Richard Turere: My invention that made peace with lions

Richard Turere: Phát minh của tôi đã giúp con người sống hòa bình với sư tử

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Charis Ho Reviewer: Nhu PHAM

This is where I live. I live in Kenya,

Đây là nơi tôi sống. Tôi sống ở Kenya

at the south parts of the Nairobi National Park.

phía nam Công viên Quốc gia Nairobi.

Those are my dad's cows at the back,

Phía sau tôi là đàn bò của bố tôi,

and behind the cows,

và phía sau đàn bò,

that's the Nairobi National Park.

là Công viên Quốc gia Nairobi.

Nairobi National Park is not fenced in the south widely,

Công viên Quốc gia Nairobi không được rào chắn trên diện rộng ở khu vực phía Nam,

which means wild animals like zebras

điều đó có nghĩa là các động vật hoang dã như ngựa vằn

migrate out of the park freely.

thoát ra khỏi công viên một cách tự do.

So predators like lions follow them,

Và vì thế các động vật ăn thịt như sư tử theo sau chúng,

and this is what they do.

và đây là điều những con sư tử đó làm

They kill our livestock.

Chúng giết gia súc của chúng tôi.

This is one of the cows which was killed at night,

Đây là một trong số những con bò đã bị giết vào buổi tối,

and I just woke up in the morning and I found it dead,

và khi thức dậy vào buổi sáng tôi tìm thấy nó đã chết,

and I felt so bad,

và tôi đã cảm thấy rất buồn,

because it was the only bull we had.

bởi vì đó là con bò đực duy nhất mà chúng tôi có.

My community, the Maasai, we believe that

Cộng đồng của tôi, người Maasai, tin rằng

we came from heaven with all our animals and all the land

chúng tôi đến từ thiên đường cùng với tất cả các con vật của mình và tất cả đất đai

for herding them, and that's why we value them so much.

để chăn giữ chúng, đó là lý do vì sao chúng tôi rất coi trọng chúng

So I grew up hating lions so much.

Vì thế tôi lớn lên với sự thù ghét sư tử.

The morans are the warriors

Các chiến binh Masai

who protect our community and the livestock,

người bảo vệ cộng đồng chúng tôi và gia súc,

and they're also upset about this problem.

cũng rất lo ngại về vấn đề này

So they kill the lions.

Vì thế họ giết sư tử.

It's one of the six lions which were killed in Nairobi.

Đây là một trong sáu con sư tử đã bị giết ở Nairobi.

And I think this is why the Nairobi National Park lions are few.

Và tôi nghĩ đây là lý do mà sư tử ở Công viên Quốc gia Nairobi còn rất ít.

So a boy, from six to nine years old, in my community

Mỗi đứa con trai từ 6 đến 9 tuổi, trong cộng đồng của tôi,

is responsible for his dad's cows,

chịu trách nhiệm chăn giữ những con bò của bố mình,

and that's the same thing which happened to me.

và tôi cũng phải làm điều tương tự.

So I had to find a way of solving this problem.

Vì thế tôi phải tìm ra cách để giải quyết vấn đề này.

And the first idea I got was to use fire,

Ý tưởng đầu tiên mà tôi có được là sử dụng lửa,

because I thought lions were scared of fire.

bởi vì tôi nghĩ sư tử sợ lửa.

But I came to realize that that didn't really help,

Nhưng sau đó tôi nhận ra rằng lửa không thực sự có tác dụng,

because it was even helping the lions

bởi vì nó thậm chí còn giúp cho sư tử

to see through the cowshed.

nhìn thấy chuồng bò.

So I didn't give up. I continued.

Nhưng tôi không từ bỏ. Tôi tiếp tục suy nghĩ.

And a second idea I got was

Và ý tưởng thứ hai của tôi đó là

to use a scarecrow.

sử dụng bù nhìn.

I was trying to trick the lions

Tôi đã cố gắng đánh lừa những con sư tử đó

[into thinking] that I was standing near the cowshed.

[vào cái suy nghĩ] là tôi đứng gần chuồng bò.

But lions are very clever. (Laughter)

Nhưng sư tử rất thông minh. (Cười)

They will come the first day and they see the scarecrow, and they go back,

Chúng tới ngày đầu tiên và nhìn thấy con bù nhìn, và rồi chúng quay về,

but the second day, they'll come and they say,

nhưng ngày thứ 2, chúng đến và nói rằng

this thing is not moving here, it's always here. (Laughter)

thứ này không hề chuyển động, nó luôn luôn chỉ ở đó. (Cười)

So he jumps in and kills the animals.

