Religions and babies | Hans Rosling

Hans Rosling: Tôn giáo và trẻ em

Translator: Timothy Covell Reviewer: Morton Bast

Translator: Phan Chau Reviewer: Ha Thu Hai

I'm going to talk about religion.

Tôi sẽ nói về tôn giáo.

But it's a broad and very delicate subject,

Nhưng nó là một vấn đề bao quát và rất tế nhị.

so I have to limit myself.

ví vậy tôi sẽ đặt giới hạn.

And therefore I will limit myself

Vì vậy tôi sẽ chỉ

to only talk about the links between religion and sexuality.

nói về mối quan hệ giữa tôn giáo và giới tính.

(Laughter)

(Cười)

This is a very serious talk.

Đây là một vấn đề rất nghiêm túc.

So I will talk of what I remember as the most wonderful.

Vì vậy tôi sẽ nói về thứ mà theo tôi là kì diệu nhất.

It's when the young couple whisper,

Đó là khi cặp đôi trẻ thì thầm với nhau,

"Tonight we are going to make a baby."

"Tối nay chúng ta sẽ tạo ra một đứa bé."

My talk will be about the impact of religions

Buổi nói chuyện này sẽ xoay quanh tác động của tôn giáo

on the number of babies per woman.

lên số trẻ em trên một phụ nữ.

This is indeed important,

Điều này thực sự quan trọng,

because everyone understands

bởi vì ai cũng hiểu

that there is some sort of limit

rằng có một giới hạn nào đó

on how many people we can be on this planet.

về số người tồn tại trên hành tinh này.

And there are some people

Và có một số người

who say that the world population is growing like this --

nói rằng dân số thế giới đang gia tăng như thế này --

three billion in 1960,

ba tỉ vào năm 1960,

seven billion just last year --

bảy tỉ vào năm ngoái --

and it will continue to grow

và vẫn tiếp tục gia tăng

because there are religions that stop women from having few babies,

bởi vì có những tôn giáo không cho người phụ nữ có ít con,

and it may continue like this.

và nó có thể tiếp tục như thế này.

To what extent are these people right?

Những người này đúng đến mức nào?

When I was born there was less than one billion children in the world,

Khi mà tôi sinh ra có ít hơn một tỉ trẻ em trên thế giới,

and today, 2000, there's almost two billion.

và ngày nay, 2000, đã có hơn hai tỉ.

What has happened since,

Điều gì đã xảy ra,

and what do the experts predict will happen

và những chuyên gia dự đoán như thế nào

with the number of children during this century?

về số trẻ em của thế kỉ này?

This is a quiz. What do you think?

Đây là một câu đố. Bạn nghĩ như thế nào?

Do you think it will decrease to one billion?

Bạn có nghĩ nó sẽ giảm xuống một tỉ?

Will it remain the same and be two billion by the end of the century?

Hay giữ nguyên hai tỉ cho đến cuối thế kỉ?

Will the number of children increase each year up to 15 years,

Hay số trẻ em sẽ tăng lên mỗi năm trong suốt 15 năm,

or will it continue in the same fast rate

hay nó sẽ giữ nguyên tốc độ nhanh đó

and be four billion children up there?

và thành bốn tỉ trẻ em tận trên đó?

I will tell you by the end of my speech.

Tôi sẽ nói với các bạn ở cuối bài thuyết trình.

But now, what does religion have to do with it?

Nhưng tôn giáo có liên quan đến điều đó không?

When you want to classify religion,

Khi bạn muốn phân loại các tôn giáo,

it's more difficult than you think.

nó sẽ khó hơn bạn nghĩ.

You go to Wikipedia and the first map you find is this.

Bạn mở Wikipedia và bản đồ mà đầu tiên bạn thấy là cái này.

It divides the world into Abrahamic religions and Eastern religion,

Nó chia thế giới thành nhóm tôn giáo Abrahamic và tôn giáo phương Đông,

but that's not detailed enough.

nhưng nó không đủ chi tiết.

So we went on and we looked in Wikipedia, we found this map.

