Siegfried Woldhek: The true face of Leonardo Da Vinci?

Translator: danzhjia bo Reviewer: subtitle bod

Good morning.

ཞོགས་པ་བདེ་ལེགས།

Let's look for a minute at the greatest icon of all, Leonardo da Vinci.

སྐར་མ་གཅིག་གི་ཡུན་ལ་འུ་ཅག་གིས་སྐྱེས་བུ་ཆེན་པོda Vinci་ལ་ཅིག་བལྟ་ཡོང་།

We're all familiar with his fantastic work --

འོ་སྐོལ་ཁོང་གི་བརྩམས་ཆོས་རླབས་ཆེན་བ་དག་སྟེ་

his drawings, his paintings, his inventions, his writings.

ཁོང་གི་རི་མོ་དང་། གསར་གཏོད། བྲིས་རྩོམ་ལ་ཆ་རྒྱུས་ཡོད་ཀྱི་རེད།

But we do not know his face.

ཡིན་ཡང་ཁོང་གི་ཞལ་རས་ག་འདྲ་ཡིན་མིན་ཧ་གོ་ཡི་མེད།

Thousands of books have been written about him,

ཁོང་གི་སྐོར་གྱི་དེབ་ཁྲི་སྟོང་མང་པོ་ཞིག་ཡོད་ནའང་།

but there's controversy, and it remains, about his looks.

ཁོང་གི་ཞལ་རས་ཐད་མི་རྣམས་ཀྱི་ལྟ་ཚུལ་མི་མཐུན།

Even this well-known portrait is not accepted by many art historians.

བྲིས་སྐུ་འདི་ལྟ་བུ་ལའང་སྒྱུ་རྩལ་ལོ་རྒྱུས་སྨྲ་བ་མང་པོས་ཁས་ལེན་གྱིན་མེད།

So, what do you think?

ད་བྱས་ན། ཁྱེད་ཀྱིས་ག་རེ་བསམ་གྱི་འདུག

Is this the face of Leonardo da Vinci or isn't it?

འདི་ཁོང་གི་ཞལ་རས་དེ་ཡིན་སྲིད་དམ།

Let's find out.

འུ་ཚོས་བརྟག་པར་བྱ།

Leonardo was a man that drew everything around him.

ཁོང་ནི་ཉེ་འཁོར་གྱི་བྱ་དངོས་འབྲི་བར་མཁས་པ་ཞིག་རེད།

He drew people, anatomy, plants, animals, landscapes, buildings, water, everything.

ཁོས་མི་དང་། ལུས་པོ། སྐྱེ་དངོས། སྲོག་ཆཊ། ཡུལ་ལྗོངས། བཟོ་སྐྲུན། གཙང་ཆུ་སོཊ་མང་པོ་བྲིས་མྱོང་པ་རེད།

But no faces?

ཡིན་ཡང་གདོང་རིས་འབྲི་མ་མྱོང་ངམ་ཞེ་ན།

I find that hard to believe.

འདི་ཅུང་ཡིད་ཆེས་དཀའ་བ་ཞིག་རེད།

His contemporaries made faces, like the ones you see here --

ཁོའི་དུས་མཉམ་གྱི་རི་མོ་བ་ཚང་མས་སོ་སོའི་གདོང་རིས་བྲིས་མྱོང་ཡོད། འདི་དག་རེད།

en face or three-quarters.

དྲང་མོར་རམ་ཡང3/4གྱི་གདོང་ཟུར་ནས་བྲིས་འདུག

So, surely a passionate drawer like Leonardo

བྱས་ཙང་ཁོང་ལྟ་བུའི་རི་མོ་ལ་བློ་བཀལ་བ་ཞིག་གིས་ཀྱང་

must have made self-portraits from time to time.

ལན་རེར་རང་ཉིད་རི་མོ་བྲིས་ཡོད་ཤག་ཤག་ཡིན།

So let's try to find them.

