Religions and babies | Hans Rosling

Hans Rosling: Dinler ve bebekler

Translator: Timothy Covell Reviewer: Morton Bast

Çeviri: Hamdi Kellecioglu Gözden geçirme: Meric Aydonat

I'm going to talk about religion.

Konuşmam din hakkında.

But it's a broad and very delicate subject,

Ama bu oldukça geniş ve hassas bir konu,

so I have to limit myself.

bu yüzden kendimi sınırlamalıyım.

And therefore I will limit myself

Ve kendimi sadece din ve cinsellik

to only talk about the links between religion and sexuality.

arasındaki bağlantı konusuna sınırlayacağım.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

This is a very serious talk.

Bu son derece ciddi bir konuşma.

So I will talk of what I remember as the most wonderful.

Bu yüzden aklımda kalan en muhteşem şeyi anlatacağım,

It's when the young couple whisper,

Genç çiftlerin birbirine

"Tonight we are going to make a baby."

"Bu gece bebek yapacağız" diye fısıldamasıdır.

My talk will be about the impact of religions

Konuşmam dinlerin kadın başına bebek

on the number of babies per woman.

oranı üzerinde etkisiyle ilgili olacak.

This is indeed important,

Bu oldukça önemli

because everyone understands

çünkü herkes dünya üzerinde

that there is some sort of limit

ne kadar insan yaşayabileceğinin

on how many people we can be on this planet.

bir sınırı olduğunu biliyor.

And there are some people

Ve bazı kimseler

who say that the world population is growing like this --

insan nüfusunun şu şekilde büyüdüğünü söylüyor --

three billion in 1960,

1960'ta üç milyar,

seven billion just last year --

geçen yıl ise yedi milyar...

and it will continue to grow

ve büyümeye devam ediyor

because there are religions that stop women from having few babies,

çünkü kadınların az çocuk yapmasını engelleyen dinler var,

and it may continue like this.

ve bu böyle devam ediyor.

To what extent are these people right?

Bu insanların söylediği ne kadar doğru?

When I was born there was less than one billion children in the world,

Ben doğduğumda dünyada bir milyardan az çocuk vardı,

and today, 2000, there's almost two billion.

günümüze gelirsek, 2000 yılında, bu sayı neredeyse iki milyar.

What has happened since,

O zamandan beri ne oldu,

and what do the experts predict will happen

ve uzmanlar önümüzdeki yüzyıl içinde çocuk sayısının

with the number of children during this century?

ne olacağını tahmin ediyorlar?

This is a quiz. What do you think?

Bu küçük bir test. Siz ne düşünüyorsunuz?

Do you think it will decrease to one billion?

Bir milyara geri mi düşecek?

Will it remain the same and be two billion by the end of the century?

Yüzyılın sonunda aynı seviyede, iki milyar olarak mı kalacak?

Will the number of children increase each year up to 15 years,

15 yaşına kadar olan çocukların sayısı artacak mı,

or will it continue in the same fast rate

ya da aynı artış hızı devam ederek

and be four billion children up there?

dört milyar çocuk mu olacak?

I will tell you by the end of my speech.

Cevabı konuşmamın sonunda vereceğim.

But now, what does religion have to do with it?

Şimdi, dinin bu konuyla ne ilgisi var?

When you want to classify religion,

Dinleri sınıflandırmak istediğinizde bunun

it's more difficult than you think.

düşündüğünüzden daha zor bir iş olduğunu görüyorsunuz.

You go to Wikipedia and the first map you find is this.

Wikipedia'ya baktığınızda karşınıza çıkan ilk harita bu.

It divides the world into Abrahamic religions and Eastern religion,

Dünyadaki dinleri semavi dinler ve doğu dinleri olarak ayırıyor,

but that's not detailed enough.

ancak bu yeterince ayrıntılı değil.

So we went on and we looked in Wikipedia, we found this map.

Bu yüzden Wikipedia'da biraz daha arama yaptık ve bu haritayı bulduk.

But that subdivides Christianity, Islam and Buddhism

Ancak bu da Hıristiyanlığı, İslamiyeti ve Budizmi

into many subgroups,

pek çok alt kategorilere ayırıyor

which was too detailed.

yani çok ayrıntılı.

