Different ways of knowing | Daniel Tammet

Daniel Tammet: những cách khác nhau để có được sự hiểu biết

Translator: Tuyet Tran Reviewer: Trong Kim Nguyen

I'm a savant,

Tôi là một nhà bác học

or more precisely,

hay chính xác hơn

a high-functioning

là một

autistic savant.

một nhà bác học tự kỷ cao cấp

It's a rare condition.

Đây là một trường hợp hiếm hoi

And rarer still when accompanied,

Và càng hiếm hoi hơn nữa khi cùng với nó,

as in my case,

như trong trường hợp của tôi,

by self-awareness

là sự tự nhận thức

and a mastery of language.

và là sự tinh thông ngôn ngữ.

Very often when I meet someone

Thường thì khi tôi gặp ai đó

and they learn this about me,

khi họ nhận ra điều này ở tôi

there's a certain kind of awkwardness.

họ thường tỏ ra lúng túng

I can see it in their eyes.

Tôi có thể nhân ra qua đôi mắt của họ

They want to ask me something.

Họ muốn hỏi tôi một điều gì đó

And in the end, quite often,

Và thường thì, cuối cùng

the urge is stronger than they are

Sự tò mò chiến thắng bản thân

and they blurt it out:

và họ thốt lên:

"If I give you my date of birth,

"Nếu tôi cho anh ngày sinh của tôi,

can you tell me what day of the week I was born on?"

liệu anh có thể trả lời đó ngày nào trong tuần"

(Laughter)

(Cười)

Or they mention cube roots

Hay họ nhắc đến căn bậc hai

or ask me to recite a long number or long text.

hay yêu cầu tôi đọc thuộc lòng một dãy số hay đoạn chữ dài

I hope you'll forgive me

Tôi mong là sẽ được các bạn tha thứ

if I don't perform

nếu hôm nay tôi ko biểu diễn các bạn xem

a kind of one-man savant show for you today.

dạng bác học cá nhân đó

I'm going to talk instead

Thay vì vậy tôi sẽ kể các bạn nghe

about something

về một thứ

far more interesting

còn thú vị hơn

than dates of birth or cube roots --

cả ngày sinh hay căn bậc hai

a little deeper

một cái gì đó sâu sắc hơn

and a lot closer, to my mind, than work.

gần gũi hơn với tâm trí của tôi, hơn là chỉ biểu diễn

I want to talk to you briefly

Tôi muốn kể các bạn nghe ngắn gọn

about perception.

về sự nhận thức

When he was writing the plays and the short stories

Khi ông viết những vở kịch và những câu chuyện ngắn

that would make his name,

làm nên tên tuổi của ông

Anton Chekhov kept a notebook

Anton Cheknhov có một quyển sổ ghi chú

in which he noted down

trong đó ông ghi lại

his observations

các quan sát của mình

of the world around him --

về thế giới xung quanh ông

little details

những chi tiết nhỏ nhất

that other people seem to miss.

mà những người khác dường như thường bỏ qua

Every time I read Chekhov

Mỗi lần tôi đọc Chekhov

and his unique vision of human life,

và tầm nhin độc đáo của ông về cuộc sống loài người,

I'm reminded of why I too

Tôi tự nhắc nhở mình lý do tôi

became a writer.

cũng trở thành một nhà văn

In my books,

Trong những quyển sách của tôi,

I explore the nature of perception

Tôi khám phá ra bản chất của sự nhận thức

and how different kinds of perceiving

và sự khác biệt của những dạng nhận thức khác nhau

create different kinds of knowing

tạo nên những dạng kiến thức khác nhau

and understanding.

và hiểu biết khác nhau

Here are three questions

Đây là ba câu hỏi

drawn from my work.

tôi rút ra từ công việc của mình

Rather than try to figure them out,

Thay vì cố gắng trả lời chúng,

I'm going to ask you to consider for a moment

Tôi sẽ yêu cầu các bạn suy nghĩ về nó một chút

the intuitions

qua trực giác

and the gut instincts

và qua bản năng

that are going through your head and your heart

đang chảy trong trí não và trái tim của các bạn

as you look at them.

khi bạn nhìn vào chúng

For example, the calculation:

Ví dụ, phép tính.

can you feel where on the number line

Bạn có cảm giác được ở đâu trên dãy sổ

the solution is likely to fall?

bài giải dường như đã hiện ra

Or look at the foreign word and the sounds:

hay nhìn vào từ nước ngoài và những âm thanh

can you get a sense of the range of meanings

Liệu bạn có cảm giác được ý nghĩa của nó

that it's pointing you towards?

rằng nó đang chỉ bạn về phía trước?

