Religions and babies | Hans Rosling

Translator: Timothy Covell Reviewer: Morton Bast

Translator: Aung Paing Soe Reviewer: sann tint

I'm going to talk about religion.

ကျွန်တော်ဘာသာရေးအကြောင်းပြောမယ်

But it's a broad and very delicate subject,

ဒါဟာ သိပ်ကို ကျယ်ပြန့်သိမ်မွေ့တယ်

so I have to limit myself.

ဒါကြောင့် အတိုချုပ်ပြောဖို့လိုပါတယ်

And therefore I will limit myself

အတိုချုပ်ပဲ ပြောပါမယ်

to only talk about the links between religion and sexuality.

ဘာသာရေးနဲ့ မျိုးဆက်ပွားမှုတို့ရဲ့ ဆက်နွယ်မှုပါ

(Laughter)

(ရယ်သံများ

This is a very serious talk.

ဒီကိစ္စက အတည်အတံ့ပြောရမှာပါ

So I will talk of what I remember as the most wonderful.

ကျွန်တော်မှတ်မိတဲ့ထဲက အံ့သြစရာ အကောင်းဆုံးကိုသာပြောမှာပါ

It's when the young couple whisper,

အိမ်ထောင်ကျစ လင်မယား နှစ်ယောက်အသံတိုးတိုးနဲ့

"Tonight we are going to make a baby."

"ဒီည ကိုယ်တို့နှစ်ယောက် ကလေးရဖို့ လုပ်ကြမယ်"

My talk will be about the impact of religions

ဘာသာတရားရဲ့သက်ရောက်မှုဟာအမျိုးသမီးတစ်ဦးကနေ

on the number of babies per woman.

မွေးလာတဲ့ကလေးဦးရေအပေါ်ဘယ်လိုရှိလဲပြောမှာပါ

This is indeed important,

ဘာသာရေးဟာ တကယ့်ကို အရေးပါပါတယ်

because everyone understands

အကြောင်းက လူတိုင်းနားလည်ထားတာက

that there is some sort of limit

ဒီကမ္ဘာပေါ်မှာလူဘယ်လောက်ပဲရှိရမယ်ဆိုတဲ့

on how many people we can be on this planet.

ကန့်သတ်မှုတစ်ချို့ရှိနေတယ်ဆိုတာကိုပါ

And there are some people

လူတချို့က ပြောတယ်

who say that the world population is growing like this --

ကမ္ဘာ့လူဦးရေသာ ဒီနှုန်းအတိုင်းဆက်တိုးနေရင်

three billion in 1960,

၁၉၆၀ ခုတုန်းက ၃ ဘီလီယံ

seven billion just last year --

မနှစ်တုန်းက ၇ ဘီလီယံရောက်လာပြီ

and it will continue to grow

လူဦးရေက ဆက်တိုးနေတုန်းပဲ

because there are religions that stop women from having few babies,

ဘာလို့လဲဆိုတော့ သန္ဓေတားတာ တားမြစ်တဲ့ ဘာသာတွေလည်းရှိလို့ပါပဲ

and it may continue like this.

လူဦးရေက ဒီလိုပုံစံမျိုးဆက်တိုးပွားနေမယ်

To what extent are these people right?

အဲဒီလူတွေဘယ်လောက်မှန်သလဲ

When I was born there was less than one billion children in the world,

ကျွန်တော်မွေးတုန်းကကမ္ဘာမှာ ကလေး ၁ ဘီလီယံရှိတယ်

and today, 2000, there's almost two billion.

ဒီကနေ့ ၂၀၀၀ခုမှာ ၂ ဘီလီယံနီးပါးရှိလာပြီ

What has happened since,

ဆိုတော့ ဘာတွေဖြစ်ခဲ့သလဲ

and what do the experts predict will happen

ပညာရှင်တွေခန့်မှန်းတဲ့ ၂၁ ရာစုမှာရှိလာမယ့်

with the number of children during this century?

ကလေးအရေအတွက် ဖြစ်လာမှာလား

This is a quiz. What do you think?

ဒါကပဟေဠိတစ်ခုပဲ ခင်ဗျားတို့ကောဘယ်လိုထင်လဲ

Do you think it will decrease to one billion?

၁ ဘီလီယံအထိ ကျသွားမယ်ထင်လား

Will it remain the same and be two billion by the end of the century?