Therefore at Gapminder we made our own map,

Sonuç olarka Gapminder olarak biz kendi haritamızı yaptık,

and it looks like this.

o da bu.

Each country's a bubble.

Burada her bir ülke bir baloncukla gösterilmiş.

The size is the population -- big China, big India here.

Büyüklük nüfusu gösteriyor -- büyük Çin, büyük Hindistan gibi.

And the color now is the majority religion.

Renkler ise dinleri gösteriyor.

It's the religion where more than 50 percent of the people

Burada nüfusun yüzde 50'sinden fazlasının mensup olduğu

say that they belong.

din gösteriliyor.

It's Eastern religion in India and China and neighboring Asian countries.

Hindistan, Çin ve komşu Asya ülkelerinin çoğunda Doğu dinleri görülüyor.

Islam is the majority religion

İslam, Orta Doğu ve Atlantik Okyanusu,

all the way from the Atlantic Ocean across the Middle East,

Güney Avrupa ve Endonezya'ya kadar

Southern Europe and through Asia

Asya'nın içlerine

all the way to Indonesia.

doğru yayılmış.

That's where we find Islamic majority.

Buralarda nüfusun büyük kısmı İslam dinine mensup.

And Christian majority religions, we see in these countries. They are blue.

Ve çoğunluğun Hıristiyan dinine mensup olduğu ülkeler mavi olarak gösteriliyor.

And that is most countries in America and Europe,

Amerika ve Avrupa'daki ülkelerin büyük kısmı,

many countries in Africa and a few in Asia.

Afrika'dakilerin bir kısmı ve Asya'dakilerin küçük bir kısmı.

The white here are countries which cannot be classified,

Beyazlar ise herhangi bir sınıflandırmaya girmeyen ülkeler,

because one religion does not reach 50 percent

buralarda hiçbir din nüfusun yüzde 50'si seviyesine ulaşamıyor

or there is doubt about the data or there's some other reason.

ya da buralardaki veriler güvenilir değil.

So we were careful with that.

Bu konuda oldukça dikkatli davrandık.

So bear with our simplicity now when I take you over to this shot.

Şimdi sıradaki slayta geçtiğimde aynı basit gösterimin devam ettiğini göreceksiniz.

This is in 1960.

Bu 1960'ın verileri.

And now I show the number of babies per woman here:

Burada kadın başına düşen bebek sayısını gösteriyorum:

two, four or six --

iki, dört veya altı--

many babies, few babies.

çok bebek, az bebek.

And here the income per person in comparable dollars.

Buradaysa kişi başına düşen geliri dolar cinsinden görebilirsiniz.

The reason for that is that many people say you have to get rich first

Bunun nedeni pek çok insanın az çocuk sahibi olmak için

before you get few babies.

önce zengin olmanız gerekli gibi bir söyleminin olması.

So low income here, high income there.

Düşük gelir burada, yüksek gelir burada.

And indeed in 1960,

Sonuç olarak 1960'ta

you had to be a rich Christian to have few babies.

az bebek için Hıristiyan ve zengin olmanız gerekiyor.

The exception was Japan.

Sadece Japonya bunun dışında.

Japan here was regarded as an exception.

Japonya'yı burada istisna olarak düşünebiliriz.

Otherwise it was only Christian countries.

Bunun dışında sadece Hıristiyan ülkeler var.

But there was also many Christian countries

Ancak kadın başına altı yedi çocuk sahibi olan

that had six to seven babies per woman.

pek çok Hıristiyan ülkesi de var.

But they were in Latin America or they were in Africa.

Tabi bunlar Latin Amerika veya Afrika ülkeleri.

And countries with Islam as the majority religion,

İslamiyet'in yaygın din olduğu ülkelerin neredeyse hepsi

all of them almost had six to seven children per woman,

kişi başına düşen gelirden bağımsız olarak

irregardless of the income level.

kadın başına altı yedi çocuk oranına sahipler.

And all the Eastern religions except Japan had the same level.

Ve Japonya hariç doğu dinlerinin hepsi aynı seviyelerde.

Now let's see what has happened in the world.

Şimdi dünyaya ne olduğunu görelim.

I start the world, and here we go.

