it turns out, are getting smarter.

nhưng thật ra, con người đang trở nên thông minh hơn.

Three IQ points per 10 years, going up.

Mỗi 10 năm IQ lại tăng thêm 3 điểm.

Sort of an interesting thing.

Một sự thật thú vị.

With science, don't think of skepticism as a thing, or science as a thing.

Đừng nghĩ chủ nghĩa hoài nghi hay khoa học như một vật.

Are science and religion compatible?

Khoa học và tôn giáo có hợp nhau?

It's like, are science and plumbing compatible?

Như thể hỏi khoa học và ống nước có hợp không?

They're just two different things.

Chúng chỉ là hai thứ khác nhau.

Science is not a thing. It's a verb.

Khoa học không là vật. Nó là động từ.

It's a way of thinking about things.

Nó là cách suy nghĩ về sự vật.

It's a way of looking for natural explanations for all phenomena.

Là cách tìm lời giải thích tự nhiên cho mọi hiện tượng.

I mean, what's more likely:

Ý tôi là điều khả dĩ hơn là:

that extraterrestrial intelligences or multi-dimensional beings

trí tuệ ngoài trái đất hay thực thể đa chiều

travel across vast distances of interstellar space

vượt qua khoảng không to lớn giữa các vì sao

to leave a crop circle in Farmer Bob's field in Puckerbrush, Kansas

để bỏ lại mấy vòng tròn bí ẩn trên cánh đồng ở Puckerbrush, Kansas

to promote skeptic.com, our web page?

nhằm quảng cáo cho skeptic.com, trang web của chúng tôi?

Or is it more likely that a reader of "Skeptic" did this with Photoshop?

Hoặc có thể nhiều khả năng hơn là bạn đọc của "Skeptic" photoshop tấm hình?

And in all cases we have to ask --

Trong mọi trường hợp, chúng ta phải hỏi rằng

(Laughter)

What's the more likely explanation?

(Tiếng cười)

Lời giải thích nào hợp lý hơn?

Before we say something is out of this world,

Trước khi nói có thứ bên ngoài thế giới này,

we should first make sure that it's not in this world.

đầu tiên ta nên đảm bảo nó không đến từ thế giới này.

What's more likely:

Điều nào có khả dĩ hơn:

that Arnold had extraterrestrial help in his run for the governorship,

Arnold nhờ sự trợ giúp ngoài hành tinh để tranh cử chức Thống đốc,

or that the "World Weekly News" makes stuff up?

hay tờ "World Weekly News" bịa chuyện?

(Laughter)

(Tiếng cười)

The same theme is expressed nicely here in this Sidney Harris cartoon.

Chủ đề tương tự được thể hiện rất hay trong bộ phim hoạt hình Sidney Harris.

For those of you in the back, it says here: "Then a miracle occurs.

Cho những bạn ngồi phía sau, ở đây ghi: "Rồi một phép màu xảy ra."

I think you need to be more explicit here in step two."

"Tôi nghĩ ông phải viết rõ hơn trong bước hai."

This single slide completely dismantles the intelligent design arguments.

Chỉ hình này thôi đã hoàn toàn xóa bỏ những tranh luận về thiết kế thông minh.

There's nothing more to it than that.

Ngoài ra không còn gì khác.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

You can say a miracle occurs,

Bạn có thể nói có phép màu,

it's just that it doesn't explain anything or offer anything.

chỉ là điều đó không giải thích hay đem lại điều gì cả.

There's nothing to test.

Chẳng có gì để kiểm tra.

It's the end of the conversation for intelligent design creationists.

Nó chấm dứt tranh luận cho những người theo thuyết sáng tạo thiết kế thông minh.

And it's true, scientists sometimes throw terms out as linguistic place fillers --

Và đó là sự thật, các nhà khoa học đôi khi đưa ra thuật ngữ như từ đệm,

dark energy or dark matter, something like that --

năng lượng tối, vật chất tối, những từ như vậy,

until we figure out what it is, we'll call it this.

tới khi ta biết được nó là gì, ta sẽ gọi nó như vậy

It's the beginning of the causal chain for science.

Đây là khởi đầu của chuỗi nhân quả trong khoa học.

For intelligent design creationists, it's the end of the chain.

Với người thuộc thuyết sáng tạo thiết kế thông minh, đó là kết thúc chuỗi nhân quả.

So again, we can ask this: what's more likely?

Lần nữa, ta lại hỏi: điều nào hợp lý hơn?

Are UFOs alien spaceships, or perceptual cognitive mistakes, or even fakes?

