Siegfried Woldhek: The true face of Leonardo Da Vinci?

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

Good morning.

မင်္ဂလာနံနက်ခင်းပါ။

Let's look for a minute at the greatest icon of all, Leonardo da Vinci.

အကြီးကျယ်ဆုံး ပုဂ္ဂိုလ်ကြီးကို ခဏကြည့်ရအောင် Leonardo da Vinci ပါ

We're all familiar with his fantastic work --

သူ့ရဲ့ ဆန်းကျယ်တဲ့ လက်ရာတွေကို အားလုံး ရင်းနှီးပါတယ်

his drawings, his paintings, his inventions, his writings.

သူရဲ့ပုံကြမ်းတွေ၊ ပန်းချီတွေ တီထွင်မှုတွေ၊ အရေးအသားတွေပေါ့

But we do not know his face.

ဒါပေမဲ့ သူ့မျက်နှာကိုတော့ မသိပါဘူး

Thousands of books have been written about him,

သူ့အကြောင်းရေးတဲ့စာအုပ်တွေ ထောင်ချီနေပေမဲ့

but there's controversy, and it remains, about his looks.

သူ့သွင်အပြင်ကတော့ အငြင်းပွာစရာ ဖြစ်နေပါသေးတယ်

Even this well-known portrait is not accepted by many art historians.

ဒီလူတိုင်းသိတဲ့ပုံတောင်မှ ပန်းချီသမိုင်း ပညာရှင်တွေကလက်မခံကြဘူး

So, what do you think?

ဒီတော့ ခင်ဗျားဘယ်လိုထင်လဲ။

Is this the face of Leonardo da Vinci or isn't it?

ဒါ Leonardo da Vinci ရဲ့ မျက်နှာလား၊ မဟုတ်ဘူးလား

Let's find out.

ရှာဖွေကြည့်ရအောင်ဗျာ။

Leonardo was a man that drew everything around him.

Leonardo da Vinci ဟာ အနားမှာရှိသမျှကို ပုံဆွဲတဲလူလေ

He drew people, anatomy, plants, animals, landscapes, buildings, water, everything.

လူ၊ ခန္ဓာဗေဒ၊ အပင်၊၊ တိရိစ္ဆာန်၊ ရှုမျှော်ခင်း၊ အဆောက်အဦးပုံ အကုန်ဆွဲတယ်ဗျာ

But no faces?

ဒါဆို မျက်နှာတွေ ကျတော့ရော။

I find that hard to believe.

ယုံဖို့ခက်တယ်လို့ ကျွန်တော် မြင်မိတယ်ဗျ။

His contemporaries made faces, like the ones you see here --

သူနဲ့ခေတ်ပြိုင်တွေက မျက်နှာပုံတွေ ဆွဲတယ် ဒီမှာ မြင်ရတာမျိုးပေါ့

en face or three-quarters.

မျက်နှာပြည့်ပုံ ဒါမှမဟုတ် လေးချိုးသုံးချိုးပေါ့

So, surely a passionate drawer like Leonardo

ဒီတော့ Leonardo da Vinci လိုမျိုး ထက်သန်တဲ့ ပုံဆွဲသမားဟာ

must have made self-portraits from time to time.

တစ်ချိန်မှာတော့ သူ့ပုံတူကို ဆွဲခဲ့မယ်ဆိုတာ သေချာတာပေါ့

ဒီတော့ ဒါတွေကို ကြိုးစားရှာဖွေကြရအောင်။

So let's try to find them.

I think that if we were to scan all of his work

ကျွန်တော့အထင် သူ့လက်ရာအားလုံးကို ဆန်းစစ်ကြည့်ပြီး

and look for self-portraits, we would find his face looking at us.

သူ့ပုံတူတွေကို ရှာလိုက်ရင် ကျွန်တော်တို့ကို ကြည့်နေတဲ့ သူ့မျက်နှာကို တွေ့ရမှာပါ

So I looked at all of his drawings, more than 700,

ဒါနဲ့ သူ့ပုံကြမ်းတွေအားလုံးကို ကြည့်မိတယ်၊ ၇၀၀ ကျော်ပြီး

and looked for male portraits.

ယောကျာ်းပုံတူတွေကို ရှာခဲ့ပါတယ်။

There are about 120, you see them here.

ဒီမှာတွေ့ရတာက (၁၂၀) လောက်ပါ။

Which ones of these could be self-portraits?

