Different ways of knowing | Daniel Tammet

Translator: subtitle bod Reviewer: danzhjia bo

I'm a savant,

ང་ཆེད་མཁས་པ་ཞིག་ཡིན།

or more precisely,

ཡང་ན་དེ་ལས་ཀྱང་གསལ་པོར་བཤད་ན།

a high-functioning

ཀླད་རིམ་མཐོ་ཞིང་།

autistic savant.

ཁེར་རྐྱང་གི་ནད་ཕོག་པའི་ཆེད་མཁས་པ་ཞིག་ཡིན།

It's a rare condition.

སྣང་ཚུལ་འདི་ལྟ་བུ་མཐོང་དཀོན་པོ་རེད།

And rarer still when accompanied,

དེ་ལས་ཀྱང་དཀོན་པ་ཞིག་ནི།

as in my case,

ང་ཡི་གནས་ཚུལ་འདི་ལྟ་བུ་སྟེ།

by self-awareness

རང་ཉིད་རྟོགས་པའི་འདུ་ཤེས་ཡོད་པ་མ་ཟད།

and a mastery of language.

སྐད་རིགས་ལའང་བྱང་ཆ་ཆེ་བ་དེ་རེད།

Very often when I meet someone

རྟག་པར་ང་མི་རྣམས་དང་ངོ་ཐུག་སྐབས།

and they learn this about me,

ཁོ་ཚོས་ངའི་གནས་ཚུལ་འདི་དག་ཤེས་དུས།

there's a certain kind of awkwardness.

དོགས་མི་བདེ་བ་བཟོས་ཡོང་གི་འདུག

I can see it in their eyes.

ངས་ཁོ་ཚོའི་མིག་ནང་ནས་

They want to ask me something.

ང་ལ་སྐད་ཆ་ཁ་ཤས་འདྲི་འདོད་པ་ཤེས་ཡོང་གི་འདུག

And in the end, quite often,

སྤྱིར་བཏང་དུ་མཇུག་མཇུག་དེ་ལ།

the urge is stronger than they are

ཁོ་ཚོས་གཞི་ནས་བཟོད་མ་ཐུབ་པར་

and they blurt it out:

ཐོལ་གྱིས་འདི་འདྲ་དྲིས་ཡོང་།

"If I give you my date of birth,

“གལ་ཏེ་ངས་ཁྱོད་ལ་ངའི་སྐྱེས་སྐར་བཤད་ན་

can you tell me what day of the week I was born on?"

ཁྱོད་ཀྱིས་ང་རེས་གཟའ་གང་ཞིག་ལ་སྐྱེས་པ་བཤད་ཐུབ་བམ”

(Laughter)

[དགོད་སྒྲ]

Or they mention cube roots

ཡང་མིན་ན་ཁོ་ཚོས་རང་སུམ་སྒྱུར་གྱི་རྩིས་གཞི་སྐོར་ལབ་པའམ།

or ask me to recite a long number or long text.

ཡང་ན་ང་ལ་ཨང་ཀིའམ་རྩོམ་ཡིག་རིང་པོ་ཞིག་བློར་འཛིན་དུ་འཇུག་གི་རེད།

I hope you'll forgive me

ཁྱེད་རྣམས་དགོངས་པ་མ་ཚོམས་ཞུ་རྒྱུ་ཞིག་ལ།

if I don't perform

གལ་སྲིད། དེ་རིང་ངས་འདི་ནས་

a kind of one-man savant show for you today.

“ཆེད་མཁས་པའི་འཁྲབ་སྟོན”དེ་རིགས་མ་བསྟན་ན་གུ་ཡངས་གནང་རོགས།

I'm going to talk instead

དེ་ལས། ང་ཡིས་

about something

གཞན་ཞིག་ལབ་རྩིས་ཡིན།

far more interesting

སྐྱེས་སྐར་དང་རང་སུམ་སྒྱུར་དང་བསྡུར་ན་

than dates of birth or cube roots --

སྤྲོ་བ་ཡོད་པ་ཞིག་ལབ་རྒྱུ་ཡིན།

a little deeper

ཅུང་གཏིང་ཟབ་པ་ཞིག

and a lot closer, to my mind, than work.

