Julian Assange: Why the world needs WikiLeaks

Translator: Maro A Reviewer: Gohar Khachatryan

Chris Anderson: Julian, welcome.

Քրիս Անդերսոն. Ջուլիան, բարի գալուստ։

It's been reported that WikiLeaks, your baby,

Զեկուցվել է, որ ՎիքիԼիքսը, քո փոքրիկը,

has, in the last few years

անցյալ մի քանի տարիներում

has released more classified documents

ավելի շատ դասակարգված փաստաթղթեր է հրապարակել

than the rest of the world's media combined.

քան աշխարհի մնացած լրատվամիջոցները միասին։

Can that possibly be true?

Կարո՞ղ է դա ճիշտ լինել։

Julian Assange: Yeah, can it possibly be true?

Ջուլիան Ասանժ. Այո, կարո՞ղ է դա ճիշտ լինել։

It's a worry -- isn't it? -- that the rest of the world's media

Մտահոգիչ է չէ՞, որ աշխարհի մնացած լրատվամիջոցները

is doing such a bad job

այնքան վատ են կատարում իրենց գործը,

that a little group of activists

որ ակտիվիստների մի փոքր խումբ

is able to release more

կարողանում է ավելի շատ այդ տեսակի

of that type of information

տեղեկություններ հրապարակել

than the rest of the world press combined.

քան աշխարհի մնացած մամուլը միասին։

CA: How does it work?

ՔԱ. Դա ինչպե՞ս է աշխատում։

How do people release the documents?

Մարդիկ ինչպե՞ս են արձակում փաստաթղթերը։

And how do you secure their privacy?

Եվ ինչպե՞ս եք դուք ապահովում իրենց գաղտնիությունը։

JA: So these are -- as far as we can tell --

ՋԱ. Ուրեմն սրանք, ինչքանով որ կարող ենք ասել,

classical whistleblowers,

դասական բացահայտողներ են։

and we have a number of ways for them

Եվ մենք իրենց համար մի շարք ճանապարհներ ունենք,

to get information to us.

որով կարող են տեղեկությունները մեզ հասցնել։

So we use this state-of-the-art encryption

Եվ մենք միայն ամենաբարձրակարգ գաղտնագրությունն ենք օգտագործում

to bounce stuff around the Internet, to hide trails,

համացանցում շուրջ բոլորն նյութեր ուղարկելու, հետքեր թաքցնելու,

pass it through legal jurisdictions

տարբեր իրավասություններով անցկացնելու համար,

like Sweden and Belgium

ինչպիսին են Շվեդիան և Բելգիան,

to enact those legal protections.

որպեսզի օգտվենք իրավական պաշտպանությունից։

We get information in the mail,

Մենք տեղեկություն ենք ստանում փոստում,

the regular postal mail,

հասարակ փոստում,

encrypted or not,

գաղտագրված կամ ոչ,

vet it like a regular news organization, format it --

այն հասարակ լրատվական կազմակերպության նման ստուգում և հաստատում ենք, ֆորմատավորում ենք,

which is sometimes something that's quite hard to do,

որը երբեմն շատ դժվար գործ է,

when you're talking about

երբ խոսում ես

giant databases of information --

տեղեկությունների հսկա բազաների մասին՝

release it to the public

այն հրապարակում ենք հանրությանը

and then defend ourselves

և ապա պաշտպանում մեզ

against the inevitable legal and political attacks.

անխուսափելի իրավական և քաղաքական հարձակումներից։

CA: So you make an effort to ensure

ՔԱ. Ուրեմն դուք փորձում ես վստահանալ,

the documents are legitimate,

որ փաստաթղթերը հավաստի են։

but you actually

Բայց իրականում

almost never know who the identity of the source is?

աղբյուրի ինքնությունը գրեթե երբեք չգիտեք։

JA: That's right, yeah. Very rarely do we ever know,

ՋԱ. Ճիշտ է, այո։ Շատ հազվադեպ ենք այն երբևէ իմանում։

and if we find out at some stage

Եվ եթե որևէ փուլում այն բացահայտում ենք,

then we destroy that information as soon as possible.

ապա այդ տեղեկությունը հնարավորինս շուտ ոչնչացնում ենք։

(Phone ring) God damn it.

(Հեռախոսի զանգ) Գրողը տանի։

(Laughter)

(Ծիծաղ)

CA: I think that's the CIA asking what the code is

ՔԱ. Կարծում եմ դա ԿՀՎ-ն է, հարցնում է, թե որն է

for a TED membership.

ԹԵԴ-ի անդամակցության կոդը։

(Laughter)

(Ծիծաղ)

So let's take [an] example, actually.

Եկեք մի օրինակ տեսնենք։

This is something

Սա այն է,

you leaked a few years ago.

ինչ արտահոսվեց մի քանի տարի առաջ ձեր կողմից։

If we can have this document up ...

Եթե կարողանանք այս փաստաթուղթը տեսնել...

So this was a story in Kenya a few years ago.

Ուրեմն սա մի քանի տարի առաջվա պատմություն է Քենիայում։

Can you tell us what you leaked and what happened?

Կարող ես մեզ ասել ի՞նչ արտահոսվեց և ի՞նչ պատահեց։

JA: So this is the Kroll Report.

ՋԱ. Ուրեմն սա Քրոլ զեկույցն է։

This was a secret intelligence report

Սա մի գաղտնի հետախուզական զեկույց էր,

commissioned by the Kenyan government

պատվիրված Քենիայի կառավարության կողմից

after its election in 2004.

