Julian Assange: Why the world needs WikiLeaks

Translator: Mandar Shinde Reviewer: Versatile CS

Chris Anderson: Julian, welcome.

ख्रिस अँडरसन: वेलकम, ज्युलियन.

It's been reported that WikiLeaks, your baby,

असं आढळून आलं आहे की, तुमचं अपत्य, 'विकिलीक्स' ने,

has, in the last few years

... गेल्या काही वर्षांत

has released more classified documents

इतकी क्लासिफाईड डॉक्युमेंट्स प्रसिद्ध केली आहेत

than the rest of the world's media combined.

जी जगभरातल्या माध्यमांच्या एकत्रित संख्येहून अधिक आहेत.

Can that possibly be true?

असं खरंच होऊ शकतं?

Julian Assange: Yeah, can it possibly be true?

ज्युलियन असांजः हं, असं होऊ शकतं का?

It's a worry -- isn't it? -- that the rest of the world's media

काय दुर्दैव आहे, नाही का? जगभरची माध्यमं

is doing such a bad job

इतकं टुकार काम करतायत

that a little group of activists

की मूठभर कार्यकर्ते

is able to release more

प्रसिद्ध करु शकतात

of that type of information

या पद्धतीची इतकी माहिती जी

than the rest of the world press combined.

जगभरच्या माध्यमांच्या एकत्रित संख्येहून जास्त आहे.

CA: How does it work?

ख्रिसः हे कसं होतं?

How do people release the documents?

लोक ही कागदपत्रं प्रसिद्ध कशी करतात?

And how do you secure their privacy?

आणि तुम्ही त्यांना गोपनीय कसं ठेवता?

JA: So these are -- as far as we can tell --

ज्युलियनः आमच्या मते... हे आहेत

classical whistleblowers,

उत्कृष्ट धोकादर्शक.

and we have a number of ways for them

आणि आम्ही त्यांच्यासाठी अनेक मार्ग बनवलेत

to get information to us.

आम्हाला माहिती पुरविण्याचे.

So we use this state-of-the-art encryption

तर आम्ही वापरतो उत्कृष्ट सांकेतिक पद्धत

to bounce stuff around the Internet, to hide trails,

इंटरनेट वरुन महिती गोळा करायला, पुरावे नष्ट करायला,

pass it through legal jurisdictions

कायद्याच्या कचाट्यातून सुटायला

like Sweden and Belgium

स्वीडन व बेल्जियम सारख्या देशांत

to enact those legal protections.

कायदेशीर बंधनांना चकवायला.

We get information in the mail,

ही माहिती आमच्याकडं टपालानं येते,

the regular postal mail,

साध्या पोस्टाच्या टपालानं,

encrypted or not,

सांकेतिक असो वा नसो,

vet it like a regular news organization, format it --

कोणत्याही वृत्तपत्र संस्थेप्रमाणं आम्ही ती तपासतो, तिला फॉरमॅट (सुस्वरुप) करतो...

which is sometimes something that's quite hard to do,

जे काहीवेळेला अतिशय अवघड काम असतं,

when you're talking about

जेव्हा गोष्ट असते

giant databases of information --

माहितीच्या प्रचंड साठ्याची...

release it to the public

तिला सार्वजनिक प्रसिद्धी देतो

and then defend ourselves

आणि मग स्वतःचा बचाव करतो

against the inevitable legal and political attacks.

अटळ कायदेशीर व राजकीय हल्ल्यांपासून.

CA: So you make an effort to ensure

ख्रिसः तर तुम्ही याची खात्री करता

the documents are legitimate,

की डॉक्युमेंट्स अधिकृत आहेत.

but you actually

पण खरोखर तुम्हाला

almost never know who the identity of the source is?

त्यांचा स्रोत कधीच कळून येत नाही.

JA: That's right, yeah. Very rarely do we ever know,

ज्युलियनः बरोबर. फारच क्वचित आम्हाला कळतं.

and if we find out at some stage

आणि आम्हाला कधी कळालंच

then we destroy that information as soon as possible.

तर आम्ही ताबडतोब ती माहिती नष्ट करतो.

(Phone ring) God damn it.

(फोन वाजतो) बाप रे.

(Laughter)

(हशा)

CA: I think that's the CIA asking what the code is

ख्रिसः मला वाटतं सीआयए ला कोड हवा असेल

for a TED membership.

टेड मेंबरशिपचा.

(Laughter)

(हशा)

So let's take [an] example, actually.

तर आपण हे एक उदाहरण घेऊ.

This is something

हे काहितरी

you leaked a few years ago.

तुम्ही काही वर्षांपूर्वी लीक केलंत.

If we can have this document up ...

हे डॉक्युमेंट बघता आलं तर...

So this was a story in Kenya a few years ago.

तर काही वर्षांपूर्वी केनिया मध्ये घडलेली गोष्ट आहे.

Can you tell us what you leaked and what happened?

आम्हाला सांगू शकाल तुम्ही काय लीक केलंत आणि काय घडलं?

JA: So this is the Kroll Report.

ज्युलियनः तर हा क्रोल रीपोर्ट आहे.

This was a secret intelligence report

हा गुप्तहेर खात्याचा रिपोर्ट होता

commissioned by the Kenyan government

केनियन सरकारनं बनवलेला

after its election in 2004.

२००४ च्या निवडणुकांनंतर.

Prior to 2004, Kenya was ruled

२००४ पूर्वी, केनियावर राज्य केलं

by Daniel arap Moi

डॅनियल अराप मोई नं

for about 18 years.

सुमारे १८ वर्षं.

He was a soft dictator of Kenya.