UFO là đĩa bay ngoài hành tinh, nhầm lẫn giác quan, hay thậm chí là đồ giả?

This is a UFO shot from my house in Altadena, California,

Đây là tấm ảnh chụp UFO từ nhà tôi ở Altadena bang California,

looking down over Pasadena.

nhìn xuống dưới Pasadena.

And if it looks a lot like a Buick hubcap, it's because it is.

Nếu bạn thấy thứ này giống nắp đậy trục bánh xe Buick thì chính là nó đấy.

You don't even need Photoshop or high-tech equipment,

Bạn còn không cần Photoshop hay thiết bị công nghệ cao,

you don't need computers.

cũng chẳng cần máy tính.

This was shot with a throwaway Kodak Instamatic camera.

Ảnh này được chụp bằng máy ảnh dùng 1 lần Kodak Instamatic.

You just have somebody off on the side with a hubcap ready to go.

Bạn chỉ cần có người bên cạnh sẵn sàng quăng cái nắp lên.

Camera's ready -- that's it.

Camera sẵn sàng -- vậy đó.

(Laughter)

(Tiếng cười)

So, although it's possible that most of these things are fake

Dù có thể hầu hết những thứ này là giả,

or illusions or so on, and that some of them are real,

hay do ảo giác, và cũng có thể một vài thứ là thật,

it's more likely that all of them are fake, like the crop circles.

nhưng có vẻ tất cả là giả, giống những vòng tròn trên cánh đồng.

On a more serious note, in all of science we're looking for a balance

Theo ghi nhận chính thức hơn, trong khoa học ta tìm kiếm sự cân bằng

between data and theory.

giữa dữ liệu và lý thuyết.

In the case of Galileo, he had two problems

Trong trường hợp của Galileo, ông ấy gặp hai vấn đề

when he turned his telescope to Saturn.

khi ông quay kính viễn vọng về phía sao Thổ.

First of all, there was no theory of planetary rings.

Đầu tiên, chưa hề có lý thuyết nào về vòng đai hành tinh cả.

Second of all, his data was grainy and fuzzy,

Thứ hai, dữ liệu của ông ấy đều thô sơ và mơ hồ

and he couldn't quite make out what he was looking at.

và ông cũng không thể nhận ra mình đang nhìn thấy gì.

So he wrote that he had seen --

Nên ông viết lại những gì đã thấy

"I have observed that the furthest planet has three bodies."

"Tôi đã quan sát thấy hành tinh xa nhất có ba bộ phận."

And this is what he ended up concluding that he saw.

Và đây là điều ông kết luận về thứ mình đã thấy.

So without a theory of planetary rings and with only grainy data,

Vậy nếu không có thuyết về vành đai hành tinh và chỉ vài dữ liệu thô sơ,

you can't have a good theory.

bạn không thể có một giả thuyết đúng.

It wasn't solved until 1655.

Nó được giải quyết vào năm 1655.

This is Christiaan Huygens's book that catalogs all the mistakes

Đây là quyển sách của Christiaan Huygens đưa ra những sai lầm

people made trying to figure out what was going on with Saturn.

mà con người mắc phải khi cố tìm hiểu về sao Thổ.

It wasn't till Huygens had two things:

Huygens có hai thứ:

He had a good theory of planetary rings and how the solar system operated,

một giả thuyết tốt về vành đai hành tinh và cách hệ Mặt trời vận hành,

and he had better telescopic, more fine-grain data

cùng kính viễn vọng tốt hơn và dữ liệu ít sạn hơn.

in which he could figure out that as the Earth is going around faster --

Nhờ vậy ông biết được rằng nếu Trái Đất quay nhanh hơn sao Thổ,

according to Kepler's Laws -- than Saturn, then we catch up with it.

thì theo định luật Kepler, thì ta sẽ bắt kịp nó.

And we see the angles of the rings at different angles, there.

Và ta thấy được các góc độ của vành đai từ những góc nhìn khác nhau.

And that, in fact, turns out to be true.

Và điều đó hóa ra lại đúng.

The problem with having a theory is that it may be loaded with cognitive biases.

Vấn đề của việc đưa ra một giả thuyết là nó có thể chứa những nhận thức thành kiến.

So one of the problems of explaining why people believe weird things

Một trong những vấn đề giải thích con người tin vào những thứ kì lạ

is that we have things, on a simple level,

đơn giản là do ta có những thứ đó,

and then I'll go to more serious ones.

và tôi sẽ nói ở cấp độ nghiêm túc hơn

Like, we have a tendency to see faces.

như ta có xu hướng nhận diện khuôn mặt.