2004 թվականի ընտրությունից հետո։

Prior to 2004, Kenya was ruled

Նախքան 2004, Քենիան ղեկավարվում էր

by Daniel arap Moi

Դանիել արափ Մոյի կողմից,

for about 18 years.

մոտ 18 տարի։

He was a soft dictator of Kenya.

Նա Քենիայի փափուկ դիկտատոր էր։

And when Kibaki got into power --

Եվ երբ Քիբակին իշխանության անցավ,

through a coalition of forces that were trying

մի շարք կոալիցիոն ուժերի շնորհիվ, որոնք փորձում էին

to clean up corruption in Kenya --

Քենիան մաքրել կոռուպցիայից,

they commissioned this report,

նրանք պատվիրեցին այս զեկույցը,

spent about two million pounds

մոտ երկու միլիոն ֆունտ ծախսեցին

on this and an associated report.

այդ և ուղեկցող մի զեկույցի վրա։

And then the government sat on it

Եվ հետո կառավարությունը այն պահեց

and used it for political leverage on Moi,

և որպես քաղաքական լծակ օգտագործեց Մոյի դեմ,

who was the richest man --

ով ամենահարուստ մարդն էր,

still is the richest man -- in Kenya.

և մինչ այժմ ամենահարուստ մարդն է Քենիայում։

It's the Holy Grail of Kenyan journalism.

Սա քենիական լրագրության վերջնական նպատակակետն է։

So I went there in 2007,

Այդպիսով, ես 2007 թ․-ին գնացի այնտեղ

and we managed to get hold of this

և մեզ հաջողեց այն ձեռք բերել

just prior to the election --

ճիշտ նախքան ընտրությունները՝

the national election, December 28.

ազգային ընտրությունները, դեկտեմբերի 28-ին։

When we released that report,

Երբ մենք այդ զեկույցը հրապարակեցինք,

we did so three days after the new president, Kibaki,

այն հրապարակեցինք երեք օր այն բանից հետո, որ նոր նախագահ՝ Քիբակին

had decided to pal up with

որոշել էր մտերմանալ

the man that he was going to clean out,

այն մարդու հետ, որ ինքն եկել էր դուրս հանելու`

Daniel arap Moi,

Դանիել արափ Մոյի հետ։

so this report then

Եվ այս զեկույցը

became a dead albatross

խոչընդոտ հանդիսացավ

around President Kibaki's neck.

նախագահ Քիբակիի համար։

CA: And -- I mean, to cut a long story short --

ԳԱ. Եվ կարճ ասած,

word of the report leaked into Kenya,

զեկույցի մասին խոսքը Քենիա արտահոսեց

not from the official media, but indirectly,

ոչ թե պաշտոնական լրատվությամբ՝ այլ անուղղակիորեն։

and in your opinion, it actually shifted the election.

Եվ ձեր կարծիքով, դա իրոք ազդեց ընտրության արդյունքների վրա։

JA: Yeah. So this became front page of the Guardian

ՋԱ. Հա։ Եվ սա Գարդիանի գլխավոր էջին հայտնվեց

and was then printed in all the surrounding countries of Kenya,

և հետո տպագրվեց Քենիայի շրջակա բոլոր երկրներում՝

in Tanzanian and South African press.

Տանզանիայի և Հարավային Աֆրիկայի մամուլում։

And so it came in from the outside.

Եվ այդպիսով այն դրսից արտահոսեց։

And that, after a couple of days,

Եվ դա, մի երկու օրից,

made the Kenyan press feel safe to talk about it.

պատճառ դարձավ, որ Քենիայի մամուլը դրա մասին հանգիստ խոսի։

And it ran for 20 nights straight on Kenyan TV,

Այն 20 օր շարունակ հեռարձակվեց քենիական հեռուստատեսությամբ,

shifted the vote by 10 percent,

քվեարկությունը 10 տոկոսով փոխեց

according to a Kenyan intelligence report,

ըստ մի քենիական հետախուզական զեկույցի,

which changed the result of the election.

ինչը և փոփոխեց ընտրության արդյունքը։

CA: Wow, so your leak

ՔԱ. Պա՜հ, ուրեմն ձեր կողմից արտահոսած տեղեկատվությունը

really substantially changed the world?

իրո՞ք էականորեն փոխեց աշխարհը։

JA: Yep.

ՋԱ. Ըհը։

(Applause)

(Ծափահարություններ)

CA: Here's -- We're going to just show

ՔԱ. Հիմա մենք ուղղակի ցույց ենք տալու

a short clip from this

մի կարճ տեսահոլովակ

Baghdad airstrike video.

Բաղդադի օդային հարձակման տեսագրությունից։

The video itself is longer,

Տեսագրությունն ինքն ավելի երկար է։

but here's a short clip.

Բայց ահա և կարճ տեսահոլովակը։

This is -- this is intense material, I should warn you.

Սա.. սա ուժեղ նյութ է, պետք է ձեզ նախազգուշացնեմ։

Radio: ... just fuckin', once you get on 'em just open 'em up.

Ռադիո. ... գրողը տանի, հենց որ դրանց տենաս՝ ծակծկի՛։

I see your element, uh, got about four Humvees, uh, out along ...

Տենում եմ քո օբյեկտը, ըմ, մոտ չորս համվի ջիպ ունեն, ըմ, ընդեղ ...

You're clear. All right. Firing.

Դեմդ ազատ է։ Դե լավ։ Կրակել։

Let me know when you've got them. Let's shoot.

Ինձ ասա երբ իրենց խփես։ Կրակե՛նք։

Light 'em all up.

Սաղին վառի՛։

C'mon, fire!

Դե ե՛կ, կրակի՛։

(Machine gun fire)

(Գնդացիրի կրակոց)

Keep shoot 'n. Keep shoot 'n.

