Different ways of knowing | Daniel Tammet

Translator: Irina Pahlevanyan Reviewer: Gohar Khachatryan

I'm a savant,

Ես գիտուն եմ,

or more precisely,

կամ ավելի ճիշտ,

a high-functioning

արագագործ

autistic savant.

աուտիստ գիտուն:

It's a rare condition.

Սա հազվադեպ գոյավիճակ է:

And rarer still when accompanied,

Եվ ավելի հազվադեպ, երբ ուղեկցվում է,

as in my case,

ինչպես իմ պարագայում,

by self-awareness

ինքնաբանիմացությամբ

and a mastery of language.

և լեզուների տիրապետմամբ:

Very often when I meet someone

Շատ հաճախ, երբ ես հանդիպում եմ որևէ մեկի,

and they learn this about me,

և նրանք իմանում են իմ մասին,

there's a certain kind of awkwardness.

մի տեսակ անհարմար իրավիճակ է ստեղծվում:

I can see it in their eyes.

Ես կարող եմ տեսնել դա իրենց հայացքում:

They want to ask me something.

Նրանք ուզում են ինձ որևէ բան հարցնել:

And in the end, quite often,

Եվ ի վերջո, շատ հաճախ,

the urge is stronger than they are

տենչանքն ավելի ուժեղ է,

and they blurt it out:

և իրենք բերանից թռցնում են.

"If I give you my date of birth,

«Եթե ես իմ ծննդյան տարեթիվն ասեմ,

can you tell me what day of the week I was born on?"

կարող եք ասել, թե ես շաբաթվա ո՞ր օրն եմ ծնվել»:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

Or they mention cube roots

Կամ նրանք նշում են խորանարդ արմատներ

or ask me to recite a long number or long text.

կամ խնդրում ինձ արտաբերել երկար թիվ կամ երկար տեքստ:

I hope you'll forgive me

Հուսամ դուք կներեք ինձ,

if I don't perform

եթե ես չներկայանամ

a kind of one-man savant show for you today.

այսօր որպես մի շոումեն:

I'm going to talk instead

Դրա փոխարեն, ես ուզում եմ խոսել

about something

մեկ այլ բանի մասին,

far more interesting

շատ ավելի հետաքրքիր

than dates of birth or cube roots --

քան ծննդյան տարեթվերն ու խորանարդ արմատները,

a little deeper

ավելի խորը

and a lot closer, to my mind, than work.

և շատ ավելի մոտ իմ ուղեղին, քան աշխատանքը:

I want to talk to you briefly

Ես ուզում եմ ձեզ հետ հակիրճ խոսել

about perception.

ընկալման մասին:

When he was writing the plays and the short stories

Երբ նա գրում էր իր պիեսներն ու կարճ պատմվածքները,

that would make his name,

որոնք նրան համբավ բերեցին,

Anton Chekhov kept a notebook

Անտոն Չեխովը նոթատետր էր պահում,

in which he noted down

որտեղ նա նշումներ էր անում

his observations

իր դիտարկումները

of the world around him --

իր շրջապատող աշխարհի վերաբերյալ,

little details

փոքր դետալներ,

that other people seem to miss.

որ ուրիշ մարդիկ չէին նկատում։

Every time I read Chekhov

Ամեն անգամ, երբ ես կարդում եմ Չեխով

and his unique vision of human life,

և իր` մարդկային կյանքի յուրօրինակ ընկալումը,

I'm reminded of why I too

ես գիտակցում եմ, թե ինչու ես նույնպես

became a writer.

դարձա գրող։

In my books,

Իմ գրքերում,

I explore the nature of perception

ես ուսումնասիրում եմ ընկալման բնույթը

and how different kinds of perceiving

և ինչպես ընկալման տարբեր ձևերը

create different kinds of knowing

ստեղծում են իմացության

and understanding.

և հասկացության տարբեր ձևեր:

Here are three questions

Այս երեք հարցը,

drawn from my work.

վերցված են իմ աշխատությունից:

Rather than try to figure them out,

Պատասխանի փոխարեն

I'm going to ask you to consider for a moment

ես ուզում եմ խնդրել ձեզ մի պահ ուշադրություն դարձնել

the intuitions

ներըմբռնմանը

and the gut instincts

և բնազդներին,

that are going through your head and your heart

որոնք առաջանում են ձեր ուղեղում և սրտում,

as you look at them.