तो केनियाचा मवाळ हुकुमशहा होता.

And when Kibaki got into power --

आणि जेव्हा किबाकी सत्तेवर आला --

through a coalition of forces that were trying

काही घटकांच्या युतीमार्फत, ज्यांना

to clean up corruption in Kenya --

केनियातील भ्रष्टाचार संपवायचा होता --

they commissioned this report,

त्यांनी हा रिपोर्ट बनवला

spent about two million pounds

सुमारे दोन दशलक्ष पाउंड खर्चून

on this and an associated report.

या व यासारख्या अजून एका रिपोर्टवर.

And then the government sat on it

आणि मग शासनानं हा रिपोर्ट दडपला

and used it for political leverage on Moi,

आणि त्याचं राजकीय हत्यार बनवलं मोई विरुद्ध,

who was the richest man --

जो सर्वात श्रीमंत माणूस होता --

still is the richest man -- in Kenya.

आजही सर्वाधिक श्रीमंत माणूस आहे -- केनियातला.

It's the Holy Grail of Kenyan journalism.

केनियन पत्रकारितेचा संवेदनशील भाग होता तो.

So I went there in 2007,

तर २००७ मध्ये मी तिथं पोचलो,

and we managed to get hold of this

आणि आम्ही हे मिळवलं

just prior to the election --

निवडणुकीच्या तोंडावर --

the national election, December 28.

राष्ट्रीय निवडणूक, २८ डिसेंबर.

When we released that report,

तो रिपोर्ट आम्ही प्रसिद्ध केला,

we did so three days after the new president, Kibaki,

तीन दिवसांनंतर, जेव्हा नवे अध्यक्ष, किबाकी,

had decided to pal up with

तयारीत होते युती करायच्या

the man that he was going to clean out,

त्याच्यासोबत, ज्याला ते उधळून लावणार होते,

Daniel arap Moi,

डॅनियल अराप मोई.

so this report then

तर मग हा रिपोर्ट

became a dead albatross

बनला गळफास

around President Kibaki's neck.

अध्यक्ष किबाकींसाठी.

CA: And -- I mean, to cut a long story short --

ख्रिसः आणि... थोडक्यात सांगायचं तर...

word of the report leaked into Kenya,

केनियामधला रिपोर्ट लीक केला,

not from the official media, but indirectly,

माध्यमांनी, अधिकृत नव्हे तर अप्रत्यक्ष.

and in your opinion, it actually shifted the election.

आणि तुमच्या मते, त्यानं निवडणुकीचं चित्रच पालटून टाकलं.

JA: Yeah. So this became front page of the Guardian

ज्युलियनः बरोबर. तर हे झळकलं गार्डीयनच्या पहिल्या पानावर

and was then printed in all the surrounding countries of Kenya,

आणि मग छापून आलं केनियाभोवतालच्या सर्व देशांमध्ये,

in Tanzanian and South African press.

टांझानिया आणि दक्षिण आफ्रिकेच्या वृत्तपत्रांतून.

And so it came in from the outside.

आणि अशाप्रकारे या क्षेत्रात प्रवेश झाला.

And that, after a couple of days,

आणि मग, काही दिवसांनी,

made the Kenyan press feel safe to talk about it.

केनियन माध्यमांना त्यावर बोलायचं धैर्य आलं.

And it ran for 20 nights straight on Kenyan TV,

केनियन टी.व्ही. वरुन हे सलग २० रात्री प्रसारीत झालं,

shifted the vote by 10 percent,

जनमत १० टक्क्यांनी बदललं,

according to a Kenyan intelligence report,

केनियन गुप्तचर संस्थेच्या रिपोर्टनुसार,

which changed the result of the election.

ज्यानं निवडणुकीचा निकाल बदलला.

CA: Wow, so your leak

ख्रिसः व्वा, म्हणजे तुमच्या लीकमुळं

really substantially changed the world?

खरोखर काहितरी परीवर्तन घडलं?

JA: Yep.

ज्युलियनः होय.

(Applause)

(टाळ्या)

CA: Here's -- We're going to just show

ख्रिसः इथं - आम्ही दाखवत आहोत

a short clip from this

एक शॉर्ट क्लिप

Baghdad airstrike video.

बगदाद हवाई हल्ल्याची.

The video itself is longer,

मूळ व्हिडीओ मोठा आहे.

but here's a short clip.

पण आपण एक शॉर्ट क्लिप बघूया.

This is -- this is intense material, I should warn you.

हे संवेदनशील चित्रण आहे - मी आधीच सावध करतोय.

Radio: ... just fuckin', once you get on 'em just open 'em up.

रेडीओः ... त्यांच्यावर पोहोचताच चालू करा.

I see your element, uh, got about four Humvees, uh, out along ...

मला दिसतंय, हं, चार हम्वी गाड्या आहेत, हं, तिथंच...

You're clear. All right. Firing.

रस्ता साफ आहे. एकदम. फायरींग.

Let me know when you've got them. Let's shoot.

ते दिसले की मला सांगा. हल्ला सुरु करा.

Light 'em all up.

पेटवून टाका सगळं.

C'mon, fire!

आक्रमण!

(Machine gun fire)

(मशिन गन सुरु)

Keep shoot 'n. Keep shoot 'n.

गोळीबार चालू ठेवा.

(Machine gun fire)

(मशिन गनचं फायरींग)

Keep shoot 'n.

ठोकत रहा.

Hotel ... Bushmaster Two-Six, Bushmaster Two-Six,

हॉटेल... बुशमास्टर टू-सिक्स, बुशमास्टर टू-सिक्स

we need to move, time now!

वेळ झालीय, निघायची!

