Science can answer moral questions | Sam Harris

Vertaald door: Jeroen Bakker Nagekeken door: Pascal Lacroix

I'm going to speak today about the relationship

Vandaag spreek ik over de verhouding

between science and human values.

tussen wetenschap en menselijke waarden.

Now, it's generally understood that

Over het algemeen wordt aangenomen dat

questions of morality --

vragen over moraal,

questions of good and evil and right and wrong --

vragen over goed en kwaad,

are questions about which science officially has no opinion.

vragen zijn waarover de wetenschap geen mening heeft.

It's thought that science can help us

Wetenschap kan ons helpen

get what we value,

om krijgen wat we waarderen,

but it can never tell us what we ought to value.

maar niet kan vertellen wat we moeten waarderen.

And, consequently, most people -- I think most people

Het gevolg is dat de meeste mensen, ook hier,

probably here -- think that science will never answer

denken dat de wetenschap geen antwoord heeft

the most important questions in human life:

op de belangrijkste vragen in het menselijke leven.

questions like, "What is worth living for?"

"Wat is het waard om voor te leven?"

"What is worth dying for?"

"Wat is het waard om ervoor te sterven?"

"What constitutes a good life?"

"Wat is een goed leven?"

So, I'm going to argue

Volgens mij is dat onderscheid

that this is an illusion -- that the separation between

tussen wetenschap en menselijke waarden

science and human values is an illusion --

een illusie.

and actually quite a dangerous one

Een behoorlijk gevaarlijke illusie

at this point in human history.

op dit moment in de menselijke geschiedenis.

Now, it's often said that science

Het is vaak gezegd dat wetenschap

cannot give us a foundation for morality and human values,

geen basis kan geven voor menselijke waarden

because science deals with facts,

omdat wetenschap zich richt op feiten.

and facts and values seem to belong to different spheres.

Feiten en waarden lijken tot verschillende werelden te behoren.

It's often thought that there's no description

Vaak wordt aangenomen dat er geen beschrijving

of the way the world is

van de wereld beschikbaar is

that can tell us how the world ought to be.

die ons kan vertellen hoe de wereld zou moeten zijn.

But I think this is quite clearly untrue.

Maar ik denk dat dit duidelijk niet waar is.

Values are a certain kind of fact.

Waarden zijn op een bepaalde manier ook feiten.

They are facts about the well-being of conscious creatures.

Ze zijn feiten over het welzijn van bewuste wezens.

Why is it that we don't have ethical obligations toward rocks?

Waarom hebben we geen ethische verplichtingen ten opzichte van stenen?

Why don't we feel compassion for rocks?

Waarom leven we niet mee met een steen?

It's because we don't think rocks can suffer. And if we're more

Omdat we denken dat stenen niet kunnen lijden.

concerned about our fellow primates

We maken ons meer zorgen maken

than we are about insects, as indeed we are,

over onze medeprimaten dan over insecten

it's because we think they're exposed to a greater range

omdat we denken dat ze gevoeliger zijn

of potential happiness and suffering.

voor mogelijk geluk en lijden.

Now, the crucial thing to notice here

Het cruciale punt is

is that this is a factual claim:

dat dit een feitelijke claim is.

This is something that we could be right or wrong about. And if we

Dit kan juist of onjuist zijn.

have misconstrued the relationship between biological complexity

Door een verkeerd inzicht in de verhouding tussen biologische complexiteit

and the possibilities of experience

en de mogelijkheid van een bewuste ervaring

well then we could be wrong about the inner lives of insects.

zouden we het innerlijk leven van insecten onjuist begrijpen.

And there's no notion,

Er is geen definitie,

no version of human morality

geen enkele menselijke moraliteit

and human values that I've ever come across

en menselijke waarden die ik ooit tegen ben gekomen

that is not at some point reducible

die niet op enig manier terug te brengen zijn

to a concern about conscious experience

tot zorgen over een bewustzijn

and its possible changes.

en de mogelijke verandering daarin.

Even if you get your values from religion,

Zelfs wanneer je je waarden krijgt van een religie,

even if you think that good and evil ultimately

zelfs wanneer je denkt dat goed en kwaad uiteindelijk

relate to conditions after death --

verband houden met een leven na de dood,

either to an eternity of happiness with God

zoals eeuwig geluk met God

or an eternity of suffering in hell --

of eeuwig lijden in de hel,

you are still concerned about consciousness and its changes.

je maakt je nog steeds zorgen over het bewustzijn en wat daarin verandert.

And to say that such changes can persist after death

Beweren dat zulke veranderingen gevolgen hebben na de dood

is itself a factual claim,

is op zichzelf al een feitelijke claim,

which, of course, may or may not be true.

die juist of onjuist kan zijn.