երբ դուք նայում եք սրանց:

For example, the calculation:

Օրինակ, հաշվարկը:

can you feel where on the number line

Կարո՞ղ եք զգալ, թե որտեղ է թվերի շարքում

the solution is likely to fall?

լուծումն ընկած:

Or look at the foreign word and the sounds:

Կամ նայեք օտար բառերին և հնչյուններին:

can you get a sense of the range of meanings

Կարո՞ղ եք գոնե մոտավոր կռահել

that it's pointing you towards?

թե արդյոք սա ինչ է նշանակում:

And in terms of the line of poetry,

Եվ պոեզիայի այս տողերում,

why does the poet use the word hare

ինչու՞ է պոետն օգտագործում

rather than rabbit?

«նապաստակ» այլ ոչ թե «ճագար» բառը:

I'm asking you to do this

Ես խնդրում եմ ձեզ դա անել

because I believe our personal perceptions, you see,

քանզի, կարծում եմ մեր անձնական ընկալումն, իրականում,

are at the heart

ընկած է

of how we acquire knowledge.

մեր գիտելիքների ձեռք բերման հիմքում:

Aesthetic judgments,

Ավելի շուտ էսթետիկ դատողությունները,

rather than abstract reasoning,

քան վերացական հիմնավորումն է,

guide and shape the process

ուղեկցում և ձևավորում այն ընթացքը,

by which we all come to know

որի միջոցով մենք բոլորս հասկանում ենք

what we know.

այն, ինչ գիտենք:

I'm an extreme example of this.

Ես դրա ծայրահեղ օրինակն եմ:

My worlds of words and numbers

Իմ բառերի և թվերի աշխարհը

blur with color, emotion

լղոզված է գույնով, զգացմունքով

and personality.

և անհատականությամբ:

As Juan said,

Ինչպես Խուանն է ասում,

it's the condition that scientists call synesthesia,

դա մի իրավիճակ է, որ գիտնականներն անվանում են սինեսթեզիա,

an unusual cross-talk

զգացմունքների անսովոր խաչաձև

between the senses.

համադրում։

Here are the numbers one to 12

Այստեղ մեկից տասերկու թվերն են,

as I see them --

ինչպես ես եմ տեսնում դրանք

every number with its own shape and character.

յուրաքանչյուր թիվ իր ուրույն ձևով և բնույթով:

One is a flash of white light.

Մեկը սպիտակ լույսի առկայծում է:

Six is a tiny and very sad black hole.

Վեցը փոքր և շատ տխուր սև անցք է։

The sketches are in black and white here,

Այստեղ նկարները սև և սպիտակ են,

but in my mind they have colors.

բայց իմ մտքում նրանք գույներ ունեն։

Three is green.

Երեքը կանաչ է,

Four is blue.

չորսը` կապույտ,

Five is yellow.

հինգը` դեղին:

I paint as well.

Ես նաև նկարում եմ:

And here is one of my paintings.

Եվ սա իմ նկարներից մեկն է:

It's a multiplication of two prime numbers.

Սա երկու հիմնական թվերի բազմապատկումն է:

Three-dimensional shapes

Եռաչափ պատկերները

and the space they create in the middle

և իրենց միջև ստեղծված տարածքը

creates a new shape,

ստեղծում է նոր ուրվագիծ

the answer to the sum.

գումարի արդյունքը:

What about bigger numbers?

Ի՞նչ կարելի է ասել ավելի մեծ թվերի մասին:

Well you can't get much bigger than Pi,

Դուք չեք կարող վերցնել Պի-ից մեծ թիվ,

the mathematical constant.

դա մաթեմատիկական հաստատունն է:

It's an infinite number --

Այն անվերջություն է

literally goes on forever.

բառացի ձգտում է հավերժություն:

In this painting that I made

Իմ այս մի նկարում,

of the first 20 decimals of Pi,

որտեղ ես պատկերել եմ Պի-ին հաջորդող առաջին քսան տասանորդականները,

I take the colors

ես վերցրել եմ գույներ

and the emotions and the textures

հույզեր և հյուսվածքներ,

and I pull them all together

և համադրել եմ դրանք իրար հետ

into a kind of rolling numerical landscape.

թվային ընթացիկ բնապատկերի մեջ:

But it's not only numbers that I see in colors.

Բայց միայն թվերը չեն, որ ես գույներով եմ տեսնում:

Words too, for me,

Բառերն ինձ համար նույնպես

have colors and emotions

ունեն գույներ և հույզեր

and textures.