All right, we just engaged all eight individuals.

अच्छा, आठ जणांना अडकवलंय.

Yeah, we see two birds [helicopters], and we're still firing.

हं, दोन पक्षी (हेलिकॉप्टर) दिसतायत, आणि आमचं फायरींग सुरुच आहे.

Roger. I got 'em.

रॉजर. मी टिपलं त्यांना.

Two-Six, this is Two-Six, we're mobile.

टू-सिक्स, टू-सिक्स बोलतोय, आम्ही निघालोय.

Oops, I'm sorry. What was going on?

अरेच्चा. काय झालं?

God damn it, Kyle. All right, hahaha. I hit 'em.

च्यामारी, काईल. ठीकाय, हाहाहा. मी टिपलं त्यांना.

CA: So, what was the impact of that?

ख्रिसः तर, याचा काय परिणाम झाला?

JA: The impact on the people who worked on it

ज्युलियनः यावर काम करणार्‍या लोकांवर परिणाम

was severe.

भयंकर झाला.

We ended up sending two people to Baghdad

शेवटी आम्ही दोन माणसं बगदादला पाठवली

to further research that story.

याचा पुढं तपास करण्यासाठी.

So this is just the first of three attacks

तर हा तीनपैकी फक्त एक हल्ला आहे

that occurred in that scene.

या दृश्यात दिसलेला.

CA: So, I mean, 11 people died in that attack, right,

ख्रिसः तर, त्या हल्ल्यात ११ लोक मारले गेले, बरोबर,

including two Reuters employees?

दोन रुचर्स प्रतिनिधींसह?

JA: Yeah. Two Reuters employees,

ज्युलियनः होय. दोन रुचर्स प्रतिनिधी,

two young children were wounded.

दोन तरुण मुलं जखमी झाली.

There were between 18 and 26 people killed all together.

एकूण जवळपास १८ ते २६ लोक मारले गेले.

CA: And releasing this caused

ख्रिसः आणि हे प्रसारीत झाल्यामुळं

widespread outrage.

असंतोषाचा वणवा पेटला.

What was the key element of this

यातल्या नेमक्या कोणत्या बाबीमुळं

that actually caused the outrage, do you think?

खरोखर वणवा पेटला, तुमच्या मते?

JA: I don't know. I guess people can see

ज्युलियनः ठाऊक नाही, बहुतेक लोकांना दिसला

the gross disparity in force.

हल्ल्यातला एकंदर अन्याय.

You have guys walking in a relaxed way down the street,

कुणीतरी रस्त्यानं निवांत चालत निघालंय,

and then an Apache helicopter sitting up at one kilometer

आणि मग एक किलोमीटर वरचं एक अपाची हेलिकॉप्टर

firing 30-millimeter cannon shells

३० मिलिमीटरचे तोफगोळे डागतंय

on everyone --

प्रत्येकावर...

looking for any excuse to do so --

कुठल्याही क्षुल्लक कारणावरुन ...

and killing people rescuing the wounded.

आणि जखमींना मदत करणार्‍यांनाही ठार मारलं जातंय.

And there was two journalists involved that clearly weren't insurgents

आणि त्यात दोन पत्रकार होते जे नक्कीच बंडखोरांपैकी नव्हते

because that's their full-time job.

कारण ही त्यांची पूर्ण-वेळ नोकरी होती.

CA: I mean, there's been this U.S. intelligence analyst,

ख्रिसः माझ्या माहितीनुसार, या अमेरिकी गुप्तचर विश्लेषकाला

Bradley Manning, arrested,

ब्रॅडली मॅनिंगला अटक झाली.

and it's alleged that he confessed in a chat room

आणि असं म्हणतात की त्यानं एका चॅट रुममध्ये कबूल केलं

to have leaked this video to you,

हा व्हिडीओ तुमच्यापर्यंत पोचवल्याचं,

along with 280,000

२,८०,०००

classified U.S. embassy cables.

अमेरिकी वकिलातीच्या क्लासिफाईड केबल्ससह.

I mean, did he?

म्हणजे, हे खरंय?

JA: We have denied receiving those cables.

ज्युलियनः अं, आम्ही या केबल्स मिळाल्याचा इन्कार केला आहे.

He has been charged,

त्याच्यावर आरोप लावला आहे,

about five days ago,

पाचेक दिवसांपूर्वी,

with obtaining 150,000 cables

१,५०,००० केबल्स चोरण्याचा

and releasing 50.

आणि ५० प्रसिद्ध करण्याचा.

Now, we had released,

आता, आम्ही प्रसिद्ध केली होती

early in the year,

या वर्षाच्या सुरुवातीला

a cable from the Reykjavik U.S. embassy,

अमेरिकेच्या रेकजाविक वकिलातीतली एक केबल.

but this is not necessarily connected.

पण यांचा काही संबंध असायचं कारण नाही.

I mean, I was a known visitor of that embassy.

म्हणजे, मी त्या वकिलातीमध्ये परिचित होतो.

CA: I mean, if you did receive thousands

ख्रिसः म्हणजे, तुम्हाला खरंच मिळाली असती हजारो

of U.S. embassy diplomatic cables ...

यु.एस. वकिलातीची कागदपत्रं...

JA: We would have released them. (CA: You would?)

ज्युलियनः तर आम्ही ती प्रसिद्ध केली असती. (ख्रिसः खरंच?)

JA: Yeah. (CA: Because?)

ज्युलियनः खरंच. (ख्रिसः का?)