ང་ཡི་བསམ་བློ་དང་བར་ཐག་ཤིན་ཏུ་ཉེ་བ་འདྲ་ཡིན།

I want to talk to you briefly

ང་ཡིས་ཁྱེད་ཅག་རགས་ཙམ་བཤད་འདོད་པ་ནི་

about perception.

ཤེས་ཚོར་(perception)ཟེར་བ་དེའི་སྐོར་ཡིན།

When he was writing the plays and the short stories

ཆི་ཁོ་ཧྥུས་ཁོའི་མཚན་སྙན་འབར་བྱེད་ཀྱི་

that would make his name,

འཁྲབ་གཞུང་དང་སྒྲུང་ཐུང་དག་འབྲི་བའི་ཚེ།

Anton Chekhov kept a notebook

ཁོས་རྟག་པར་ཟིན་ཐོ་འབྲི་དེབ་ཅིག་ཁྱེར་ཏེ་འགྲོ་ཞིང་།

in which he noted down

དེ་རུ་ཁོའི་ཉེ་འཁོར་གྱི་

his observations

མཐོང་ཐོས་མྱོང་གསུམ་དག་

of the world around him --

ཟིན་ཐོ་ལ་འགོད་ཀྱི་ཡོད་པ་རེད།

little details

ཞིབ་ཆ་ཆུང་ཆུང་དེ་ཚོར་

that other people seem to miss.

མི་གཞན་པས་དོ་སྣང་བྱེད་ཀྱི་མ་རེད།

Every time I read Chekhov

ངས་ཆི་ཁོ་ཧྥུ་(Chekhov)ཡི་བརྩམས་ཆོས་ཀློག་ཐེངས་རེ་དང་།

and his unique vision of human life,

ཁོས་མིའི་འཚོ་བར་འཛིན་པའི་ལྟ་བ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་མྱོང་ཐེངས་རེར།

I'm reminded of why I too

ང་རང་ཉིད་ཀྱང་

became a writer.

རྩོམ་པ་པོ་ཞིག་ཏུ་གྱུར་དོན་ལ་ངེས་ཤེས་སྐྱེ་གི་འདུག

In my books,

ངའི་དེབ་དག་གི་ནང་དུ།

I explore the nature of perception

ངས་ཤེས་ཚོར་ཀྱི་རང་བཞིན་སྐོར་འཚོལ་ཞིབ་དང་།

and how different kinds of perceiving

ཤེས་ཚོར་མི་འདྲ་བ་ཡིས།

create different kinds of knowing

ཇི་ལྟར་ཤེས་པ(knowing)མི་འདྲ་བ་དང་

and understanding.

གོ་བ་མི་འདྲ་བ་བསྐྱེད་པའི་སྐོར་བྲིས་ཡོད།

Here are three questions

འདི་རུ་དྲི་ཚིག་གསུམ་ཡོད།

drawn from my work.

ངའི་ཞིབ་འཇུག་ལས་དྲངས་པ་ཡིན།

Rather than try to figure them out,

འདི་དག་གི་དྲིས་ལན་རྙེད་མི་རྙེད་ལ་མ་ལྟ་བར།

I'm going to ask you to consider for a moment

ཁྱེད་ཅག་གིས་བསམ་བློ་ཡུད་ཙམ་ལ་ཐོངས་དང་།

the intuitions

ཐད་ཚོར(intuitions)དང་

and the gut instincts

རང་ཆས་ཀྱི་ཤེས་པ་(gut instincts)ནི་

that are going through your head and your heart

ཁྱེད་ཀྱིས་འདྲི་གཞི་འདི་མཐོང་མ་ཐག་

as you look at them.

ཀླད་པ་དང་སེམས་ནང་ལ་ཡོང་བའི་ཤེས་པ་དེ་ག་རེད།

For example, the calculation:

དཔེར་ན། རྩི་གཞི་འདི་ལ་མཚོན་ན།

can you feel where on the number line

ཁྱེད་ཀྱིས་ཨང་ཀི་འདིའི་རྩིས་འབྲས་

the solution is likely to fall?

ཧ་ལམ་གང་ཡིན་པ་ཚོད་དཔག་བྱེད་ཐུབ་ཀྱི་འདུག་གམ།

Or look at the foreign word and the sounds:

ཡང་ན་ཕྱི་ཡིག་གི་ཐ་སྙད་འདི་དང་ཀློག་སྟངས་ལས་

can you get a sense of the range of meanings

ཁྱེད་ཀྱིས་འདིའི་དོན་ཕལ་ཆེར་གང་ཐད་ཡིན་སྲིད་པའི་

that it's pointing you towards?