And in terms of the line of poetry,

Và theo ngôn ngữ thơ ca,

why does the poet use the word hare

tại sao nhà thơ lại dùng từ "thỏ rừng"

rather than rabbit?

hơn là từ "thỏ"

I'm asking you to do this

Tôi yêu cầu các bạn điều này,

because I believe our personal perceptions, you see,

vì tôi tin rằng nhận thức cả nhân của chúng ta, như các bạn cũng thấy đó,

are at the heart

nằm ở trái tim

of how we acquire knowledge.

về cách mà chúng ta có được hiểu biết

Aesthetic judgments,

sự phán đoán thiên về năng khiếu

rather than abstract reasoning,

hơn là lý lẽ trừu tượng

guide and shape the process

hướng dẫn và làm rõ tiến trình

by which we all come to know

dắt chúng ta đến

what we know.

những gì chúng ta hiểu biết

I'm an extreme example of this.

Tôi chính là một ví dụ điển hình cho điều này.

My worlds of words and numbers

Thế giới chữ và số của tôi

blur with color, emotion

nhòa với màu sắc, cảm xúc

and personality.

và tính cách cá nhân

As Juan said,

Như Juan đã nói,

it's the condition that scientists call synesthesia,

đó là tình trạng mà các nhà khoa học gọi là Giác quan thứ phát

an unusual cross-talk

một cuộc tán gẫu thất thường

between the senses.

giữa các giác quan

Here are the numbers one to 12

Đây là những con số từ 1 đến 12

as I see them --

khi tôi nhìn chúng --

every number with its own shape and character.

mỗi con số đều có hình dạng và tính cách riêng của chúng

One is a flash of white light.

Số một là ánh sáng trắng chớp lóe

Six is a tiny and very sad black hole.

Số sáu là một cái hố nhỏ bé và buồn rầu

The sketches are in black and white here,

Những bản vẽ phác màu trắng đen ở đây

but in my mind they have colors.

nhưng trong tâm trí tôi chúng đang có màu sắc.

Three is green.

Số ba màu xanh lá

Four is blue.

Số bốn màu xanh dương

Five is yellow.

Sô năm màu vàng

I paint as well.

Tôi cũng là họa sĩ

And here is one of my paintings.

Và đây là một trong những bức vẽ của tôi.

It's a multiplication of two prime numbers.

Đó là một phép nhân của hai số nguyên tố

Three-dimensional shapes

Các hình 3 chiều

and the space they create in the middle

và không gian chúng tạo ra ở giữa

creates a new shape,

tạo nên một hình mới

the answer to the sum.

câu trả lời cho phép cộng

What about bigger numbers?

Còn về các số lớn hơn thì sao?

Well you can't get much bigger than Pi,

Chắc hẳn các bạn ko thể kiếm ra số nào dài hơn Pi,

the mathematical constant.

hằng số toán học.

It's an infinite number --

Nó là một số bất định --

literally goes on forever.

nói theo nghĩa đen là kéo dài mãi mãi

In this painting that I made

Trong bức vẽ này của tôi

of the first 20 decimals of Pi,

là về 20 chữ số thập phân đầu tiên của Pi

I take the colors

Tôi dùng màu sắc

and the emotions and the textures

và cảm xúc và các hoa văn

and I pull them all together

và kéo chúng lại với nhau

into a kind of rolling numerical landscape.

thành một dạng của phong cảnh hằng số cuộn tròn

But it's not only numbers that I see in colors.

Nhưng tôi không chỉ thấy màu sắc ở các con số.

Words too, for me,

Với tôi, cả từ ngữ cũng vậy

have colors and emotions

cũng có màu sắc và cảm xúc

and textures.

và hoa văn.