Now, to speak about the conditions of well-being

Wat betreft de voorwaarden voor een goed leven

in this life, for human beings,

in dit leven, een mensenleven,

we know that there is a continuum of such facts.

weten we dat er een groot bereik van zulke feiten bestaat.

We know that it's possible to live in a failed state,

Het is mogelijk om te leven in een staat met een falende overheid,

where everything that can go wrong does go wrong --

waar wat fout kan gaan ook fout gaat,

where mothers cannot feed their children,

waar moeders hun kinderen niet te eten kunnen geven,

where strangers cannot find the basis for peaceful collaboration,

waar onbekenden onmogelijk in vrede kunnen samenwerken,

where people are murdered indiscriminately.

waar mensen zonder onderscheid vermoord worden.

And we know that it's possible to move along this continuum

En we weten dat we ons binnen dit bereik voortbewegen

towards something quite a bit more idyllic,

in de richting van iets idyllischer,

to a place where a conference like this is even conceivable.

naar een plek waar een conferentie als deze mogelijk is.

And we know -- we know --

En we weten, we weten,

that there are right and wrong answers

dat er juiste en onjuiste antwoorden zijn

to how to move in this space.

hoe ons in deze ruimte te gedragen.

Would adding cholera to the water be a good idea?

Is cholera aan drinkwater toevoegen een goed idee?

Probably not.

Waarschijnlijk niet.

Would it be a good idea for everyone to believe in the evil eye,

Is het een goed idee om te geloven in het kwade oog,

so that when bad things happened to them

zodat, wanneer je iets slechts overkomt,

they immediately blame their neighbors? Probably not.

je meteen de buren de schuld geeft? Waarschijnlijk niet.

There are truths to be known

Er zijn waarheden te ontdekken

about how human communities flourish,

over hoe samenlevingen tot bloei komen,

whether or not we understand these truths.

of we deze waarheden begrijpen of niet.

And morality relates to these truths.

Moraal heeft een relatie met deze waarheden.

So, in talking about values we are talking about facts.

Wanneer je over waarden spreekt, spreek je dus over feiten.

Now, of course our situation in the world can be understood at many levels --

Onze toestand in de wereld kan op vele niveaus begrepen worden:

from the level of the genome

vanuit het niveau van het menselijk DNA

on up to the level of economic systems

tot het niveau van economische systemen

and political arrangements.

en politieke akkoorden.

But if we're going to talk about human well-being

Maar wanneer we spreken over een mensenleven

we are, of necessity, talking about the human brain.

hebben we het natuurlijk over het menselijk brein.

Because we know that our experience of the world and of ourselves within it

We weten dat ons bewustzijn van de wereld en onszelf

is realized in the brain --

tot stand komt in het brein,

whatever happens after death.

wat er ook gebeurt na de dood.

Even if the suicide bomber does get 72 virgins in the afterlife,

Zelfs als de zelfmoordterrorist 72 maagden krijgt in het leven na de dood,

in this life, his personality --

is in dit leven zijn persoonlijkheid,

his rather unfortunate personality --

zijn nogal ongelukkige persoonlijkheid,

is the product of his brain.

het product van zijn brein.

So the contributions of culture --

De bijdrage van cultuur is dus

if culture changes us, as indeed it does,

dat cultuur ons verandert

it changes us by changing our brains.

door ons brein te veranderen.

And so therefore whatever cultural variation there is

Elke culturele variatie

in how human beings flourish

in de manier waarop mensen zich ontwikkelen,

can, at least in principle, be understood

kan dus begrepen worden

in the context of a maturing science of the mind --

in de context van de wetenschap van het verstand:

neuroscience, psychology, etc.

neurologie, psychologie, ....

So, what I'm arguing is that

Ik bepleit dus

value's reduced to facts --

de reductie van waarden tot feiten,

to facts about the conscious experience

feiten over bewuste ervaringen

of conscious beings.

van bewuste wezens.

And we can therefore visualize a space

We kunnen ons een ruimte voorstellen

of possible changes in the experience of these beings.

van mogelijke veranderingen in het bewustzijn van deze wezens.

And I think of this as kind of a moral landscape,

Ik beschouw dit als een moreel landschap

with peaks and valleys that correspond

met pieken en dalen

to differences in the well-being of conscious creatures,

zoals de toestand van bewuste wezens,

both personal and collective.

zowel persoonlijk als collectief.

And one thing to notice is that perhaps

Het valt op dat

there are states of human well-being

gelukkige momenten bestaan

that we rarely access, that few people access.

die we slechts zelden bereiken.

And these await our discovery.

Die willen we ontdekken.

Perhaps some of these states can be appropriately called

We noemen deze momenten

mystical or spiritual.

het best mystiek of spiritueel.

Perhaps there are other states that we can't access

Misschien bestaan voor ons onbereikbare ervaringen

because of how our minds are structured

vanwege de structuur van ons verstand.

but other minds possibly could access them.