JA: Well, because these sort of things

ज्युलियनः अं, कारण अशा गोष्टी

reveal what the true state

उघडकीस आणतात सत्य स्थिती

of, say,

जशी

Arab governments are like,

अरब राज्यकर्त्यां सारख्यांची,

the true human-rights abuses in those governments.

अशा शासनांकडून होणार्‍या मानवी हक्कांच्या पायमल्लीची.

If you look at declassified cables,

या क्लासिफाईड केबल्स बघितल्या तर,

that's the sort of material that's there.

याच प्रकारची माहिती त्यांमध्ये दिसेल.

CA: So let's talk a little more broadly about this.

ख्रिसः तर याबद्दल अजून थोडं विस्तारानं बोलूयात.

I mean, in general, what's your philosophy?

म्हणजे, सर्वसाधारणपणे, तुमची तत्त्वं काय आहेत?

Why is it right

का योग्य वाटतं

to encourage leaking of secret information?

गुप्त माहिती लीक करायला प्रोत्साहन देणं?

JA: Well, there's a question as to what sort of information is important in the world,

ज्युलियनः हं, प्रश्न असा आहे की जगातली कुठल्या प्रकारची माहिती महत्त्वाची आहे,

what sort of information

कुठल्या प्रकारची माहिती

can achieve reform.

परिवर्तन घडवू शकते.

And there's a lot of information.

तर अशी खूप सारी माहिती आहे.

So information that organizations

अशी माहिती ज्यावर संस्था

are spending economic effort into concealing,

पैसा ओततायत ती लपवण्यासाठी,

that's a really good signal

हेच अधोरेखित करतं

that when the information gets out,

की जेव्हा ही माहिती बाहेर येईल,

there's a hope of it doing some good --

तेव्हा काहितरी विधायक जरुर घडेल.

because the organizations that know it best,

कारण ज्या संस्था ती पूर्णपणे जाणतात,

that know it from the inside out,

ज्यांना त्याबद्दल सर्व माहिती आहे,

are spending work to conceal it.

त्याच ती लपवण्याचा प्रयत्न करतायत.

And that's what we've found in practice,

आणि हीच सगळीकडची पद्धत असल्याचं आम्हाला दिसलं.

and that's what the history of journalism is.

आणि हाच आहे पत्रकारितेचा इतिहास.

CA: But are there risks with that,

ख्रिसः पण याचा धोका संभवतो का,

either to the individuals concerned

संबंधित व्यक्तिंसाठी

or indeed to society at large,

किंवा एकंदर समाजासाठी,

where leaking can actually have

की या लीकींगचे खरंच

an unintended consequence?

काही अनपेक्षित परिणाम होतील?

JA: Not that we have seen with anything we have released.

ज्युलियनः आम्ही प्रसिद्ध केलेल्या माहितीतून तरी असं काही आढळलं नाही.

I mean, we have a harm immunization policy.

म्हणजे, आमचं एक धोके प्रतिबंधक धोरण आहे.

We have a way of dealing with information

आमची एक पद्धत आहे अशी माहिती हाताळण्याची

that has sort of personal --

जिच्यात व्यक्तिगत -

personally identifying information in it.

खाजगी माहिती असते.

But there are legitimate secrets --

पण काही वैध गुपितं असतात -

you know, your records with your doctor;

जसे, तुमच्या डॉक्टरकडील तुमचे रेकॉर्ड्स;

that's a legitimate secret --

ते वैध गुपित आहे.

but we deal with whistleblowers that are coming forward

पण आम्ही समोर येणार्‍या धोकादर्शकांवर काम करतो

that are really sort of well-motivated.

जे खरंच उपयुक्त असतात.

CA: So they are well-motivated.

ख्रिसः तर ते खरंच उपयुक्त असतात.

And what would you say to, for example,

मग तुम्ही काय उत्तर द्याल, जसं की,

the, you know, the parent of someone

म्हणजे, कुणाच्या तरी पालकांना -

whose son is out serving the U.S. military,

ज्यांचा मुलगा अमेरिकी सैन्यात आहे,

and he says, "You know what,

आणि ते म्हणतायत, "हे बघा,

you've put up something that someone had an incentive to put out.

तुम्ही असं काहितरी दाखवताय जे कुणालातरी हानिकारक आहे.

It shows a U.S. soldier laughing

ते दाखवतंय एक अमेरिकी सैनिक हसताना

at people dying.

लोकांच्या मृत्युवर.

That gives the impression, has given the impression,

यातून असा समज पसरतो - पसरला आहे

to millions of people around the world

जगभरातल्या लाखो लोकांमध्ये

that U.S. soldiers are inhuman people.

की अमेरिकी सैनिक अमानुष असतात.

Actually, they're not. My son isn't. How dare you?"

खरं तर, ते तसे नसतात. माझा मुलगा नाहीय. तुम्ही असं दाखवलंच कसं?"

What would you say to that?

तुम्ही यावर काय उत्तर द्याल?

JA: Yeah, we do get a lot of that.

ज्युलियनः हं, आम्हाला याला खूप तोंड द्यावं लागतं.

But remember, the people in Baghdad,

पण लक्षात घ्या, बगदादच्या लोकांना,

the people in Iraq, the people in Afghanistan --

इराकच्या लोकांना, अफगाणिस्तानच्या लोकांना -

they don't need to see the video;

हे व्हिडीओ बघायची गरज नाही;

they see it every day.

ते हे दररोज प्रत्यक्ष बघतात.

So it's not going to change their opinion. It's not going to change their perception.

त्यामुळं त्यांची मतं बदलणार नाहीयेत. त्यांचे समज बदलणार नाहियेत.

That's what they see every day.

हेच ते दररोज बघताहेत.