Vì vậy chúng tôi tiếp tục tìm kiếm trên Wikipedia và đã tìm thấy bản đồ này.

But that subdivides Christianity, Islam and Buddhism

Nhưng nó chia nhỏ Thiên Chúa giáo, Hồi giáo và Phật giáo

into many subgroups,

thành những nhóm nhỏ,

which was too detailed.

và nó quá chi tiết.

Therefore at Gapminder we made our own map,

Vì vậy ở Gapminder chúng tôi tự lập nên bản đồ,

and it looks like this.

và nó trông như thế này.

Each country's a bubble.

Mỗi quốc gia là một bong bóng.

The size is the population -- big China, big India here.

Kích cỡ bong bóng là dân số -- Trung Quốc, Ấn Độ ở đây.

And the color now is the majority religion.

Và màu sắc là tôn giáo chủ yếu.

It's the religion where more than 50 percent of the people

Là tôn giáo mà hơn 50 phần trăm số dân

say that they belong.

nói rằng họ theo.

It's Eastern religion in India and China and neighboring Asian countries.

Tôn giáo phương Đông thì ở Ấn Độ và Trung Quốc và những nước châu Á láng giềng.

Islam is the majority religion

Đạo Hồi là tôn giáo chính yếu

all the way from the Atlantic Ocean across the Middle East,

từ Đại Tây Dương qua Trung Đông,

Southern Europe and through Asia

Tây Âu và qua châu Á

all the way to Indonesia.

cho đến Indonesia.

That's where we find Islamic majority.

Đó là những nơi chúng ta tìm thấy những cộng đồng Hồi giáo.

And Christian majority religions, we see in these countries. They are blue.

Và đạo Thiên chúa chiếm chủ yếu, chúng ta thấy ở những nước này. Chúng màu xanh.

And that is most countries in America and Europe,

Và đó là đa số quốc gia ở châu Mĩ và châu Âu,

many countries in Africa and a few in Asia.

nhiều quốc gia ở châu Phi và một số ở châu Á.

The white here are countries which cannot be classified,

Những bong bóng màu trắng ở đây là những quốc gia không thể phân loại,

because one religion does not reach 50 percent

vì mỗi tôn giáo chưa đạt đến 50 phần trăm

or there is doubt about the data or there's some other reason.

hoặc có sự nghi vấn về số liệu hoặc một lí do nào khác.

So we were careful with that.

Vì vậy chúng tôi phải cẩn thận.

So bear with our simplicity now when I take you over to this shot.

Vậy hãy chấp nhận sự đơn giản này và tôi sẽ cho bạn xem thứ này.

This is in 1960.

Đây là vào năm 1960.

And now I show the number of babies per woman here:

Và tôi biểu diễn số trẻ em trên một phụ nữ ở đây:

two, four or six --

hai, bốn hay sáu --

many babies, few babies.

nhiều trẻ em, ít trẻ em.

And here the income per person in comparable dollars.

Và đây là thu nhập trên đầu người đã đổi qua đô-la.

The reason for that is that many people say you have to get rich first

Nguyên nhân là vì nhiều người nói bạn phải giàu có

before you get few babies.

trước rồi mới có ít con.

So low income here, high income there.

Vậy thu nhập thấp ở đây, thu nhập cao ở đây.

And indeed in 1960,

Và thật ra ở năm 1960,

you had to be a rich Christian to have few babies.

bạn phải là một người Thiên chúa giáo khá giả mới có ít con.

The exception was Japan.

Nhật Bản là một ngoại lệ.

Japan here was regarded as an exception.

Nhật Bản ở đây được xem là một ngoại lệ.

Otherwise it was only Christian countries.

Nếu không thì chỉ toàn những nước theo Thiên chúa giáo thôi.

But there was also many Christian countries

Nhưng cũng có nhiều nước theo đạo Thiên chúa

that had six to seven babies per woman.

mà có từ 6-7 trẻ em trên một phụ nữ.

But they were in Latin America or they were in Africa.

Nhưng chúng ở Nam Mĩ hoặc ở châu Phi.