དེས་ན་འུ་ཚོས་ལྷན་དུ་བལྟ་ཡོང་།

I think that if we were to scan all of his work

ང་ཚོས་ཁོང་གི་བརྩམས་ཆོས་ཚང་མར་ཞིབ་ཏུ་བལྟས་ནས།

and look for self-portraits, we would find his face looking at us.

དེའི་ཁྲོད་རང་བྲིས་བཙལ་ནས་ཁོང་གི་ཞལ་རས་རྙེད་ཐུབ་ཀྱི་རེད་སྙམ།

So I looked at all of his drawings, more than 700,

དེར་བརྟེན། ངས་ཁོང་གི་རི་མོ་ཁ་ཚང་ལ་ལྟ་ཡག་བྱས་པ་ཡིན། ༧༠༠ལྷག་འདུག

and looked for male portraits.

དེ་ལས་སྐྱེས་པའི་རི་མོ་དག་བཙལ་བ་ཡིན།

There are about 120, you see them here.

ད་ཆ་མཐོང་ཐུབ་པ་ལྟར། རི་མོ༡༢༠རྙེད་བྱུང་།

Which ones of these could be self-portraits?

འདི་ལས་གང་དག་ཁོང་གི་རང་བྲིས་ཡིན་སྲིད་དམ་ཞེ་ན།

Well, for that they have to be done as we just saw, en face or three-quarters.

གོང་དུ་རིག་པ་ལྟར། རང་བྲིས་ནི་ངེས་པར་ཐད་ཀའམ3/4གྱི་ཟུར་བྲིས་ཡིན་དགོས་པས།

So we can eliminate all the profiles.

གདོང་ཕྱེད་འདྲ་རིས་གཞན་དག་ཚང་མ་ཕར་དོར་ཆོག

It also has to be sufficiently detailed.

རང་བྲིས་ཡིན་ན་ཡིན་གཅིག་ཞིབ་ཆ་ཡོད་དགོས་པར་བརྟེན།

So we can also eliminate the ones that are very vague or very stylized.

འུ་ཚོས་མི་གསལ་བའམ་ཉམས་ཐལ་ཆེ་བ་དག་ཀྱང་ནང་ནས་དོར་ཆོག

And we know from his contemporaries

ཞོར་དུ། འུ་ཚོས་ཁོང་དང་དུས་མཉམ་པའི་མི་རྣམས་ལས་ཤེས་ཐུབ་པ་ཞིག་ནི།

that Leonardo was a very handsome, even beautiful man.

ཁོང་ནི་ལྟ་བཟོ་དོད་པ། ཡིད་དུ་འོང་བ་ཞིག་ཡིན་འདུག

So we can also eliminate the ugly ones or the caricatures.

བྱས་ན། འུ་ཚོས་འདིའི་ནང་གི་མདོག་ཉེས་དེ་ཚོ་ཡང་དོར་ཆོག་འདུག

(Laughter)

༼དགོད་སྒྲ༽

And look what happens -- only three candidates remain that fit the bill.

ད་བྱས་ན། ཆ་རྐྱེན་ལོངས་པའི་རི་མོ་གསུམ་ལྷག་འདུག

And here they are.

ད་འདི་གསུམ་ག་རེད།

Yes, indeed, the old man is there,

དངོས་འབྲེལ། བགྲེས་པོའི་རི་མོ་འདིའང་ནང་གི་གཅིག་རེད།

as is this famous pen drawing of the Homo Vitruvianus.

མིང་དུ་གྲགས་པའི་ཞ་སྨྱུག་རི་མོ༼ཝེ་ཐི་ལི་ཝེ་མི༽ཡང་ནང་དུ་འདུག

And lastly, the only portrait of a male that Leonardo painted, "The Musician."

མཐའ་མ་དེ། ཁོང་གི་སྐྱེས་པའི་སྣུམ་ཚོན་གཅིག་པུ༼རོལ་མོ་བ༽ཟེར་བ་དེ་རེད།

Before we go into these faces,

གདོང་རིས་འདི་དག་མ་དཔྱད་གོང་

I should explain why I have some right to talk about them.