And this is an opening phrase

Đây là đoạn mở đầu

from the novel "Lolita."

của quyển tiểu thuyết "Lolita."

And Nabokov was himself synesthetic.

Và Nabokov cũng bị tự kỷ.

And you can see here

Như bạn có thể nhận thấy ở đây

how my perception of the sound L

cách tôi nhận thức âm L

helps the alliteration

giúp cho sự lặp lại âm đầu

to jump right out.

nhảy ra lập tức.

Another example:

Một ví dụ khác

a little bit more mathematical.

thiên về toán học hơn chút nữa

And I wonder if some of you will notice

Và tôi tự hỏi nếu một vài trong số các bạn chú ý đến

the construction of the sentence

cấu trúc của câu

from "The Great Gatsby."

trong "The Great Gatsby."

There is a procession of syllables --

Có một cuộc diễu hành của các âm tiết --

wheat, one;

lúa mì, một;

prairies, two;

đồng cỏ, hai:

lost Swede towns, three --

ngôi làng Thụy Điển mất tích, ba --

one, two, three.

một, hai, ba

And this effect is very pleasant on the mind,

Và đây là một hiệu ứng dễ chịu lên tâm trí,

and it helps the sentence

và nó giúp cho câu

to feel right.

làm chúng ta có cảm giác đúng đắn.

Let's go back to the questions

Hãy trở lại với những câu hỏi

I posed you a moment ago.

Tôi đã nêu ra lúc trước

64 multiplied by 75.

64 nhân 75

If some of you play chess,

Nếu một số bạn ở đây chơi cờ vua,

you'll know that 64

bạn sẽ biết rằng 64

is a square number,

là một con số bình phương,

and that's why chessboards,

và đó là lý do các bàn cờ,

eight by eight,

dài 8, ngang 8

have 64 squares.

có 64 ô vuông nhỏ.

So that gives us a form

Nó cho chúng ta một mẫu biểu

that we can picture, that we can perceive.

mà chúng ta có thể ảnh hóa, chúng ta có thể nhận thức

What about 75?

còn 75 thì sao?

Well if 100,

Nếu 100,

if we think of 100 as being like a square,

nếu chúng ta nghĩ về 100 như một hình vuông,

75 would look like this.

75 sẽ trông giống thế này.

So what we need to do now

Vì vậy cái chúng ta cần làm bây giờ

is put those two pictures

là đặt hai hình này

together in our mind --

lại với nhau trong tâm trí chúng ta --

something like this.

thứ gì đó giống như vầy.

64 becomes 6,400.

64 trở thành 6,400.

And in the right-hand corner,

Và tại góc phải,

you don't have to calculate anything.

bạn chẳng phải tính toán gì cả.

Four across, four up and down --

4 nganh, 4 lên và xuống --

it's 16.

là 16

So what the sum is actually asking you to do

Vì vậy tính tổng thực ra là yêu cầu các bạn

is 16,

là 16

16, 16.

16, 16

That's a lot easier

Dễ dàng hơn rất nhiều

than the way that the school taught you to do math, I'm sure.

so với cách bạn được dạy toán trong trường, tôi chắc chắn

It's 16, 16, 16, 48,

là 16, 16, 16, 48

4,800 --

4,800 --

4,800,

4,000

the answer to the sum.

là câu trả lời cho phép tính tổng

Easy when you know how.

Thật dễ dàng khi bạn biết cách.

(Laughter)

(Cười)

The second question was an Icelandic word.

Câu hỏi thứ hai là một từ Aixơlen

I'm assuming there are not many people here

Tôi cho rằng không có nhiều người ở đây

who speak Icelandic.

nói tiếng Aixơlen

So let me narrow the choices down to two.

Vì vậy để tôi thu gọn chọn lựa xuống còn hai.

Hnugginn:

Hungginn:

is it a happy word,

là một từ bày tỏ sự hạnh phúc

or a sad word?

hay sự buồn rầu?

What do you say?

Các bạn nói gì?

Okay.

Được rồi.

Some people say it's happy.

Vài người bảo rằng nó chỉ sự hạnh phúc

Most people, a majority of people,

Đa số, phần lớn mọi người,

say sad.

bảo nó chỉ sự buồn bã

And it actually means sad.

