Siegfried Woldhek: The true face of Leonardo Da Vinci?

Translator: revin fakher Reviewer: Daban Q Jaff

Good morning.

بەیانیتان باش.

Let's look for a minute at the greatest icon of all, Leonardo da Vinci.

با بۆچەند خوولەکێک سەیرى مەزنترین وێنەى، لیۆناردۆ داڤینچى بکەین.

We're all familiar with his fantastic work --

هەموومان بە کارە نایابەکانى ئاشناین---

his drawings, his paintings, his inventions, his writings.

تابلۆکانى، داهێنانەکانى، نووسینەکانى.

But we do not know his face.

بەڵام ڕووخسارى ناناسین.

Thousands of books have been written about him,

ھەزارەھان کتێبی دەربارەی نووسراوە،

but there's controversy, and it remains, about his looks.

بەڵام مشت و مڕ ھەیە، و بەردەوامیشە، دەربارەی ڕووخساری.

Even this well-known portrait is not accepted by many art historians.

تەنانەت ئەو وێنە ناسراوەش لەلایەن زۆربەی مێژوونووسە ھونەریەکان پەسند نەکراوە.

So, what do you think?

کەواتە، بیرلەچی دەکەیتەوە؟

Is this the face of Leonardo da Vinci or isn't it?

ئایا ئەوە ڕووخساری لیۆنارد داڤینچیە یان نا؟

Let's find out.

با بیدۆزینەوە.

Leonardo was a man that drew everything around him.

لیۆنارد ئەو پیاوە بوو کە وێنەی ھەموو شتێکی دەوروبەری دەکێشا.

He drew people, anatomy, plants, animals, landscapes, buildings, water, everything.

وێنەی خەڵک، توێکاری، ڕووەکەکان، ئاژەڵەکان، سروشت، خانووەکان، ئاو، ھەموو شتى دەکێشا.

But no faces?

بەڵام ھیچ ڕووخسارێکی نەکێشاوە؟

I find that hard to believe.

بۆم دەرکەوت ئەوە سەختە بۆ بڕوا پێ کردن.

His contemporaries made faces, like the ones you see here --

هاوەڵەکانی ڕووخساریان دروست کردووە، وەک ئەوەى لێرەدا دەیبین--

en face or three-quarters.

تەواوى ڕووخسارەکە بێت یان سێ لەسەر چوارى

So, surely a passionate drawer like Leonardo

بۆیە، وێنەکێشێکی بە سۆزی وەک لیۆناردۆ

must have made self-portraits from time to time.

لەوانەیە لە کاتێکەوە بۆ کاتێکی تر وێنەی خۆی کێشا بێت.

So let's try to find them.

کەواتە با ھەوڵ بدەین بیاندۆزینەوە.

I think that if we were to scan all of his work

پێموایە ئەگەر تێڕوانینێک بۆ ھەموو کارەکانی بکەین

and look for self-portraits, we would find his face looking at us.

و سەیری وێنەکێشانەکانی خۆی بکەین، دەبینین ڕووخساری سەیری ئێمە دەکات.

So I looked at all of his drawings, more than 700,

بۆیە زیاتر لە (٧٠٠) لە وێنەکێشانەکانیم سەیر کرد.

and looked for male portraits.

و بەدوای وێنەی پیاودا گەڕام.

There are about 120, you see them here.

نزیکەی (١٢٠)دانە دەتوانین لێرەدا بیبینین.

Which ones of these could be self-portraits?

کام لەوانە دەکرێت وێنەی خۆی بێت؟

Well, for that they have to be done as we just saw, en face or three-quarters.

باشە، پێویستە وەک ئەوە بن پێش ئێستا بینیمان، تەواوی ڕووخسار یان سێ لەسەر چوار.

So we can eliminate all the profiles.

بۆیە، دەتوانین ھەموو پەڕە کەسیەکان لاببەین.

It also has to be sufficiently detailed.

و ئەوەش پێویستە بەڕادەی پێویست وردەکار بێت.

So we can also eliminate the ones that are very vague or very stylized.

بۆیە دەتوانین ئەوەشیان لابدەین کە زۆر ئاڵۆز و شێوازسازيكراوە.

And we know from his contemporaries

و لە ھاودەمیەکانیەوە دەزانین،

that Leonardo was a very handsome, even beautiful man.

کە لیۆناردۆ پیاوێکی زۆر قۆز بووە، تەنانەت جوانیش بووە.

So we can also eliminate the ugly ones or the caricatures.

کەواتە ھەروەھا دەتوانین بەشە ناشرینەکە یان کاریکاتێرەکەش لاببەین.

(Laughter)

(پێکەنین)

And look what happens -- only three candidates remain that fit the bill.

و سەیر بکەن چ ڕوودەدات --- تەنھا سێ پاڵێوراو دەمێنێتەوە کە گونجاو بن.

And here they are.

و ئا ئەوەتانێنن.

Yes, indeed, the old man is there,

بەڵێ، بەراستی، پیاوە بەتەمەنەکە لەوێیە،

as is this famous pen drawing of the Homo Vitruvianus.

وەک وێنەی قەڵەمە بەناوبانگەکەی ھۆمۆ فیترۆفیانوس.

And lastly, the only portrait of a male that Leonardo painted, "The Musician."

و لە کۆتاییەکاندا، تاکە وێنەی پیاو کە لیۆناردۆ کێشا بێتی، (مۆسیقاژەنەکە) بووە.