Een ander verstand bereikt deze ervaring misschien wel.

Now, let me be clear about what I'm not saying. I'm not saying

Laat me duidelijk vertellen wat ik niet bedoel.

that science is guaranteed to map this space,

Ik zeg niet dat wetenschap deze ruimte in kaart kan brengen

or that we will have scientific answers to every

of dat wetenschappelijke antwoorden mogelijk zijn

conceivable moral question.

op elk mogelijk moreel vraagstuk.

I don't think, for instance, that you will one day consult

Ik denk niet dat op een dag

a supercomputer to learn whether you should have a second child,

een supercomputer kan vertellen of je een tweede kind moet krijgen,

or whether we should bomb Iran's nuclear facilities,

of we de kernfabrieken van Iran moeten bombarderen

or whether you can deduct the full cost of TED as a business expense.

of dat je de kosten voor TED als zakelijke uitgave kan aftrekken.

(Laughter)

(gelach)

But if questions affect human well-being

Maar wanneer vragen mensenlevens beïnvloeden

then they do have answers, whether or not we can find them.

dan bestaat een antwoord, of wij dat kunnen vinden of niet.

And just admitting this --

Dit toegeven,

just admitting that there are right and wrong answers

gewoon toegeven dat goede en foute antwoorden bestaan

to the question of how humans flourish --

op de vraag hoe mensen tot bloei komen,

will change the way we talk about morality,

verandert hoe we over moraliteit spreken,

and will change our expectations

en verandert onze verwachtingen

of human cooperation in the future.

tegenover menselijke samenwerking in de toekomst.

For instance, there are 21 states in our country

Er zijn bijvoorbeeld 21 staten in de VS

where corporal punishment in the classroom is legal,

waar lijfstraffen in het klas toegestaan zijn.

where it is legal for a teacher to beat a child with a wooden board, hard,

Een leraar mag een kind slaan met een houten lat.

and raising large bruises and blisters and even breaking the skin.

met grote blauwe plekken, blaren en zelfs open wonden tot gevolg.

And hundreds of thousands of children, incidentally,

Honderdduizenden kinderen per jaar

are subjected to this every year.

overkomt dit regelmatig.

The locations of these enlightened districts, I think, will fail to surprise you.

De locaties van deze verlichte staten zullen u niet verbazen.

We're not talking about Connecticut.

We hebben het niet over Connecticut.

And the rationale for this behavior is explicitly religious.

De achterliggende gedachte voor dit gedrag is expliciet religieus.

The creator of the universe himself

De schepper van het universum heeft zelf gezegd

has told us not to spare the rod,

dat we de roede niet mogen sparen,

lest we spoil the child --

anders verpesten we het kind.

this is in Proverbs 13 and 20, and I believe, 23.

Dit staat in Spreuken 13 en 20 en, geloof ik, in 23.

But we can ask the obvious question:

Stellen we dan de voor de hand liggende vraag?

Is it a good idea, generally speaking,

Is het een goed idee

to subject children to pain

om kinderen bloot te stellen

and violence and public humiliation

aan pijn, geweld en publieke vernedering

as a way of encouraging healthy emotional development

om emotionele ontwikkeling en goed gedrag

and good behavior?

te stimuleren?

(Laughter)

(gelach)

Is there any doubt

Kun je eraan twijfelen

that this question has an answer,

dat deze vraag een antwoord heeft

and that it matters?

en dat het een belangrijk antwoord is?

Now, many of you might worry

Velen van u kunnen opmerken

that the notion of well-being is truly undefined,

dat "gelukkig leven" geen echte definitie heeft

and seemingly perpetually open to be re-construed.

en schijnbaar altijd open staat voor herdefinitie.

And so, how therefore can there be an

Dus rijst de vraag:

objective notion of well-being?

Wat kan "gelukkig leven" objectief zijn?

Well, consider by analogy, the concept of physical health.

Vergelijk met het concept "gezond leven".

The concept of physical health is undefined.

Het concept "fysieke gezondheid" is niet gedefinieerd,

As we just heard from Michael Specter, it has changed over the years.

zoals Michael Specter zojuist vertelde. Het is veranderd in de loop der jaren.

When this statue was carved

Toen dit standbeeld werd gemaakt

the average life expectancy was probably 30.

was de leeftijdsverwachting wellicht 30 jaar.

It's now around 80 in the developed world.

Dat is nu 80 jaar in de ontwikkelde wereld.

There may come a time when we meddle with our genomes

In de toekomst kunnen we met ons DNA rommelen

in such a way that not being able to run a marathon

zodat geen marathon kunnen lopen op je 200ste

at age 200 will be considered a profound disability.

als een serieuze handicap wordt beschouwd.

People will send you donations when you're in that condition.

Mensen zouden geld geven wanneer je zo ongezond bent.