Dünyayı başlatıyorum ve işte gidiyoruz.

Now 1962 -- can you see they're getting a little richer,

1962'deyiz -- biraz daha zenginleştiklerini ancak kadın başına

but the number of babies per woman is falling?

bebek sayısının düştüğünü görebiliyor musunuz?

Look at China. They're falling fairly fast.

Çin'e bakın oldukça hızlı düşüyorlar.

And all of the Muslim majority countries across the income are coming down,

Her gelir grubundan tüm Müslüman ülkeler ve orta gelir seviyesindeki

as do the Christian majority countries in the middle income range.

Hıristiyan ülkeler benzer şekilde aşağı düşüyor.

And when we enter into this century,

Ve son yüzyıla girdiğimizde,

you'll find more than half of mankind down here.

insanlığın yarısından fazlasının aşağılarda olduğunu görüyoruz.

And by 2010, we are actually 80 percent of humans

2010'daysa insanların yüzde 80'inin kadın başına iki çocuk

who live in countries with about two children per woman.

olan ülkelerde yaşadığını görüyoruz.

(Applause)

(Alkışlar)

It's a quite amazing development which has happened.

Burada oldukça şaşırtıcı bir gelişmeden söz ediyoruz.

(Applause)

(Alkışlar)

And these are countries from United States here,

Burada 40,000 $ kişi başına geliri olan

with $40,000 per capita,

Amerika Birleşik Devletleri,

France, Russia, Iran,

Fransa, Rusya, İran,

Mexico, Turkey, Algeria,

Meksika, Türkiye, Cezayir

Indonesia, India

Endonezya, Hindistan

and all the way to Bangladesh and Vietnam,

ve Amerika'nın yüzde beşinden az kişi başına düşen gelire sahip

which has less than five percent of the income per person of the United States

Bangladeş ve Vietnam'ın

and the same amount of babies per woman.

kadın başına aynı bebek sayısına sahip olduğunu görüyoruz.

I can tell you that the data on the number of children per woman

Ayrıca kadın başına bebek verisinin tüm ülkelerde

is surprisingly good in all countries.

şaşırtıcı bir şekilde güvenilir olduğunu söyleyebilirim.

We get that from the census data.

Bunları nüfus sayımı verilerinden elde ediyoruz.

It's not one of these statistics which is very doubtful.

Bu istatistiklerin hiçbirisi şüpheye yer bırakmıyor.

So what we can conclude

Buradan daha az çocuk sahibi olmak için

is you don't have to get rich to have few children.

daha zengin olmanız gerekmediği sonucunu çıkarabiliriz.

It has happened across the world.

Bu tüm dünyada yaşanan bir şey.

And then when we look at religions,

Dinlere baktığımızda,

we can see that the Eastern religions,

Doğu dinlerinin,

indeed there's not one single country with a majority of that religion

aslına bakarsanız bu dinlerden birisinin tek başına çoğunluk olduğu bir ülke yok,

that has more than three children.

hepsinin üçten fazla çocuk sahibi olduğunu görebilirsiniz.

Whereas with Islam as a majority religion and Christianity,

Bunun tersine Müslüman ve Hıristiyan olan ülkelerde bu dinlerin

you see countries all the way.

çoğunluk nüfus tarafından kabul edildiğini görüyoruz.

But there's no major difference.

Ancak arada önemli bir fark yok.

There's no major difference between these religions.

Dinler arasında büyük bir farktan bahsetmek mümkün değil.

There is a difference with income.

Gelir seviyesiyle ilgili farktan söz edilebilir.

The countries which have many babies per woman here,

Burada kadın başına çok bebek sayısına sahip ülkeler

they have quite low income.

oldukça düşük gelire sahipler.

Most of them are in sub-Saharan Africa.

Bunların çoğu Afrika'nın güneyinde yer alan ülkeler.

But there are also countries here

Ancak burada Guatemala gibi, Papua Yeni Gine gibi

like Guatemala, like Papua New Guinea,

Yemen gibi, Afganistan gibi

like Yemen and Afghanistan.

ülkeler de var.