It will change the perception and opinion

यामुळं समज आणि मतं बदलतील

of the people who are paying for it all,

त्या लोकांची जे या सगळ्यासाठी पैसे मोजतायत.

and that's our hope.

आणि एवढीच आमची आशा आहे.

CA: So you found a way to shine light

ख्रिसः तर तुम्हाला मार्ग सापडला प्रकाश टाकण्याचा

into what you see

त्यावर जे तुम्हाला दिसतंय

as these sort of dark secrets in companies and in government.

जशा या कंपन्या व शासनामधील अत्यंत गुप्त गोष्टी.

Light is good.

उजेडात येणं चांगलं असतं.

But do you see any irony in the fact that,

पण या वस्तुस्थितीतला विरोधाभास तुम्हाला जाणवतो का,

in order for you to shine that light,

की हे प्रकाशात आणण्यासाठी,

you have to, yourself,

तुम्हाला, स्वतःला,

create secrecy around your sources?

तुमच्या स्रोतांची गुप्तता सांभाळावी लगते?

JA: Not really. I mean, we don't have

ज्युलियनः तसं काही नाही. म्हणजे, आम्हाला आढळला नाही

any WikiLeaks dissidents yet.

विकीलीक्सबद्दल असंतोष, अजूनतरी.

We don't have sources who are dissidents on other sources.

आम्ही पाहिले नाहीत असे स्रोत जे इतर स्रोतांबद्दल असंतुष्ट असतील.

Should they come forward, that would be a tricky situation for us,

असं कुणी आलं तर मात्र, आमच्यासाठी संकटच असेल.

but we're presumably acting in such a way

पण आम्ही सोयीस्करपणे असं काम करतोय

that people feel

की लोकांना वाटावं

morally compelled

नैतिक जबाबदारीतून

to continue our mission, not to screw it up.

आमचं कार्य चालू ठेवावंसं, न की ते बिघडवावंसं.

CA: I'd actually be interested, just based on what we've heard so far --

ख्रिसः मला खरं तर जाणून घ्यायचंय, आत्तापर्यंत ऐकलेल्या माहितीवरुन -

I'm curious as to the opinion in the TED audience.

मला उत्सुकता आहे 'टेड'च्या प्रेक्षकांची मतं जाणून घ्यायची.

You know, there might be a couple of views

म्हणजे, काही निराळी मतं असतील

of WikiLeaks and of Julian.

विकीलीक्स बद्दल आणि ज्युलियन बद्दल.

You know, hero -- people's hero --

जशी की, हिरो - लोकनायक -

bringing this important light.

हा महत्त्वपूर्ण प्रकाश आणणारा.

Dangerous troublemaker.

धोकादायक संकटं ओढवणारा.

Who's got the hero view?

कुणाला तो हिरो वाटतो?

Who's got the dangerous troublemaker view?

कुणाला धोकादायक संकटं ओढवणारा वाटतो?

JA: Oh, come on. There must be some.

ज्युलियनः अरेच्चा. कुणीतरी असेलच की.

CA: It's a soft crowd, Julian, a soft crowd.

ख्रिसः खूपच मवाळ लोक आहेत, ज्युलियन, खूपच मवाळ.

We have to try better. Let's show them another example.

जरा अजून प्रयत्न केले पाहिजेत. त्यांना अजून एक उदाहरण दाखवू.

Now here's something that you haven't yet leaked,

आता हे अजून तुम्ही लीक केलेलं नाहीये,

but I think for TED you are.

पण मला वाटतं 'टेड'साठी तुम्ही करताय.

I mean it's an intriguing story that's just happened, right?

म्हणजे हे एक गुप्त कारस्थान आहे नुकतंच घडवलेलं, बरोबर?

What is this?

काय आहे हे?

JA: So this is a sample of what we do

ज्युलियनः तर हा आहे नमुना आम्ही काय करतो त्याचा

sort of every day.

जवळपास दररोज.

So late last year -- in November last year --

तर गेल्या वर्षाच्या शेवटी - गेल्या नोव्हेंबरमध्ये -

there was a series of well blowouts

बाँबस्फोटांची मालिका घडली

in Albania,

अल्बानिया मध्ये

like the well blowout in the Gulf of Mexico,

मेक्सिकोच्या आखातामधल्या स्फोटांसारखी,

but not quite as big.

पण तितकी मोठीही नाही.

And we got a report --

आणि आम्हाला एक रिपोर्ट मिळाला -

a sort of engineering analysis into what happened --

जे घडलं त्याचं काहीसं तांत्रिक विश्लेषण -

saying that, in fact, security guards

ज्यानुसार, प्रत्यक्षात, सुरक्षा रक्षकांनी

from some rival, various competing oil firms

काही विरोधी, प्रतिस्पर्धी तेल कंपन्यांच्या

had, in fact, parked trucks there and blown them up.

प्रत्यक्षात, तिथं ट्रक पार्क करुन ते उडवून दिले होते.

And part of the Albanian government was in this, etc., etc.

आणि काही प्रमाणात अल्बानियन सरकार यात सामिल होतं, वगैरे, वगैरे.

And the engineering report

आणि त्या तांत्रिक रिपोर्टवर

had nothing on the top of it,

कुठलेही संदर्भ नव्हते.

so it was an extremely difficult document for us.

त्यामुळं आमच्यासाठी ते एक अतिशय अवघड डॉक्युमेंट होतं.

We couldn't verify it because we didn't know

आम्हाला त्याची शहानिशा करता आली नाही कारण आम्हाला माहिती नव्हतं

who wrote it and knew what it was about.

त्याचा लेखक कोण आणि ते कशाबद्दल होतं.