(Laughter)

(gelach)

Notice that the fact that the concept of health

Let op: het concept gezondheid is

is open, genuinely open for revision,

open gedefinieerd

does not make it vacuous.

maar het is niet leeg.

The distinction between a healthy person

Het onderscheid tussen een gezond persoon

and a dead one

en een dood persoon

is about as clear and consequential as any we make in science.

is zo duidelijk als elk onderscheid in de wetenschap.

Another thing to notice is there may be many peaks on the moral landscape:

Bemerk ook dat vele pieken in het morele landschap bestaan.

There may be equivalent ways to thrive;

Er kunnen gelijkwaardige alternatieven zijn om te bloeien,

there may be equivalent ways to organize a human society

om een samenleving zo te organiseren

so as to maximize human flourishing.

dat mensen zich maximaal ontwikkelen.

Now, why wouldn't this

Waarom zou dit niet

undermine an objective morality?

een objectieve moraliteit ondermijnen?

Well think of how we talk about food:

Denk aan hoe we praten over eten.

I would never be tempted to argue to you

Ik zou je nooit overtuigen

that there must be one right food to eat.

dat er maar één juiste voeding bestaat.

There is clearly a range of materials

Heel veel producten zijn

that constitute healthy food.

duidelijk gezond voedsel.

But there's nevertheless a clear distinction

Toch bestaat een onderscheid

between food and poison.

tussen eten en gif.

The fact that there are many right answers

Het feit dat meerdere juiste antwoorden bestaan

to the question, "What is food?"

op de vraag "Wat is voedsel?"

does not tempt us

betekent niet dat

to say that there are no truths to be known about human nutrition.

er geen waarheden bestaan over menselijke voeding.

Many people worry

Veel mensen maken zich zorgen

that a universal morality would require

dat een universele moraal noodzakelijk

moral precepts that admit of no exceptions.

geen uitzonderingen aanvaardt.

So, for instance, if it's really wrong to lie,

Als je bijvoorbeeld niet mag liegen,

it must always be wrong to lie,

mag je nooit liegen.

and if you can find an exception,

Wanneer je een uitzondering hierop vindt,

well then there's no such thing as moral truth.

dan bestaat er geen morele waarheid.

Why would we think this?

Waarom zouden we dit denken?

Consider, by analogy, the game of chess.

Vergelijk met het schaakspel.

Now, if you're going to play good chess,

Wanneer je goed wilt schaken

a principle like, "Don't lose your Queen,"

is het principe "raak je koningin niet kwijt"

is very good to follow.

heel verstandig.

But it clearly admits some exceptions.

Maar hierop zijn uitzonderingen.

There are moments when losing your Queen is a brilliant thing to do.

Soms is je koningin opofferen een briljante zet.

There are moments when it is the only good thing you can do.

Soms is het zelfs de enige juiste zet.

And yet, chess is a domain of perfect objectivity.

En toch is het schaakspel volledig objectief.

The fact that there are exceptions here does not

Het feit dat er uitzonderingen zijn

change that at all.

verandert dit niet.

Now, this brings us to the sorts of moves

Dit brengt ons bij het menselijk gedrag

that people are apt to make in the moral sphere.

op het morele vlak.

Consider the great problem of women's bodies:

Beschouw het grote probleem van het vrouwelijk lichaam.

What to do about them?

Wat moet je er mee?

Well this is one thing you can do about them:

Dit is één van de mogelijkheden.

You can cover them up.

Je kan het bedekken.

Now, it is the position, generally speaking, of our intellectual community

Het standpunt van onze intellectuele gemeenschap is,

that while we may not like this,

ondanks dat we dit niet leuk vinden,

we might think of this as "wrong"

en dit verkeerd vinden

in Boston or Palo Alto,

in Boston of Palo Alto,

who are we to say

dat het niet aan ons is om te zeggen

that the proud denizens of an ancient culture

dat de trotse afstammelingen van een eeuwenoude cultuur

are wrong to force their wives and daughters

fout zijn door hun vrouwen en dochters te dwingen

to live in cloth bags?

in stoffen zakken te leven?

And who are we to say, even, that they're wrong

En wie zijn wij om te beweren dat het fout is

to beat them with lengths of steel cable,

om ze te slaan met staalkabels

or throw battery acid in their faces

of batterijzuur in hun gezicht te gooien,

if they decline the privilege of being smothered in this way?

wanneer ze het privilege weigeren om zo ingepakt te worden?

Well, who are we not to say this?

Of wie zijn wij om dit niet te zeggen?

Who are we to pretend

Wie zijn wij om te doen

that we know so little about human well-being

alsof we zo weinig weten over menselijk welzijn

that we have to be non-judgmental about a practice like this?

dat we niet kunnen oordelen over dit soort praktijken.

I'm not talking about voluntary wearing of a veil --

Ik bedoel niet het vrijwillig dragen van een hoofddoek.

women should be able to wear whatever they want, as far as I'm concerned.