This is the face on Mars.

Đây là khuôn mặt trên sao Hỏa.

In 1976, where there was a whole movement to get NASA to photograph that area

Năm 1976 có cả một phong trào đòi NASA phải chụp hình khu vực này

because people thought this was monumental architecture made by Martians.

vì người ta tin rằng đây là công trình kiến trúc vĩ đại của người dân sao Hỏa.

Here's the close-up of it from 2001.

Đây là hình cận cảnh chụp vào năm 2001.

If you squint, you can still see the face.

Nếu bạn thử lác mắt thì vẫn có thể nhìn ra khuôn mặt

And when you're squinting,

Nhưng nếu làm thế

you're turning that from fine-grain to coarse-grain,

bạn sẽ biến dữ liệu từ ít thành nhiều sạn,

so you're reducing the quality of your data.

và làm giảm đi chất lượng dữ liệu của bạn.

And if I didn't tell you what to look for, you'd still see the face,

Nếu tôi không nói bạn phải tìm gì, bạn vẫn sẽ nhìn thấy khuôn mặt,

because we're programmed by evolution to see faces.

vì ta được lập trình thấy khuôn mặt qua sự tiến hóa.

Faces are important for us socially.

Các khuôn mặt rất quan trọng về mặt xã hội.

And of course, happy faces, faces of all kinds are easy to see.

Và tất nhiên, mặt vui, hay các kiểu mặt đều dễ nhìn ra.

You see the happy face on Mars, there.

Bạn thấy mặt cười trên sao Hỏa.

(Laughter)

(Tiếng cười)

If astronomers were frogs, perhaps they'd see Kermit the Frog.

Nếu nhà thiên văn học là ếch, họ sẽ nhìn thấy chú ếch Kermit.

Do you see him there? Little froggy legs.

Bạn có thấy không? Mấy chân ếch nhỏ xíu.

Or if geologists were elephants?

Hay nếu nhà địa chất là voi?

Religious iconography.

Biểu tượng tôn giáo.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Discovered by a Tennessee baker in 1996.

Phát hiện bởi một thợ bánh Tennessee năm 1996.

He charged five bucks a head to come see the nun bun

Ông ta thu mỗi người đến xem 5 đô-la

till he got a cease-and-desist from Mother Teresa's lawyer.

tới khi ông ta nhận được đơn xử lý xâm phạm từ luật sư của Đức Mẹ Teresa.

Here's Our Lady of Guadalupe and Our Lady of Watsonville, just down the street,

Đây là Đức Mẹ Guadalupe và Đức Mẹ Watsonville,

or is it up the street from here?

ở ngay ngoài đường.

Tree bark is particularly good because it's nice and grainy, branchy,

Vỏ cây đặc biệt tốt vì nó sần sùi, nhiều nhánh,

black-and-white splotchy and you can get the pattern-seeking --

có vệt đen trắng và bạn có thể tìm ra các họa tiết

humans are pattern-seeking animals.

vì con người là loài vật tìm họa tiết.

Here's the Virgin Mary on the side of a glass window in Sao Paulo.

Đây là Đức Mẹ Mary ở cạnh của sổ bằng kính ở Sao Paulo.

Here's when the Virgin Mary made her appearance on a cheese sandwich --

Đây là Đức Mẹ Mary xuất hiện trên miếng bánh kẹp phô-mai

which I got to actually hold in a Las Vegas casino --

mà tôi đã được cầm ở sòng bạc Las Vegas,

of course, this being America.

tất nhiên, người Mỹ là vậy đó.

(Laughter)

(Tiếng cười)

This casino paid $28,500 on eBay for the cheese sandwich.

Sòng bạc này trả 28.500 đô-la trên eBay để mua miếng bánh kẹp.

(Laughter)

(Tiếng cười)

But who does it really look like? The Virgin Mary?

Nhưng thực sự nhìn nó giống ai? Đức Mẹ Mary?

(Laughter)

(Tiếng cười)

It has that sort of puckered lips, 1940s-era look.

Nó có kiểu môi nhăn nheo, phong cách kỉ nguyên 1940.

Virgin Mary in Clearwater, Florida.

Đức Mẹ Mary ở Clearwater, Florida.

I actually went to see this one.

Tôi đích thực đã tới xem cái này.

There was a lot of people there.

Có rất nhiều người ở đó.

The faithful come in their wheelchairs and crutches, and so on.