So we were kind of skeptical that maybe it was

तर आम्ही थोडे साशंक झालो की कदाचित हा

a competing oil firm just sort of playing the issue up.

एखाद्या प्रतिस्पर्धी ऑईल कंपनीचा मुद्दा पेटवण्याचा प्रयत्न असेल.

So under that basis, we put it out and said,

मग या कारणास्तव, आम्ही असं जाहीर केलं की,

"Look, we're skeptical about this thing.

"हे पहा, आम्ही या गोष्टीबद्दल साशंक आहोत.

We don't know, but what can we do?

आम्हाला माहिती नाही, पण आम्ही काय करु शकतो?

The material looks good, it feels right,

माहिती उपयुक्त दिसतीये, योग्य वाटतीये,

but we just can't verify it."

पण आम्हाला ती तपासूनच पाहता येत नाहीये."

And we then got a letter

आणि मग आम्हाला एक पत्र मिळालं

just this week

याच आठवड्यात

from the company who wrote it,

एका कंपनीकडून, ज्यात लिहिलं होतं की त्यांना,

wanting to track down the source --

याचा स्रोत शोधून काढायचा आहे -

(Laughter)

(हशा)

saying, "Hey, we want to track down the source."

असं की, "हे बघा, आम्हाला याच्या मुळापर्यंत पोचायचं आहे."

And we were like, "Oh, tell us more.

आणि आमचं म्हणणं असं होतं की, "अच्छा, आणखी सांगा.

What document is it, precisely, you're talking about?

नक्की कुठल्या डॉक्युमेण्ट बद्दल तुम्ही बोलताय?

Can you show that you had legal authority over that document?

त्या डॉक्युमेंटवरील तुमचा कायदेशीर अधिकार तुम्ही सिद्ध करु शकता?

Is it really yours?"

ते नक्की तुमचंच आहे का?"

So they sent us this screen shot

मग त्यांनी आम्हाला हा स्क्रीन-शॉट पाठवला

with the author

ऑथर च्या नावासह

in the Microsoft Word ID.

मायक्रोसॉफ्ट वर्ड च्या आयडी मध्ये.

Yeah.

ह्म्म्‌.

(Applause)

(टाळ्या)

That's happened quite a lot though.

असं बर्‍याच वेळा घडलंय पण.

This is like one of our methods

ही आमची अशी एक पद्धत आहे

of identifying, of verifying, what a material is,

ओळख पटवण्याची - ती माहिती काय आहे हे तपासण्याची,

is to try and get these guys to write letters.

या लोकांना पत्र लिहायला लावायचा प्रयत्न करण्याची.

CA: Yeah. Have you had information

ख्रिसः अच्छा. तुमच्याकडं काही माहिती आली होती का

from inside BP?

'बीपी' च्या आतल्या गोटातून?

JA: Yeah, we have a lot, but I mean, at the moment,

ज्युलियनः होय, आमच्याकडं बरीच आहे, पण म्हणजे, आत्ता,

we are undergoing a sort of serious fundraising and engineering effort.

आम्ही निधी मिळवण्याच्या व जडणघडणीच्या प्रयत्नात आहोत.

So our publication rate

त्यामुळं आमचा प्रसिद्धीचा वेग

over the past few months

गेल्या काही महिन्यांमध्ये

has been sort of minimized

काहीसा मंदावलाय

while we're re-engineering our back systems

जेव्हा आम्ही आमच्या यंत्रणेची पुनर्बांधणी करतोय

for the phenomenal public interest that we have.

आम्हाला मिळणार्‍या प्रचंड सामाजिक प्रतिसादासाठी.

That's a problem.

हीच एक समस्या आहे.

I mean, like any sort of growing startup organization,

म्हणजे, कुठल्याही वाढत्या स्टार्ट-अप कंपनीप्रमाणं,

we are sort of overwhelmed

आम्ही काहीसे दडपून गेलोत

by our growth,

आमच्या वाढीमुळं.

and that means we're getting enormous quantity

आणि याचाच अर्थ असा की आम्हाला प्रचंड प्रमाणात मिळताहेत

of whistleblower disclosures

धोकादर्शक कागदपत्रं

of a very high caliber

अत्युच्च दर्जाची,

but don't have enough people to actually

पण पुरेशी माणसं नाहीत खरोखर

process and vet this information.

या माहितीवर प्रक्रीया करुन तिचं मूल्यमापन करण्यासाठी.

CA: So that's the key bottleneck,

ख्रिसः तर ही आहे खरी समस्या,

basically journalistic volunteers

मुळात स्वयंसेवी पत्रकार

and/or the funding of journalistic salaries?

आणि/किंवा पत्रकारांच्या पगारासाठी निधी?

JA: Yep. Yeah, and trusted people.

ज्युलियनः होय. बरोबर, आणि विश्वासू लोक.

I mean, we're an organization

म्हणजे, आमची संस्था अशी आहे

that is hard to grow very quickly

जिची फार वेगवान वाढ होणं अवघड आहे

because of the sort of material we deal with,

आम्ही हाताळत असलेल्या माहितीमुळं.

so we have to restructure

त्यामुळं आम्हाला पुनर्बांधणी करावी लागेल

in order to have people

असे लोक आणण्यासाठी

who will deal with the highest national security stuff,

जे अतिसंवेदनशील राष्ट्रीय सुरक्षा संबंधी माहिती हाताळतील,

and then lower security cases.

आणि मग सुरक्षाविषयक समस्या कमी करतील.

CA: So help us understand a bit about you personally

ख्रिसः तर आम्हाला तुमची व्यक्तिगत माहिती सांगा

and how you came to do this.