ཚོར་བ་ཞིག་ཡོང་གི་འདུག་གམ།

And in terms of the line of poetry,

སྙན་ཚིག་འདི་རུ།

why does the poet use the word hare

རྩོམ་པ་པོསhare(རི་བོང)ཞེས་པའི་ཐ་སྙད་སྤྱད་པ་ལས།

rather than rabbit?

rabbitམི་སྤྱོད་དོན་ཅི་རེད།

I'm asking you to do this

ཁྱེད་ཅག་ལ་འདི་ཚོར་འདང་རྒྱག་ཏུ་འཇུག་དོན་ནི།

because I believe our personal perceptions, you see,

ངས་བསམ་ན་མི་སྒེར་གྱི་ཤེས་ཚོར་དེ་

are at the heart

ང་ཚོར་ཤེས་བྱ་ཐོབ་ཐབས་

of how we acquire knowledge.

གཙོ་ཆེ་ཤོས་དེ་རེད།

Aesthetic judgments,

ང་ཚོས་ཤེས་བྱ་ཚུར་ལེན་བྱེད་སྐབས་

rather than abstract reasoning,

ལམ་སྟོན་མཁན་དང་

guide and shape the process

ནུས་པ་འདོན་མཁན་ནི་

by which we all come to know

དབང་ཤེས་ཀྱི་དཔྱད་པ་(aesthetic judgments)ཡིན་པ་ལས་

what we know.

སྤྱི་མཚན་གྱི་རྩོད་པ(abstract reasoning)མ་ཡིན།

I'm an extreme example of this.

ང་དེའི་དཔེ་མཚོན་ཡག་ཤོས་རེད་བཞག

My worlds of words and numbers

ངའི་འཇིག་རྟེན་དུ། ཡི་གེ་དང་ཨང་ཀི་ལ་

blur with color, emotion

ཁ་དོག་དང་སེམས་ཚོར་འདྲེས་ཡོད་པ་རེད།

and personality.

ད་དུང་སྒེར་གཤིས་ཀྱང་ཡོད།

As Juan said,

དེJuanགིས་གསུངས་པ་ལྟར།

it's the condition that scientists call synesthesia,

ཚན་རིག་པས་འདི་ལ“ཚོར་བསྣོལ”གྱི་ནད་ཟེར་ཞིང་།

an unusual cross-talk

ཚོར་མི་འདྲ་བ་འདྲེས་པའི་

between the senses.

གནས་སྟངས་ཁྱད་མཚར་ཞིག་རེད།

Here are the numbers one to 12

འདི་རུ་ཨང་ཀི1ནས12བར་ཡོད།

as I see them --

ཡིན་ཡང་ངའི་མིག་ལམ་དུ་

every number with its own shape and character.

ཨང་ཀི་རེ་རེར་སོ་སོའི་དབྱིབས་དང་ཁྱད་ཆོས་ཡོད་པ་རེད།

One is a flash of white light.

1འོད་ཀྱི་ཕྲེང་བ་ཞིག་དང་།

Six is a tiny and very sad black hole.

6ཆུང་ལ་སྐྱོ་བའི་ནག་ཁུང་ཞིག

The sketches are in black and white here,

ཁྱེད་ཅག་གི་མིག་ལམ་དུ་ཁ་དོག་དཀར་ནག་གཉིས་ལས་མེད་ཀྱང་།

but in my mind they have colors.

ངའི་མིག་ལམ་དུ་འདི་ཚོར་ཚོན་མདངས་ཡོད་པ་རེད།

Three is green.

3ལྗང་ཁུ་དང་།

Four is blue.

4སྔོན་པོ།

Five is yellow.

5སེར་པོ།

I paint as well.

ངས་རི་མོ་ཡང་འབྲི་གི་ཡོད།

And here is one of my paintings.

འདི་ངའི་རི་མོ་ཞིག་ཡིན།

It's a multiplication of two prime numbers.

