Siegfried Woldhek: The true face of Leonardo Da Vinci?

Translator: Agim Cena Reviewer: Helena Bedalli

Good morning.

Mirëmëngjes.

Let's look for a minute at the greatest icon of all, Leonardo da Vinci.

Le t'i hedhim një vështrim për një minutë ikonës më të madhe të të gjitha kohërave, Leonardo da Vinçi.

We're all familiar with his fantastic work --

Ne të gjithë jemi njohur me punën e tij fantastike --

his drawings, his paintings, his inventions, his writings.

vizatimet e tij, pikturat, shpikjet, shkrimet e tij.

But we do not know his face.

Por ne nuk e dijmë fytyrën e tij.

Thousands of books have been written about him,

Mijëra libra janë shkruar rreth tij,

but there's controversy, and it remains, about his looks.

por ka polemika të shumta në lidhje me pamjen e tij.

Even this well-known portrait is not accepted by many art historians.

Madje edhe ky portret i njohur nuk pranohet nga shumë historianë arti.

So, what do you think?

Pra, çfarë mendoni?

Is this the face of Leonardo da Vinci or isn't it?

A është kjo fytyra e Leonardo da Vinçit apo jo?

Let's find out.

Të shohim.

Leonardo was a man that drew everything around him.

Leonardo ishte një njeri që vizatonte gjithçka rreth tij.

He drew people, anatomy, plants, animals, landscapes, buildings, water, everything.

Ai vizatonte njerëz, figura anatomike, bimë, kafshë, peizazhe, ndërtesa, ujë, gjithçka.

But no faces?

Por jo fytyra?

I find that hard to believe.

Mua më duket e vështirë të besohet.

His contemporaries made faces, like the ones you see here --

Bashkëkohësit e tij pikturonin fytyra, siq janë këto që shihni këtu --

en face or three-quarters.

nga përballë apo tre të katërtat e fytyrës.

So, surely a passionate drawer like Leonardo

Pra, me siguri një piktor plot pasion si Leonardo

must have made self-portraits from time to time.

duhet të ketë bërë autoportrete nga koha në kohë.

So let's try to find them.

Pra, le të përpiqemi për të gjetur ato.

I think that if we were to scan all of his work

Unë mendoj se nëse do ti hidhnim një sy gjithë veprave të tij

and look for self-portraits, we would find his face looking at us.

dhe të kërkonim autoportretet, do të gjenim fytyrën e tij duke na vështuar.

So I looked at all of his drawings, more than 700,

Kështuqë unë hetova të gjitha vizatimet e tij, më shumë se 700,

and looked for male portraits.

dhe kerkova për portrete meshkujsh.

There are about 120, you see them here.

Ato janë rreth 120, që i shihni këtu.

Which ones of these could be self-portraits?

Cilët nga këto mund të jenë autoportrete?

Well, for that they have to be done as we just saw, en face or three-quarters.

Pra, për të verifikuar ato duhet të jenë bërë, përballë apo tre të katërtat e fytyrës.

So we can eliminate all the profiles.

Që të mund ti eliminojmë të gjitha profilet.

It also has to be sufficiently detailed.

Ajo gjithashtu duhet të jetë mjaft e detajuar.

So we can also eliminate the ones that are very vague or very stylized.

Pra, ne gjithashtu mund të eleminojmë ato që janë shumë të paqarta apo shumë të stilizuara.

And we know from his contemporaries

Dhe e dimë nga bashkëkohësit e tij

that Leonardo was a very handsome, even beautiful man.

se Leonardo ishte shumë i pashëm, madje njeri mjaft i bukur.

So we can also eliminate the ugly ones or the caricatures.

Pra, ne gjithashtu mund të eleminojmë ato të shëmtuarat apo karikaturat.

(Laughter)

(Të qeshura)

And look what happens -- only three candidates remain that fit the bill.

Dhe shikoni se çfarë ndodh - vetëm tre kandidatë mbeten që na përshtaten.

And here they are.

Dhe ja ku janë.

Yes, indeed, the old man is there,

Sigurisht, njeriu i vjetër është këtu,

as is this famous pen drawing of the Homo Vitruvianus.

siç është ky vizatim i famshëm pene i Homo Vitruvianus.

And lastly, the only portrait of a male that Leonardo painted, "The Musician."