Շարունակի՛ կրակել։ Շարունակի՛ կրակել։

(Machine gun fire)

(Գնդացիրի կրակոց)

Keep shoot 'n.

Շարունակի՛ կրակել։

Hotel ... Bushmaster Two-Six, Bushmaster Two-Six,

Հյուրանոց ... Բուշմաստեր Երկու-Վեց, Բուշմաստեր Երկու-Վեց,

we need to move, time now!

պիտի շարժվենք, հիմա՛։

All right, we just engaged all eight individuals.

Դե լավ, մենք սաղ ութին էլ նեգրավվեցինք։

Yeah, we see two birds [helicopters], and we're still firing.

Հա, մենք երկու թռչուն [ուղղաթիռ] ենք տեսնում, և դեռ կրակում ենք։

Roger. I got 'em.

Ռոջեր։ Խփեցի իրենց։

Two-Six, this is Two-Six, we're mobile.

Երկու-Վեց, սա Երկու-Վեցն է, մենք շարժվում ենք։

Oops, I'm sorry. What was going on?

Վայ, կներեք։ Ի՞նչ էր կատարվում։

God damn it, Kyle. All right, hahaha. I hit 'em.

Գրողը տանի, Քայլ։ Դե լավ, հահահա։ Ես իրենց խփեցի։

CA: So, what was the impact of that?

ՔԱ. Ի՞նչ ազդեցություն ունեցավ դա։

JA: The impact on the people who worked on it

ՋԱ. Այդ մարդկանց վրա, ովքեր դրա վրա աշխատում էին,

was severe.

ազդեցությունը ահռելի էր։

We ended up sending two people to Baghdad

Վերջ ի վերջո մենք երկու հոգու ուղարկեցինք Բաղդադ՝

to further research that story.

այդ պատմությունն ավելի մանրամասն ուսումնասիրելու։

So this is just the first of three attacks

Սա երեք հարձակումից միայն առաջինն է,

that occurred in that scene.

որ այդ վայրում տեղի ունեցավ։

CA: So, I mean, 11 people died in that attack, right,

ՔԱ. Եվ, ուզում եմ ասել, որ 11 հոգի մահացան այդ հարձակման մեջ, այո՞,

including two Reuters employees?

այդ թվում նաև երկու Ռոյթերսի աշխատակից։

JA: Yeah. Two Reuters employees,

ՋԱ. Հա։ Երկու Ռոյթերսի աշխատակից,

two young children were wounded.

երկու փոքր երեխա վնասվեցին։

There were between 18 and 26 people killed all together.

Մոտ 18-ից 26 հոգի սպանվեց։

CA: And releasing this caused

ՔԱ. Եվ սրա հրապարակումը

widespread outrage.

լայնատարած զայրույթի պատճառ դարձավ։

What was the key element of this

Ո՞րն էր, ըստ ձեզ,

that actually caused the outrage, do you think?

զայրույթի իրական պատճառը։

JA: I don't know. I guess people can see

ՋԱ. Չգիտեմ, կարծում եմ մարդիկ կարող են

the gross disparity in force.

ուժի մեծ անհամաչափությունը տեսնել։

You have guys walking in a relaxed way down the street,

Այստեղ տեսնում եք տղաներ, որոնք հանգիստ քայլում են փողոցով,

and then an Apache helicopter sitting up at one kilometer

ապա օդում մեկ կիլոմետրի վրա գտնվող մի Ապաչի ուղղաթիռ

firing 30-millimeter cannon shells

30 միլիմետրանոց թնդանոթային արկեր է պարպում

on everyone --

բոլորի վրա,

looking for any excuse to do so --

ամեն տեսակի պատրվակ գտնելով դա անելու համար,

and killing people rescuing the wounded.

և սպանելով վիրավորներին փրկող մարդկանց։

And there was two journalists involved that clearly weren't insurgents

Եվ այդտեղ կային երկու լրագրող, որ պարզ է, որ ըմբոստ չէին,

because that's their full-time job.

որովհետև դա իրենց լիաժամ աշխատանքն է։

CA: I mean, there's been this U.S. intelligence analyst,

ՔԱ. Ուզում եմ ասել, որ ԱՄՆ-ի հետախուզական վերլուծաբանը,

Bradley Manning, arrested,

Բրադլի Մանինգը, ով ձերբակալվել է։

and it's alleged that he confessed in a chat room

Եվ պնդվում է, որ զրուցարանում խոստովանել է

to have leaked this video to you,

այս տեսագրությունը,

along with 280,000

ինչպես նաև 280,000

classified U.S. embassy cables.

դասակարգված ԱՄՆ-ի դեսպանատնական հեռագրեր ձեզ արտահոսելու մասին։

I mean, did he?

Դա այդպե՞ս է։

JA: We have denied receiving those cables.

ՋԱ. Դե, մենք ժխտել ենք, որ նման հեռագրեր ենք ստացել։

He has been charged,

Նա մոտ հինգ օր առաջ

about five days ago,

մեղադրվել է՝

with obtaining 150,000 cables

150,000 հեռագրի ձեռք բերման

and releasing 50.

և 50-ի հրապարակման մեջ։

Now, we had released,

Մենք տարվա սկզբին

early in the year,

Ռեյկյավիկի ԱՄՆ դեսպանատնից

a cable from the Reykjavik U.S. embassy,

մի հեռագիր էինք հրատարակել։

but this is not necessarily connected.

Բայց դա չի նշանակում, որ մեկը մյուսի հետ կապված է։

I mean, I was a known visitor of that embassy.