འདི་ཚུགས་ཐུབ་གྲངས་(prime number)གཉིས་ཀྱི་སྒྱུར་ཐབས་རེད།

Three-dimensional shapes

རྩ་གསུམ(3D)གྱི་དབྱིབས་ཆགས་འདུག་ལ།

and the space they create in the middle

དཀྱིལ་གྱི་བར་སྟོང་དེ་ནས་

creates a new shape,

ཡང་དབྱིབས་གསར་པ་ཞིག་གྲུབ་འདུག་པ་དེ་

the answer to the sum.

འདི་གཉིས་ཀྱི་བསྒྱུར་ཐོབ་རེད།

What about bigger numbers?

གྲངས་ཀ་འདི་ལས་ཆེ་ན་ག་རེ་བྱ་ཟེར་ན།

Well you can't get much bigger than Pi,

ཁྱེད་ཀྱིས་πལས“ཆེ”བའི་གྲངས་ཀ་ཞིག་རྙེད་མི་སྲིད།

the mathematical constant.

འདི་གྲངས་རིག་གི་རྒྱུན་གྲངས་ཤིག་རེད།

It's an infinite number --

ཚད་མེད་གྲངས་(infinite number)ཤིག་རེད།

literally goes on forever.

གཞུང་ལུགས་ཀྱི་སྟེང་ནས་གྲངས་ཀ་དེ་ལ་མཐའ་ཡོད་པ་མ་རེད།

In this painting that I made

རི་མོ་འདིའི་ནང་དུ་

of the first 20 decimals of Pi,

πགྱི་ཚེག་རྗེས་ཀྱི་ཨང་ཀི20བར་བརྩིས་ཡོད།

I take the colors

ངས་ཚོན་མདངས་སྤྱད་ཡོད།

and the emotions and the textures

སེམས་ཚོར་དང་ཐིག་རིས།

and I pull them all together

ངས་འདི་ཚོ་ཕྱོགས་གཅིག་ཏུ་བསྒྲིལ་ནས་

into a kind of rolling numerical landscape.

ཁོད་མི་སྙོམས་པའི་ཨང་ཀིའི་ཡུལ་ལྗོངས་ཤིག་བཟོས་ཡོད།

But it's not only numbers that I see in colors.

ངའི་མིག་ལམ་དུ། ཨང་ཀི་གཅིག་པུ་ལ་ཁ་དོག་ཡོད་པ་ཙམ་མ་རེད།

Words too, for me,

ང་ལ་མཚོན་ན། ཡི་གེའང་དེ་བཞིན་རེད།

have colors and emotions

ཁ་དོག་དང་སེམས་ཚོར་ཡོད་པ་མ་ཟད།

and textures.

ཐིག་རིས་ཀྱང་ཡོད།

And this is an opening phrase

འདི་སྒྲུང་གཏམ(Lolita)ཡི་

from the novel "Lolita."

ཚིག་རྐང་ཐོག་མ་རེད།

And Nabokov was himself synesthetic.

རྩོམ་པ་པོ་ཁོ་རང་ཉིད་ལའང་དབང་ཤེས་བསྣོལ་བའི་སྐྱོན་དེ་ཡོད།

And you can see here

ཁྱེད་ཀྱིས་མཐོང་ཐུབ་པ་ལྟར།

how my perception of the sound L

ངའིLཡི་སྒྲ་ལ་ཡོད་པའི་ཚོར་ཤེས་ཀྱིས།

helps the alliteration

རྗེས་ཁྲིད་ཀྱི་སྒྲ་འདི།

to jump right out.

ཏན་ཏན་ཡོང་ཐུབ་ཀྱི་འདུག

Another example:

དཔེ་གཞན་པ་ཞིག་ནི།

a little bit more mathematical.

འདི་གྲངས་རིག་དང་འབྲེལ་བ་ཏོག་ཙམ་འདུག

And I wonder if some of you will notice

ཁྱེད་ཅག་གི་ཁྲོད་ནས་སྒྲུང་གཏམལས་བྱུང་བའི་

the construction of the sentence

ཚིག་གི་སྒྲིག་གཞི་ལ་

from "The Great Gatsby."