ဒီအတိုင်းရှိနေပြီး ၂၁ ရာစုအကုန်မှာ ၂ ဘီလီယံဖြစ်နေမလား

Will the number of children increase each year up to 15 years,

နောက်၁၅နှစ်အထိနှစ်တိုင်းကလေးဦးရေတိုးနေမလား

or will it continue in the same fast rate

တိုးနှုန်းမြန်မြန်နဲ့ပဲ ဆက်သွားနေမလား

and be four billion children up there?

ဒီအပေါ်ကလို ၄ ဘီလီယံရောက်လာတဲ့အထိ

I will tell you by the end of my speech.

ဒီပွဲပြီးခါနီးရင် အဖြေကိုကျွန်တော်ပြောမယ်

But now, what does religion have to do with it?

အခု ဘာသာရေးနဲ့ဘယ်လိုဆက်နွယ်နေလဲ။

When you want to classify religion,

ဘာသာရေးကို အမျိုးအစားခွဲကြည့်တဲ့အခါ

it's more difficult than you think.

ခင်ဗျားထင်ထားတာထက် ပိုခက်နေတယ်

You go to Wikipedia and the first map you find is this.

ဝီကီပီးဒီယားမှာရှာလိုက်ရင် ဒီမြေပုံတွေ့မယ်

It divides the world into Abrahamic religions and Eastern religion,

ဒါက အေဘရာဟမ်နဲ့ကိုးကွယ်မှုနဲ့ အရှေ့ဖျား ကိုးကွယ်မှုဆိုကာ ကမ္ဘာကိုနှစ်ပိုင်းခဲွတယ်

but that's not detailed enough.

ဒါတောင် အသေးစိပ်မဟုတ်သေးဘူး

So we went on and we looked in Wikipedia, we found this map.

ဝီကီမှာပဲဆက်ရှာလိုက်ရင် ဒီမြေပုံကိုတွေ့မယ်

But that subdivides Christianity, Islam and Buddhism

ခရစ်ယာန်၊ အစ္စလာမ်၊ ဗုဒ္ဓဘာသာကနေ

into many subgroups,

အုပ်စုခွဲလေးတွေ ခွဲလိုက်တယ်။

which was too detailed.

ဒါတွေကသိပ်အသေးစိပ်လွန်းတယ်

Therefore at Gapminder we made our own map,

ဒါနဲ့ Gapminderမှာကိုယ်တိုင် မြေပုံဆွဲတယ်

and it looks like this.

ဒီပုံထဲကအတိုင်းပါပဲ

Each country's a bubble.

နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဟာ အဝိုင်းတစ်ခုပါ

The size is the population -- big China, big India here.

အရွယ်အစားက လူဦးရေပါ ကြီးမားတဲ့ တရုတ်၊ ကြီးမားတဲ့ အိန္ဒိယကဒီမှာ

And the color now is the majority religion.

အရောင်က အများစုကိုးကွယ်တဲ့ဘာသာကိုပြတယ်

It's the religion where more than 50 percent of the people

ဆိုလိုတာက လူဦးရေ ၅၀%ကျော်ကိုးကွယ်တဲ့ဘာသာ

say that they belong.

လူအများစုကိုးကွယ်မှုပေါ့

It's Eastern religion in India and China and neighboring Asian countries.

အိန္ဒိယ၊ တရုတ်နဲ့ အိမ်နီးချင်းအာရှနိုင်ငံ တွေက အရှေ့ဖျား ကိုးကွယ်မှုရှိကြတယ်

Islam is the majority religion

အစ္စလာမ်က လူများစုကိုးကွယ်တဲ့ဘာသာ

all the way from the Atlantic Ocean across the Middle East,

အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာကနေအရှေ့အလယ်ပိုင်းအထိ

Southern Europe and through Asia

ဥရောပတောင်ပိုင်းကနေ အာရှကိုကျော်ပြီး

all the way to Indonesia.

အင်ဒိုနီးရှားအထိ စတဲ့နိုင်ငံတွေထိပါ

That's where we find Islamic majority.

အစ္စလာမ်ဘာသာကိုးကွယ်သူတွေအများဆုံးတွေ့ရမယ်

And Christian majority religions, we see in these countries. They are blue.

ခရစ်ယာန်ဘာသာကိုးကွယ်တဲ့နိုင်ငံတွေက အပြာရောင်ခြယ်ထားတယ်

And that is most countries in America and Europe,

အမေရိကတိုက်နဲ့ ဥရောပကနိုင်ငံတွေပါတယ်

many countries in Africa and a few in Asia.