And countries with Islam as the majority religion,

Và những quốc gia mà đạo Hồi là tôn giáo lớn nhất,

all of them almost had six to seven children per woman,

đều có khoảng 6-7 trẻ em trên một phụ nữ,

irregardless of the income level.

bất kể mức thu nhập.

And all the Eastern religions except Japan had the same level.

Và tất cả các nền tôn giáo phương Đông, trừ Nhật Bản, cũng như vậy.

Now let's see what has happened in the world.

Bây giờ hãy xem điều gì đã xảy ra trên thế giới.

I start the world, and here we go.

Tôi nhấn nút xuất phát cho thế giới, và các bạn thấy

Now 1962 -- can you see they're getting a little richer,

Năm 1962 -- bạn có thể thấy họ giàu lên một chút,

but the number of babies per woman is falling?

nhưng số trẻ em trên một phụ nữ có giảm không?

Look at China. They're falling fairly fast.

Nhìn Trung Quốc đi. Họ đang rơi khá nhanh.

And all of the Muslim majority countries across the income are coming down,

Và tất cả những nước Hồi giáo trên suốt trục thu nhập đều đi xuống,

as do the Christian majority countries in the middle income range.

và những nước Ki tô giáo cũng đi xuống đến mức thu nhập ở giữa

And when we enter into this century,

Và khi chúng ta bước vào thế kỉ này,

you'll find more than half of mankind down here.

bạn sẽ thấy hơn một nửa nhân loại ở dưới đây.

And by 2010, we are actually 80 percent of humans

Và đến năm 2010, 80 phần trăm số người trên thế giới

who live in countries with about two children per woman.

sống trong những đất nước có hai trẻ em trên một phụ nữ

(Applause)

(Vỗ tay)

It's a quite amazing development which has happened.

Điều đó thật sự là một bước tiến kì diệu.

(Applause)

(Vỗ tay)

And these are countries from United States here,

Và những nước từ Hoa Kỳ ở đây,

with $40,000 per capita,

với 40,000 dô-la trên đầu người,

France, Russia, Iran,

Pháp, Nga, Iran,

Mexico, Turkey, Algeria,

Mexico, Thổ Nhĩ Kỳ, Algeria,

Indonesia, India

Indonesia, Ấn Độ

and all the way to Bangladesh and Vietnam,

cho đến Bangladesh và Việt Nam,

which has less than five percent of the income per person of the United States

những nước có thu nhập trên đầu người ít hơn 5 phần trăm so với Hoa Kỳ

and the same amount of babies per woman.

và có bằng số trẻ em trên một phụ nữ.

I can tell you that the data on the number of children per woman

Có thể nói rằng số liệu về số trẻ em trên một phụ nữ

is surprisingly good in all countries.

rất khả quan ở tất cả các quốc gia.

We get that from the census data.

Chúng tôi thu thập từ các thống kê của chính phủ.

It's not one of these statistics which is very doubtful.

Chúng không phải là một loại số liệu không chính xác.

So what we can conclude

Vậy chúng ta có thể kết luận rằng

is you don't have to get rich to have few children.

bạn không cần phải khá giả mới có ít con.

It has happened across the world.

Điều đó xảy ra khắp thế giới.

And then when we look at religions,

Và khi chúng ta nhìn vào các tôn giáo,

we can see that the Eastern religions,

chúng ta sẽ thấy rằng các tôn giáo phương Đông,

indeed there's not one single country with a majority of that religion

thật sự không chỉ có một quốc gia theo tôn giáo đó

that has more than three children.

mà có nhiều hơn ba trẻ em.

Whereas with Islam as a majority religion and Christianity,

Đối với Hồi giáo và Ki tô giáo,

you see countries all the way.

bạn thấy các quốc gia ở khắp nơi.

But there's no major difference.

Nhưng không có sự khác biệt lớn.

There's no major difference between these religions.

Không có sự khác biệt rõ ràng giữa các tôn giáo này.

There is a difference with income.

Nhưng có sự khác biệt về thu nhập.

