Different ways of knowing | Daniel Tammet

Vertaald door: Hèlen Grives Nagekeken door: Christel Foncke

I'm a savant,

Ik ben een savant,

or more precisely,

of eigenlijk beter,

a high-functioning

een hoogfunctionerende

autistic savant.

autistische savant.

It's a rare condition.

Het is een zeldzame eigenschap.

And rarer still when accompanied,

Nog zeldzamer wanneer het gepaard gaat,

as in my case,

zoals in mijn geval,

by self-awareness

met zelfbewustzijn

and a mastery of language.

en een meesterschap van taal.

Very often when I meet someone

Heel vaak wanneer ik iemand ontmoet

and they learn this about me,

en zij dit over mij te weten komen,

there's a certain kind of awkwardness.

is er een soort van ongemak.

I can see it in their eyes.

Ik kan dat aan hun ogen zien.

They want to ask me something.

Ze willen mij iets vragen.

And in the end, quite often,

Uiteindelijk

the urge is stronger than they are

is de behoefte vaak sterker dan henzelf

and they blurt it out:

en gooien ze het eruit:

"If I give you my date of birth,

"Als ik je mijn geboortedatum geef,

can you tell me what day of the week I was born on?"

kun je mij dan vertellen welke dag van de week ik geboren ben?

(Laughter)

(Gelach)

Or they mention cube roots

Of ze noemen derdemachtswortels

or ask me to recite a long number or long text.

of ze vragen mij een lang getal of lange tekst op te zeggen.

I hope you'll forgive me

Ik hoop dat jullie mij vergeven

if I don't perform

als ik dat vandaag niet doe,

a kind of one-man savant show for you today.

zo'n one-man savant show.

I'm going to talk instead

Ik ga in plaats daarvan praten

about something

over iets

far more interesting

veel interessanter

than dates of birth or cube roots --

dan geboortedata en derdemachtswortels --

a little deeper

ietsje dieper

and a lot closer, to my mind, than work.

en volgens mij veel dichterbij dan werk.

I want to talk to you briefly

Ik wil heel in het kort met jullie

about perception.

over waarneming praten.

When he was writing the plays and the short stories

Toen hij toneelstukken en korte verhalen schreef

that would make his name,

die hem beroemd zouden maken,

Anton Chekhov kept a notebook

hield Anton Tsjechov een aantekeningenboek bij

in which he noted down

waarin hij zijn

his observations

observaties schreef

of the world around him --

over de wereld om hem heen --

little details

kleine details

that other people seem to miss.

die andere mensen schenen te missen.

Every time I read Chekhov

Elke keer wanneer ik Tsjechov lees

and his unique vision of human life,

en zijn bijzondere visie over het menselijk leven,

I'm reminded of why I too

herinnert het mij aan waarom ook ik

became a writer.

schrijver werd.

In my books,

In mijn boeken,

I explore the nature of perception

onderzoek ik de aard van de waarneming

and how different kinds of perceiving

en hoe verschillende soorten waarneming

create different kinds of knowing

verschillende soorten van weten

and understanding.

en begrip creëren.

Here are three questions

Hier zijn drie vragen

drawn from my work.

uit mijn werk.

Rather than try to figure them out,

In plaats van ze op te lossen,

I'm going to ask you to consider for a moment

ga ik jullie vragen even een moment

the intuitions

de intuïties

and the gut instincts

en het onderbuikgevoel te overwegen

that are going through your head and your heart

die door jullie hoofd en hart gaan

as you look at them.

wanneer jullie ernaar kijken.

For example, the calculation:

Bijvoorbeeld, de berekening.

can you feel where on the number line

Kunnen jullie voelen waar op de getallenlijn

the solution is likely to fall?

de oplossing waarschijnlijk ligt?

Or look at the foreign word and the sounds:

Of kijk naar het buitenlandse woord en het geluid.

can you get a sense of the range of meanings

Kunnen jullie een voorgevoel van mogelijke betekenissen

that it's pointing you towards?

waarnaar ze jullie verwijzen, te pakken krijgen?

And in terms of the line of poetry,

Als we het hebben over de regels van de poëzie,

why does the poet use the word hare

waarom gebruikt de poëet het woord haas

rather than rabbit?

in plaats van konijn?

I'm asking you to do this

Ik vraag je om dit te doen

because I believe our personal perceptions, you see,

omdat ik geloof dat onze persoonlijke waarnemingen

are at the heart

het hart zijn

of how we acquire knowledge.

van hoe wij kennis vergaren.

Aesthetic judgments,

Eerder esthetische beoordelingen

rather than abstract reasoning,

dan abstracte redenering

guide and shape the process

begeleiden en vormen het proces

by which we all come to know

waarbij we allemaal te weten komen

what we know.

wat we weten.

I'm an extreme example of this.

Ik ben een extreem voorbeeld hiervan.