և հյուսվածքներ:

And this is an opening phrase

Ահա առաջին նախադասությունը

from the novel "Lolita."

«Լոլիտա» վեպից:

And Nabokov was himself synesthetic.

Եվ Նաբոկովը նույնպես սինեսթետիկ էր:

And you can see here

Եվ դուք կարող եք տեսնել այստեղ

how my perception of the sound L

ինչպես է «Լ» հնչյունի իմ ընկալումն

helps the alliteration

օգնում հանգերի ճիշտ

to jump right out.

համընկմանը:

Another example:

Մեկ այլ օրինակ.

a little bit more mathematical.

մի քիչ ավելի մաթեմատիկական:

And I wonder if some of you will notice

Ինձ հետաքրքիր է արդյոք ձեզանից որևէ մեկը կնկատի

the construction of the sentence

նախադասության կառուցվածքը

from "The Great Gatsby."

«Մեծն Գետսբի» վեպից:

There is a procession of syllables --

Վանկերի տողանցում կա--

wheat, one;

ցորեն` մեկ

prairies, two;

տափաստաններ` երկու,

lost Swede towns, three --

կորած շվեդական քաղաքներ` երեք-

one, two, three.

մեկ, երկու, երեք:

And this effect is very pleasant on the mind,

Եվ սրա ազդեցությունը շատ հաճելի է ուղեղին

and it helps the sentence

և սա օգնում է նախադասության

to feel right.

ճիշտ դասավորվածությանը:

Let's go back to the questions

Եկեք վերադառնանք հարցերին,

I posed you a moment ago.

որ ես քիչ առաջ բարձրացրեցի։

64 multiplied by 75.

64 անգամ 75:

If some of you play chess,

Եթե ձեզանից ոմանք խաղում են շախմատ,

you'll know that 64

նրանք կիմանան, որ 64-ը

is a square number,

քառակուսի թիվ է,

and that's why chessboards,

այդ է պատճառը, որ շախմատի խաղատախտակը

eight by eight,

ութ անգամ ութ,

have 64 squares.

ունի 64 քառակուսիներ:

So that gives us a form

Այսպիսով այն տալիս է մեզ ձև

that we can picture, that we can perceive.

որը մենք կարող ենք պատկերացնել, որը մենք կարող ենք ընկալել:

What about 75?

Ի՞նչ կարելի է ասել 75-ի մասին:

Well if 100,

եթե հարյուրը,

if we think of 100 as being like a square,

եթե պատկերացնենք, որ հարյուրը քառակուսի է,

75 would look like this.

75-ն այս տեսքը կունենա:

So what we need to do now

Այսպիսով, մենք պետք է հիմա

is put those two pictures

համադրենք այս երկու նկարները

together in our mind --

մեր ուղեղում

something like this.

մոտավորապես այսպես:

64 becomes 6,400.

64 դառնում է 6,400,

And in the right-hand corner,

և աջ անկյունում

you don't have to calculate anything.

դուք կարիք չունեք ինչ-որ բան հաշվարկելու:

Four across, four up and down --

Չորս հորիզոնական, չորս ուղղահայաց

it's 16.

դա 16 է։

So what the sum is actually asking you to do

Այսպիսով, գումարն, որ ձեզանից պահանջվում էր հաշվել

is 16,

16 է,

16, 16.

16 և 16:

That's a lot easier

Այն շատ ավելի դյուրին է,

than the way that the school taught you to do math, I'm sure.

քան դպրոցում մաթեմատիկայի ուսուցումը, վստահ եմ:

It's 16, 16, 16, 48,

Այն 16, 16 և 16, տալիս է 48,

4,800 --

4,800 -

4,800,

4,000,

the answer to the sum.

դա էլ պատասխանն է մեր հարցին:

Easy when you know how.

Հեշտ է, երբ գիտես ինչպես:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

The second question was an Icelandic word.

Երկրորդ հարցը իսլանդական բառն է:

I'm assuming there are not many people here

Ենթադրում եմ, այստեղ շատ մարդիկ չկան,

who speak Icelandic.

ովքեր խոսում են իսլանդերեն:

So let me narrow the choices down to two.

Ուստի թույլ տվեք նեղացնել ընտրությունը մինչև երկուսը:

Hnugginn:

Hnugginn:

is it a happy word,

Արդյոք սա ուրա՞խ բառ է,

or a sad word?

թե տխուր:

What do you say?

Ի՞նչ կասեք:

Okay.

