Different ways of knowing | Daniel Tammet

Daniel Tammet:Bilmenin farklı yolları

Çeviri: Fulya Basoglu Gözden geçirme: Sancak Gülgen

I'm a savant,

Ben bir dahiyim

or more precisely,

ya da daha açıkçası,

a high-functioning

yüksek- işlevli

autistic savant.

bir otistik dahiyim.

It's a rare condition.

Bu nadir bir durumdur.

And rarer still when accompanied,

Hele ki, benim durumumda olduğu gibi

as in my case,

öz-farkındalık

by self-awareness

ve lisan hakimiyetiyle

and a mastery of language.

beraber olması daha da nadirdir.

Very often when I meet someone

Sıklıkla biriyle tanıştığımda

and they learn this about me,

ve hakkımda bunu öğrendiklerinde

there's a certain kind of awkwardness.

belli bir tuhaflık oluyor.

I can see it in their eyes.

Bunu gözlerinde görebiliyorum.

They want to ask me something.

Bana birşeyler sormak istiyorlar.

And in the end, quite often,

Ve sonunda, çoğu zaman,

the urge is stronger than they are

bu dürtü onlardan kuvvetli çıkıyor

and they blurt it out:

ve söyleyiveriyorlar:

"If I give you my date of birth,

"Sana doğum tarihimi versem,

can you tell me what day of the week I was born on?"

haftanın hangi gününde doğduğumu bana söyleyebilir misin?"

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Or they mention cube roots

Ya da küp köklerden bahsediyorlar

or ask me to recite a long number or long text.

veya uzun bir sayıyı ya da uzun bir metni ezberden okumamı istiyorlar.

I hope you'll forgive me

Umarım, eğer bugün size

if I don't perform

bir çeşit tek kişilik dahi şovu

a kind of one-man savant show for you today.

sergilemezsem beni affedin.

I'm going to talk instead

Bunun yerine,

about something

doğum günleri ve küpköklerden

far more interesting

çok daha ilginç bir şey hakkında,

than dates of birth or cube roots --

biraz daha derin

a little deeper

ve benim zihnime, işten daha yakın

and a lot closer, to my mind, than work.

birşey hakkında konuşacağım.

I want to talk to you briefly

Sizinle kısaca

about perception.

algılama hakkında konuşmak istiyorum.

When he was writing the plays and the short stories

Ona isim kazandıracak

that would make his name,

oyunları ve kısa öyküleri yazarken

Anton Chekhov kept a notebook

Anton Chekhov

in which he noted down

çevresindeki dünya hakkında

his observations

gözlemlerini,

of the world around him --

diğer insanların kaçırmış göründüğü

little details

küçük detayları

that other people seem to miss.

not ettiği bir defter tuttu

Every time I read Chekhov

Chekhov'u ve onun insan hayatına

and his unique vision of human life,

benzersiz bakışını her okuduğumda ,

I'm reminded of why I too

ben de neden bir yazar olduğumu

became a writer.

hatırlarım.

In my books,

Kitaplarımda,

I explore the nature of perception

algının doğasını

and how different kinds of perceiving

ve algılamanın farklı türlerinin,

create different kinds of knowing

bilmenin ve anlamanın farklı türlerini

and understanding.

nasıl yarattığını keşfediyorum.

Here are three questions

İşte, çalışmalarımdan çıkarılmış

drawn from my work.

üç tane soru.

Rather than try to figure them out,

Bunları çözmeyi denemek yerine,

I'm going to ask you to consider for a moment

sizden bir dakikalığına

the intuitions

onlara baktığınızda

and the gut instincts

aklınızdan ve kalbinizden geçen

that are going through your head and your heart

sezgiler ve içgüdülerini

as you look at them.

düşünmenizi isteyeceğim.

For example, the calculation:

Örneğin, hesap yapma.

can you feel where on the number line

Çözümün sayı çizgisinin neresine düşebileceğini

the solution is likely to fall?

hissedebiliyor musunuz?

Or look at the foreign word and the sounds:

Veya yabancı sözcüğe ve seslere bakın.

can you get a sense of the range of meanings

Size doğru gelen anlamların çeşitliliğini

that it's pointing you towards?

sezebiliyormusunuz?

And in terms of the line of poetry,

Ve şiir dizeleri konusunda ,

why does the poet use the word hare

neden şair 'rabbit' (tavşan) yerine

rather than rabbit?

'hare' (tavşan) kelimesini kullandı?

I'm asking you to do this

Sizden bunu yapmanızı istiyorum

because I believe our personal perceptions, you see,

çünkü, kişisel algılarımızın, gördüğünüz gibi,

are at the heart

bilgiyi edinmemizin tam kalbinde

of how we acquire knowledge.

yer aldığına inanıyorum.

Aesthetic judgments,

Soyut düşünme yerine,

rather than abstract reasoning,

estetik yargılar

guide and shape the process

tüm bildiklerimizi bilmemizi sağlayan

by which we all come to know

sürece rehberlik eder

what we know.

ve şekillendirir.

I'm an extreme example of this.