အာဖရိကတိုက်ကနိုင်ငံအများစုနဲ့ အာရှမှာနည်းနည်း

The white here are countries which cannot be classified,

အဖြူရောင်ကတော့အမျိုးအစားမခွဲနိုင်တာ

because one religion does not reach 50 percent

အကြောင်းက ဘာသာတစ်ခုကို

or there is doubt about the data or there's some other reason.

လူဦးရေ၅၀%အထိ ကိုးကွယ်တာမရှိတာ၊ ဒေတာမမှန်တာနဲ့ အခြားအချက်တွေကြောင့်ပါ

So we were careful with that.

ဒီပုံရဖို့သေချာစဉ်းစားခဲ့တာပါ

So bear with our simplicity now when I take you over to this shot.

သိပ်ပြီးရိုးစင်းနေရင်လည်းသည်းခံပေးပါ

This is in 1960.

ဒါက ၁၉၆၀ ခုနှစ်

And now I show the number of babies per woman here:

ဒါကအမျိုးသမီးတစ်ယောက်မှာရှိတဲ့ကလေးအရေအတွက်

two, four or six --

၂ ယောက်၊ ၄ယောက်၊ ၆ယောက်

many babies, few babies.

ကလေးအရေအတွက်များတယ်၊ နည်းတယ်

And here the income per person in comparable dollars.

လူတစ်ဦးချင်းဝင်ငွေကိုဒေါ်လာနဲ့ယှဉ်ပြတယ်

The reason for that is that many people say you have to get rich first

အကြောင်းပြချက်က လူအများစုကချမ်းသာဖို့အရင်

before you get few babies.

ကလေးနည်းနည်းပဲယူတာကနောက်

So low income here, high income there.

ဒီမှာဝင်ငွေနည်းတယ် ဟိုဘက်မှာဝင်ငွေများတယ်

And indeed in 1960,

၁၉၆၀ ခုနှစ်အခြေအနေပါ

you had to be a rich Christian to have few babies.

ကလေးနည်းဖို့ဆိုတာ ချမ်းသာတဲ့ ခရစ်ယာန် ဖြစ်ဖို့လိုတယ်v

The exception was Japan.

ဂျပန်ကတော့ ချွင်းချက်ပါ

Japan here was regarded as an exception.

ဂျပန်ကို သီးခြားသတ်မှတ်ရတာကတော့

Otherwise it was only Christian countries.

ကျန်တဲ့နိုင်ငံအားလုံးကခရစ်ယာန်နိုင်ငံတွေပါ

But there was also many Christian countries

ဒါပေမယ့်အများစုခရစ်ယာန်ကိုးကွယ်ကြပြီးတော့

that had six to seven babies per woman.

ကလေး ၆-၇ယောက်ယူကြတာလဲရှိတာပဲ

But they were in Latin America or they were in Africa.

အဲဒီနိုင်ငံတွေကလက်တင်အမေရိကနဲ့ အာဖရိကမှာပါ

And countries with Islam as the majority religion,

လူအများစုအစ္စလာမ်ကိုးကွယ်တဲ့နိုင်ငံတွေမှာ

all of them almost had six to seven children per woman,

မိန်းမတိုင်းကလေး ၆ယောက် ၇ယောက်ယူကြတယ်

irregardless of the income level.

ဝင်ငွေနည်းတာ များတာနဲ့မဆိုင်ဘူး

And all the Eastern religions except Japan had the same level.

အရှေ့ဖျား ဘာသာတွေ ကိုးကွယ်တဲ့နိုင်ငံတွေ မှာ ဂျပန်ကလွဲရင် ကလေးယူနှုန်းကတူညီကြတယ်

Now let's see what has happened in the world.

ကဲအခုကမ္ဘာမှာဘာတွေဖြစ်နေလဲကြည့်ရအောင်

I start the world, and here we go.

ကဲ စလိုက်ပြီ လာထား

Now 1962 -- can you see they're getting a little richer,

၁၉၆၂ခု နိုင်ငံတွေနည်းနည်းပိုချမ်းသာလာပေမဲ့

but the number of babies per woman is falling?

မိန်းမတစ်ဦးမှာရှိတဲ့ ကလေးအရေအတွက်ကကျလာတယ်

Look at China. They're falling fairly fast.

တရုတ်ကိုကြည့်လိုက် ခပ်မြန်မြန်ကျလာတယ်

And all of the Muslim majority countries across the income are coming down,

မွတ်စလင် အများစုနေတဲ့နိုင်ငံတွေမှာ ဝင်ငွေမတူကြပေမဲ့ ကလေးမွေးနှုန်းတော့ကျလာတယ်

as do the Christian majority countries in the middle income range.