Լավ:

Some people say it's happy.

Ոմանք ասում են ուրախ:

Most people, a majority of people,

Շատ մարդիկ, մեծամասնությունը`

say sad.

ասում է տխուր:

And it actually means sad.

Եվ այն իրականում նշանակում է «տխուր»:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

Why do, statistically,

Ինչու՞ վիճակագրության համաձայն,

a majority of people

մարդկանց մեծամասնությունն

say that a word is sad, in this case,

ասում է, որ բառը տխուր է, այս պարագայում

heavy in other cases?

ծանր մեկ այլ պարագայում:

In my theory, language evolves in such a way

Իմ տեսության մեջ, լեզուն զարգանում է այնպես,

that sounds match,

որ հնչյունները համընկնում են,

correspond with, the subjective,

համապատասխանում են ունկնդրողի սուբյեկտիվ,

with the personal,

ներանձնական,

intuitive experience

ինտուիտիվ

of the listener.

փորձին։

Let's have a look at the third question.

Եկեք նայենք երրորդ հարցին:

It's a line from a poem by John Keats.

Այն Ջոն Քիթսի պոեմից մի նախադասություն է։

Words, like numbers,

Բառերն, ինչպես թվերը,

express fundamental relationships

արտահայտում են ֆունդամենտալ հարաբերություններ

between objects

օբյեկտների

and events and forces

իրադարձությունների և ուժերի միջև,

that constitute our world.

որոնք կազմում են մեր աշխարհը:

It stands to reason that we, existing in this world,

Այն հիմնավորում է, որ մենք, գոյություն ունենալով այս աշխարհում,

should in the course of our lives

պետք է մեր կյանքի ընթացքում

absorb intuitively those relationships.

ինտուիտիվ կերպով կլանենք այդ հարաբերությունները:

And poets, like other artists,

Եվ պոետներն, ինչպես այլ ստեղծագործողները,

play with those intuitive understandings.

խաղում են այդ ինտուիտիվ հասկացողությունների հետ:

In the case of hare,

Նապաստակի պարագայում

it's an ambiguous sound in English.

այն երկակի հնչունաբանություն ունի անգլերենում:

It can also mean the fibers that grow from a head.

Այն նաև նշանակում է մեր գլխին աճող մանրաթելեր։

And if we think of that --

Եվ երբ մենք մտածում ենք դրա մասին,

let me put the picture up --

թույլ տվեք մի նկար ցույց տալ,

the fibers represent vulnerability.

մանրաթելերը ներկայացնում են խոցելիություն:

They yield to the slightest movement

Նրանք տրվում են չնչին շարժմանը,

or motion or emotion.

մղմանը կամ հույզին:

So what you have is an atmosphere

Այսպիսով, մենք ունենում ենք

of vulnerability and tension.

խոցելիության և լարվածության մթնոլորտ:

The hare itself, the animal --

Նապաստակն, այդ կենդանին ինքինին,

not a cat, not a dog, a hare --

ոչ կատուն, ոչ շունը, նապաստակը․․․

why a hare?

Ինչու՞ նապաստակ:

Because think of the picture --

Քանզի մտածեք նկարի մասին,

not the word, the picture.

ոչ բառի մասին, նկարի:

The overlong ears,

Երկար ականջներ,

the overlarge feet,

մեծ ոտքեր,

helps us to picture, to feel intuitively,

օգնում են մեզ պատկերացնել, զգալ ներըմբռնումով,

what it means to limp

թե ինչ է նշանակում կաղալ

and to tremble.

և դողալ:

So in these few minutes,

Այսպիսով, այս մի քանի րոպեների ընթացքում

I hope I've been able to share

հուսով եմ կարողացա կիսել

a little bit of my vision of things

մի քիչ իրերի իմ ընկալումը

and to show you

և ցույց տալ ձեզ,

that words can have colors and emotions,

որ բառերն ունեն գույներ և հույզեր,

numbers, shapes and personalities.

թվեր, ձևեր և բնավորություն:

The world is richer,

Աշխարհն ավելի հարուստ է,

vaster

անծայրածիր,

than it too often seems to be.

քան շատ հաճախ այն թվում է:

I hope that I've given you the desire

Հուսով եմ, ես ներշնչեցի ձեզ

to learn to see the world with new eyes.

սովորել աշխարհն ընկալել նոր հայացքով:

Thank you.

Շնորհակալություն:

(Applause)

(Ծափահարություններ)