Միտքս այն է, որ ես այդ դեսպանատան ճանաչված այցելուներից էի։

CA: I mean, if you did receive thousands

ՔԱ. Եթե դուք ստանայիք

of U.S. embassy diplomatic cables ...

ԱՄՆ-ի դեսպանատան դիվանագիտական հազարավոր հեռագրեր․․․

JA: We would have released them. (CA: You would?)

ՋԱ. Մենք դրանց կհրապարակեինք։ (ՔԱ. Իրո՞ք։)

JA: Yeah. (CA: Because?)

ՋԱ. Հա։ (ՔԱ. Որովհե՞տև...)

JA: Well, because these sort of things

ՋԱ. Դե, որովհետև այս տեսակի նյութերը

reveal what the true state

ցույց են տալիս

of, say,

ասենք

Arab governments are like,

ինչպիսին է արաբական կառավարությունների իրական վիճակը,

the true human-rights abuses in those governments.

մարդու իրավունքների իրական չարաշահումները այդ կառավարություններում։

If you look at declassified cables,

Եթե նայեք բացահայտված հեռագրերին,

that's the sort of material that's there.

կհասկանաք թե ինչպիսի նյութեր կան։

CA: So let's talk a little more broadly about this.

ՔԱ. Ե՛կ մի քիչ ավելի լայնորեն խոսենք սրա մասին։

I mean, in general, what's your philosophy?

Այսինքն, ընդհանրապես, քո փիլիսոփայությունն ի՞նչ է։

Why is it right

Ինչու՞ է

to encourage leaking of secret information?

գաղտնի տեղեկությունների արտահոսքի քաջալերումը ճիշտ։

JA: Well, there's a question as to what sort of information is important in the world,

ՋԱ. Դե հարցը նրանում է, թե աշխարհում ինչ տեղեկություններն են կարևոր,

what sort of information

ինչ տեսակ տեղեկություններ

can achieve reform.

կարող են բարեփոխման բերել։

And there's a lot of information.

Եվ շատ տեղեկություն կա։

So information that organizations

Երբ տեղեկությունը թաքցնելու համար կազմակերպությունները

are spending economic effort into concealing,

տնտեսական ջանքեր են ծախսում,

that's a really good signal

դա շատ լավ ազդանշան է,

that when the information gets out,

որ երբ այդ տեղեկությունը արտահոսի,

there's a hope of it doing some good --

հույս կա, որ դա որևէ լավ բանի կբերի։

because the organizations that know it best,

Որովհետև կազմակերպությունները, որոնք դրան ամենալավն են ծանոթ,

that know it from the inside out,

ծայրից ծայր գիտեն դրան,

are spending work to conceal it.

աշխատանք են ծախսում այն թաքցնելու համար։

And that's what we've found in practice,

Եվ դա այն է, ինչ մենք տեսնում ենք փորձի վրա։

and that's what the history of journalism is.

Եվ դա լրատվության պատմությունն է։

CA: But are there risks with that,

ՔԱ. Բայց արդյո՞ք դա վտանգ չի ներկայացնում

either to the individuals concerned

ներգրավված անձանց

or indeed to society at large,

կամ իրոք, հասարակության լայն շերտերի համար,

where leaking can actually have

չէ որ արտահոսքը կարող է իրականում

an unintended consequence?

չնախատեսված հետևանք ունենալ։

JA: Not that we have seen with anything we have released.

ՋԱ. Մեր հրապարակած նյութերի պատճառով մենք նման բան դեռ չենք տեսել։

I mean, we have a harm immunization policy.

Այսինքն, մենք ունենք վնասի անընկալացման քաղաքականություն։

We have a way of dealing with information

Մենք անձնական տեղեկությունների հետ

that has sort of personal --

աշխատելու

personally identifying information in it.

հատուկ ձև ունենք։

But there are legitimate secrets --

Բայց կան և հիրավի գաղտնիքներ.

you know, your records with your doctor;

գիտեք, օրինակ ձեր տեղեկագրերը ձեր բժիշկի հետ.

that's a legitimate secret --

դա հիրավի գաղտնիք է։

but we deal with whistleblowers that are coming forward

Սակայն մենք գործ ունենք մեզ դիմող բացահայտողների հետ,

that are really sort of well-motivated.

որոնց հիմնավորումները բարի են։

CA: So they are well-motivated.

ՔԱ. Ուրեմն նրանց հիմնավորումները բարի են։

And what would you say to, for example,

Եվ ինչ կասեիք, օրինակ,

the, you know, the parent of someone

գիտեք, մեկի ծնողին,

whose son is out serving the U.S. military,

ում զավակը ծառայում է ԱՄՆ զինուժում,

and he says, "You know what,

և նա ասում է. «Գիտեք ինչ,

you've put up something that someone had an incentive to put out.

դուք հրատարակել եք մի բան, որ մեկը հատուկ դրդապատճառ է ունեցել հրապարակելու։

It shows a U.S. soldier laughing

Այն ցույց է տալիս ԱՄՆ-ի մեկ զինվոր՝ ծիծաղելիս,

at people dying.

մահացող մարդկանց վրա։

That gives the impression, has given the impression,

Դա այն տպավորությունն է թողնում.. այն տպավորությունն է թողել,

to millions of people around the world

աշխարհի շուրջ միլիոնավոր մարդկանց մոտ,

that U.S. soldiers are inhuman people.

որ ԱՄՆ-ի զինվորներն անմարդկային անձինք են։

Actually, they're not. My son isn't. How dare you?"

Իրականում, այդպես չէ։ Իմ որդին այդպիսին չէ։ Ինչպե՞ս եք համարձակվում»։

What would you say to that?