སྣང་བ་བྱུང་མཁན་ཨེ་ཡོད།

There is a procession of syllables --

དེ་རུ་འདི་ལྟ་བུའི་སྒྲ་ཚིགས་ཀྱི་རིམ་པ་ཞིག་འདུག

wheat, one;

གྲོ སྒྲ་ཚིགས་གཅིག

prairies, two;

སྤང་ཐང་། སྒྲ་ཚིགས་གཉིས།

lost Swede towns, three --

བོར་ཟིན་པའི་སུའུ་ཏེན་མཁར། སྒྲ་ཚིགས་གསུམ།

one, two, three.

གཅིག གཉིས། གསུམ།

And this effect is very pleasant on the mind,

དབྱངས་འགྲོས་ཡོད་པས། མི་སེམས་ལ་སིམ་པ་སྟེར་ཞིང་།

and it helps the sentence

འདི་ཡིས་ཚིག་རྐང་

to feel right.

ཏག་ཏག་ཤིན་ཏུ་འཕྲོད་པ་ཞིག་ཏུ་གྲུབ་པ་རེད།

Let's go back to the questions

འུ་ཚོ་ཕྱིར་

I posed you a moment ago.

ངས་དྲིས་པའི་འདྲི་ཚིག་ཐོག་ལ་འགྲོ

64 multiplied by 75.

64དང75གཉིས་བསྒྱུར་ན།

If some of you play chess,

ཁྱེད་ཚོ་རྒྱལ་སྤྱིའི་མིག་མངས་རྩེ་མྱོང་ན།

you'll know that 64

64ནི་རང་ཉིས་སྒྱུར་གྱི་གྲངས་ཤིག་ཡིན་པ་

is a square number,

ཁྱེད་ཀྱིས་ཤེས་ཀྱི་རེད།

and that's why chessboards,

འདི་ནི་མིག་མངས་ལ་

eight by eight,

8×8

have 64 squares.

རེའུ་མིག64ཡོད་དོན་རེད།

So that gives us a form

བྱས་ཙང་ང་ཚོར་རེའུ་མིག་འདི་ལྟ་བུ་

that we can picture, that we can perceive.

འཆར་སྣང་བྱས་ཆོག་པ་ཞིག་ཡོང་གི་རེད།

What about 75?

འོ་ན75ག་རེ་བྱ་ཟེར་ན།

Well if 100,

གལ་སྲིད100དེ་

if we think of 100 as being like a square,

གལ་སྲིད100དེ་གྲུ་བཞི་ཁ་གང་མ་ཞིག་ཡིན་ཚེ།

75 would look like this.

75འདི་ལྟ་བུ་ཞིག་ཡིན།

So what we need to do now

ད་ལྟ་ང་ཚོས་བྱེད་དགོས་པ་དེ་གང་རེད་ཟེར་ན།

is put those two pictures

རི་མོ་འདི་གཉིས་མཉམ་དུ་

together in our mind --

ང་ཚོའི་ཀླད་པའི་ནང་ལ་འཆར་དུ་བཅུག་ན།

something like this.

འདི་ལྟ་བུ་རེད།

64 becomes 6,400.

64དེ6400གྱུར་པ་དང་།

And in the right-hand corner,

གཡས་ཀྱི་གཤམ་དེ་

you don't have to calculate anything.

ཁྱེད་ཀྱིས་རྩི་དགོས་དོན་གང་ཡང་མེད།

Four across, four up and down --

འཕྲེད་གཞུང་གཉིས4དང་། སྟེང་འོག་གཉིས4ཡིན་པས།

it's 16.

མཐར16རེད།

So what the sum is actually asking you to do

རྩི་དགོས་རྒྱུ་ངོ་མ་དེ་གང་རེད་ཟེར་ན།

is 16,

16རེད།

16, 16.

16 16

That's a lot easier

འདི་སླ་མོ་འདུག་གཱ

than the way that the school taught you to do math, I'm sure.

འདི་སློབ་གྲྭ་ནས་ཁྲིད་པ་ལས་སླ་སྙམ།

It's 16, 16, 16, 48,

16 16 16 སྡོམ་ཐོབ48།

4,800 --

4800(48*100)

4,800,

4800

the answer to the sum.

རྩིས་འབྲས་འདི་ག་རེད།

Easy when you know how.

ཐབས་ཤེས་ན་ལས་སླ་པོ་རེད།

(Laughter)

[དགོད་སྒྲ]

The second question was an Icelandic word.