Và rồi sư tử nhảy vào và giết gia súc.

So one night, I was walking around the cowshed with a torch,

Vì thế vào một đêm, tôi cầm một cây đuốc đi xung quanh chuồng bò,

and that day, the lions didn't come.

vào hôm đó, những con sư tử ấy không đến.

And I discovered that lions are afraid of a moving light.

Tôi khám phá ra rằng sư tử sợ ánh sáng chuyển động.

So I had an idea.

Vì thế tôi đã có một ý tưởng.

Since I was a small boy,

Từ khi còn nhỏ,

I used to work in my room for the whole day,

tôi đã từng làm việc ở trong phòng mình cả ngày,

and I even took apart my mom's new radio,

và tôi thậm chí đã mở tung chiếc radio mới mua của mẹ,

and that day she almost killed me,

vào hôm đó bà gần như giết tôi,

but I learned a lot about electronics. (Laughter)

nhưng tôi đã học được nhiều điều về điện. (Cười)

So I got an old car battery,

Thế nên tôi đã lấy một bình ắc-quy xe ô tô cũ

an indicator box. It's a small device found in a motorcycle,

một hộp đồng hồ đo. Nó là một thiết bị nhỏ được tìm thấy ở xe mô tô

and it helps motorists when they want to turn right or left. It blinks.

và nó giúp người lái mô tô ra hiệu khi họ muốn rẽ trái hay rẽ phải. Nó chớp nháy.

And I got a switch where I can switch on the lights, on and off.

Và tôi có được một công tắc để có thể tắt và mở đèn.

And that's a small torch from a broken flashlight.

Và đó là một bóng đèn nhỏ từ cây đèn pin vỡ.

So I set up everything.

Và tôi lắp đặt mọi thứ.

As you can see, the solar panel charges the battery,

Như các bạn có thể thấy, tấm pin mặt trời dùng để xạc ắc-quy,

and the battery supplies the power

và bình ắc-quy cung cấp năng lượng

to the small indicator box. I call it a transformer.

cho hộp đồng hồ đo. Tôi gọi nó là máy biến thế.

And the indicator box makes the lights flash.

Và chiếc hộp đồng hồ đo làm cho đèn chớp tắt.

As you can see, the bulbs face outside,

Như các bạn thấy đó, các bóng đèn hướng ra phía ngoài,

because that's where the lions come from.

bởi vì đó là hướng sư tử tiến vào.

And that's how it looks to lions when they come at night.

Và đó là cách mà ánh sáng chiếu về phía sư tử khi chúng đến vào đêm khuya.

The lights flash and trick

Các bóng đèn chớp tắt và đánh lừa sư tử

the lions into thinking I was walking around the cowshed,

làm cho chúng nghĩ rằng tôi đang đi xung quanh chuồng bò,

but I was sleeping in my bed.

nhưng thực ra là tôi đang ngủ trên giường của mình.

(Laughter)

(Cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

Thanks.

Cảm ơn

So I set it up in my home two years ago,

Tôi đã lắp đặt nó ở nhà mình 2 năm trước,

and since then, we have never experienced any problem with lions.

kể từ đó, chúng tôi không hề gặp phải bất cứ vấn đề nào với sư tử cả.

And my neighboring homes heard about this idea.

Các gia đình hàng xóm nghe kể về ý tưởng này.

One of them was this grandmother.

Một trong số đó là người bà này.

She had a lot of her animals being killed by lions,

Bà có nhiều gia súc đã bị sư tử giết,

and she asked me if I could put the lights for her.

và bà đã hỏi tôi liệu tôi có thể giúp bà lắp các bóng điện.

And I said, "Yes."

Tôi trả lời, "Vâng".

So I put the lights. You can see at the back, those are the lion lights.

Thế là tôi lắp đặt các bóng đèn. Các bạn có thể nhìn thấy ở đằng sau, chúng là các bóng đèn sư tử.

Since now, I've set up seven homes around my community,

Cho đến nay, tôi đã giúp lắp đặt cho 7 hộ gia đình trong cộng đồng của mình,

and they're really working.

và chúng đều hoạt động hiệu quả.