Vrouwen moeten kunnen dragen wat ze willen.

But what does voluntary mean

Maar wat betekent vrijwillig

in a community where,

in een samenleving waar,

when a girl gets raped,

wanneer een meisje verkracht wordt,

her father's first impulse,

de eerste impuls van haar vader vaak is

rather often, is to murder her out of shame?

haar vermoorden uit schaamte?

Just let that fact detonate in your brain for a minute:

Laat dat feit eventjes in je brein doordringen.

Your daughter gets raped,

Je dochter wordt verkracht,

and what you want to do is kill her.

en haar doden is het eerste wat je wil.

What are the chances that represents

Is dit misschien

a peak of human flourishing?

een hoogtepunt in de menselijke ontwikkeling?

Now, to say this is not to say that we have got the

Dit betekent niet dat

perfect solution in our own society.

wij de perfecte oplossing in onze samenleving hebben.

For instance,

Dit is bijvoorbeeld

this is what it's like to go to a newsstand almost anywhere

wat je ziet in bijna elke krantenwinkel

in the civilized world.

in de ontwikkelde wereld.

Now, granted, for many men

Toegegeven, veel mannen hebben

it may require a degree in philosophy to see something wrong with these images.

een studie filosofie nodig om het probleem met deze prentjes te zien.

(Laughter)

(gelach)

But if we are in a reflective mood,

Maar wanneer we in een kritische stemming zijn,

we can ask,

kunnen we ons afvragen:

"Is this the perfect expression

"Is dit de perfecte uitdrukking

of psychological balance

van psychologisch evenwicht

with respect to variables like youth and beauty and women's bodies?"

tussen jeugd, schoonheid en het vrouwelijk lichaam?"

I mean, is this the optimal environment

Is dit de optimale omgeving

in which to raise our children?

om je kinderen op te voeden?

Probably not. OK, so perhaps there's some place

Waarschijnlijk niet. Misschien bestaat een plek

on the spectrum

in het spectrum

between these two extremes

tussen deze twee extremen

that represents a place of better balance.

met een beter evenwicht.

(Applause)

(applaus)

Perhaps there are many such places --

Misschien zijn er vele plekken.

again, given other changes in human culture

Nogmaals, gelet op andere veranderingen in de menselijke cultuur

there may be many peaks on the moral landscape.

bestaan vele pieken in het morele landschap.

But the thing to notice is that there will be

Het is opvallend dat

many more ways not to be on a peak.

veel meer manieren bestaan om niet op een piek te zijn.

Now the irony, from my perspective,

De ironie, vanuit mijn perspectief,

is that the only people who seem to generally agree with me

is dat de enige mensen, die het met mij eens zijn

and who think that there are right and wrong answers to moral questions

en die denken dat juiste en onjuiste antwoorden op morele vragen bestaan,

are religious demagogues of one form or another.

op een of andere manier religieuze demagogen zijn.

And of course they think they have right answers to moral questions

Zij denken natuurlijk dat zij de juiste antwoorden op morele vragen hebben

because they got these answers from a voice in a whirlwind,

omdat ze die gekregen hebben van een stem in een wervelwind,

not because they made an intelligent analysis of the causes

niet omdat ze een analyse hebben gemaakt

and condition of human and animal well-being.

van oorzaken en voorwaarden van menselijk en dierlijk welzijn.

In fact, the endurance of religion

Religie is voortdurend

as a lens through which most people view moral questions

een lens waardoor de meeste mensen morele vraagstukken bekijken.

has separated most moral talk

De meeste morele gesprekken gaan niet meer

from real questions of human and animal suffering.

over echte vragen over menselijk en dierlijk lijden.

This is why we spend our time

Dit is de reden dat we veel discussiëren

talking about things like gay marriage

over bijvoorbeeld het homohuwelijk

and not about genocide or nuclear proliferation

en niet over genocide, of verspreiding van kernwapens,

or poverty or any other hugely consequential issue.

of armoede, of een ander uiterst belangrijk onderwerp.

But the demagogues are right about one thing: We need

Maar de demagogen hebben gelijk over één ding:

a universal conception of human values.

de behoefte aan een universeel begrip van menselijke waarden.

Now, what stands in the way of this?

Waarom gebeurt dit niet?

Well, one thing to notice is that we

Bemerk dat we anders handelen

do something different when talking about morality --

wanneer we over moraliteit spreken,

especially secular, academic, scientist types.

vooral seculiere, academische, wetenschappelijke types.

When talking about morality we value differences of opinion

Wanneer we over moraal praten, respecteren we verschillende meningen

in a way that we don't in any other area of our lives.

op een manier dat we over andere onderwerpen niet doen.

