Siegfried Woldhek: The true face of Leonardo Da Vinci?

Translator: omer zrar Reviewer: Daban Q. Jaff

Good morning.

Let's look for a minute at the greatest icon of all, Leonardo da Vinci.

بەیانیتان باش.

شارەزای وێنو نوسینو داهێنانە جوانەکانین، کەچی

We're all familiar with his fantastic work --

تائێستا نەمان دیوە. کە هەزاران کتێبی لەسەرنوسراوە.

his drawings, his paintings, his inventions, his writings.

بەڵام مشتو مڕێکی زۆر لەسەر پەرتوکەکانی هەیە.

But we do not know his face.

تەنانەت ئەم وێنە بەناوبانگەشی

Thousands of books have been written about him,

پەسندنەکرا لای وێنەکێشانی کۆن.

but there's controversy, and it remains, about his looks.

تۆ ڕات چییە؟

جا ئەمە دەموچاوی لیۆناردۆ دە ڤێنسە یان نا؟ با لێی بکۆڵینەوە

Even this well-known portrait is not accepted by many art historians.

لیۆناردۆ ئەو کەسە بوو کە وێنەی هەمو شتێکی دەوروبەی کێشاوە.

So, what do you think?

Is this the face of Leonardo da Vinci or isn't it?

وێنەی خەڵک، سەربەخۆی، ڕوەک،ئاژەڵ، سروشت،

Let's find out.

خانو، ئاو و چەندین شتی تری کێشاوە.

Leonardo was a man that drew everything around him.

He drew people, anatomy, plants, animals, landscapes, buildings, water, everything.

بەڵام بەبێ هیچ دەموچاوێک؟ کە بۆمن ئەستەمە باوەڕ بکەم

But no faces?

I find that hard to believe.

ئەو دەبێت جارجار وێنەی خۆی دروستکردبێت.

His contemporaries made faces, like the ones you see here --

en face or three-quarters.

بۆیە با بەیەکەوە بیدۆزینەوە.

So, surely a passionate drawer like Leonardo

من پێموایە کە ئەگەر گشت وێنەکانی بگەرێین

must have made self-portraits from time to time.

بۆ وێنەی کەسەکان بگەرێین، وێنەی ئەو دەبینن کە سەیرمان دەکات.

بۆیە من سەیری هەموو وێنەکانیم کرد کە زیاتر لە ۷۰۰ وێنەیە.

So let's try to find them.

I think that if we were to scan all of his work

بۆ وێنەی پیاوان دەگەڕام.

and look for self-portraits, we would find his face looking at us.

۱۲۰ وێنەم دۆزیەوە، سەیریانبکەن

So I looked at all of his drawings, more than 700,

کامەیان دەکرێت وێنەی دەموچاو بێت؟

بۆیە دەبێت دەموچاوەکە لە سێ چارێگدا

and looked for male portraits.

تەواو کرابێت وەک ئەوەی ئێمە بینیمان.

There are about 120, you see them here.

بۆیە دەکرێت هەموو ئەو پارچانە لاببەین.

Which ones of these could be self-portraits?

وە دەبێت بە ڕێکوپێکی و بێخەوشی تەواو کرابێت.

Well, for that they have to be done as we just saw, en face or three-quarters.

بۆیە دەکرێت ئەوانەش

لێڵو ئالۆزن لاببەین.

So we can eliminate all the profiles.

It also has to be sufficiently detailed.

ئەو وێنە هاودەمیانەی کە لیۆناردۆ جوان، و قەشەنگ بوە

So we can also eliminate the ones that are very vague or very stylized.

دەتوانین وێنە ناشرینو هەزەلیەکان لادەین.

And we know from his contemporaries

that Leonardo was a very handsome, even beautiful man.

لێرەدا تەنیا سێ دانەیان دەمێننەوە.

So we can also eliminate the ugly ones or the caricatures.

کە ئەمانەن.

وەک وێنەی ناوداری هۆمۆ ڤتروڤیانەس ە.

(Laughter)

And look what happens -- only three candidates remain that fit the bill.

لە کۆتایدا، وێنەی

کەسی کە لیۆناردۆ کێشاویەتی “مۆسیقا ژەن” ە.

And here they are.

Yes, indeed, the old man is there,

پێش ئەوەی سەیری ئەو دەموچاوانە بکەین،

as is this famous pen drawing of the Homo Vitruvianus.