Và nó thực sự mang ý nghĩa buồn bã.

(Laughter)

(Cười)

Why do, statistically,

Tại sao, về thống kê,

a majority of people

phần lớn mọi người

say that a word is sad, in this case,

lại bảo rằng một từ mang nghĩa buồn bã, trong trường hợp này

heavy in other cases?

nặng nề trong những trường hợp khác?

In my theory, language evolves in such a way

Trong lý thuyết của tôi, ngôn ngữ tiến triển theo một cách

that sounds match,

mà nghe phù hợp với,

correspond with, the subjective,

tương xứng với chủ ý,

with the personal,

với cá nhân

intuitive experience

kinh nghiệm trực giác

of the listener.

của người nghe.

Let's have a look at the third question.

Giờ hãy nhìn vào câu hỏi thứ ba.

It's a line from a poem by John Keats.

Là một dòng trong bài thơ viết bởi John Keats.

Words, like numbers,

Từ ngữ, giống như những con số,

express fundamental relationships

diễn tả những mối qua hệ căn bản

between objects

giữa các vật thể

and events and forces

và giữa nhưng sự kiện và các lực lượng

that constitute our world.

tạo thành thế giới của chúng ta.

It stands to reason that we, existing in this world,

Nó đại diện cho lý do chúng ta tồn tại trong thế giới này,

should in the course of our lives

đang tồn tại trong đời sống của mình

absorb intuitively those relationships.

hấp thu một cách trực giác những mối quan hệ đó.

And poets, like other artists,

Và các nhà thơ, cũng như người nghệ sĩ khác,

play with those intuitive understandings.

sử dụng những sự am hiểu trực giác đó.

In the case of hare,

Trong trường hợp "thỏ rừng",

it's an ambiguous sound in English.

nó là một âm mơ hồ trong tiếng Anh

It can also mean the fibers that grow from a head.

Nó cũng có thể mang nghĩa những sợi xơ mọc ra từ một cái đầu.

And if we think of that --

Và nếu chúng ta nghĩ --

let me put the picture up --

để tôi mang bức trang lên --

the fibers represent vulnerability.

Các sợi sơ đại diện cho sự mong manh.

They yield to the slightest movement

Chúng cong oăn dưới những chuyển động nhẹ nhất

or motion or emotion.

hay sự di chuyển hay cảm xúc

So what you have is an atmosphere

Vì vậy cái bạn có là một không khí

of vulnerability and tension.

của sự mong manh và căng thẳng.

The hare itself, the animal --

Chính từ thỏ rừng, về khía cạnh thú vật --

not a cat, not a dog, a hare --

không phải là một con mèo, ko phải chó, là một con thỏ rừng --

why a hare?

tại sao là một con thỏ rừng?

Because think of the picture --

Bởi lẽ hãy vì về bức tranh,

not the word, the picture.

không phải từ ngữ, mà là bức tranh

The overlong ears,

Đôi tai dài quá khổ,

the overlarge feet,

các chân dài quá cỡ,

helps us to picture, to feel intuitively,

giúp chúng ta tưởng tượng về hình ảnh, cảm giác trức giác,

what it means to limp

rằng nó mang nghĩa ẻo lả

and to tremble.

và run rẩy

So in these few minutes,

Vậy trong những phút ngắn ngủi này

I hope I've been able to share

Tôi hy vọng rằng tôi đã có thể chia sẻ được

a little bit of my vision of things

một ít về tầm nhìn của tôi,

and to show you

và chỉ cho bạn thấy

that words can have colors and emotions,

rằng từ ngữ cũng có thể có màu sắc và cảm xúc,

numbers, shapes and personalities.

con số, hình dạng và nhân cách.

The world is richer,

Thế giới đang giàu có hơn,

vaster

rộng lớn hơn

than it too often seems to be.

là vẻ bề ngoài của nó

I hope that I've given you the desire

Tôi hy vọng tôi đã cho các bạn được ước mong

to learn to see the world with new eyes.

học cách nhìn thế giới với đôi mắt mới.

Thank you.

Cảm ơn

(Applause)

(Vỗ tay)