Դու դրան ի՞նչ կասեիք։

JA: Yeah, we do get a lot of that.

ՋԱ. Հա, մենք դա շատ ենք լսում։

But remember, the people in Baghdad,

Բայց հիշեք, մարդիկ Բաղդադում,

the people in Iraq, the people in Afghanistan --

Իրաքում, Աֆղանստանում...

they don't need to see the video;

նրանք կարիք չունեն տեսագրությունը տեսնելու.

they see it every day.

նրանք դա ամեն օր են տեսնում։

So it's not going to change their opinion. It's not going to change their perception.

Ուրեմն դա նրանց կարծիքը չի փոխելու։ Նրանց ընկալումը չի փոխվի։

That's what they see every day.

Դա այն է, ինչ նրանք տեսնում են ամեն օր։

It will change the perception and opinion

Դա կփոխի այն մարդկանց ընկալումն ու կարծիքը,

of the people who are paying for it all,

ովքեր վճարում են այդ ամենի համար։

and that's our hope.

Եվ դա է մեր հույսը։

CA: So you found a way to shine light

ՔԱ. Ուրեմն դուք գտել եք ճանապարհ՝ լուսավորելու

into what you see

այն, ինչը ձեր կարծիքով

as these sort of dark secrets in companies and in government.

ընկերությունների ու կառավարության մութ գաղտնիքներն են։

Light is good.

Լույսը լավ է։

But do you see any irony in the fact that,

Բայց ոչ մի հեգնանք չե՞ք գտնում այն փաստի մեջ,

in order for you to shine that light,

որ լուսաբանելու համար

you have to, yourself,

պիտի ինքներդ

create secrecy around your sources?

գաղտնիություն ստեղծեք ձեր աղբյուրների շուրջ։

JA: Not really. I mean, we don't have

ՋԱ. Չէի ասեի։ Այսինքն, մենք դեռ

any WikiLeaks dissidents yet.

որևէ ՎիքիԼիքսի այլախոհ չունենք։

We don't have sources who are dissidents on other sources.

Մենք չունենք այնպիսի աղբյուրներ, որ այլ աղբյուրների այլախոհը լինեն։

Should they come forward, that would be a tricky situation for us,

Եթե նրանք հայտնվեն, բարդ իրավիճակ կստացվի մեզ համար։

but we're presumably acting in such a way

Բայց մենք ենթադրաբար վարվում ենք այնպես,

that people feel

որ մարդիկ

morally compelled

բարոյապես պարտադրված են զգում

to continue our mission, not to screw it up.

շարունակել մեր առաքելությունը, ոչ թե փչացնել այն։

CA: I'd actually be interested, just based on what we've heard so far --

ՔԱ. Ես կցանկանայի իրականում, ըստ միայն մեր այժմյան լսածների...

I'm curious as to the opinion in the TED audience.

ես հետաքրքրված եմ իմանալ ԹԵԴ-ի ունկընդիրների կարծիքը։

You know, there might be a couple of views

Գիտեք, կարող է երկու տեսակետ լինել

of WikiLeaks and of Julian.

ՎիքիԼիքսի և Ջուլիանի մասին։

You know, hero -- people's hero --

Գիտեք, հերոս, ժողովրդի հերոս,

bringing this important light.

ով բերում է այս կարևոր լույսը։

Dangerous troublemaker.

Վտանգավոր խռովարար։

Who's got the hero view?

Ո՞վ է կարծում, որ նա հերոս է։

Who's got the dangerous troublemaker view?

Ո՞վ է կարծում, որ նա վտանգավոր խռովարար է։

JA: Oh, come on. There must be some.

ՋԱ. Դե լավ էլի։ Մի քանիսը կլինեն։

CA: It's a soft crowd, Julian, a soft crowd.

ՔԱ. Կակուղ ամբոխ է, Ջուլիան, կակուղ ամբոխ։

We have to try better. Let's show them another example.

Պետք է մի քիչ էլ փորձել։ Նրանց մի ուրիշ օրինակ ցույց տանք։

Now here's something that you haven't yet leaked,

Ահա և մի բան, որ դուք դեռ չեք արտահոսել,

but I think for TED you are.

բայց կարծում եմ TED-ի համար դա կանեք։

I mean it's an intriguing story that's just happened, right?

Այսինքն, դա մի հետաքրքրաշարժ պատմություն է, որ հենց նոր է տեղի ունեցել, այո՞։

What is this?

Սա ի՞նչ է։

JA: So this is a sample of what we do

ՋԱ. Ուրեմն սա նմուշ է, մի բանի,

sort of every day.

որ ամեն օր անում ենք։

So late last year -- in November last year --

Անցյալ տարվա վերջերին, անցյալ նոյեմբերին,

there was a series of well blowouts

մի շարք պայթյուններ տեղի ունեցան

in Albania,

Ալբանիայում,

like the well blowout in the Gulf of Mexico,

ինչպես Մեքսիկական ծոցի պայթյունը,

but not quite as big.

բայց ոչ այդքան մեծ։

And we got a report --

Եվ մենք մի զեկույց ստացանք,

a sort of engineering analysis into what happened --

պատահարի մասին ճարտարագիտական վերլուծություն,

saying that, in fact, security guards

որն ասում էր թե իրականում, անվտանգության ծառայության աշխատակիցները

from some rival, various competing oil firms

որոշ մրցակից, զանազան մրցող ընկերություններից

had, in fact, parked trucks there and blown them up.

իրականում բեռնատարներ էին կայանել այդտեղ և դրանց պայթեցրել։

And part of the Albanian government was in this, etc., etc.