ངར་འདི་ཚོ་བཤད་དབང་ཡོད་པའི་ཐད་ནས་སྐད་ཆ་ཁ་ཤས་ཞུ་གི་ཡིན།

I've made more than 1,100 portraits myself

ངས་མིའི་རི་མོ༡༡༠༠ལྷག་བྲིས་མྱོང་།

for newspapers, over the course of 300 -- 30 years, sorry, 30 years only.

དེ་ཚོ་ཡང་ཚགས་ཤོག་དུས་དེབ་ལ་བྲིས་པ་ཡིན། ལོ༢༠༠-༣༠་རེད། དགོངས་དག ལོ་སུམ་ཅུ་འགོར་སོང་།

(Laughter)

༼དགོད་སྒྲ༽

But there are 1,100, and very few artists have drawn so many faces.

རི་མོ༡༡༠༠ལྷག་རེད་དཱ། གདོང་རིས་འདི་ཙམ་འབྲི་མྱོང་མཁན་ཉུང་ཉུང་ཡིན།

So I know a little about drawing and analyzing faces.

དེ་བས། ང་རི་མོ་དང་གདོང་རིས་དབྱེ་ཞིབ་ཐད་ཏོག་ཙམ་ཤེས་ཀྱི་ཡོད།

OK, now let's look at these three portraits.

རེད། ད་འུ་ཚོས་བྲིས་རིས་འདི་གསུམ་ལ་བལྟ།

And hold onto your seats, because if we zoom in on those faces,

ཡག་པོར་ཙོག་སྡོད་ཨཱ། གདོང་རིས་འདི་དག་ཆེ་རུ་བཏང་ན།

remark how they have the same broad forehead, the horizontal eyebrows,

ང་ཅག་གིས་འདི་ཚོ་ཚང་མའི་དཔྲལ་ཞེང་ཆེ་ལ། སྨིན་མ་དྲང་བ།

the long nose, the curved lips and the small, well-developed chin.

སྣ་གཟེངས་སུ་མཐོ་བ། མཆུ་ཀྱོག་པ། མ་ནེ་ཆུང་ལ་ཟླུམ་པ་ཤེས་ཐུབ།

I couldn't believe my eyes when I first saw that.

ངས་འདི་དག་ཐོག་མར་མཐོང་དུས་རང་གི་མིག་ལའང་ཡིད་མི་ཆེས་པ་ཞིག་རེད།

There is no reason why these portraits should look alike.

རི་མོ་འདི་ཚོ་འདི་འདྲ་སེ་གཅིག་པ་གཅིག་རྐྱང་རེད།

All we did was look for portraits that had the characteristics of a self-portrait,

འུ་ཚོས་རང་བྲིས་ཀྱི་ཁྱད་ཆོས་ཡོད་པའི་བྲིས་རིས་བཙལ་པ་རེད་ལ།

and look, they are very similar.

ལྟོས་དང་། འདི་ཚོ་ཨ་ན་མ་ན་རེད།

Now, are they made in the right order?

ད་གནད་དོན་ནི། འདི་དག་དུས་ཀྱི་གོ་རིམ་ལྟར་བྲིས་པ་ཡིན་མིན་དེ་རེད།

The young man should be made first.

གཞོན་ནུའི་རི་མོ་འདི་བྲིས་པ་སྔ་ཤོས་ཡིན་སྲིད།

And as you see here from the years that they were created,

མ་ཟད། ཁྱེད་ཅག་གིས་རི་མོ་འདི་དག་བྲིས་པའི་ལོ་ཚིགས་ལས་

it is indeed the case.

མ་གཞི་དངོས་འབྲེལ་དེ་ལྟ་བུ་ཡིན་པ་ཧ་གོ་ཡོང་།

They are made in the right order.