Các tín đồ đến bằng xe lăn và nạng,...

We went down and investigated.

Chúng tôi đã tới và điều tra.

Just to give you a size, that's Dawkins, me and The Amazing Randi,

Để cho bạn biết kích cỡ, đó là Dawkins, tôi và Randi vĩ đại,

next to this two, two and a half story-sized image.

kế bên là bức hình lớn gấp hai lần rưỡi.

All these candles, thousands of candles people had lit in tribute to this.

Người ta đã thắp hàng ngàn ngọn nến để tưởng niệm điều này.

So we walked around the backside, to see what was going on.

Chúng tôi đi vòng ra phía sau để xem chuyện gì đang xảy ra.

It turns out wherever there's a sprinkler head and a palm tree,

Hóa ra cứ khi nào có đầu vòi tưới nước và một cây cọ

you get the effect.

ta sẽ thấy hiệu ứng này.

Here's the Virgin Mary on the backside, which they started to wipe off.

Đây là Đức Mẹ Mary từ phía sau, mà họ đã bắt đầu lau đi.

I guess you can only have one miracle per building.

Tôi đoán mỗi tòa nhà chỉ có được một phép màu thôi.

(Laughter)

(Tiếng cười)

So is it really a miracle of Mary, or is it a miracle of Marge?

Vậy đây thật sự là phép màu của Mary, hay là phép màu của Marge?

(Laughter)

(Tiếng cười)

And now I'm going to finish up with another example of this,

Và bây giờ tôi sẽ kết thúc bằng một ví dụ nữa,

with auditory illusions.

ảo giác thính giác.

There's this film, "White Noise," with Michael Keaton,

Có một bộ phim tên "Tiếng ồn trắng" có Michael Keaton,

about the dead talking back to us.

nói về người chết nói chuyện với chúng ta.

By the way, the whole business of talking to the dead is not that big a deal.

Nhân tiện, mấy chuyện nói chuyện với người chết không hay tới vậy đâu.

Anybody can do it, turns out.

Hóa ra ai cũng làm được cả.

It's getting the dead to talk back that's the really hard part.

Bắt người chết nói lại với mình mới là phần khó.

(Laughter)

(Tiếng cười)

In this case, supposedly, these messages are hidden in electronic phenomena.

Trong trường hợp này, có những thông điệp được ẩn sau hiện tượng điện tử.

There's a ReverseSpeech.com web page where I downloaded this stuff.

Trang ReverseSpeech.com là nơi tôi đã tải thứ này về.

This is the most famous one of all of these.

Đây là thứ nổi tiếng nhất trong tất cả.

Here's the forward version of the very famous song.

Đây là bản xuôi của một ca khúc nổi tiếng.

(Music with lyrics)

(Tiếng nhạc và lời)

If there's a bustle in your hedgerow don't be alarmed now.

Nếu có tiếng ồn nơi hàng rào, đừng hoảng sợ.

It's just a spring clean for the May Queen.

Đó chỉ là mùa xuân được quét dọn cho Nữ hoàng tháng Năm.

Yes, there are two paths you can go by, but in the long run,

Phải, có hai con đường bạn có thể đi, nhưng rốt cuộc,

There's still time to change the road you're on.

vẫn sẽ có thời gian để thay đổi con đường bạn đi.

(Music ends)

(Nhạc dừng)

Couldn't you just listen to that all day?

Ta có thể nghe cả ngày nhỉ?

All right, here it is backwards,

Được rồi, đây là bản đảo ngược,

and see if you can hear the hidden messages that are supposedly in there.

thử xem bạn có nghe thấy được thông điệp lẽ ra được ẩn giấu trong đây không.

(Music with unintelligible lyrics)

(Nhạc và lời khó hiểu)

(Lyrics) Satan!

(Lời) Quỷ Satan!

(Unintelligible lyrics continue)

(Tiếp tục lời khó hiểu)

What did you get? Audience: Satan!

Bạn nghe được gì? Khán giả: Satan!

Satan. OK, at least we got "Satan".

Satan. OK, ít nhất ta cũng nghe thấy

Now, I'll prime the auditory part of your brain

Giờ tôi nhồi vào vùng não xử lý âm thanh của bạn

to tell you what you're supposed to hear, and then hear it again.

và nói bạn sẽ phải nghe thấy gì, rồi ta nghe lại lần nữa.

(Music with lyrics)

(Tiếng nhạc và lời)

(Music ends)

(Nhạc dừng)

(Laughter)

(Tiếng cười)

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

You can't miss it when I tell you what's there.