Եվ որ ալբանական կառավարության մի մասը դրա հետ կապ ուներ, և այլն, և այլն։

And the engineering report

Եվ ճարտարագիտական զեկույցը

had nothing on the top of it,

վերևում ոչինչ գրված չուներ։

so it was an extremely difficult document for us.

Այդ պատճառով էլ մեր համար շատ բարդ փաստաթուղթ էր։

We couldn't verify it because we didn't know

Չէինք կարող այն վավերացնել, որովհետև չգիտեինք

who wrote it and knew what it was about.

թե այն ով է գրել և ինչի մասին է։

So we were kind of skeptical that maybe it was

Այդ պատճառով էլ մենք մի քիչ թերահավատորեն էինք տրամադրված, մտածելով, որ միգուցե

a competing oil firm just sort of playing the issue up.

որևէ մրցակից ընկերություն փորձում է առիթից օգտվել։

So under that basis, we put it out and said,

Հետևաբար մենք ներկայացրեցինք այն, և ասացինք.

"Look, we're skeptical about this thing.

«Տեսեք, մենք սրան թերահավատորեն ենք մոտենում։

We don't know, but what can we do?

Մենք չգիտենք, բայց ի՞նչ կարող ենք անել։

The material looks good, it feels right,

Նյութը նորմալ տեսք ունի, այն թվում է թե ճիշտ է,

but we just can't verify it."

բայց մենք չենք կարող այն վավերացնել»։

And we then got a letter

Եվ հետո մենք նամակ ստացանք

just this week

հենց այս շաբաթ

from the company who wrote it,

այն ընկերությունից, որ այն գրել էր,

wanting to track down the source --

և որ ուզում էր դրա աղբյուրը գտնել.

(Laughter)

(Ծիծաղ)

saying, "Hey, we want to track down the source."

ասելով. «Ողջույն, մենք ուզում ենք դրա աղբյուրը գտնել»։

And we were like, "Oh, tell us more.

Եվ մենք էլ թե. «Օհ, պատմեք ավելին։

What document is it, precisely, you're talking about?

Ավելի ճշգրիտ, ի՞նչ փաստաթղթի մասին է խոսքը։

Can you show that you had legal authority over that document?

Կարո՞ղ եք ցույց տալ, որ դուք այդ փաստաթղթի նկատմամբ օրինական իրավասություն ունեիք։

Is it really yours?"

Արդյո՞ք այն իրոք ձեզ է պատկանում»։

So they sent us this screen shot

Այդպիսով նրանք մեզ ուղարկեցին այս սքրինշոթը

with the author

որտեղ հեղինակի անունը

in the Microsoft Word ID.

գրված էր Մայքրոսոֆթ Վորդի անվանատարածքում։

Yeah.

Հա։

(Applause)

(Ծափահարություններ)

That's happened quite a lot though.

Այդպիսի բաներ հաճախ են պատահել։

This is like one of our methods

Սա օրինակ նույնացման մեր մեթոդներից մեկն է,

of identifying, of verifying, what a material is,

որևէ նյութի վավերացման համար,

is to try and get these guys to write letters.

փորձել և այս մարդկանց ստիպել նամակ գրել։

CA: Yeah. Have you had information

ՔԱ. Հա։ Որևէ տեղեկություն

from inside BP?

ԲիՓի-ի ներսից ունեցե՞լ եք։

JA: Yeah, we have a lot, but I mean, at the moment,

ՋԱ. Հա, շատ ենք ունեցել, բայց ներկա պահին

we are undergoing a sort of serious fundraising and engineering effort.

լուրջ դրամահավաք և ճարտարագիտական ջանքեր ենք անցկացնում։

So our publication rate

Այդ պատճառով էլ մեր հրատարակությունների ծավալը

over the past few months

անցյալ մի քանի ամսվա ընթացքում

has been sort of minimized

նվազագույն է դարձել,

while we're re-engineering our back systems

քանի որ վերամշակում ենք համակարգերը

for the phenomenal public interest that we have.

մեր վայելած բացառիկ հասարական հետաքրքրության պատճառով։

That's a problem.

Դա խնդիր է։

I mean, like any sort of growing startup organization,

Ինչպես ցանկացած տեսակի աճող նորաստեղծ կազմակերպությունն

we are sort of overwhelmed

մենք մի տեսակ ծանրաբեռնված ենք

by our growth,

մեր աճով։

and that means we're getting enormous quantity

Եվ դա նշանակում է, որ մենք շատ բարձր որակի

of whistleblower disclosures

բացահայտումների

of a very high caliber

հսկայական քանակ ենք ստանում,

but don't have enough people to actually

բայց բավականին մարդ չունենք,

process and vet this information.

որ մշակեն և ստուգեն այս տեղեկությունները։

CA: So that's the key bottleneck,

ՔԱ. Եվ դա՞ է հիմնական խոչընդոտը,

basically journalistic volunteers

հիմնականում լրագրողական կամավորների

and/or the funding of journalistic salaries?

և/կա՞մ լրագրողական աշխատավարձի պակասը։

JA: Yep. Yeah, and trusted people.

ՋԱ. Ըհը: Հա, և վստահելի մարդիկ։

I mean, we're an organization

Այսինքն, մենք մի կարզմակերպություն ենք,

that is hard to grow very quickly

որին դժվար է շատ արագ աճել,

because of the sort of material we deal with,

նյութի այն տեսակի պատճառով, որի հետ գործ ունենք։

so we have to restructure

Այդ պատճառով էլ պիտի վերակազմավորվենք այնպես,

in order to have people

որ ունենաք մարդիկ,

who will deal with the highest national security stuff,

որոնք կզբաղվեն ազգային ամենաբարձր անվտանգության նյութերով,

and then lower security cases.