Many think that Afghanistan here and Congo,

Çoğu kişi Afganistan ve Kongo gibi

which have suffered severe conflicts,

ciddi çatışmaların yaşandığı ülkelerde

that they don't have fast population growth.

yüksek bir nüfus artışı oranı olmadığını düşünür.

It's the other way around.

Ama aslında tam tersi geçerli.

In the world today, it's the countries that have the highest mortality rates

Günümüzde en yüksek ölüm oranının görüldüğü ülkelerde

that have the fastest population growth.

en hızlı nüfus artışının yaşandığını görüyoruz.

Because the death of a child is compensated by one more child.

Çünkü bir çocuğun ölümü bir başka çocukla kapatılıyor.

These countries have six children per woman.

Bu ülkeler kadın başına altı çocuk oranına sahipler.

They have a sad death rate of one to two children per woman.

Ne yazık ki kadın başına ölü çocuk sayısı da birle iki arasında.

But 30 years from now, Afghanistan will go from 30 million to 60 million.

Ancak 30 yıl sonra Afganistan nüfusu 30 milyondan 60 milyona çıkacak.

Congo will go from 60 to 120.

Kongo ise 60'tan 120'ye.

That's where we have the fast population growth.

İşte buna hızlı nüfus artışı diyebiliriz.

And many think that these countries are stagnant, but they are not.

Çoğu kişinin düşündüğünün tersine bu ülkeler durağan değiller.

Let me compare Senegal, a Muslim dominated country,

Müslüman çoğunluklu bir ülke olan Senegal'le

with a Christian dominated country, Ghana.

Hıristiyan çoğunluğa sahip Gana'yı karşılaştıralım.

I take them backwards here to their independence,

Bu iki ülkenin bağımsızlıklarını kazandıkları yıla

when they were up here in the beginning of the 1960s.

1960'lara geri dönelim.

Just look what they have done.

Bakın ne yapmışlar.

It's an amazing improvement,

Bu inanılmaz bir gelişme,

from seven children per woman,

kadın başına yedi çocuk sayısından,

they've gone all the way down to between four and five.

dört ve beş çocuk seviyesine kadar düşmüşler.

It's a tremendous improvement.

Bu çok büyük bir gelişme.

So what does it take?

Bunun için ne olması gerekiyor?

Well we know quite well what is needed in these countries.

Aslında bu ülkeler için neyin gerekli olduğunu biliyoruz.

You need to have children to survive.

Çocukların hayatta kalması gerekiyor.

You need to get out of the deepest poverty

Yoksulluğun en derininden kurtulmanız

so children are not of importance for work in the family.

böylece çocukların aile için önemli bir işgücü olmaktan çıkması gerekiyor.

You need to have access to some family planning.

Aile planlaması hizmetlerine erişim olması gerekiyor.

And you need the fourth factor, which perhaps is the most important factor.

Ve dördüncü bir etken olarak ki bu belki de en önemli etken.

But let me illustrate that fourth factor

Ama dördüncü etkeni size örnekle açıklama izin verin,

by looking at Qatar.

Katar'a bakalım.

Here we have Qatar today, and there we have Bangladesh today.

Burada günümüzde Katar'ı ve günümüzde Bangladeş'i görüyoruz.

If I take these countries back to the years of their independence,

Bu ülkeleri bağımsızlıklarını kazandıkları yıllara döndürelim.

which is almost the same year -- '71, '72 --

ki bunlar yaklaşık olarak -- 71, 72 --

it's a quite amazing development which had happened.

Yaşanan gelişme oldukça hayret verici.

Look at Bangladesh and Qatar.

Bangladeş ve Katar'a bakın.

With so different incomes, it's almost the same drop

Son derece farklı gelir seviyelerine sahip olmalarına rağmen

in number of babies per woman.

kadın başına bebek sayısında neredeyse aynı düşüş.

And what is the reason in Qatar?

Peki, Katar için bu gelişmenin nedeni ne?

Well I do as I always do.

Her zaman olduğu gibi.

I went to the statistical authority of Qatar, to their webpage --

Katar'ın istatistik kurumunun internet sayfasına girdim --

It's a very good webpage. I recommend it --

Oldukça iyi bir internet sayfası. Tavsiye ediyorum --

and I looked up -- oh yeah, you can have lots of fun here --

ve Katar'ın sosyal trendlerini aradım. -- evet burada oldukça eğlenceli içerik var --

and provided free of charge, I found Qatar's social trends.

hem de ücretsiz olarak.