My worlds of words and numbers

Mijn wereld van woorden en getallen

blur with color, emotion

vermengen zich met kleuren, emoties

and personality.

en persoonlijkheid.

As Juan said,

Zoals Juan zei,

it's the condition that scientists call synesthesia,

het is een aandoening die wetenschappers synesthesie noemen,

an unusual cross-talk

een ongewone verbinding

between the senses.

tussen de zintuigen.

Here are the numbers one to 12

Hier zijn de getallen een tot 12

as I see them --

zoals ik ze zie --

every number with its own shape and character.

ieder getal met zijn eigen vorm en karakter.

One is a flash of white light.

Een is een wit flitslicht.

Six is a tiny and very sad black hole.

Zes is een klein en erg verdrietig zwart gat.

The sketches are in black and white here,

De tekeningen zijn hier in zwart en wit

but in my mind they have colors.

maar in mijn gedachten hebben ze kleuren.

Three is green.

Drie is groen.

Four is blue.

Vier is blauw.

Five is yellow.

Vijf is geel.

I paint as well.

Ik schilder ook.

And here is one of my paintings.

Hier is een van mijn schilderijen.

It's a multiplication of two prime numbers.

Het is een optelsom van twee priemgetallen.

Three-dimensional shapes

Driedimensionale vormen

and the space they create in the middle

en de ruimte die zij in het midden maken

creates a new shape,

creëert een nieuwe vorm,

the answer to the sum.

het antwoord op de som.

What about bigger numbers?

Hoe zit het met grotere getallen?

Well you can't get much bigger than Pi,

Je kunt het niet veel groter dan Pi krijgen,

the mathematical constant.

de mathematische constante.

It's an infinite number --

Het is een oneindig getal --

literally goes on forever.

letterlijk tot in het oneindige.

In this painting that I made

Op dit schilderij dat ik maakte

of the first 20 decimals of Pi,

van de eerste 20 decimalen van Pi,

I take the colors

neem ik de kleuren

and the emotions and the textures

en de emoties en de texturen

and I pull them all together

en breng ze allemaal bij elkaar

into a kind of rolling numerical landscape.

in een soort van rollend numeriek landschap.

But it's not only numbers that I see in colors.

Het zijn niet alleen de getallen die ik in kleuren zie.

Words too, for me,

Woorden hebben voor mij ook

have colors and emotions

kleuren en emoties

and textures.

en texturen.

And this is an opening phrase

Dit is een openingszin

from the novel "Lolita."

van de roman "Lolita."

And Nabokov was himself synesthetic.

Nabokov was zelf een synestheet.

And you can see here

Hier kunnen jullie zien

how my perception of the sound L

hoe mijn waarneming van het geluid L

helps the alliteration

de alliteratie helpt

to jump right out.

om eruit te springen.

Another example:

Een ander voorbeeld:

a little bit more mathematical.

een klein beetje meer wiskundig.

And I wonder if some of you will notice

Ik vraag mij af of sommige van jullie

the construction of the sentence

de constructie van de zin

from "The Great Gatsby."

uit de "The Great Gatsby" opmerken.

There is a procession of syllables --

Er is een opeenvolging van lettergrepen--

wheat, one;

wheat [tarwe], een;

prairies, two;

prairies; twee;

lost Swede towns, three --

lost Swede towns [verloren Zweedse steden], drie --

one, two, three.

een, twee, drie.

And this effect is very pleasant on the mind,

Dit effect is zeer aangenaam voor de geest,

and it helps the sentence

en het helpt om de zin

to feel right.

te waarderen.

Let's go back to the questions

Laten we teruggaan naar de vragen

I posed you a moment ago.

die ik jullie even tevoren stelde.

64 multiplied by 75.

64 maal 75.

If some of you play chess,

Als sommige van jullie schaak spelen,

you'll know that 64

zullen jullie weten dat 64

is a square number,

een kwadraatsgetal is,

and that's why chessboards,

en dat daarom schaakborden,

eight by eight,

acht bij acht,

have 64 squares.

64 vierkanten hebben.

So that gives us a form

Dat geeft ons een vorm

that we can picture, that we can perceive.

die we ons kunnen voorstellen, die we kunnen begrijpen.

What about 75?

Maar wat doen we met 75?

Well if 100,

Als 100,

if we think of 100 as being like a square,

als we denken aan 100 als een vierkant,

75 would look like this.

zou 75 er zo uitzien.

So what we need to do now

Wat we nu moeten doen

is put those two pictures

is deze twee plaatjes

together in our mind --

samenbrengen in onze gedachten --

something like this.

zoiets als dit.

64 becomes 6,400.

64 wordt 6.400.

And in the right-hand corner,

En in de rechterhoek,

you don't have to calculate anything.

hoef je helemaal niets te berekenen.