And my idea is also being used now all over Kenya

Hiện nay ý tưởng của tôi đã được sử dụng trên khắp Kenya

for scaring other predators like hyenas, leopards,

để xua đuổi các động vật ăn thịt khác như linh cẩu, báo,

and it's also being used

và nó cũng được sử dụng

to scare elephants away from people's farms.

để dọa đàn voi tránh xa nông trại của người dân.

Because of this invention, I was lucky to get a scholarship

Nhờ phát minh này, tôi đã may mắn nhận được học bổng

in one of the best schools in Kenya,

ở một trong những trường học tốt nhất ở Kenya,

Brookhouse International School,

trường Quốc tế Brookhouse,

and I'm really excited about this.

và tôi thực sự rất phấn khởi về điều này.

My new school now is coming in and helping

Ngôi trường mới của tôi hiện đang bắt đầu giúp đỡ

by fundraising and creating an awareness.

bằng cách quyên góp và nâng cao nhận thức.

I even took my friends back to my community,

Thậm chí tôi đã dẫn những người bạn của tôi về cộng đồng của mình,

and we're installing the lights to the homes

và chúng tôi lắp đặt bóng đèn cho các hộ gia đình

which don't have [any], and I'm teaching them how to put them.

chưa tiếp cận được nó và tôi dạy cho họ cách để lắp đặt chúng.

So one year ago, I was just a boy in the savanna grassland

Một năm trước đó, tôi chỉ là một cậu bé ở vùng thảo nguyên

herding my father's cows,

chăn bò cho bố mình,

and I used to see planes flying over,

tôi đã từng nhìn thấy những chiếc máy bay bay lượn,

and I told myself that one day, I'll be there inside.

và tôi đã nói với chính mình rằng một ngày nào đó, tôi sẽ được ngồi vào bên trong nó.

And here I am today.

Và tôi ở đây ngày hôm nay.

I got a chance to come by plane for my first time for TED.

Tôi đã có cơ hội đi đến đây bằng máy bay lần đầu tiên để tham gia TED.

So my big dream is to become an aircraft engineer and pilot when I grow up.

Ước mơ lớn nhất của tôi là trở thành một kỹ sư máy bay và phi công khi lớn lên.

I used to hate lions, but now because my invention

Tôi đã từng ghét sư tử, nhưng bây giờ bởi vì phát minh của tôi

is saving my father's cows and the lions,

đang cứu đàn bò của bố và sư tử,

we are able to stay with the lions without any conflict.

chúng tôi có thể sống chung với sư tử mà không có bất cứ xung đột nào.

Ashê olên. It means in my language, thank you very much.

Ashê olên. Theo ngôn ngữ của tôi, nó có nghĩa là cảm ơn rất nhiều.

(Applause)

(Vỗ tay)

Chris Anderson: You have no idea how exciting it is

Chris Anderson: Cháu không biết là thật là thú vị biết bao

to hear a story like yours.

khi nghe câu chuyện của cháu.

So you got this scholarship.Richard Turere: Yep.

Vậy là cháu đã có học bổng này. Richard Turere: Vâng.

CA: You're working on other electrical inventions.

CA: Cháu đang làm những phát minh về điện khác.

What's the next one on your list?

Phát minh nào tiếp theo trong danh sách của cháu?

RT: My next invention is,

Phát minh sắp tới của cháu,

I want to make an electric fence.CA: Electric fence?

cháu muốn làm một hàng rào điện. CA: Hàng rào điện sao?

RT: But I know electric fences are already invented,

RT: Cháu biết là hàng rào điện đã được phát minh rồi,

but I want to make mine.

nhưng cháu muốn làm cái của riêng mình.

(Laughter)

(Cười)

CA: You already tried it once, right, and you --RT: I tried it before,

CA: Cháu đã thử, đúng không, và cháu... RT: Cháu đó thử trước đây

but I stopped because it gave me a shock. (Laughter)

nhưng cháu đã dừng lại vì bị giật điện. (Cười)

CA: In the trenches. Richard Turere, you are something else.

CA: Richard Turere, cháu thật khác biệt.

We're going to cheer you on every step of the way, my friend.

Chúng tôi sẽ cỗ vũ cháu trên con đường cháu đi, anh bạn nhỏ.

Thank you so much.RT: Thank you. (Applause)

Cảm ơn cháu rất nhiều. RT: Cảm ơn. (Vỗ tay)