आणि तुम्ही हे कसं सुरु केलंत.

And I think I read that as a kid

आणि माझ्या माहितीनुसार मी वाचलं होतं की लहानपणी

you went to 37 different schools.

तुम्ही ३७ निरनिराळ्या शाळांमध्ये गेलात.

Can that be right?

असं होऊ शकतं?

JA: Well, my parents were in the movie business

ज्युलियनः अं, माझे आईवडील चित्रपट उद्योगात होते

and then on the run from a cult,

आणि मग एका विधीपासून पळून जात होते,

so the combination between the two ...

तर या दोन्ही गोष्टी एकत्र करुन...

(Laughter)

(हशा)

CA: I mean, a psychologist might say

ख्रिसः म्हणजे, एखादा मानसशास्त्रज्ञ म्हणेल

that's a recipe for breeding paranoia.

हा अचूक उपाय आहे मनोरुग्ण जन्माला घालायचा.

JA: What, the movie business?

ज्युलियनः कोणता, चित्रपट उद्योग?

(Laughter)

(हशा)

(Applause)

(टाळ्या)

CA: And you were also -- I mean,

ख्रिसः आणि तुम्ही होतात - म्हणजे,

you were also a hacker at an early age

किशोर वयात तुम्ही एक हॅकरही होतात

and ran into the authorities early on.

आणि प्रशासनाशी लवकरच भिडला होतात.

JA: Well, I was a journalist.

ज्युलियनः अं, मी एक पत्रकार होतो.

You know, I was a very young journalist activist at an early age.

म्हणजे, किशोरावस्थेत मी एक अगदी तरुण पत्रकार कार्यकर्ता होतो.

I wrote a magazine,

मी एक मॅगझिन काढलं,

was prosecuted for it when I was a teenager.

त्यासाठी माझ्यावर किशोरवयात खटला भरण्यात आला.

So you have to be careful with hacker.

त्यामुळं हॅकर बरोबर जपून वागा.

I mean there's like -- there's a method

म्हणजे एखादी क्लृप्ती असते

that can be deployed for various things.

अनेक गोष्टी करण्यासाठी वापरता येणारी.

Unfortunately, at the moment,

दुर्दैवानं, सध्यातरी,

it's mostly deployed by the Russian mafia

ती जास्त करुन रशियन माफीया कडून वापरली जाते

in order to steal your grandmother's bank accounts.

तुमच्या आजीचं बँक अकाउंट लुटण्यासाठी.

So this phrase is not,

त्यामुळं ही संज्ञा आता -

not as nice as it used to be.

पूर्वीइतकी चांगली राहिली नाही.

CA: Yeah, well, I certainly don't think

ख्रिसः हं, पण, मला अजिबात वाटत नाही

you're stealing anyone's grandmother's bank account,

की तुम्ही कुणाच्या आजीचं बँक अकाउंट लुटताहात.

but what about

पण काय आहेत

your core values?

तुमची मुलभूत तत्त्वं?

Can you give us a sense of what they are

तुम्ही आम्हाला त्यांच्याबद्दल काही सांगू शकाल का

and maybe some incident in your life

आणि तुमच्या आयुष्यातला एखादा प्रसंग

that helped determine them?

ज्याची ती तत्त्वं ठरवण्यात मदत झाली?

JA: I'm not sure about the incident.

ज्युलियनः प्रसंगाबद्दल मला सांगता येणार नाही.

But the core values:

पण मुलभूत तत्त्वं -

well, capable, generous men

अं, लायक, उदारमतवादी व्यक्ती

do not create victims;

पिडीत लोकांना कारणीभूत नसतात;

they nurture victims.

तर पिडीतांना आधारभूत असतात.

And that's something from my father

आणि हे माझ्या वडीलांकडून शिकलो

and something from other capable, generous men

आणि इतर लायक, उदारमतवादी व्यक्तींकडून

that have been in my life.

माझ्या आयुष्यात आलेल्या.

CA: Capable, generous men do not create victims;

ख्रिसः लायक, उदार व्यक्ती पिडीतांना कारणीभूत नसतात;

they nurture victims?

त्यांना आधारभूत असतात?

JA: Yeah. And you know,

ज्युलियनः होय. आणि माहितीय का,

I'm a combative person,

माझा स्वभाव भांडखोर आहे,

so I'm not actually so big on the nurture,

त्यामुळं मी इतरांची काळजी घेण्याच्या बाबतीत फार मोठा नाही.

but some way --

पण इतर मार्गानं -

there is another way of nurturing victims,

हा एक मार्ग आहे पिडीतांना आधार देण्याचा,

which is to police perpetrators

नजर ठेवणं दुष्टकृत्यं करणार्‍यांवर

of crime.

गुन्ह्यांवर.

And so that is something

आणि म्हणून असं काहितरी

that has been in my character

माझ्या व्यक्तिमत्त्वाचा भाग बनलं आहे

for a long time.

बर्‍याच वर्षांपासून.

CA: So just tell us, very quickly in the last minute, the story:

ख्रिसः तर आम्हाला शेवटच्या मिनीटात पटकन सांगा, ही कहाणीः

what happened in Iceland?

आयलंड मध्ये काय घडलं?

You basically published something there,

आधी तिथं तुम्ही काहीतरी प्रसिद्ध केलंत,

ran into trouble with a bank,

एका बँकेशी पंगा घेतलात,

then the news service there

मग तिथल्या वृत्त वाहिनीला

was injuncted from running the story.

ही बातमी देण्यापासून रोखण्यात आलं.

Instead, they publicized your side.

तरीसुद्धा, त्यांनी तुमची बाजू प्रसिद्ध केली.