འདྲི་ཚིག་གཉིས་པ་དེ་འཁྱཊ་གླིང་སྐད་ཀྱི་ཐ་སྙད་ཅིག་རེད།

I'm assuming there are not many people here

ངས་བསམ་ན་འདིར་བཞུགས་པ་རྣམས་ལས་

who speak Icelandic.

སྐད་འདི་ཤེས་མཁན་ཉུང་ཉུང་ཡིན་རྒྱུ་རེད།

So let me narrow the choices down to two.

བྱས་ཙང་། ངས་ཁྱབ་ཁོངས་གདམ་གསེས་གཉིས་བར་ཇེ་ཆུང་ལ་གཏོང་།

Hnugginn:

Hnugginn:

is it a happy word,

འདི་དགའ་བའི་ཐ་སྙད་ཅིག་རེད་དམ།

or a sad word?

ཡང་ན་སྐྱོ་བའི་ཐ་སྙད་ཅིག་རེད།

What do you say?

ཁྱེད་ཀྱིས་ག་རེ་བསམ་བྱུང་།

Okay.

ཆོག་གི

Some people say it's happy.

ལ་ལས་དགའ་བའི་ཐ་སྙད་ཅིག་རེད་ཟེར།

Most people, a majority of people,

ཡིན་ཡང་མང་ཆེ་བས་

say sad.

སྐྱོ་བའི་ཐ་སྙད་རེད་ཟེར།

And it actually means sad.

དོན་ངོ་མར་ཡང་ཐ་སྙད་འདི་སྐྱོ་བའི་དོན་རེད།

(Laughter)

[དགོད་སྒྲ]

Why do, statistically,

འདི་ལྟར་སྡོམ་རྩིས་བྱས་ཡོང་ན།

a majority of people

མི་མང་ཆེ་བས་

say that a word is sad, in this case,

ཐ་སྙད་འདི་སྐྱོ་བའི་དོན་རེད་སྙམ་པ་དང་།

heavy in other cases?

ཡང་སྐབས་གཞན་ཞིག་ཏུ། སྡུག་བསྔལ་གྱི་དོན་ལ་འཇུག་པ་ཟེར་ན།

In my theory, language evolves in such a way

ང་ཡི་གཞུང་ལུགས་ལྟར་ན། སྐད་ཀྱི་འཕེལ་རིམ་འདི་འདྲ་ཞིག་རེད།

that sounds match,

སྒྲ་དང་མཐུན་པ།

correspond with, the subjective,

ཡུལ་ཅན་གྱི་ཚོར་བ་དང་མཐུན་པ།

with the personal,

དེའི་འཕྲོར་ཉན་མཁན་གྱི་

intuitive experience

སྒེར་གྱི་

of the listener.

ཐད་ཚོར་མྱོང་བའི་ཐོག་འཕེལ་བ་ཞིག་རེད།

Let's have a look at the third question.

ད་ང་ཚོའི་དྲི་ཚིག་གསུམ་པ་དེ་ལ་བལྟ་རྒྱུ་བྱེད།

It's a line from a poem by John Keats.

འདི་ཇོང་ཁེ་ཐི་(John Keats)ཡི་སྙན་ངག་ཚིག་རྐང་ཞིག་རེད།

Words, like numbers,

ཡི་གེའང་ཨང་ཀི་དང་མཚུངས་པར།

express fundamental relationships

ཕྱི་རོལ་ཡུལ་དང་དོན་རྐྱེན་

between objects

སྟོབས་ཤུགས་སོགས་

and events and forces

འཇིག་རྟེན་འགྲུབ་བྱེད་འདི་དག་གི་

that constitute our world.

ངོ་བོའམ་གཤིས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་དེ་མཚོན་ཐུབ་ཀྱི་ཡོད།

It stands to reason that we, existing in this world,

འདི་ཡང་འུ་ཅག་འཚོ་བའི་འཇིག་རྟེན་འདི་རུ་

should in the course of our lives

རྩ་བའི་འབྲེལ་བ་འདི་དག་

absorb intuitively those relationships.

ཐད་ཚོར་ཐུབ་པའི་རྒྱུ་མཚན་ཡིན།

And poets, like other artists,

སྙན་ངག་པའམ་སྒྱུ་རྩལ་པ་གཞན་དང་འདྲ་བར་

play with those intuitive understandings.