So, for instance the Dalai Lama gets up every morning

De Dalai Lama staat elke ochtend op

meditating on compassion,

en hij mediteert over medeleven.

and he thinks that helping other human beings is an integral component

Hij denkt dat andere mensen helpen

of human happiness.

een integraal onderdeel van menselijk geluk is.

On the other hand, we have someone like Ted Bundy;

Aan de andere kant hebben we Ted Bundy.

Ted Bundy was very fond of abducting and raping

Ted Bundy hield van ontvoering en verkrachting.

and torturing and killing young women.

Hij martelde en vermoordde jonge vrouwen.

So, we appear to have a genuine difference of opinion

Dit is een oprecht meningsverschil

about how to profitably use one's time.

over hoe we onze tijd optimaal moeten besteden.

(Laughter)

(gelach)

Most Western intellectuals

De meeste westerse intellectuelen

look at this situation

kijken naar deze situatie

and say, "Well, there's nothing for the Dalai Lama

en ze zeggen: "Er is niets

to be really right about -- really right about --

waarover de Dalai Lama echt gelijk heeft,

or for Ted Bundy to be really wrong about

of waarover Ted Bundy echt ongelijk heeft

that admits of a real argument

dat een reëel argument geeft,

that potentially falls within the purview of science.

dat kan vallen binnen het bereik van de wetenschap."

He likes chocolate, he likes vanilla.

Hij houdt van chocolade, hij houdt van vanille.

There's nothing that one should be able to say to the other

De een kan niets tegen de ander zeggen

that should persuade the other."

wat de ander zou kunnen overtuigen.

Notice that we don't do this in science.

Zo werkt wetenschap niet.

On the left you have Edward Witten.

Links staat Edward Witten.

He's a string theorist.

Hij houdt zich bezig met de snaartheorie.

If you ask the smartest physicists around

Als je de slimste natuurkundigen vraagt

who is the smartest physicist around,

wie de slimste natuurkundige is,

in my experience half of them will say Ed Witten.

dan antwoordt de helft Ed Witten.

The other half will tell you they don't like the question.

De andere helft zegt dat ze de vraag niet apprecieert.

(Laughter)

(gelach)

So, what would happen if I showed up at a physics conference

Wat zou er gebeuren als ik op een natuurkundig congres verschijn

and said,"String theory is bogus.

en zeg: "Snaartheorie is onzin!"

It doesn't resonate with me. It's not how I chose to

"Het blijft niet hangen. Ik wil het universum

view the universe at a small scale.

niet op zo'n kleine schaal beschouwen."

I'm not a fan."

"Ik ben geen fan."

(Laughter)

(gelach)

Well, nothing would happen because I'm not a physicist;

Niets gebeurt omdat ik geen natuurkundige ben.

I don't understand string theory.

Ik begrijp de snaartheorie niet.

I'm the Ted Bundy of string theory.

Ik ben de Ted Bundy van de snaartheorie.

(Laughter)

(gelach)

I wouldn't want to belong to any string theory club that would have me as a member.

Ik wil geen lid zijn van een snaartheorieclub die mij als lid wil hebben.

But this is just the point.

En dit is juist het punt.

Whenever we are talking about facts

Wanneer we over feiten spreken,

certain opinions must be excluded.

moeten we bepaalde meningen uitsluiten.

That is what it is to have a domain of expertise.

Dat is nodig om een expertisegebied te kunnen hebben.

That is what it is for knowledge to count.

Dat is nodig om kennis mee te laten tellen.

How have we convinced ourselves

Hoe hebben we onszelf overtuigd

that in the moral sphere there is no such thing as moral expertise,

dat in het morele domein geen expertise bestaat,

or moral talent, or moral genius even?

of moreel talent, of zelfs morele genialiteit?

How have we convinced ourselves

Hoe hebben we onszelf overtuigd

that every opinion has to count?

dat elke mening moet kunnen?

How have we convinced ourselves

Hoe hebben we onszelf overtuigd

that every culture has a point of view

dat elke cultuur een morele visie heeft,

on these subjects worth considering?

die het overwegen waard is?

Does the Taliban

Heeft de Taliban

have a point of view on physics

een visie op natuurkunde

that is worth considering? No.

die het overwegen waard is? Nee!

(Laughter)

(gelach)

How is their ignorance any less obvious

Hoe kan hun onwetendheid duidelijker zijn

on the subject of human well-being?

dan over het menselijk welzijn.

(Applause)

(applaus)

So, this, I think, is what the world needs now.

Dit heeft de wereld nu nodig:

It needs people like ourselves to admit

mensen, zoals wij, die toegeven

that there are right and wrong answers

dat juiste en onjuiste antwoorden bestaan

to questions of human flourishing,

op vragen over menselijke ontwikkeling.

and morality relates

Moraliteit heeft een relatie met

to that domain of facts.

dat domein van feiten.