և հետո ավելի ցածր անվտանգության դեպքերով։

CA: So help us understand a bit about you personally

ՔԱ. Օգնիր մեզ անձնապես քո մասին հասկանալ

and how you came to do this.

և ինչպես սկսեցիր այս գործը։

And I think I read that as a kid

Եվ կարծում եմ, որ կարդացել եմ, որ երբ երեխա էիր,

you went to 37 different schools.

դու 37 տարբեր դպրոց ես հաճախել։

Can that be right?

Դա այդպե՞ս է։

JA: Well, my parents were in the movie business

ՋԱ. Դե, իմ ծնողները կինոյի գործում էին,

and then on the run from a cult,

իսկ հետո պաշտամունքից էին փախչում,

so the combination between the two ...

այդպիսով երկուսի խառնուրդը...

(Laughter)

(Ծիծաղ)

CA: I mean, a psychologist might say

ՔԱ. Հոգեբանը կարող է ասել,

that's a recipe for breeding paranoia.

որ դա պարանոյայի զարգացման բաղադրատոմս է։

JA: What, the movie business?

ՋԱ. Ինչը՞, կինոյի գործը։

(Laughter)

(Ծիծաղ)

(Applause)

(Ծափահարություններ)

CA: And you were also -- I mean,

ՔԱ. Եվ դու նաև, ուզում եմ ասել,

you were also a hacker at an early age

դու նաև վաղ տարիքում հակեր էիր

and ran into the authorities early on.

և վաղ բախվեցիր իշխանությունների հետ։

JA: Well, I was a journalist.

ՋԱ. Դե, ես լրագրող էի։

You know, I was a very young journalist activist at an early age.

Գիտես, վաղ տարիքում ես երիտասարդ լրագրող ակտիվիստ էի։

I wrote a magazine,

Ես ամսագիր ունեի,

was prosecuted for it when I was a teenager.

և, երբ դեռահաս էի, դրա համար հետապնդվեցի։

So you have to be careful with hacker.

Դրա համար էլ պիտի զգույշ լինել հակեր բառի հետ։

I mean there's like -- there's a method

Նկատի ունեմ այդպես մեթոդ կա,

that can be deployed for various things.

որ կարող է օգտագործվել տարբեր բաների համար։

Unfortunately, at the moment,

Ցավոք, այս րոպենին,

it's mostly deployed by the Russian mafia

այն ամենաշատն օգտագործվում է ռուս մաֆիայի կողմից

in order to steal your grandmother's bank accounts.

ձեր տատիկի բանկային հաշիվները գողանալու համար։

So this phrase is not,

Այդ պատճառով էլ այս արտահայտությունը

not as nice as it used to be.

այնքան հաճելի չէ՝ ինչքան ժամանակին էր։

CA: Yeah, well, I certainly don't think

ՔԱ. Հա, դե, ես հաստատ չեմ մտածում,

you're stealing anyone's grandmother's bank account,

որ դու մեկի տատիկի բանկային հաշիվն ես գողանում։

but what about

Բայց ի՞նչ կասես

your core values?

քո հիմնական արժեքների մասին։

Can you give us a sense of what they are

Կարո՞ղ ես մեզ որոշ չափով ծանոթացնել դրանց

and maybe some incident in your life

և գուցե քո կյանքում որոշ միջադեպի,

that helped determine them?

որն օգնել է սահմանել դրանք։

JA: I'm not sure about the incident.

ՋԱ. Միջադեպի մասին վստահ չեմ։

But the core values:

Սակայն հիմնական արժեքները՝

well, capable, generous men

դե, ընդունակ, մեծահոգի մարդիկ

do not create victims;

զոհեր չեն ստեղծում.

they nurture victims.

նրանց սնուցում են զոհերին։

And that's something from my father

Եվ դա մի բան է, որ գալիս է իմ հորից

and something from other capable, generous men

և այլ ընդունակ, մեծահոգի մարդկանցից,

that have been in my life.

որ իմ կյանքում եղել են։

CA: Capable, generous men do not create victims;

ՔԱ. Ընդունակ, մեծահոգի մարդիկ զոհեր չե՞ն ստեղծում.

they nurture victims?

սնուցում ե՞ն նրանց։

JA: Yeah. And you know,

ՋԱ. Հա։ Եվ գիտեք,

I'm a combative person,

ես կռվարար մարդ եմ,

so I'm not actually so big on the nurture,

դրա համար էլ սնուցումը մի տեսակ իմ բանը չէ։

but some way --

Բայց այլ ճանապարհ..

there is another way of nurturing victims,

զոհերին սնուցելու համար այլ ճանապարհ կա,

which is to police perpetrators

որն էլ հանցագործներին

of crime.

վերահսկելն է։

And so that is something

Եվ դա մի բան է,

that has been in my character

որ երկար ժամանակ իմ բնավորության

for a long time.

մի մասն է եղել։

CA: So just tell us, very quickly in the last minute, the story:

ՔԱ. Շատ արագ վերջին րոպեին մեզ պատմիր՝

what happened in Iceland?

ի՞նչ պատահեց Իսլանդիայում։

You basically published something there,

Փաստորեն դուք այնտեղ մի բան հրատարակեցիք,

ran into trouble with a bank,

մի բանկի հետ խնդիրներ ունեցաք,

then the news service there

հետո տեղական լրատվական ծառայություններին

was injuncted from running the story.

կարգադրվեց, որ պատմությունը չհրատարակեն։

Instead, they publicized your side.