Dhe së fundi, portreti i vetëm i një mashkulli që Leonardo ka pikturuar, "Muzikanti".

Before we go into these faces,

Para se të shkojmë në këto fytyra,

I should explain why I have some right to talk about them.

unë duhet të shpjegoj se pse kam të drejtë për të diskutuar rreth tyre.

I've made more than 1,100 portraits myself

Unë personalisht kam bërë më shumë se 1100 portrete

for newspapers, over the course of 300 -- 30 years, sorry, 30 years only.

për gazeta, gjatë 300 -- 30 vjeteve, më falni, vetëm 30 vjet.

(Laughter)

(Të qeshura)

But there are 1,100, and very few artists have drawn so many faces.

Por janë 1100 dhe shumë pak artistë kanë pikturuar kaq shumë fytyra.

So I know a little about drawing and analyzing faces.

Kështuqë mund të them se kam pak njohuri për hartimin dhe analizimin e fytyrave.

OK, now let's look at these three portraits.

Në rregull, tani të shohim këto tri portrete.

And hold onto your seats, because if we zoom in on those faces,

Dhe prisni, sepse kur zmadhojme në këto fytyra,

remark how they have the same broad forehead, the horizontal eyebrows,

vejmë re se si ato kanë të njëjtin ballë të gjerë, vetullat horizontale,

the long nose, the curved lips and the small, well-developed chin.

hundën e gjatë, buzët e lakuara dhe mjekrën e vogël të mirë-zhvilluar.

I couldn't believe my eyes when I first saw that.

Unë nuk mund të besoja syve kur pashë për herë të parë këtë.

There is no reason why these portraits should look alike.

Nuk ka asnjë arsye pse këto portrete duhet të duken njësoj.

All we did was look for portraits that had the characteristics of a self-portrait,

E gjitha që bëmë ishte të kerkonim për portrete që kishin karakteristikat e një autoportreti,

and look, they are very similar.

dhe shikoni, ato janë shumë të ngjashme.

Now, are they made in the right order?

Tani, a janë bërë sipas renditjes së duhur?

The young man should be made first.

I riu duhet të jetë bërë i pari.

And as you see here from the years that they were created,

Dhe siç e shihni këtu nga vitet e tyre të krijimit,

it is indeed the case.

është mëse e vërtetë.

They are made in the right order.

Ato janë bërë sipas renditjes së duhur.

What was the age of Leonardo at the time? Does that fit?

Cfarë moshe kishte Leonardo në atë kohë? A përshtaten?

Yes, it does. He was 33, 38 and 63 when these were made.

Po, përshtaten. Ai ishte 33, 38 dhe 63 kur janë krijuar këto vepra.

So we have three pictures, potentially of the same person

Pra kemi tre foto, potencialisht të të njëjtit person

of the same age as Leonardo at the time.

të së njëjtës moshë me Leonardon gjatë asaj kohe.

But how do we know it's him, and not someone else?

Por si mund ta dimë se është pikërisht ai dhe jo dikush tjetër?

Well, we need a reference.

E pra, ne kemi nevojë për një referencë.

And here's the only picture of Leonardo that's widely accepted.

Dhe këtu kemi fotografinë e vetme të Leonardos që është pranuar gjerësisht.

It's a statue made by Verrocchio, of David,

Është një statujë e Davidit e krijuar nga Verrocchio,

for which Leonardo posed as a boy of 15.

për të cilën Leonardo kishte pozuar në kohën kur ishte 15 vjeçar.

And if we now compare the face of the statue,

Dhe tani nëse krahasojmë fytyrën e statujës,

with the face of the musician, you see the very same features again.

me atë të muzikantit, do të dalloni tipare mjaft të përbashkëta.

The statue is the reference, and it connects the identity of Leonardo

Statuja si referencë na shpreh lidhjen e identitetit të Leonardos

to those three faces.

me këto tre fytyra.

Ladies and gentlemen, this story has not yet been published.

Zonja dhe zotërinj, kjo histori nuk është publikuar ende.

It's only proper that you here at TED hear and see it first.

Ishte e duhur që ju këtu në TED ta dëgjoni dhe ta shihni për herë të parë.

The icon of icons finally has a face.

Ikona e ikonave më në fund ka një fytyrë.

Here he is: Leonardo da Vinci.

Ja ku është: Leonardo da Vinçi.

(Applause)

(Duartrokitje)