ဝင်ငွေအလယ်အလတ် ခရစ်ယာန်နိုင်ငံတွေလဲကျလာတယ်

And when we enter into this century,

၂၁ ရာစုဝင်လာပြီ

you'll find more than half of mankind down here.

ဒီမှာကမ္ဘာ့လူဦးရေရဲ့တစ်ဝက်ကျော်ကိုတွေ့ရမယ်

And by 2010, we are actually 80 percent of humans

၂၀၁၀ခုမှာ ကမ္ဘာပေါ်က ၈၀%သောလူသားတွေဟာ

who live in countries with about two children per woman.

အမျိုးသမီးတစ်ဦးကို ကလေး၂ယောက်သာ မွေးတဲ့နိုင်ငံတွေမှာနေကြတယ်

(Applause)

(လက်ခုပ်တီးသံများ)

It's a quite amazing development which has happened.

ဖြစ်ခဲ့သမျှတွေထဲက အံ့သြစရာတိုးတက်မှုပါ

(Applause)

(လက်ခုပ်တီးသံများ)

And these are countries from United States here,

ချမ်းသာတဲ့နိုင်ငံတွေ ဒီမှာ အမေရိကန်

with $40,000 per capita,

လူတစ်ဦးချင်းဝင်ငွေဒေါ်လာ ၄၀၀၀၀

France, Russia, Iran,

ပြင်သစ်၊ ရုရှ၊ အီရန်

Mexico, Turkey, Algeria,

မက်ဆီကို၊ တူရကီ၊ အယ်ဂျီးရီးယား

Indonesia, India

အင်ဒိုနီးရှား၊ အိန္ဒိယကနေ

and all the way to Bangladesh and Vietnam,

နောက် ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၊ဗီယက်နမ်တို့ဆို

which has less than five percent of the income per person of the United States

အမေရိကန်ထက်လူတစ်ဦးချင်းဝင်ငွေ၅%အောက်ပေမယ့်

and the same amount of babies per woman.

မိန်းမတစ်ဦးကိုကလေးယူတဲ့နှုန်းကတော့တူကြတယ်

I can tell you that the data on the number of children per woman

ကျွန်တော်ပြောနိုင်တာကတော့ ကလေးမွေးနှုန်းက

is surprisingly good in all countries.

နိုင်ငံတိုင်းမှာကို ထူးဆန်းစွာကောင်းနေတာ

We get that from the census data.

ဒီကိန်းဂဏန်းတွေကသန်းခေါင်စားရင်းကယူထားတာ

It's not one of these statistics which is very doubtful.

အချက်အလက် မခိုင်မာတာမျိုးတစ်ခုမှမပါဘူး

So what we can conclude

ဆိုတော့ကောက်ချက်ဆွဲလိုက်ရင်

is you don't have to get rich to have few children.

ကလေးနည်းနည်းပဲ ယူဖို့ဆိုတာ ချမ်းသာစရာမလိုဘူး

It has happened across the world.

တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာသက်သေပြပြီးသား

And then when we look at religions,

ဘာသာတရားတွေကိုကြည့်လိုက်ရင်ကော

we can see that the Eastern religions,

အရှေ့ဖျားကဘာသာတွေကိုးကွယ်တဲ့နိုင်ငံတွေမှာ

indeed there's not one single country with a majority of that religion

ကလေးသုံးယောက်ထက်ပိုယူကြတဲ့ ဒီအများစုကိုးကွယ်တဲ့ ဘာသာနဲ့

that has more than three children.

နိုင်ငံက တစ်ကယ်တမ်း သိပ်မများဘူး

Whereas with Islam as a majority religion and Christianity,

အလားတူပဲအစ္စလာမ်၊ခရစ်ယာန်လိုလူအများစု

you see countries all the way.

ကိုးကွယ်တဲ့နိုင်ငံတွေမှာလည်း

But there's no major difference.

သိပ်ကြီးကြီးမားမားကွာခြားချက်မရှိဘူး

There's no major difference between these religions.

ကိုးကွယ်တဲ့ဘာသာပေါ်မူတည်ပြီးကွာခြားမှုမရှိ

There is a difference with income.

ဝင်ငွေအလိုက်တော့ကွာဟမှုရှိတယ်

The countries which have many babies per woman here,

ဒီမှာမိန်းမတစ်ဦးကို ကလေးများများရှိတဲ့နိုင်ငံတွေ

they have quite low income.

ဝင်ငွေနည်းတာကို တွေ့ရမယ်

Most of them are in sub-Saharan Africa.