The countries which have many babies per woman here,

Những quốc gia có nhiều trẻ em trên một phụ nữ ở đây,

they have quite low income.

họ có thu nhập tương đối thấp.

Most of them are in sub-Saharan Africa.

Đa phần họ ở vùng Châu Phi gần sa mạc Sahara.

But there are also countries here

Nhưng cũng có những quốc gia ở đây

like Guatemala, like Papua New Guinea,

như Guatemala, Papua New Guinea,

like Yemen and Afghanistan.

như Yemen và Afghanistan.

Many think that Afghanistan here and Congo,

Nhiều người nghĩ rằng Afghanistan và Congo

which have suffered severe conflicts,

đã trải qua nhiều xung đột

that they don't have fast population growth.

nên họ không có tốc độ gia tăng dân số nhanh.

It's the other way around.

Nhưng ngược lai mới đúng

In the world today, it's the countries that have the highest mortality rates

Ngày nay, những quốc gia có tỉ lệ tử cao nhất

that have the fastest population growth.

thì gia tăng dân số nhanh nhất.

Because the death of a child is compensated by one more child.

Bởi vì một đứa trẻ mất đi được bù đắp bởi một đứa trẻ nữa.

These countries have six children per woman.

Những quốc gia này có sáu trẻ em trên một phụ nữ.

They have a sad death rate of one to two children per woman.

Họ có một tỉ lệ đáng buồn: 1-2 trẻ em mất đi trên một phụ nữ.

But 30 years from now, Afghanistan will go from 30 million to 60 million.

Trong 30 năm tới, Afghanistan sẽ đi từ 30 triệu đến 60 triệu.

Congo will go from 60 to 120.

Congo đi từ 60 dến 120.

That's where we have the fast population growth.

Vì vậy mới có sự gia tăng dân số nhanh chóng.

And many think that these countries are stagnant, but they are not.

Và nhiều người nghĩ rằng các quốc gia này không thay đổi, nhưng chúng không phải.

Let me compare Senegal, a Muslim dominated country,

Để tôi so sánh Senegal, một nước theo đạo Hồi,

with a Christian dominated country, Ghana.

với một nước theo đạo Ki tô, Ghana.

I take them backwards here to their independence,

Tôi đưa chúng ngược về thời kì giành độc lập,

when they were up here in the beginning of the 1960s.

khi mà chúng ở tận trên đây vào đầu thập kỉ 60.

Just look what they have done.

Hãy xem họ đã làm gì.

It's an amazing improvement,

Đó là sự tiến bộ kì điệu,

from seven children per woman,

từ bảy trẻ em trên một phụ nữ,

they've gone all the way down to between four and five.

họ đã giảm đến từ 4-5 trẻ em.

It's a tremendous improvement.

Đó là sự tiến bộ rất đáng kể.

So what does it take?

Vậy điều đó cần gì?

Well we know quite well what is needed in these countries.

Chúng ta đã biết khá rõ những quốc gia đó cần gì.

You need to have children to survive.

Bạn cần phải có trẻ em để tồn tại.

You need to get out of the deepest poverty

Bạn cần thoát khỏi sự nghèo đói

so children are not of importance for work in the family.

vậy nên trẻ em sinh ra không phải để làm việc cho gia đình.

You need to have access to some family planning.

Bạn cần có quyền tiếp cận kế hoạch hóa gia đình.

And you need the fourth factor, which perhaps is the most important factor.

Và bạn cần nhân tố thứ tư, mà có lẽ là nhân tố quan trọng nhất.

But let me illustrate that fourth factor

Để tôi minh họa nhân tố thứ tư này

by looking at Qatar.

bằng cách nhìn vào Qatar.

Here we have Qatar today, and there we have Bangladesh today.

Ở đây chúng ta có Qatar hiện tại, và ở kia ta có Bangladesh hiện tại.

If I take these countries back to the years of their independence,

Nếu tôi đưa những nước này về những năm mới độc lập của chúng,

which is almost the same year -- '71, '72 --

là những năm gần như nhau--'71, '72 --

it's a quite amazing development which had happened.

quả thật một sự phát triển kì diệu đã xảy ra.