Ben bunun çok uç bir örneğiyim.

My worlds of words and numbers

Benim sayı ve kelimeler dünyam

blur with color, emotion

renk, duygu ve kişilikle

and personality.

harmanlanmıştır.

As Juan said,

Juan'ın dediği gibi

it's the condition that scientists call synesthesia,

bu, bilim adamlarının sinestezi dedikleri ,

an unusual cross-talk

duyular arasında

between the senses.

sıradışı bir bağlantı durumudur.

Here are the numbers one to 12

İşte 1'den 12'ye rakamlar

as I see them --

benim gördüğüm halleriyle-

every number with its own shape and character.

her rakam kendine ait şekil ve karakteriyle birlikte.

One is a flash of white light.

Bir , beyaz bir ışık parlaması.

Six is a tiny and very sad black hole.

Altı, küçük ve çok üzgün bir kara delik.

The sketches are in black and white here,

Çizimler burada siyah-beyaz

but in my mind they have colors.

ama benim zihnimde renkleri var.

Three is green.

Üç, yeşil.

Four is blue.

Dört, mavi.

Five is yellow.

Beş,sarı.

I paint as well.

Ben aynı zamanda resim yapıyorum.

And here is one of my paintings.

İşte resimlerimden bir tanesi.

It's a multiplication of two prime numbers.

Bu, iki asal sayının çarpımı.

Three-dimensional shapes

Üç boyutlu şekiller

and the space they create in the middle

ve ortada oluşturdukları alan

creates a new shape,

yeni bir şekil yaratıyor,

the answer to the sum.

işlemin sonucunu.

What about bigger numbers?

Peki ya daha büyük sayılar?

Well you can't get much bigger than Pi,

Şey ,matematik sabiti Pi'den

the mathematical constant.

daha büyüğünü bulamazsınız.

It's an infinite number --

Bu sonsuz bir sayı--

literally goes on forever.

gerçekten sonsuza dek gider.

In this painting that I made

Pi sayısının

of the first 20 decimals of Pi,

ilk 20 ondalığını yaptığım bu resimde,

I take the colors

renkleri ,

and the emotions and the textures

duyguları ve dokuları alıyor,

and I pull them all together

ve onları dalgalanan sayısal bir

into a kind of rolling numerical landscape.

manzara içinde biraraya getiriyorum.

But it's not only numbers that I see in colors.

Ancak, sadece sayıları renkli görmüyorum.

Words too, for me,

Kelimelerin de , benim için,

have colors and emotions

renkleri ve duyguları

and textures.

ve dokuları var.

And this is an opening phrase

Ve bu da "Lolita" romanından

from the novel "Lolita."

bir açılış ifadesi.

And Nabokov was himself synesthetic.

Ve Nabokov'un kendisi de sinestetik idi.

And you can see here

Ve burada

how my perception of the sound L

benim L sesini algılayışımın

helps the alliteration

alliterasyonun ortaya çıkmasına

to jump right out.

nasıl yardım ettiğini görebilirsiniz.

Another example:

Başka bir örnek:

a little bit more mathematical.

biraz daha matematiksel.

And I wonder if some of you will notice

Ve merak ediyorum acaba içinizden biri

the construction of the sentence

"The Great Gatsby" den alınan bu cümlenin

from "The Great Gatsby."

yapısını farkedecek mi.

There is a procession of syllables --

Bir hece dizisi var--

wheat, one;

wheat, bir ;

prairies, two;

prairies, iki;

lost Swede towns, three --

lost Swede towns, üç--

one, two, three.

bir, iki, üç.

And this effect is very pleasant on the mind,

Ve bu zihinde çok hoş bir etki yapıyor,

and it helps the sentence

ve cümlenin

to feel right.

doğru hissettirmesini sağlıyor.

Let's go back to the questions

Haydi size bir dakika önce gösterdiğim

I posed you a moment ago.

sorulara geri dönelim.

64 multiplied by 75.

64 çarpı 75.

If some of you play chess,

Eğer satranç oynayanınız varsa ,

you'll know that 64

bileceksiniz ki 64

is a square number,

bir tam kare sayıdır,

and that's why chessboards,

ve bu nedenle satranç tahtalarının,

eight by eight,

sekize sekiz,

have 64 squares.

64 karesi vardır.

So that gives us a form

Yani, bu bize gözümüzde

that we can picture, that we can perceive.

canlandırabileceğimiz, algılayabileceğimiz bir şekil verir.

What about 75?

Peki ya 75?

Well if 100,

Eğer 100,

if we think of 100 as being like a square,

Eğer 100'ü bir kare olarak düşünürsek,

75 would look like this.

75 böyle görünürdü.

So what we need to do now

Şimdi yapmamız gereken

is put those two pictures

zihnimizde bu iki resmi

together in our mind --

biraraya koymak--

something like this.

işte böyle birşey.

64 becomes 6,400.

64; 6400 olur.

And in the right-hand corner,

Ve sağ köşede ,

you don't have to calculate anything.

hiç birşey hesaplamak zorunda değilsiniz.