အများစုက ဆာဟာရ သဲကန္တရအခွဲက အာဖရိကနိုင်ငံတွေပါ

But there are also countries here

ဒါပေမယ့် ဒီနားကနိုင်ငံတွေ

like Guatemala, like Papua New Guinea,

ဂွာတာမာလာ၊ နယူးဂီနိလိုနိုင်ငံတွေ

like Yemen and Afghanistan.

ယီမင်၊အာဖကန်နစ္စတန်လိုပါ

Many think that Afghanistan here and Congo,

အာဖကန်နစ္စတန်နဲ့ကွန်ဂိုလိုနိုင်ငံတွေလို

which have suffered severe conflicts,

ပဋိပက္ခဒဏ်ကို အပြင်းအထန်ခံရပေမယ့်

that they don't have fast population growth.

လူဦးရေတိုးနှုန်းမြင့်တာမျိုးမရှိ

It's the other way around.

ဒီကိစ္စက တမျိုးသက်သက်ပါ၊

In the world today, it's the countries that have the highest mortality rates

ဒီနေ့ကမ္ဘာမှာ သေနှုန်းမြင့်တဲ့နိုင်ငံတွေက

that have the fastest population growth.

လူဦးရေတိုးပွားနှုန်းမြန်ကြတယ်

Because the death of a child is compensated by one more child.

ကလေးတစ်ယောက်သေခဲ့ရင်

These countries have six children per woman.

နောက်ထပ်ကလေးတစ်ယောက်မကပိုယူကြတာကိုး

They have a sad death rate of one to two children per woman.

၎င်းတို့မှာ မိန်းမတစ်ဦး ဝမ်းနည်းစရာ ကလေး သေနှုန်း တစ်ယောက်ကနေ နှစ်ယောက်ထိရှိတယ်။

But 30 years from now, Afghanistan will go from 30 million to 60 million.

ဒါပေမဲ့နောက်နှစ်၃၀မှာ အာဖကန်နစ္စတန်မှာ လူဦးရေ သန်း၃၀ကနေ ၆၀ဖြစ်လာမယ်

Congo will go from 60 to 120.

ကွန်ဂိုမှာ လူသန်း ၆၀ကနေ ၁၂၀ ဖြစ်လာမယ်

That's where we have the fast population growth.

ဒါကြောင့်ပဲကမ္ဘာမှလူဦးရေတိုးလာတာပါ

And many think that these countries are stagnant, but they are not.

အများစုက ဒီနိုင်ငံတွေမှာ လူဦးရေတိုးနှုန်း ရပ်တန့်နေလို့ ထင်ပေမဲ့ အမှန်ကမရပ်နေဘူး

Let me compare Senegal, a Muslim dominated country,

မွတ်စလင်အများစုနေတဲ့ ဆီနီဂေါရယ်

with a Christian dominated country, Ghana.

ခရစ်ယာန်အများစုရှိတဲ့ ဂါနာကိုယှဉ်ကြည့်

I take them backwards here to their independence,

လွတ်လပ်ရေးရတဲ့ နှစ်ကိုပြန်သွားလိုက်မယ်

when they were up here in the beginning of the 1960s.

၁၉၆၀ ခုနှစ်အစကို ပြန်ရောက်သွားပြီ

Just look what they have done.

သူတို့ဘယ်လိုဖြစ်သွားလဲကြည့်ရအောင်

It's an amazing improvement,

အံ့သြစရာကောင်းတဲ့တိုးတက်မှုပါပဲ

from seven children per woman,

မိန်းမတစ်ဦးကလေး၇ဦးရှိတာကနေ

they've gone all the way down to between four and five.

၄ယောက်၊၅ယောက်အထိကျလာတယ်

It's a tremendous improvement.

သိပ်ကိုကြီးမားတဲ့တိုးတက်မှုပါပဲ

So what does it take?

ဘယ်လောက်ကြာသွားလဲ

Well we know quite well what is needed in these countries.

ဒီနိုင်ငံတွေမှာဘာလိုလဲကျွန်တော်တို့သိတာပဲ

You need to have children to survive.

ခင်ဗျားတို့ကလေးတွေကိုရှင်အောင်မွေးရမယ်

You need to get out of the deepest poverty

ဆင်းရဲတွင်းနက်ကလွတ်အောင်ထွက်ရဦးမယ်

so children are not of importance for work in the family.

အဲဒီအခါမိသားစုတစ်ခုမှာ ကလေးတွေ အလုပ်ခိုင်းဖို့အတွက် သိပ်အရေးမကြီးတော့ဘူး

You need to have access to some family planning.