དེ་དག་དུས་ཀྱི་སྔ་ཕྱི་ལྟར་བྲིས་པ་ཡིན་འདུག

What was the age of Leonardo at the time? Does that fit?

དེས་ནda Vinciཡིས་རི་མོ་འདི་དག་འབྲི་དུས་ལོ་ན་ག་ཙམ་ཡིན་ནམ། རི་མོའི་ནང་གི་མི་དང་མཉམ་མམ།

Yes, it does. He was 33, 38 and 63 when these were made.

རེད། ཏན་ཏན་རེད་བཞག ཁོས་རི་མོ་འདི་དག་འབྲི་དུས་སོ་སོར་ལོ༣༣དང་། ༣༨། ༦༣རེད།

So we have three pictures, potentially of the same person

བྱས་ན་རི་མོ་འདི་གསུམ་ཀ་མི་གཅིག་གི་བྲིས་རིས་ཡིན་མདོག་ཁ་པོ་རེད།

of the same age as Leonardo at the time.

དེར་མ་ཟད། རི་མོ་ནང་གི་མི་དང་da vincaན་ཟླ་རེད།

But how do we know it's him, and not someone else?

ཡིན་ནའི། མི་དེda Vinciལས་གཞན་མ་ཡིན་པ་ག་འདྲ་བྱས་ཧ་གོ་བ་ཡིན་ཟེར་ན།

Well, we need a reference.

དངོས་འབྲེལ་རེད། འུ་ཅག་ལ་ཁུངས་ལུང་ཞིག་དགོས་ཀྱི་འདུག

And here's the only picture of Leonardo that's widely accepted.

འདི་ནི་ཀུན་གྱིས་ཁས་ལེན་པའིda Vinciཡི་འདྲ་པར་གཅིག་པུ་དེ་རེད།

It's a statue made by Verrocchio, of David,

འདྲ་སྐུ་འདིDavid Verrocchio བཞེངས་པ་རེད།

for which Leonardo posed as a boy of 15.

ལོ༡༥ཡིན་པའིda Vinci་དཔེ་བྱས་པ་རེད།

And if we now compare the face of the statue,

གལ་ཏེ་འུ་ཚོས་སྐུ་འདྲ་འདིའི་གདོང་དང་

with the face of the musician, you see the very same features again.

ད་གིན་གྱི་རོལ་མོ་བ་དེའི་གདོང་གཉིས་བསྡུར་ན། འདྲ་བའི་ཆ་དེ་ཚོ་སླར་ཡང་རྙེད་ཐུབ་པས།

The statue is the reference, and it connects the identity of Leonardo

འདྲ་སྐུ་འདི་དཔྱད་གཞིར་བཟུང། da Vinciདང་ཐོབ་ཐང་དང་

to those three faces.

གདོང་རིས་འདི་གསུམ་གཅིག་ཏུ་སྦྲེལ་བ་ཡིན་ན།

Ladies and gentlemen, this story has not yet been published.

ལྕམ་དང་སྐུ་ཞབས་རྣམ་པ། གཏམ་རྒྱུད་འདི་ད་སྔ་ད་དུང་བསྒྲགས་མྱོང་ཡོད་མ་རེད་དེ།

It's only proper that you here at TED hear and see it first.

དེ་རིང་ཁྱེདTEDལྟ་མཁན་ལྷན་རྒྱས་ལ་སྔོན་ལ་བསྒྲགས་ན་འཚམ་པ་འདྲ།

The icon of icons finally has a face.

སྐྱེས་ཆེན་ནང་གི་སྐྱེས་ཆེན་དེ་ལ་གཞི་ནས་ཞལ་ཁྱིམ་ཡོད་བྱུང་།

Here he is: Leonardo da Vinci.

ཁོང་ནི། ལེ་ནོར་ཊི་ཏ་ཧྥིན་ཁི་རེད།

(Applause)

༼ཐལ་མོ་རྡེབ་སྒྲ༽