That made you very high-profile in Iceland. What happened next?

त्यानं तुम्हाला आयलंड मध्ये अमाप प्रसिद्धी मिळवून दिली. पुढं काय घडलं?

JA: Yeah, this is a great case, you know.

ज्युलियनः हं, ही एक जबरदस्त केस आहे बरं.

Iceland went through this financial crisis.

आयलंड आर्थिक संकटातून जात होतं.

It was the hardest hit of any country in the world.

जगातील कुठल्याही देशापेक्षा जास्त झळ त्याला बसली होती.

Its banking sector was 10 times the GDP

तिथलं बँकींग क्षेत्र होतं १० पट जीडीपी च्या

of the rest of the economy.

इतर अर्थव्यवस्थेच्या तुलनेत.

Anyway, so we release this report

असो, तर आम्ही हा रिपोर्ट प्रसिद्ध केला

in July last year.

गेल्या वर्षी जुलै मध्ये.

And the national TV station was injuncted

आणि राष्ट्रीय दूरदर्शन केंद्रावर मनाई आदेश पोहोचला

five minutes before it went on air,

प्रसारणाच्या पाच मिनीटं आधी.

like out of a movie: injunction landed on the news desk,

एखाद्या चित्रपटातल्यासारखं, मनाई आदेश न्यूज डेस्क वर येऊन पोचला,

and the news reader was like,

आणि न्यूज रीडर म्हणे,

"This has never happened before. What do we do?"

"असं पूर्वी कधीच घडलं नाही. आता काय करायचं?"

Well, we just show the website instead,

तर, त्याजागी आपण फक्त वेबसाईट दाखवू,

for all that time, as a filler,

पूर्ण वेळ, वेळ काढण्यासाठी.

and we became very famous in Iceland,

आणि आम्ही आयलंड मध्ये प्रसिद्ध झालो,

went to Iceland and spoke about this issue.

आयलंडला गेलो आणि या विषयावर बोललो.

And there was a feeling in the community

आणि लोकांमध्ये अशी भावना होती

that that should never happen again,

की असं पुन्हा कधी घडलं नाही पाहिजे.

and as a result,

आणि परिणामतः.

working with Icelandic politicians

काम करुन आयलंडच्या काही राजकारण्यांसोबत

and some other international legal experts,

आणि काही आंतरराष्ट्रीय कायदेतज्ञांसोबत,

we put together a new sort of

आम्ही बनवली एक नव्या प्रकारची

package of legislation for Iceland

विधान संहिता आयलंड साठी

to sort of become an offshore haven

ज्यायोगे बनलं एक आश्रयस्थान

for the free press,

मुक्त पत्रकारितेसाठी,

with the strongest journalistic protections in the world,

जगातील सर्वात कडक पत्रकारिता सुरक्षा नियम,

with a new Nobel Prize

सोबत एक नवीन नोबेल पुरस्कार

for freedom of speech.

अभिव्यक्ती स्वातंत्र्यासाठी.

Iceland's a Nordic country,

आयलंड हे एक नॉर्डीक राष्ट्र आहे

so, like Norway, it's able to tap into the system.

त्यामुळं, नॉर्वे प्रमाणं, तिथंही यंत्रणा राबवणं शक्य आहे.

And just a month ago,

आणि एकाच महिन्यापूर्वी,

this was passed by the Icelandic parliament unanimously.

आयलंडच्या संसदेत हे एकमतानं मंजूर करण्यात आलं.

CA: Wow.

ख्रिसः व्वा.

(Applause)

(टाळ्या)

Last question, Julian.

शेवटचा प्रश्न, ज्युलियन.

When you think of the future then,

भविष्याचा विचार करता,

do you think it's more likely to be

असं वाटतं का जसं की

Big Brother exerting more control,

'बिग ब्रदर' चं पूर्ण नियंत्रण राहील,

more secrecy,

अधिक गुप्ततेनं,

or us watching

की आपणच नजर ठेऊ

Big Brother,

'बिग ब्रदर' वर,

or it's just all to be played for either way?

की यापैकी कुणीही प्रयत्न करीत राहील?

JA: I'm not sure which way it's going to go.

ज्युलियनः भविष्यात काय होईल हे सांगणं अवघड आहे.

I mean, there's enormous pressures

म्हणजे प्रचंड दबाव येतोय

to harmonize freedom of speech legislation

सांगड घालण्यासाठी, अभिव्यक्ती स्वातंत्र्य कायदे

and transparency legislation around the world --

आणि पारदर्शक शासन व्यवस्था यांची, जगभरातून -

within the E.U.,

युरोपियन युनियन मधून,

between China and the United States.

चीन व अमेरिकेमधून.

Which way is it going to go? It's hard to see.

पारडं कुठल्या बाजूला झुकेल? सांगणं अवघड आहे.

That's why it's a very interesting time to be in --

म्हणूनच या कालखंडात असणं रंजक आहे.

because with just a little bit of effort,

कारण थोड्याशा प्रयत्नांती

we can shift it one way or the other.

आपण ते या किंवा त्या बाजूला झुकवू शकतो.

CA: Well, it looks like I'm reflecting the audience's opinion

ख्रिसः हं, तर मी जणू प्रेक्षकांच्या वतीनं सांगतोय

to say, Julian, be careful,

की, ज्युलियन, काळजी घे

and all power to you.

आणि तुला अधिक सामर्थ्य लाभो.

JA: Thank you, Chris. (CA: Thank you.)

ज्युलियनः धन्यवाद, ख्रिस. (ख्रिसः धन्यवाद.)

(Applause)

(टाळ्या)