မိသားစုစီမံကိန်းချဖို့ လက်လှမ်းမီဖို့လိုလာတယ်

And you need the fourth factor, which perhaps is the most important factor.

သင်တို့လိုအပ်တဲ့ စတုတ္ထမြောက်အချက်က အရေးကြီးဆုံးဖြစ်လောက်ပါတယ်။

But let me illustrate that fourth factor

အဲဒီအချက်ကို မြင်သာအောင်ပြောပါရစေ

by looking at Qatar.

ကာတာနိုင်ငံကို ကြည့်လိုက်ရင်

Here we have Qatar today, and there we have Bangladesh today.

ဒါဒီနေ့ခေတ်ကာတာ၊ ဒီမှာဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်

If I take these countries back to the years of their independence,

လွတ်လပ်ရေးရတဲ့နှစ်တွေကိုပြန်သွားလိုက်ရင်

which is almost the same year -- '71, '72 --

သိပ်မကွာကြဘူး ၇၁ ခုနှစ်နဲ့ ၇၂ ခုနှစ်

it's a quite amazing development which had happened.

အတော့်ကို အံ့သြစရာကောင်းတဲ့တိုးတက်မှုပါ

Look at Bangladesh and Qatar.

ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နဲ့ကာတာကိုကြည့်လိုက်ရင်

With so different incomes, it's almost the same drop

ဝင်ငွေကွာပေမယ့် မိန်းမတစ်ယောက်မှာရှိတဲ့

in number of babies per woman.

ကလေးအရေအတွက်ကျနှုန်းကတော့တူလုနီးပါးပဲ

And what is the reason in Qatar?

ကာတာနိုင်ငံရဲ့ နောက်ခံအကြောင်းကဘာလဲ

Well I do as I always do.

ပုံမှန်အတိုင်းပဲ ရှိနေတာပဲလေ

I went to the statistical authority of Qatar, to their webpage --

ကာတာရဲ့စာရင်းအင်းအချက်အလက်ဝက်ဘ်ဆိုဒ်မှာ ကြည့်ဖို့ညွှန်းပါရစေ

It's a very good webpage. I recommend it --

တစ်ကယ်ကောင်းတဲ့ဝက်ဘ်ပါ ကြည့်ဖို့ ညွှန်းပါတယ်

and I looked up -- oh yeah, you can have lots of fun here --

ခင်ဗျားဒီမှာကြည့်ရတာ သိပ်အားရစရာဖြစ်နေမယ်

and provided free of charge, I found Qatar's social trends.

အလကားလည်းကြည့်လို့ရသေး ကာတာရဲ့လူဦးရေတိုးတဲ့လမ်းကြောင်းကိုတွေ့ရတယ်

Very interesting. Lots to read.

သိပ်စိတ်ဝင်စားဖို့ကောင်း၊ ဖတ်စရာကလည်းများ

I found fertility at birth, and I looked at total fertility rate per woman.

မွေးဖွားမှုနှုန်း တွေ့ပြီး အမျိုးသမီးတစ်ဦး မွေးဖွားနှုန်း စုစုပေါင်းကို ကြည့်တယ်

These are the scholars and experts in the government agency in Qatar,

ကာတာအစိုးရမှာပညာရှင်တွေရှိတာကိုး

and they say the most important factors are:

သူတို့ပြောတဲ့အရေးကြီးဆုံးအကြောင်းရင်းက

"Increased age at first marriage,

အသက်ကြီးမှလက်ထပ်ကြတာ

increased educational level of Qatari woman

ကာတာနိုင်ငံကအမျိုးသမီးတွေပညာပိုတက်လာတာ

and more women integrated in the labor force."

လုပ်သားအင်အားစုမှာ အမျိုးသမီးဦးရေများလာတာ

I couldn't agree more. Science couldn't agree more.

ကျွန်တော်လုံးဝသဘောတူတယ်၊ သိပ္ပံပညာအရလည်းလုံးဝထောက်ခံတယ်

This is a country that indeed has gone through

တကယ့်ကိုအောင်မြင်တဲ့တိုင်းပြည်တစ်ခု

a very, very interesting modernization.

အလွန် စိတ်ဝင်စားဖွယ် ခေတ်မီနိုင်ငံတည်ဆောက်ခြင်းပါပဲ

So what it is, is these four:

ကဲဘယ်အချက်တွေလဲ၊ ၄ချက်ရှိတယ်

Children should survive, children shouldn't be needed for work,

မွေးလာတဲ့ ကလေးတွေပိုရှင်မယ် ကလေးတွေကို အလုပ်ခိုင်းဖို့မမွေးသင့်တာ

women should get education and join the labor force

အမျိုးသမီးတွေစာသင်မယ် ပြီးတော့လုပ်ငန်းခွင်ဝင်ကြမယ်

and family planning should be accessible.