Before we go into these faces,

پێش ئەوەی بڕۆینە ناو قوڵای ئەو وێنانەوە،

I should explain why I have some right to talk about them.

پێویستە ڕوونی بکەمەوە کە بۆچی من مافم ھەیە قسە لەسەر ئەوانە بکەم.

I've made more than 1,100 portraits myself

من خۆم زیاتر لە (١١٠٠)وێنەم کێشاوە،

for newspapers, over the course of 300 -- 30 years, sorry, 30 years only.

بۆ ڕۆژنامەکان، بەدرێژای (٣٠٠)---، ببورە،تەنھا(٣٠)ساڵ .

(Laughter)

(پێکەنین)

But there are 1,100, and very few artists have drawn so many faces.

بەڵام(١١٠٠) دانەیە، و ژمارەیەکی کەم لە ھونەرمەند ھەن کە وێنەی زۆریان کێشا بێت

So I know a little about drawing and analyzing faces.

بۆیە کەمێک دەزانم لەسەر وێنەکێشان و شیکردنەوەی ڕووخسارەکان.

OK, now let's look at these three portraits.

باشە، ئێستا با سەیری ئەم سێ وێنەیە بکەین.

And hold onto your seats, because if we zoom in on those faces,

لە شوێنەکانى خۆتان بمێننەوە، چونکە ئەو ڕووخسارانە نزیک دەکەینەوە

remark how they have the same broad forehead, the horizontal eyebrows,

تێبینی بکەن کە چەند نیوچەوانێکی پان، برۆیەکی ئاسۆییان ھەیە،

the long nose, the curved lips and the small, well-developed chin.

لووتە درێژەکان، لێوە بچووک و چەماوەیەکان،. چەناگە پێشکەووتوەکان

I couldn't believe my eyes when I first saw that.

سەرەتا کە بینیم نەمتوانی باوڕ بە چاوەکانم بکەم.

There is no reason why these portraits should look alike.

ھیچ ھۆکارێک نییە دەبێت ئەم وێنانە ئاوا بن

All we did was look for portraits that had the characteristics of a self-portrait,

ئەوەی کە کردمان، گەڕان بوو بە دوای ئەو وێنانەی تایبەتمەندی وێنەکێشەکانی تێدابوو.

and look, they are very similar.

و سەیر بکە، ئەوان زۆر لە یەکتری دەچن.

Now, are they made in the right order?

ئێستا ، ئایا ئەوان بە شێوەیەکی گونجاو کێشراون؟

The young man should be made first.

کوڕە گەنجەکە پێویستە سەرەتا کێشرا بێت.

And as you see here from the years that they were created,

وەک ئەوەى لێرە دەیبینین لە ساڵانى وێنەکێشان

it is indeed the case.

لە ڕاستیدا

They are made in the right order.

ئەوان بەشێوەیەکى گونجاو درووست کراون

What was the age of Leonardo at the time? Does that fit?

لیۆناردۆ ئەوکات چەند ساڵ بوو؟ ئەوە گونجاوە؟

Yes, it does. He was 33, 38 and 63 when these were made.

بەڵێ، گونجاوە (٣٣و (٣٨)ساڵ بوو، و کاتێک ئەوەی کێشاوە(٦٣)ساڵ بوو.

So we have three pictures, potentially of the same person

کەواتە سێ وێنەمان ھەیە، لە ئەرکەکانی ھەمان کەس.

of the same age as Leonardo at the time.

ھەمان کات و تەمەنی لیۆناردۆدا.

But how do we know it's him, and not someone else?

بەڵام چۆن بزانین ئەوە لیۆناردۆیە نەک کەسێکی تر؟

Well, we need a reference.

باشە، پێویستیمان بە سەرچاوەیەک هەیە.

And here's the only picture of Leonardo that's widely accepted.

و ئەوە تاکە وێنەی لیۆناردۆیە کە بە شێوەیەکی گشتی پەسند کرابێت.

It's a statue made by Verrocchio, of David,

ئەوە پەیکەرى دەیفیدە، کە فێرۆکیۆ دروستی کردووە

for which Leonardo posed as a boy of 15.

کە لیۆناردۆ وەک کوڕێکى پانزە ساڵ وەستاوە

And if we now compare the face of the statue,

و ئەگەر ڕووخسارى پەیکەرەکە بەراود بکەین،

with the face of the musician, you see the very same features again.

بەڕووخسارى مۆسیقاژەنەکە، دووبارە هەمان تایبەتمەندى دەبینین.

The statue is the reference, and it connects the identity of Leonardo

پەیکەرەکە سەرچاوەیە، و ناسنامەى لیۆناردۆ دەبەستێتەوە

to those three faces.

بەو سێ وێنەیە.

Ladies and gentlemen, this story has not yet been published.

خانمان و بەڕێزان، ئەم چیرۆکە تا ئێستا بڵاونەکراوەتەوە.

It's only proper that you here at TED hear and see it first.

ئەوە تەنها بۆ تۆیە لە TEDدا بۆ یەکەم جار ببینى و ببیستى

The icon of icons finally has a face.

هێماى هێماکان لە کۆتایدا ڕووخسارى هەیە.

Here he is: Leonardo da Vinci.

ئەوەتانێ:ل یۆناردۆ داڤینچى

(Applause)

(چەپڵەیان لێدان)