ཐད་ཚོར་གྱི་གོ་བ་འདི་རིགས་རྩེ་གི་ཡོད་པ་རེད།

In the case of hare,

རི་བོང་གི་དཔེར་བརྗོད་དེའི་ནང་དུ།

it's an ambiguous sound in English.

hareཨིན་ཡིག་ལས་ཐ་སྙད་མག་མོག་ཅིག་ཡིན།

It can also mean the fibers that grow from a head.

མགོ་ཡི་སྐྲ་ལ་གོ་བའང་ཡོད།

And if we think of that --

གལ་ཏེ་འུ་ཚོས་དེ་ལ་བསམ་བློ་ཞིག་བཏང་ན།

let me put the picture up --

རི་མོའི་ལམ་ནས་བསྟན་ན།

the fibers represent vulnerability.

སྤུ་ཡིས་ཉམ་ཆུང་བ་མཚོན་ཞིང་།

They yield to the slightest movement

དེ་ཉིད་གཡོ་འགུལ་ཤིན་ཏུ་ཕྲ་མོ་ཞིག་གམ་

or motion or emotion.

སེམས་ཚོར་གྱིས་ཀྱང་སྒུལ་སྲིད་པ་ཡིན་པས།

So what you have is an atmosphere

འདིས་ཁྱོད་ལ་ཉམ་ཆུང་དང་བྲེལ་ཤ་ལངས་པའི་

of vulnerability and tension.

མཁའ་དབུགས་དེ་འདྲ་ཞིག་བསྐྲུན་ཡོད།

The hare itself, the animal --

རི་བོང་ཁོ་རང་ཉིད། རི་དྭགས་ཤིག་རེད།

not a cat, not a dog, a hare --

ཞི་མི་མ་རེད། ཁྱི་གུ་མ་རེད། རི་བོང་ཞིག་རེད།

why a hare?

རི་བོང་ཞིག་ཡིན་དོན་ཅི་རེད།

Because think of the picture --

དེའི་རྒྱུ་མཚན་རི་མོ་འདི་ལ་བསམ་བློ་ཐོངས་དང་།

not the word, the picture.

སྐད་ཆ་མ་རེད། རི་མོ་འདི་ཟེར་བ་ཡིན།

The overlong ears,

རྣ་ཅོག་རིང་པོ།

the overlarge feet,

སུག་པ་ཆེན་པོ།

helps us to picture, to feel intuitively,

འདིས་འུ་ཅག་ལ་འཆར་ཡན་བྱེད་དུ་འཇུག་སྟེ། ཐད་ཚོར་གྱི་ལམ་ནས་

what it means to limp

ཞ་འཐེང་དང་

and to tremble.

འདར་སིག་གི་ཚོར་བ་སྟེར།

So in these few minutes,

སྐར་མ་ཁ་ཤས་ཀྱི་རིང་ལ།

I hope I've been able to share

ང་ཡིས་ཁྱེད་ཅག་ལ་

a little bit of my vision of things

ང་ཡི་མཐོང་སྣེའི་འཇིག་རྟེན་སྐོར་བཤད་པ་རེད།

and to show you

ཁྱེད་ཅག་ལ་

that words can have colors and emotions,

ཡི་གེ་ལའང་ཁ་དོག་དང་། སེམས་ཚོར་ཡོད་པ་དང་།

numbers, shapes and personalities.

ཨང་ཀི་ལ་དབྱིབས་དང་གཤིས་ཀ་ཡོད་པ།

The world is richer,

འཇིག་རྟེན་འདི་

vaster

འུ་ཅག་གི་བལྟས་ཚོད་ལས་ད་དུང་ཕུན་སུམ་ཚོགས་པ།

than it too often seems to be.

རྒྱ་ཆེ་བ་ཤེས་སུ་བཅུག་པ་ཡིན།

I hope that I've given you the desire

ངས་ཁྱེད་རྣམས་ལ་མཐོང་སྣེ་གསར་པ་ཞིག་གིས་

to learn to see the world with new eyes.

འཇིག་རྟེན་ལ་ལྟ་བའི་འདུན་པ་སྦྱིན་ཡོད་པར་སྨོན།

Thank you.

ཐུགས་རྗེ་ཆེ་གནང་།

(Applause)

[ཐལ་མོ་རྡེབ་སྒྲ]