မိသားစုစီမံကိန်းချဖို့ လက်လှမ်းမီမယ်

Now look again at this.

ကဲဒီနိုင်ငံတွေကို ထပ်ကြည့်လိုက်ပါဦး

The average number of children in the world

ကမ္ဘာပေါ်က ပျှမ်းမျှကလေးအရေအတွက်

is like in Colombia -- it's 2.4 today.

ကမ္ဘောဒီးယားမှာဆို ဒီနေ့ ၂.၄ ရှိတယ်

There are countries up here which are very poor.

ဒီအပေါ်နားကသိပ်ဆင်းရဲတဲ့နိုင်ငံတွေ

And that's where family planning, better child survival is needed.

သားဆက်ခြားဖို့လိုတယ် မွေးလာတဲ့ကလေးရှင်နှုန်းမြင့်ဖို့လိုအပ်တယ်။

I strongly recommend Melinda Gates' last TEDTalk.

TEDTalkမှာMelinda Gates နောက်ဆုံးပြောသွားကို ကြည့်စေချင်တယ်

And here, down, there are many countries which are less than two children per woman.

မိန်းမတစ်ဦးကိုကလေး၂ယောက်သာယူကြတဲ့ နိုင်ငံတွေအများကြီးရှိပါတယ်

So when I go back now to give you the answer of the quiz,

ကျွန်တော်အခု ပဟေဠိကို ဖြေဖို့ ပြန်သွားတော့မယ်

it's two.

နှစ်ချက်ရှိပါတယ်

We have reached peak child.

ကလေးမွေးဖွားနှုန်းကအမြင့်ဆုံးရောက်ပြီးပြီ

The number of children is not growing any longer in the world.

ကမ္ဘာမှာကလေးဦးရေ ထပ်မတိုးလာတော့ပါဘူး

We are still debating peak oil,

ရေနံထုတ်နှုန်းမြင့်လို့ငြင်းခုံတုန်းမှာပဲ

but we have definitely reached peak child.

ကလေးမွေးနှုန်းကတော့ ကျိန်းသေ အမြင့်ဆုံးရောက်ပြီးပြ​ေ

And the world population will stop growing.

ကမ္ဘာ့လူဦးရေတိုးပွားမှုက ရပ်သွားပါလိမ့်မယ်

The United Nations Population Division has said

ကုလသမဂ္ဂလူဦးရေဌာနကထုတ်ပြန်တာက ကမ္ဘာ့လူဦးရေ

it will stop growing at 10 billion.

၁၀ဘီလီယံရောက်ရင် တိုးတာရပ်မယ်လို့ဆိုတယ်

But why do they grow if the number of children doesn't grow?

ဒါပေမဲ ကလေးဦးရေမတိုးပဲ လူဦးရေ ဘာလို့ဆက်များတာလဲ

Well I will show you here.

ဒီမှာကျွန်တော်ပြပါ့မယ်

I will use these card boxes in which your notebooks came.

ခင်ဗျားတို့ နုတ်ဘုတ်တွေထည့်တဲ့ ဒီစက္ကူပုံးတွေကို သုံးပါမယ််

They are quite useful for educational purposes.

ပညာရေးအတွက်သိပ်ကိုအသုံးဝင်တဲ့ပုံးတွေပါ

Each card box is one billion people.

တစ်ပုံးဟာ လူ၁ဘီလီယံနဲ့ညီပါတယ်

And there are two billion children in the world.

အခု ကမ္ဘာမှာကလေး ၂ဘီလီယံရှိတယ်

There are two billion young people between 15 and 30.

အသက် ၁၅-၃၀နှစ်ကြားလူငယ်၂ဘီလီယံ

These are rounded numbers.

အနီးစပ်ဆုံးကိန်းဂဏန်းကိုယူတာပါ

Then there is one billion between 30 and 45,

အသက်၃၀-၄၅နှစ်ကြား ၁ဘီလီယံရှိတယ်

almost one between 45 and 60.

အသက်၄၅-၆၀နှစ်ကြား ၁ဘီလီယံနီးနီးရှိတယ်

And then it's my box.

ဒါကကျွန်တော့်ပုံး

This is me: 60-plus.