It is possible

Het is mogelijk

for individuals, and even for whole cultures,

voor individuen, en zelfs voor hele culturen

to care about the wrong things,

om te geven om de verkeerde dingen.

which is to say that it's possible for them

Het is mogelijk voor ze

to have beliefs and desires that reliably lead

om overtuigingen en verlangens te hebben

to needless human suffering.

die zorgen voor onnodig menselijk lijden.

Just admitting this will transform our discourse about morality.

Dit toegeven is genoeg om de discussie over moraliteit te veranderen.

We live in a world in which

We leven in een wereld waarin

the boundaries between nations mean less and less,

grenzen tussen landen steeds minder betekenen.

and they will one day mean nothing.

Op een dag zullen ze niets meer betekenen.

We live in a world filled with destructive technology,

Onze wereld is gevuld met vernietigende technologie,

and this technology cannot be uninvented;

die we niet ongedaan kunnen maken.

it will always be easier

Het zal altijd makkelijker zijn

to break things than to fix them.

dingen te breken dan ze te herstellen.

It seems to me, therefore, patently obvious

Het lijkt mij daarom overduidelijk

that we can no more

dat we niet kunnen

respect and tolerate

respecteren en tolereren

vast differences in notions of human well-being

dat er grote verschillen zijn over menselijk welzijn,

than we can respect or tolerate vast differences

zoals we niet tolereren dat verschillende opvattingen zijn

in the notions about how disease spreads,

over de manier waarop ziektes zich verspreiden,

or in the safety standards of buildings and airplanes.

of over veiligheidsstandaarden van gebouwen en vliegtuigen.

We simply must converge

We moeten dichter bij elkaar komen

on the answers we give to the most important questions in human life.

wat betreft de antwoorden op de belangrijkste levensvragen.

And to do that, we have to admit that these questions have answers.

Daarvoor moeten we toegeven dat er antwoorden zijn op deze vragen.

Thank you very much.

Dankuwel.

(Applause)

(applaus)

Chris Anderson: So, some combustible material there.

C. A. : Zo, dat was een gevoelig onderwerp.

Whether in this audience or people elsewhere in the world,

Hier in het publiek of ergens anders op aarde,

hearing some of this, may well be doing the

zouden sommige mensen tijdens de lezing

screaming-with-rage thing, after as well, some of them.

het misschien willen uitschreeuwen van woede.

Language seems to be really important here.

Taal lijkt hier heel belangrijk.

When you're talking about the veil,

Wanneer je praat over de hoofddoek,

you're talking about women dressed in cloth bags.

spreek je over vrouwen gekleed in stoffen zakken.

I've lived in the Muslim world, spoken with a lot of Muslim women.

Ik heb geleefd in de moslimwereld, gesproken met veel moslimvrouwen.

And some of them would say something else. They would say,

Sommige van hen zouden iets anders zeggen.

"No, you know, this is a celebration

"Nee, weet je, dit is een viering

of female specialness,

van onze speciale vrouwelijkheid."

it helps build that and it's a result of the fact that" --

"het helpt dat op te bouwen en het is een gevolg van ... "

and this is arguably a sophisticated psychological view --

en dit is, maar daar valt over te twisten, een genuanceerde psychologische visie

"that male lust is not to be trusted."

"dat mannelijke lust niet te vertrouwen is."

I mean, can you engage in a conversation

Kun jij een gesprek aangaan met zo'n vrouw

with that kind of woman without seeming kind of cultural imperialist?

zonder over te komen als een culturele kolonist?

Sam Harris: Yeah, well I think I tried to broach this in a sentence,

Sam Harris: Ik probeerde dat kort uit te leggen

watching the clock ticking,

terwijl de tijd op de klok wegtikte.

but the question is:

De hoofdvraag is:

What is voluntary in a context

wat is vrijwillig in een situatie

where men have certain expectations,

waar mannen verwachtingen hebben,

and you're guaranteed to be treated in a certain way

en jij zeker op een bepaalde manier behandeld wordt

if you don't veil yourself?

wanneer je jezelf niet bedekt?

And so, if anyone in this room

Wanneer iemand in deze zaal

wanted to wear a veil,

een hoofddoek wil dragen,

or a very funny hat, or tattoo their face --

of een gekke hoed, of zijn gezicht wil tatoeëren --

I think we should be free to voluntarily do whatever we want,

we moeten vrij zijn om te doen wat we willen,

but we have to be honest about

maar we moeten eerlijk zijn over

the constraints that these women are placed under.

de beperkingen opgelegd aan deze vrouwen.

And so I think we shouldn't be so eager

Daarom denk ik dat we niet te voortvarend moeten zijn

to always take their word for it,

om ze op hun woord te vertrouwen,

especially when it's 120 degrees out

vooral wanneer het buiten 50 ºC is

and you're wearing a full burqa.

en jij een volledige burka draagt.