Look at Bangladesh and Qatar.

Nhìn vào Bangladesh và Qatar.

With so different incomes, it's almost the same drop

Với mức thu nhập rất khác nhau, họ đều giảm như nhau

in number of babies per woman.

đối với số trẻ em trên một phụ nữ.

And what is the reason in Qatar?

Vậy nguyên nhân của Qatar là gì?

Well I do as I always do.

Tôi làm như thường lệ.

I went to the statistical authority of Qatar, to their webpage --

Tôi đến cơ quan thống kê của Qatar, đến trang web của họ --

It's a very good webpage. I recommend it --

Đó là một trang rất tốt. Tôi nghĩ bạn nên truy cập nó --

and I looked up -- oh yeah, you can have lots of fun here --

và tôi tìm kiếm -- ồ, bạn có thể tìm thấy những thứ hay ho ở đây --

and provided free of charge, I found Qatar's social trends.

và được cung cấp miễn phí, tôi đã tìm thấy các xu hướng xã hội của Qatar.

Very interesting. Lots to read.

Rất thú vị. Có nhiều thứ để đọc.

I found fertility at birth, and I looked at total fertility rate per woman.

Tôi nhìn tỉ lệ sinh trên một phụ nữ.

These are the scholars and experts in the government agency in Qatar,

Đây là những học giả và chuyên gia trong các cơ quan chính phủ của Qatar,

and they say the most important factors are:

và theo họ những nhân tố quan trọng nhất là:

"Increased age at first marriage,

"Độ tuổi ở lần kết hôn đầu tiên tăng,

increased educational level of Qatari woman

học thức của phụ nữ Qatar tăng

and more women integrated in the labor force."

và càng nhiều phụ nữ tham gia lao động."

I couldn't agree more. Science couldn't agree more.

Tôi không thể nào đồng ý hơn. Khoa học không thể nào đồng ý hơn.

This is a country that indeed has gone through

Đây là một đất nước đã trải qua

a very, very interesting modernization.

một quá trình hiện đại hóa rất thú vị.

So what it is, is these four:

Vậy tóm lại là bốn yếu tố này:

Children should survive, children shouldn't be needed for work,

Trẻ em nên tồn tại, trẻ em không nên được dùng cho công việc,

women should get education and join the labor force

Phụ nữ nên được giáo dục và đi làm

and family planning should be accessible.

kế hoạch hóa gia đình nên được phổ biến.

Now look again at this.

Bây giờ hãy trở lại điều này.

The average number of children in the world

Số trẻ em trung bình trên thế giới

is like in Colombia -- it's 2.4 today.

gần giống như ở Colombia -- ngày nay là 2.4.

There are countries up here which are very poor.

Có những nước trên đây rất nghèo.

And that's where family planning, better child survival is needed.

Và đó là những nơi mà kế hoạch hóa gia đình và sự tồn tại của trẻ em trở nên cần thiết.

I strongly recommend Melinda Gates' last TEDTalk.

Tôi gợi ý các bạn tham khảo buổi TEDTalk lần trước của Melinda Gates.

And here, down, there are many countries which are less than two children per woman.

Và ở dưới đây, có những quốc gia mà một phụ nữ có ít hơn hai trẻ em.

So when I go back now to give you the answer of the quiz,

vậy tôi trở lại để trả lời cho các bạn câu đố trước,

it's two.

đó là hai.

We have reached peak child.

Số trẻ em của chúng ta đã đến mức tối đa.

The number of children is not growing any longer in the world.

Số trẻ em trên thế giới sẽ không bao giờ gia tăng nữa.

We are still debating peak oil,

Chúng ta vẫn đang tranh cãi về mức giới hạn của dầu,

but we have definitely reached peak child.

nhưng chúng ta đã đạt đến mức giới hạn của trẻ em.

And the world population will stop growing.

Và dân số thế giới sẽ ngừng gia tăng.

The United Nations Population Division has said

United Nations Population Division nói rằng

it will stop growing at 10 billion.

nó sẽ ngừng gia tăng ở ngưỡng 10 tỉ.