အသက် ၆၀အထက် ကျွန်တော်ပေါ့

We are here on top.

ကျွန်တော်တို့ကအပေါ်ဆုံးမှာလေ

So what will happen now is what we call "the big fill-up."

ဘာဆက်ဖြစ်မလဲဆိုတော့ကျွန်တော်တို့အခေါ်အရ "များများပြန်ဖြည့်"တာပါ

You can see that it's like three billion missing here.

ကြည့်လိုက်ရင်ဒီနေရာမှာ ၃ဘီလီယံပျောက်နေသလိုလိုပဲ

They are not missing because they've died; they were never born.

သူတို့ပျောက်နေတာမဟုတ်ပါဘူး

Because before 1980, there were much fewer people born

ဘာလို့လဲဆိုတော ၁၉၈၀ မတိုင်ခင်က လွန်ခဲ့တဲ့

than there were during the last 30 years.

နှစ် ၃၀ အတွင်းကထက် မွေးတာ အရမ်းနည်းလို့ပါ

So what will happen now is quite straightforward.

ဒီကနေဘာဆက်ဖြစ်မလဲဆိုတာကသိပ်မြင်သာပါတယ်

The old, sadly, we will die.

အသက်ကြီးတဲ့လူတွေ စိတ်မကောင်းပါဘူး သေပါမယ်

The rest of you, you will grow older and you will get two billion children.

ကျန်တဲ့ လူတွေအသက်ကြီးလာမယ် ကလေး၂ဘီလီယံတိုးလာမယ်

Then the old will die.

အသက်ကြီးတဲ့လူတွေ သေသွားမယ်

The rest will grow older and get two billion children.

နောက်လူတွေအသက်ကြီးလာ ကလေး၂ဘီလီယံထပ်တိုးမယ်

And then again the old will die and you will get two billion children.

နောက်တခါအသက်ကြီးသူတွေသေ၊ကလေး၂ဘီလီယံထပ်တိုး

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

This is the great fill-up.

ဒါက လူဦးရေ "ပြန်ဖြည့်" တာပါပဲ

It's inevitable.

ဒါက ရှောင်လွှဲလို့မရပါဘူး

And can you see that this increase took place

တိုးပွားမှုဖြစ်လာတာကိုခင်ဗျားမြင်နိုင်တယ်

without life getting longer and without adding children?

လူ့သက်တမ်းပိုရှည်မလာဘူး ကလေးအရေအတွက်လည်းပိုမများလာဘူးလေ

Religion has very little to do with the number of babies per woman.

မိန်းမတစ်ဦးရဲ့ကလေးအရေအတွက်ဆိုတာကလည်း ဘာသာရေးနဲ့အနည်းငယ်ပဲဆိုင်တယ်

All the religions in the world are fully capable

ကမ္ဘာပေါ်က ဘာသာတရားတိုင်းဟာ ကိုယ်စီတန်ဖိုးတွေကိုထိန်းသိမ်းထားပြီး

to maintain their values and adapt to this new world.

ကမ္ဘာ့အသစ်နဲ့လည်းလိုက်လျောညီထွေရှိတယ်

And we will be just 10 billion in this world,

ကမ္ဘာမှာ လူဦးရေး ၁၀ဘီလီယံဖြစ်လာမယ်

if the poorest people get out of poverty,

အဆင်းရဲဆုံးလူတွေဆင်းရဲတွင်းကထွက်လာနိုင်ရင်

their children survive, they get access to family planning.

မွေးလာတဲ့ကလေးတွေ အသက်ရှင်လာကာ မိသားစုစီမံကိန်းချဖို့ လက်လှမ်းမီမယ်

That is needed.

ဒါကလိုအပ်တယ်လေ

But it's inevitable that we will be two to three billion more.

လူဦးရေ ၂ဘီလီယံ ၃ဘီလီယံတိုးလာမယ်ဆို တာကလည်း ရှောင်လွှဲလို့မရပြန်ဘူး

So when you discuss and when you plan

ခင်ဗျားဆွေးနွေးတဲ့အခါ၊

for the resources and the energy needed for the future,

ရင်းမြစ်တွေ စီမံခန့်ခွဲတဲ့အခါ၊ ကမ္ဘာပေါ်ကလူသားတွေအတွက်

for human beings on this planet,

အနာဂတ်စွမ်းအင်လိုအပ်ချက်တွက်တဲ့အခါ

you have to plan for 10 billion.

ခင်ဗျားလူဦးရေ၁၀ဘီလီယံစာ အတွက်စီမံဖို့လိုတယ်။

Thank you very much.

ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)