CA: A lot of people want to believe in this

C.A.: Veel mensen willen geloven

concept of moral progress.

in dit concept van morele vooruitgang.

But can you reconcile that?

Maar kan jij dat verzoenen met,

I think I understood you to say that you could

ik begreep dat je kon verzoenen

reconcile that with a world that doesn't become

met een wereld die niet eendimensionaal wordt,

one dimensional, where we all have to think the same.

waar we allemaal hetzelfde moeten denken?

Paint your picture of what

Geef eens een schets van,

rolling the clock 50 years forward,

wanneer je klok 50 of 100 jaar vooruitdraait,

100 years forward, how you would like to think of

hoe jij graag denk over de wereld,

the world, balancing moral progress

waarin morele vooruitgang in evenwicht is

with richness.

met financiële voorspoed.

SH: Well, I think once you admit

Ik denk dat wanneer je toegeeft

that we are on the path toward understanding our minds

dat we stilaan onze breinen begrijpen

at the level of the brain in some important detail,

op het niveau van de hersenen, in alle details,

then you have to admit

dat je dan moet toegeven

that we are going to understand all of the positive

dat we een veel scherper zicht zullen krijgen

and negative qualities

op alle positieve en negatieve kwaliteiten

of ourselves in much greater detail.

waarover we beschikken.

So, we're going to understand positive social emotion

We krijgen inzicht in positieve sociale emoties,

like empathy and compassion,

zoals inlevingsvermogen en medeleven.

and we're going to understand the factors

We zullen de factoren begrijpen

that encourage it -- whether they're genetic,

die dit bevorderen: een genetische aanleg

whether they're how people talk to one another,

de manier waarop mensen met elkaar praten,

whether they're economic systems,

of economische systemen.

and insofar as we begin to shine light on that

Wanneer we beginnen om hier licht op te werpen

we are inevitably going to converge

zullen we onvermijdbaar elkaar benaderen

on that fact space.

voor wat betreft die feiten.

So, everything is not going to be up for grabs.

Niet alles ligt voor het oprapen.

It's not going to be like

Het zal niet zo zijn dat

veiling my daughter from birth

mijn dochter sluieren

is just as good as teaching her

net zo goed is als haar leren

to be confident and well-educated

zelfvertrouwen en een goed opgeleiding te hebben

in the context of men who do desire women.

in de context van mannen die verlangen naar vrouwen.

I mean I don't think we need an NSF grant to know

Ik denk niet dat we een subsidie nodig hebben om te ontdekken

that compulsory veiling is a bad idea --

dat verplichte hoofddoeken een slecht idee zijn.

but at a certain point

Maar op een bepaald moment

we're going to be able to scan the brains of everyone involved

kunnen we de hersenen van alle betrokkenen scannen

and actually interrogate them.

en ze daadwerkelijk ondervragen.

Do people love their daughters

Houden mensen in deze systemen

just as much in these systems?

net zoveel van hun dochters?

And I think there are clearly right answers to that.

Ik denk dat er overduidelijk juiste antwoorden zijn.

CA: And if the results come out that actually they do,

C.A.: Wanneer uit de resultaten blijkt dat ze dat inderdaad doen,

are you prepared to shift your instinctive current judgment

ben jij dan bereid je huidige instinctieve oordeel aan te passen

on some of these issues?

over sommige zaken?

SH: Well yeah, modulo one obvious fact,

S.H.: Ja, een voor de hand liggend feit

that you can love someone

dat je van iemand kan houden

in the context of a truly delusional belief system.

in de context van een volledig gestoord geloofssysteem.

So, you can say like, "Because I knew my gay son

"Ik wist dat mijn homoseksuele zoon

was going to go to hell if he found a boyfriend,

naar de hel gaat, wanneer hij een vriend vindt."

I chopped his head off. And that was the most compassionate thing I could do."

"Daarom heb ik zijn hoofd afgehakt. Dat was het beste voor hem."

If you get all those parts aligned,

Wanneer je al deze delen uitgelijnd krijgt,

yes I think you could probably be feeling the emotion of love.

dan kun je waarschijnlijk spreken van de emotie liefde.

But again, then we have to talk about

Maar we moeten het dan hebben

well-being in a larger context.

over welzijn in een grotere context.

It's all of us in this together,

We zitten allemaal in deze situatie.

not one man feeling ecstasy

Het gaat niet om één man in extase,

and then blowing himself up on a bus.

die zich vervolgens opblaast in een bus.

CA: Sam, this is a conversation I would actually love to

C.A.: Ik zou graag over dit onderwerp

continue for hours.

nog uren verder willen praten met je.

We don't have that, but maybe another time. Thank you for coming to TED.

Misschien een volgende keer. Bedankt voor je komst.

SH: Really an honor. Thank you.

S.H.: Het was een eer. Dankjewel.

(Applause)

(applaus)