ဘယ်ပုံက သူ့ကိုယ်တိုင်ရေး ပုံတူဖြစ်လိမ့်မလဲ

Well, for that they have to be done as we just saw, en face or three-quarters.

ကျွန်တော်တို့ ခုနကမြင်ရသလို မျက်နှာပြည့်၊ ၄ချိုး၃ချိုး ဖြစ်မယ်ဆိုရင်ပေါ့။

So we can eliminate all the profiles.

ဒီတော့ ဘေးတိုက်ပုံတွေကို ဖယ်လို့ရပါတယ်။

It also has to be sufficiently detailed.

ဒါက အသင့်အတင့် အသေးစိတ်ဖို့လည်း လိုတာပေါ့။

So we can also eliminate the ones that are very vague or very stylized.

ဒီတော့ မထင်မရှား ဒါမှမဟုတ် ပုံစံတကျပုံတွေကိုလည်း ဖယ်နိူင်တယ်

And we know from his contemporaries

သူ့ခေတ်ပြိုင်တွေဆီက သိရတာက Leonardo ဟာ

that Leonardo was a very handsome, even beautiful man.

အရမ်းဖြောင့်တယ်၊ ချောတောင်ချောတယ်ဆိုပဲ။

So we can also eliminate the ugly ones or the caricatures.

ဒီတော့ ရုပ်ဆိုးဆိုး၊ ဒါမှမဟုတ် ရုပ်ပြောင်ပုံတွေကို ဖယ်လို့ရတယ်

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And look what happens -- only three candidates remain that fit the bill.

ပြီးတော့ ဖြစ်ပေါ်လာတာကိုကြည့်လိုက်ပါ၊ သင့်တော်တဲ့ ၃ ပုံပဲ အံကိုက်ဖြစ်ကျန်ပါတယ်။

And here they are.

ကဲ ဒီမှာပါ၊

Yes, indeed, the old man is there,

ဟုတ်တာပေါ့ ဘိုးတော်ကဒီမှာလေ၊

as is this famous pen drawing of the Homo Vitruvianus.

ဒါက ကျော်ကြားတဲ့ Homo Vitruvianus ခဲခြစ် ပန်းချီဖြစ်လို့ပါ။

And lastly, the only portrait of a male that Leonardo painted, "The Musician."

ပြီး နောက်ဆုံးက Leonardo ဆွဲခဲ့တဲ့ တစ်ခုတည်းသော အမျိုးသားပုံ၊ "ဂီတပညာရှင်"တဲ့

Before we go into these faces,

ဒီမျက်နှာတွေဆီမသွားခင် ဘာဖြစ်လို့

I should explain why I have some right to talk about them.

ကျွန်တော့မှာ ဒါတွေကိုပြောခွင့်ရှိတာ ရှင်းပြသင့်တာပေါ့

I've made more than 1,100 portraits myself

ကျွန်တော့ပုံတူ ၁၁၀၀ ကျော်ကို သတင်းစာတွေမှာ

for newspapers, over the course of 300 -- 30 years, sorry, 30 years only.

ကိုယ်တိုင်လုပ်ထားပါတယ်၊ နှစ်၃၀၀၊ နှစ်၃၀ မဟုတ်ဘူး နှစ်၃၀ပါပဲ

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

But there are 1,100, and very few artists have drawn so many faces.

ဒါပေမဲ့ ပုံ ၁၁၀၀၊ ဒီလောက်များများစားစား မျက်နှာတွေကိုဆွဲ့သူ ပန်းချီဆရာ နည်းလှပါတယ်

ဒီတော့ မျက်နှာတွေရေးဆွဲတာ၊ သရုပ်ခွဲတာကို ကျွန်တော် နည်းနည်းသိတယ်

So I know a little about drawing and analyzing faces.

OK, now let's look at these three portraits.

ကောင်းပြီ ဒီပုံတူ ၃ ပုံကို ကြည့်ရအောင်။

ထိုင်ခုံကိုကိုင်ထားနော်၊ ဘာဖြစ်လို့လဲဆိုရင် ဒီမျက်နှာတွေကို အနီးကပ်ဆွဲ ရိုက်လိုက်ရင်

And hold onto your seats, because if we zoom in on those faces,

remark how they have the same broad forehead, the horizontal eyebrows,

သူတို့ နဖူးကျယ်ပုံ၊ မျက်ခုံးမွှေးဖြောင့်ပုံ၊ နှာတံရှည်ပုံ၊ နှုတ်ခမ်းကွေးပုံ

the long nose, the curved lips and the small, well-developed chin.