لێرەدا مافی ئەوەم هەیە باسیان لێوە بکەم.

And lastly, the only portrait of a male that Leonardo painted, "The Musician."

من زیاتر لە ۱۱۰۰ وێنەی کەسیم کێشاوە.

Before we go into these faces,

I should explain why I have some right to talk about them.

I've made more than 1,100 portraits myself

بەڵام ۱۱۰۰ وە کەمتریش نیگار کێش هەیە کە ئەو هەموو وێنە یەیان کێشابێت.

for newspapers, over the course of 300 -- 30 years, sorry, 30 years only.

وێنەکێشان و شیکردنەوەی دەموچاوەکان.

(Laughter)

But there are 1,100, and very few artists have drawn so many faces.

لەشوێنی خۆتان دانیشن،

چونکە ئەگەر ئەو دەمو چاوانە بێنینە پێشەوە،

So I know a little about drawing and analyzing faces.

OK, now let's look at these three portraits.

کە لێو، برۆ، لوت، نێوچاوان بەباشی دروست کراون.

And hold onto your seats, because if we zoom in on those faces,

نەم دەتوانی بە چاوەکانم باوڕبکەم کە سەرەتا بینیم.

remark how they have the same broad forehead, the horizontal eyebrows,

کە هیچ کەسێک نییە کە ئەو وێنانە لیان بچن.

ئوەی کردمان تەنها گەران بو بۆ وێنەی کەسێک کە خاسیەتی کەسەکەی تێدابێت.

the long nose, the curved lips and the small, well-developed chin.

I couldn't believe my eyes when I first saw that.

سەیر بکە، کە زۆر لە یەک بچن.

There is no reason why these portraits should look alike.

ئایا بە زنجیرەیی دروست کراون؟ سەرەتا پیاوە گەنجەکە

All we did was look for portraits that had the characteristics of a self-portrait,

وەک ئەوەی کە دیارە، بەپێی ساڵی دروستکردنی،

کە بەم جۆرەیە. کە بە ڕیزبەندی دروستکراون.

and look, they are very similar.

Now, are they made in the right order?

لیۆناردۆ چەند ساڵیبوە؟ دەکرێت ئەوبێت؟

The young man should be made first.

بەڵی دەکرێت ئەو بێت. کە تەمەنی ۳۳، ۳٨بووە وە لەوەشدا ٦۳

And as you see here from the years that they were created,

سێ ڕەسممان هەیە کە دەکرێت هی هەمان کەسبن.

it is indeed the case.

They are made in the right order.

لە هامان تەمەنی لیۆناردۆ بون لەو کاتەدا.

What was the age of Leonardo at the time? Does that fit?

چۆن دەزانین کە ئەمە ئەوە و کەسێکی تر نیە؟

Yes, it does. He was 33, 38 and 63 when these were made.

So we have three pictures, potentially of the same person

باشە، پێویستمان بە سەرچاوە هەیە.

ئەمەش وێنەی پەسندکراوی لیۆناردۆیە.

of the same age as Leonardo at the time.

But how do we know it's him, and not someone else?

پەیکەرێکە کە لەلایەن ڤیرۆکیو دروستکراوە،

Well, we need a reference.

کە لیۆناردۆ وەک کوڕێکی ۱٥ یاڵی دەرئەکەوێت.

And here's the only picture of Leonardo that's widely accepted.

گەر لەگەڵ دەموچاوی پەیکەرەکە بەراوردیکەین،

لەگەڵ دەموچاوی مۆسیقاژەنەکە، هەمان لێکچۆن دەرئەکەون.

It's a statue made by Verrocchio, of David,

for which Leonardo posed as a boy of 15.

پەیکەرەکە سارچاوەیە، کە ناسنامەی لیۆناردۆ دەر ئەخات.

And if we now compare the face of the statue,

بۆ ئەم سێ دەموچاوە.

with the face of the musician, you see the very same features again.

The statue is the reference, and it connects the identity of Leonardo

to those three faces.

لە کۆتایدا لیۆناردۆ دەموچاوی هەیە.

Ladies and gentlemen, this story has not yet been published.

ئەمەش، لیۆناردۆ دا ڤێنسە.

(چەپڵە)

It's only proper that you here at TED hear and see it first.

The icon of icons finally has a face.

Here he is: Leonardo da Vinci.

(Applause)