Four across, four up and down --

Dörde dört ; yukarı ve aşağı--

it's 16.

sonuç 16.

So what the sum is actually asking you to do

Yani işlemin sizden asıl yapmanızı istediği

is 16,

16,

16, 16.

16, 16

That's a lot easier

Bu, size okulda öğrettikleri matematikten

than the way that the school taught you to do math, I'm sure.

daha kolay, eminim.

It's 16, 16, 16, 48,

Bu, 16,16,16; 48,

4,800 --

4800--

4,800,

4800,

the answer to the sum.

işlemin cevabı.

Easy when you know how.

Nasıl yapıldığını bildiğinizde kolay.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

The second question was an Icelandic word.

İkinci soru İzlandaca bir kelime idi.

I'm assuming there are not many people here

Burada İzlandaca konuşan fazla kimse

who speak Icelandic.

olmadığını farzediyorum.

So let me narrow the choices down to two.

Seçenekleri ikiye indirmeme izin verin.

Hnugginn:

Hnugginn:

is it a happy word,

mutlu bir kelime mi,

or a sad word?

hüzünlü bir kelime mi?

What do you say?

Ne dersiniz ?

Okay.

Tamam.

Some people say it's happy.

Bazı insanlar mutlu bir kelime olduğunu söylerler.

Most people, a majority of people,

birçok insan, insanların çoğunluğu,

say sad.

hüzünlü olduğunu söylüyor.

And it actually means sad.

Ve aslında hüzünlü anlamına gelir.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Why do, statistically,

Neden, istatistiksel olarak,

a majority of people

insanların çoğu

say that a word is sad, in this case,

bir kelimenin ,buradaki durumda, hüzünlü olduğunu

heavy in other cases?

başka durumlarda, ağır olduğunu söylerler.

In my theory, language evolves in such a way

Benim teorime göre ,dil öyle bir yolla gelişir ki,

that sounds match,

sesler,

correspond with, the subjective,

dinleyicinin

with the personal,

öznel ve kişisel

intuitive experience

sezgi deneyimlerine uyar,

of the listener.

eşleşir.

Let's have a look at the third question.

Haydi üçüncü soruya bir bakalım.

It's a line from a poem by John Keats.

John Keats'in şiirinden bir dize.

Words, like numbers,

Kelimeler , sayılar gibi,

express fundamental relationships

nesnelerle dünyamızı oluşturan

between objects

olaylar ve güçler

and events and forces

arasındaki esas ilişkileri

that constitute our world.

ifade eder.

It stands to reason that we, existing in this world,

Şu mantıklıdır ki, bu dünyada var olan bizler,

should in the course of our lives

hayatlarımız süresince

absorb intuitively those relationships.

sezgisel olarak bu ilişkileri absorbe etmekteyizdir.

And poets, like other artists,

Ve şairler, diğer sanatçılar gibi,

play with those intuitive understandings.

bu sezgiye dayalı anlayışlarla oynarlar.

In the case of hare,

'Hare' olayına gelince,

it's an ambiguous sound in English.

İngilizce'de birden çok çağrışımı olan bir kelimedir.

It can also mean the fibers that grow from a head.

Aynı zamanda başınızda büyüyen lifler anlamına da gelebilir.

And if we think of that --

Ve düşünürsek--

let me put the picture up --

resmi koymama izin verin--

the fibers represent vulnerability.

lifler kırılganlığı temsil eder.

They yield to the slightest movement

En hafif bir harekete boyun eğerler,

or motion or emotion.

veya devinime veya duyguya.

So what you have is an atmosphere

Yani, bir kırılganlık ve gerginlik

of vulnerability and tension.

atmosferi elde etmiş oldunuz.

The hare itself, the animal --

Tavşanın (hare) kendisi--

not a cat, not a dog, a hare --

bir kedi değil, köpek değil--

why a hare?

neden bir tavşan (hare)?

Because think of the picture --

Çünkü, resmi düşünün,

not the word, the picture.

kelimeyi değil , resmi.

The overlong ears,

Aşırı uzun kulaklar,

the overlarge feet,

aşırı büyük ayaklar,

helps us to picture, to feel intuitively,

topallamanın ve ürpermenin ne demek olduğunu

what it means to limp

sezgisel olarak zihnimizde

and to tremble.

canlandırmamıza yardım eder.

So in these few minutes,

Umarım bu birkaç dakikada,

I hope I've been able to share

sizinle, benim açımdan bakınca görünenlerin

a little bit of my vision of things

birazını paylaşabilmişimdir

and to show you

ve size

that words can have colors and emotions,

kelimelerin, renkleri ve duyguları;

numbers, shapes and personalities.

sayıların, şekilleri ve kişilikleri olduğunu gösterebilmişimdir.

The world is richer,

Dünya, sıklıkla göründüğünden

vaster

daha zengin

than it too often seems to be.

daha geniştir.

I hope that I've given you the desire

Umarım sizlere dünyayı yeni gözlerle

to learn to see the world with new eyes.

görmeyi öğrenme isteğini verebilmişimdir.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)