Four across, four up and down --

Vier kruislings, vier naar boven en naar beneden --

it's 16.

Het is 16.

So what the sum is actually asking you to do

Wat de som jullie eigenlijk vraagt om te doen

is 16,

is 16,

16, 16.

16, 16.

That's a lot easier

Dat is een stuk eenvoudiger

than the way that the school taught you to do math, I'm sure.

dan hoe de school jullie wiskunde leerde, dat weet ik zeker.

It's 16, 16, 16, 48,

Het is 16, 16, 16, 48,

4,800 --

4.800,--

4,800,

4.800,

the answer to the sum.

het antwoord op de som.

Easy when you know how.

Eenvoudig als je maar weet hoe.

(Laughter)

(gelach)

The second question was an Icelandic word.

De tweede vraag was een IJslands woord.

I'm assuming there are not many people here

Ik neem aan dat er weinig mensen hier zijn

who speak Icelandic.

die IJslands spreken.

So let me narrow the choices down to two.

Laat me de keuzes beperken tot twee.

Hnugginn:

Hnugginn:

is it a happy word,

is het een vrolijk woord,

or a sad word?

of een droevig woord?

What do you say?

Wat zeggen jullie?

Okay.

Okay.

Some people say it's happy.

Sommige mensen zeggen dat het vrolijk is.

Most people, a majority of people,

De meeste mensen, de meerderheid van de mensen,

say sad.

zeggen droevig.

And it actually means sad.

En het betekent eigenlijk droevig.

(Laughter)

(gelach)

Why do, statistically,

Waarom zeggen, statistisch gezien,

a majority of people

de meerderheid van de mensen

say that a word is sad, in this case,

dat een woord droevig is, in dit geval,

heavy in other cases?

of zwaar in andere gevallen?

In my theory, language evolves in such a way

In mijn theorie, ontwikkelen talen zich op zo'n manier

that sounds match,

dat de klank matcht,

correspond with, the subjective,

correspondeert met de subjectieve,

with the personal,

met de persoonlijke

intuitive experience

intuïtieve ervaring

of the listener.

van de luisteraar.

Let's have a look at the third question.

Laten we naar de derde vraag kijken.

It's a line from a poem by John Keats.

Het is een zin van het gedicht door John Keats.

Words, like numbers,

Woorden, zoals getallen,

express fundamental relationships

drukken fundamentele relaties uit

between objects

tussen objecten

and events and forces

en gebeurtenissen en krachten

that constitute our world.

die onze wereld vormen.

It stands to reason that we, existing in this world,

Het is plausibel dat we, omdat we in deze wereld leven,

should in the course of our lives

in de loop van ons leven

absorb intuitively those relationships.

intuïtief deze relaties absorberen.

And poets, like other artists,

Poëten, zoals andere artiesten,

play with those intuitive understandings.

spelen met deze intuïtieve begrippen.

In the case of hare,

In het geval van de haas,

it's an ambiguous sound in English.

het is een tweeslachtig woord in het Engels.

It can also mean the fibers that grow from a head.

Het kan ook de vezels die op ons hoofd groeien, betekenen.

And if we think of that --

Als we denken dat --

let me put the picture up --

ik toon de tekening even --

the fibers represent vulnerability.

De vezels staan voor kwetsbaarheid,

They yield to the slightest movement

zij geven toe aan de lichtste beweging

or motion or emotion.

of aan emotie.

So what you have is an atmosphere

Er ontstaat een atmosfeer

of vulnerability and tension.

van kwetsbaarheid en spanning.

The hare itself, the animal --

De haas zelf, het dier --

not a cat, not a dog, a hare --

niet een kat, geen hond, een haas --

why a hare?

waarom een haas?

Because think of the picture --

Omdat, denk aan de tekening,

not the word, the picture.

niet het woord, de tekening.

The overlong ears,

De lange oren,

the overlarge feet,

de oversized voeten

helps us to picture, to feel intuitively,

helpen ons te zien, intuïtief te voelen

what it means to limp

wat het betekent om te hopsen

and to tremble.

en te trillen.

So in these few minutes,

In deze paar minuten,

I hope I've been able to share

hoop ik dat ik in staat ben geweest om

a little bit of my vision of things

een klein beetje van mijn visie over dingen te delen,

and to show you

en jullie te laten zien

that words can have colors and emotions,

dat woorden, kleuren en emoties kunnen hebben,

numbers, shapes and personalities.

getallen, vormen en persoonlijkheden.

The world is richer,

De wereld is rijker,

vaster

groter

than it too often seems to be.

dan ze maar al te vaak lijkt.

I hope that I've given you the desire

Ik hoop dat ik jullie het verlangen heb gegeven

to learn to see the world with new eyes.

de wereld met nieuwe ogen te leren zien.

Thank you.

Dank jullie wel.

(Applause)

(applaus)