Bạn không thể không nghe thấy khi tôi đã cho bạn biết.

(Laughter)

(Tiếng cười)

I'm going to just end with a positive, nice little story.

Tôi sẽ kết thúc bằng một câu chuyện tích cực.

The Skeptics is a nonprofit educational organization.

Skeptics là một tổ chức giáo dục phi lợi nhuận.

We're always looking for little good things that people do.

Chúng tôi luôn tìm kiếm những điều tốt mà người ta làm.

And in England, there's a pop singer.

Và ở Anh, có một ca sĩ nhạc pop.

One of the top popular singers in England today, Katie Melua.

Một trong những ca sĩ nổi tiếng hàng đầu nước Anh hiện nay, Katie Melua.

And she wrote a beautiful song.

Cô đã viết một bài hát rất hay.

It was in the top five in 2005, called, "Nine Million Bicycles in Beijing."

Bài hát nằm trong top 5 năm 2005 tên "Chín triệu chiếc xe đạp ở Bắc Kinh".

It's a love story -- she's sort of the Norah Jones of the UK --

Đó là một chuyện tình, cô ấy kiểu như Norah Jones của Anh vậy,

about how she much loves her guy,

về cô yêu chàng trai nhiều thế nào

and compared to nine million bicycles, and so forth.

và so sánh với chín triệu chiếc xe đạp, v.v

And she has this one passage here.

Và cô đã viết đoạn này.

(Music)

(Tiếng nhạc)

(Lyrics) We are 12 billion light-years from the edge

(Lời) Ta cách tận cùng vũ trụ những 12 tỉ năm ánh sáng.

That's a guess,

Em chỉ đoán vậy thôi.

No one can ever say it's true,

Chẳng ai biết được có thật vậy không.

But I know that I will always be with you.

Nhưng em biết rằng em sẽ luôn bên anh. (Dừng nhạc)

Michael Shermer: Well, that's nice. At least she got it close.

Hay đấy. Ít ra cô ấy cũng tới gần rồi.

In America it'd be, "We're 6,000 light years from the edge."

Ở Mỹ sẽ là "Ta cách tận cùng vũ trụ 6.000 năm ánh sáng".

(Laughter)

(Tiếng cười)

But my friend, Simon Singh, the particle physicist now turned science educator,

Nhưng bạn tôi, Simon Singh, nhà vật lý phần tử và giờ là giáo viên khoa học,

who wrote the book "The Big Bang," and so on,

người đã viết quyển sách "Vụ nổ Big Bang",

uses every chance he gets to promote good science.

đã dùng mọi cơ hội để thúc đẩy khoa học chân chính.

And so he wrote an op-ed piece in "The Guardian" about Katie's song,

Nên anh ấy viết một bài trên tờ "The Guardian" về bài hát của Katie.

in which he said, well, we know exactly how far from the edge.

Trong đó anh nói ta biết chính xác ta cách bờ rìa bao xa.

You know, it's 13.7 billion light years, and it's not a guess.

Bạn biết đấy, là 13,7 tỉ năm ánh sáng, không phải đoán bừa đâu.

We know within precise error bars how close it is.

Ta biết trong biểu đồ sai số ta gần tận cùng vũ trụ thế nào.

So we can say, although not absolutely true, it's pretty close to being true.

Nên có thể nói, dù không hoàn toàn đúng, nó cũng đã gần đúng rồi.

And, to his credit, Katie called him up after this op-ed piece came out, and said,

Và để đáp lại, Katie gọi cho anh ấy sau khi bài báo được phát hành và nói:

"I'm so embarrassed. I was in the astronomy club.

"Tôi rất xấu hổ vì từng trong câu lạc bộ thiên văn

I should've known better."

Đáng ra tôi phải biết"

And she re-cut the song.

Và cô ấy làm lại bài hát.

So I will end with the new version.

Nên tôi sẽ kết thúc bằng bản mới.

(Music with lyrics)

(Tiếng nhạc và lời)

We are 13.7 billion light years

Ta cách tận cùng của vũ trụ

from the edge of the observable universe.

13,7 tỉ năm ánh sáng.

That's a good estimate with well-defined error bars.

Đó là con số ước lượng đúng với thanh sai số rõ ràng.

And with the available information,

Và với những thông tin sẵn có,

I predict that I will always be with you.

em dự đoán rằng em sẽ luôn bên anh.

(Laughter)

(Tiếng cười)

How cool is that?

Hay quá phải không?

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)