နောက်သေးငယ်တဲ့မေးဖျား ဖွံ့ထွားသွားပုံ တူညီနေကြတာကို မှတ်သားလိုက်ပါ

I couldn't believe my eyes when I first saw that.

ဒါကိုမြင်တော့ ကိုယ်မျက်လုံးတောင် ကိုယ်မယုံခဲ့ဘူး

There is no reason why these portraits should look alike.

ပုံတွေဟာ ဒီလိုတူစရာ အကြောင်းမှမရှိတာ။

All we did was look for portraits that had the characteristics of a self-portrait,

ကိုယ်တိုင်ရေး ပုံတူတစ်ခုရဲ့ စရိုက်လက္ခဏာတွေ ပါတဲ့ ပုံတွေရှာခဲ့တာပါပဲ

and look, they are very similar.

ကြည့်လိုက်တော့ တော်တော်ဆင်ပါတယ်။

Now, are they made in the right order?

ကဲ ဒါတွေအစဉ်ကျရဲ့လားဗျာ။

The young man should be made first.

လူငယ်က စသင့်တာပေါ့။

မြင်တဲ့အတိုင်းပဲ ဒါတွေဖန်တီးခဲ့တဲ့ နှစ်စဉ်အတိုင်းပေါ့

And as you see here from the years that they were created,

it is indeed the case.

ဒါက အဓိကပါ။

They are made in the right order.

ဒါတွေကို အစဉ်လိုက်ဆွဲခဲ့တာပါ။

What was the age of Leonardo at the time? Does that fit?

အဲဒီအချိန်က Leonardo ရဲ့အသက်က ဘယ်နှစ်နှစ်လဲ။ ဒါအံကိုက်ရဲ့လား။

Yes, it does. He was 33, 38 and 63 when these were made.

ဒါတွေဆွဲတော့ သူ့အသက်က ၃၃၊ ၃၈ နဲ့ ၆၃ နှစ်ပါ၊

So we have three pictures, potentially of the same person

ဒါနဲ့ ပုံ ၃ ပုံရပါတယ်၊ အဲဒီအချိန်က Leonardo နဲ့

of the same age as Leonardo at the time.

အသက်တူတူလောက် ဖြစ်လောက်တဲ့သူပေါ့

But how do we know it's him, and not someone else?

ဒါပေမဲ့ ဒါကသူပါလို့ ဘယ်လိုသိမှာလဲ၊ အခြားသူဆိုရင်ကော

Well, we need a reference.

အင်း၊ ကိုးကားစရာတစ်ခုတော့ လိုတာပေါ့။

And here's the only picture of Leonardo that's widely accepted.

ဒါက အများလက်ခံထားတဲ့ Leonardo ရဲ့ တစ်ခုတည်းသောပုံပါ

It's a statue made by Verrocchio, of David,

Verrocchio လုပ်တဲ့ ရုပ်တုတစ်ခု David အတွက်

၁၅ နှစ်သား ကောင်လေး အဖြစ် Leonardoက ကိုယ်ဟန်ပြခဲ့တယ်

for which Leonardo posed as a boy of 15.

And if we now compare the face of the statue,

ရုပ်တုမျက်နှာနဲ့ ဂီတသမား မျက်နှာယှဉ်ကြည့်ရင်

with the face of the musician, you see the very same features again.

မျက်နှာပေါက်တူတာကို ထပ်တွေ့ရတယ်။

The statue is the reference, and it connects the identity of Leonardo

ဒီရုပ်တုက အကိုးအကား တစ်ခုဖြစ်ပြီး Leonardo ရဲ့

to those three faces.

လက္ခဏာကို ဒီမျက်နှာ ၃ ခုနဲ့ ဆက်စပ်ပေးပါတယ်။

Ladies and gentlemen, this story has not yet been published.

လူကြီးမင်းတို့ ဒီအကြောင်းကို မထုတ်ဝေရသေးပါဘူး

It's only proper that you here at TED hear and see it first.

ဒီက ခင်ဗျားတို့ရှိတဲ့ TEDမှာ ပထမဆုံး ကြားရ၊မြင်ရတာပါပဲ

The icon of icons finally has a face.

အကျော်ဒေယျတွေထဲက တစ်ယောက်ဟာ နောက်ဆုံး မျက်နှာတစ်ခု ရရှိသွားတာပေါ့

Here he is: Leonardo da Vinci.

ဒီပုံထဲမှာ မြင်ရတာက Leonardo da Vinci ပါပဲ။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)