But why do they grow if the number of children doesn't grow?

Nhưng tại sao nó lại tăng nếu số trẻ em đã dừng lại?

Well I will show you here.

Tôi sẽ minh họa ở đây.

I will use these card boxes in which your notebooks came.

Tôi sẽ sử dụng những hộp giấy mà đã được dùng để chứa tập vở của các bạn

They are quite useful for educational purposes.

Chúng khá có ích cho mục đích giáo dục.

Each card box is one billion people.

Mỗi hộp giấy là một tỉ người.

And there are two billion children in the world.

Và có hai tỉ trẻ em trên thế giới.

There are two billion young people between 15 and 30.

Có hai tỉ người từ 15-30 tuổi.

These are rounded numbers.

Nhửng con số này được làm tròn.

Then there is one billion between 30 and 45,

Có một tỉ người từ 30-45 tuổi,

almost one between 45 and 60.

gần một tỉ người từ 45-60.

And then it's my box.

Và đến hộp của tôi.

This is me: 60-plus.

Đây là tôi: 60+.

We are here on top.

Chúng tôi ở trên đỉnh.

So what will happen now is what we call "the big fill-up."

Điều xảy ra ở đây được gọi là sự làm đầy ở quy mô lớn (the big fill-up)

You can see that it's like three billion missing here.

Bạn có thể thấy như là có ba tỉ người mất tích ở đây.

They are not missing because they've died; they were never born.

Họ không có ở đây không phải vì họ đã chết mà vì họ chưa bao giờ được sinh ra.

Because before 1980, there were much fewer people born

Bởi vì trước năm 1980, có ít người được sinh ra hơn

than there were during the last 30 years.

so với 30 năm trở lai đây.

So what will happen now is quite straightforward.

Điều sẽ xảy ra ờ đây khá là thẳng thắn.

The old, sadly, we will die.

Người già, đáng buồn thay, chúng ta sẽ chết.

The rest of you, you will grow older and you will get two billion children.

Những người còn lại sẽ lớn lên và có thêm hai tỉ đứa trẻ.

Then the old will die.

Khi đó người già sẽ chết.

The rest will grow older and get two billion children.

Những người còn lại sẽ lớn lên và có thêm hai tỉ đứa trẻ nữa.

And then again the old will die and you will get two billion children.

Và một lần nữa người già chết và có thêm hai tỉ trẻ em được sinh ra,

(Applause)

(Vỗ tay)

This is the great fill-up.

Đây là sự làm đầy ở mức độ lớn.

It's inevitable.

Đây là điều hiển nhiên.

And can you see that this increase took place

Và các bạn có nhận thấy rằng sự gia tăng này xảy ra

without life getting longer and without adding children?

mà không cần tuổi thọ hay số trẻ em tăng.

Religion has very little to do with the number of babies per woman.

Tôn giáo liên quan rất ít đến số trẻ em trên một phụ nữ.

All the religions in the world are fully capable

Tất cả mọi tôn giáo trên thế giới đều đủ khả năng

to maintain their values and adapt to this new world.

để đồng thời duy trì những giá trị của chúng và thích nghi với thế giới hiện đại.

And we will be just 10 billion in this world,

Và chúng ta sẽ chỉ có 10 tỉ người trên thế giới,

if the poorest people get out of poverty,

nếu những người nghèo nhất thoát khỏi sự bần hàn,

their children survive, they get access to family planning.

con cái của họ sống sót và họ có thể tiếp cận với kế hoạch hóa gia đình.

That is needed.

Điều đó là cần thiết.

But it's inevitable that we will be two to three billion more.

Nhưng việc có thêm hai hay ba tỉ người nữa là đương nhiên.

So when you discuss and when you plan

Vậy khi các bạn bàn luận và lên kế hoạch

for the resources and the energy needed for the future,

tài nguyên và năng lượng cho tương lai,

for human beings on this planet,

cho loài người trên hành tinh này,

you have to plan for 10 billion.

bạn phải lên kế hoạch cho 10 tỉ người.

Thank you very much.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)