Փոխարենը, գովազդեցին ձեր ներկայացրածը,

That made you very high-profile in Iceland. What happened next?

որն էլ ձեզ շատ նշանավոր դարձրեց Իսլանդիայում։ Հետո ի՞նչ պատահեց։

JA: Yeah, this is a great case, you know.

ՋԱ. Այո, սա մի հրաշալի դեպք է, գիտեք։

Iceland went through this financial crisis.

Իսլանդիան այս ֆինանսական ճգնաժամի միջով անցավ։

It was the hardest hit of any country in the world.

Յուրաքանչյուր երկրի համար դա ծանրագույն հարված էր։

Its banking sector was 10 times the GDP

Նրա բանկային հատվածը իր մնացած տնտեսության

of the rest of the economy.

տասնապատիկն էր կազմում ՀՆԱ-ի մեջ։

Anyway, so we release this report

Ամեն դեպքում, մենք այս զեկույցը

in July last year.

անցյալ տարվա հուլիսին հրապարակում ենք։

And the national TV station was injuncted

Եվ ազգային հեռուստատեսությանը

five minutes before it went on air,

կարգադրվեց այն կանխել հինգ րոպե նախքան դրա հեռարձակումը։

like out of a movie: injunction landed on the news desk,

Ինչպես կինոյի մեջ, կարգադրությունը լրատվական սեղանին հայտնվեց,

and the news reader was like,

և լուրերի կարդացողը շփոթված էր․

"This has never happened before. What do we do?"

«Սա նախկինում երբեք չի պատահել։ Ի՞նչ պիտի անենք։»

Well, we just show the website instead,

Դե, փոխարենը միայն կայքը ցույց տանք

for all that time, as a filler,

այդ ողջ ժամանակ, որպես լցանյութ։

and we became very famous in Iceland,

Եվ մենք Իսլանդիայում շատ հայտնի դարձանք,

went to Iceland and spoke about this issue.

գնացինք Իսլանդիա և այս խնդրի մասին խոսեցինք։

And there was a feeling in the community

Եվ համայնքում այնպիսի տպավորություն էր,

that that should never happen again,

որ սա էլ երբեք չպիտի պատահի։

and as a result,

Եվ արդյունքում,

working with Icelandic politicians

Իսլանդիայի որոշ քաղաքական գործիչների

and some other international legal experts,

և այլ միջազգային իրավական մասնագետների հետ աշխատելով

we put together a new sort of

մի նոր տեսակի օրենսդության փաթեթ

package of legislation for Iceland

կազմեցինք Իսլանդիայի համար,

to sort of become an offshore haven

որպեսզի այն օֆշորային օթևան դառնա

for the free press,

ազատ մամուլի համար,

with the strongest journalistic protections in the world,

աշխարհի ամենաուժեղ լրատվական պաշտպանություններով,

with a new Nobel Prize

և խոսքի ազատության համար սահմանված

for freedom of speech.

Նոբելյան մրցանակով։

Iceland's a Nordic country,

Իսլանդիան սկանդինավյան երկիր է

so, like Norway, it's able to tap into the system.

և դրա համար էլ, Նորվեգիայի պես, կարող է օգտվել համակարգից։

And just a month ago,

Եվ հենց մեկ ամիս առաջ,

this was passed by the Icelandic parliament unanimously.

դա միաձայն ընդունվեց իսլանդական խորհրդարանի կողմից։

CA: Wow.

ՔԱ. Պա՜հ։

(Applause)

(Ծափահարություններ)

Last question, Julian.

Վերջին հարցը, Ջուլիան։

When you think of the future then,

Երբ ապագայի մասին ես մտածում,

do you think it's more likely to be

կարծում ես ավելի հավանական է,

Big Brother exerting more control,

որ Մեծ Եղբայրը մեզ ավելի շատ կհսկի՞,

more secrecy,

ավելի շատ գաղտնիություն կլինի,

or us watching

թե՞ մենք կհետևենք

Big Brother,

Մեծ Եղբորը,

or it's just all to be played for either way?

թե՞ այդ բոլորը դեռ առջևում պիտի որոշվի։

JA: I'm not sure which way it's going to go.

ՋԱ. Վստահ չեմ դեպի որ կողմ է իրավիճակը զարգանալու։

I mean, there's enormous pressures

Այսինքն հսկայական ճնշում կա

to harmonize freedom of speech legislation

խոսքի ազատության օրենսդրության

and transparency legislation around the world --

և թափանցիկության օրենսդրության համապատասխանեցման համար՝

within the E.U.,

ԵՄ-ում,

between China and the United States.

Չինաստանի և Միացյալ Նահանգների միջև։

Which way is it going to go? It's hard to see.

Դեպի ո՞ր կողմ է զարգանալու։ Դժվար է ասել։

That's why it's a very interesting time to be in --

Դրա համար էլ շատ հետաքրքիր ժամանակում ենք ապրում։

because with just a little bit of effort,

Որովհետև միայն մի քիչ ջանքով

we can shift it one way or the other.

կարող ենք այն տեղաշարժել այն կամ այն կողմ։

CA: Well, it looks like I'm reflecting the audience's opinion

ՔԱ. Դե, թվում է թե հանդիսատեսի կարծիքն եմ արտացոլում,

to say, Julian, be careful,

ասելով՝ Ջուլիան, զգույշ եղիր

and all power to you.

և ուժ ու կորով քեզ։

JA: Thank you, Chris. (CA: Thank you.)

ՋԱ. Շնորհակալ եմ, Քրիս։ (ՔԱ. Շնորհակալություն։)

(Applause)

(Ծափահարություններ)