Very interesting. Lots to read.

Oldukça ilginç, okunacak bir sürü şey.

I found fertility at birth, and I looked at total fertility rate per woman.

Doğurganlık ve kadın başına doğurganlık sayılarını buldum.

These are the scholars and experts in the government agency in Qatar,

Bunlar Katar istatistik kurumunun uzmanları,

and they say the most important factors are:

ve en önemli etkenlerin şunlar olduğunu söylüyorlar:

"Increased age at first marriage,

"İlk evlenme yaşının yükselmesi,

increased educational level of Qatari woman

Katarlı kadınların eğitim seviyelerinin artması

and more women integrated in the labor force."

ve daha fazla kadının iş hayatına katılması."

I couldn't agree more. Science couldn't agree more.

Tamamen aynı fikirdeyim. Bilim tamamen aynı fikirde.

This is a country that indeed has gone through

Aslına bakarsanız bu ülke oldukça ilgi çekici bir

a very, very interesting modernization.

modernleşme sürecinden geçmiş.

So what it is, is these four:

Peki bu dört etken neydi:

Children should survive, children shouldn't be needed for work,

Çocukların hayatta kalması gerekli, çocuklar iş gücü olarak kullanılmamalı,

women should get education and join the labor force

kadınlar eğitilmeli ve iş hayatına katılmalı

and family planning should be accessible.

ve aile planlaması hizmetlerinin erişilebilir olması.

Now look again at this.

Şimdi buna tekrar bakın.

The average number of children in the world

Dünyadaki ortalama çocuk sayısı günümüzde

is like in Colombia -- it's 2.4 today.

Kolombiya'da olduğu gibi -- 2.4.

There are countries up here which are very poor.

Burada oldukça fakir ülkeler var.

And that's where family planning, better child survival is needed.

Buralarda daha iyi aile planlaması, çocukların hayatta kalması için daha iyi şartlar gerekli.

I strongly recommend Melinda Gates' last TEDTalk.

Melinda Gates'in son TED konuşmasını şiddetle öneriyorum.

And here, down, there are many countries which are less than two children per woman.

Buradaysa kadın başına iki çocuktan az pek çok ülke var.

So when I go back now to give you the answer of the quiz,

Başta sorduğum sorunun cevabına dönecek olursam,

it's two.

ikinci şık doğru cevaptı.

We have reached peak child.

En yüksek çocuk seviyesine ulaştık.

The number of children is not growing any longer in the world.

Dünya üzerindeki çocuk sayısı artık artmıyor.

We are still debating peak oil,

Petrol fiyatlarının tavan yapmasını hala tartışıyoruz

but we have definitely reached peak child.

ancak çocuk sayısı konusunda şüphe yok.

And the world population will stop growing.

Dünya nüfusunun büyümesi duracak.

The United Nations Population Division has said

Birleşmiş Milletler Nüfus Bölümü dünya nüfusunun

it will stop growing at 10 billion.

10 milyar civarında duracağını söylüyor.

But why do they grow if the number of children doesn't grow?

Peki, çocuk sayısı artmadığı halde neden nüfus büyümeye devam ediyor?

Well I will show you here.

Bunu size şurada göstereceğim.

I will use these card boxes in which your notebooks came.

Dizüstü bilgisayarlarınızın geldiği karton kutuları kullanacağım.

They are quite useful for educational purposes.

Eğitimsel amaçlar için oldukça faydalılar.

Each card box is one billion people.

Her bir kartın kutu bir milyar insanı gösteriyor.

And there are two billion children in the world.

Ve dünyada iki milyar çocuk yer alıyor.

There are two billion young people between 15 and 30.

Yaşı 15 ile 30 arasında olan iki milyar genç insan var.

These are rounded numbers.

Bunlar yuvarlak sayılar.

Then there is one billion between 30 and 45,

Sonra yaşı 30 ile 45 arasında olan bir milyar insan,

almost one between 45 and 60.

45 ile 60 arasında bir.

And then it's my box.

Ve benim kutum.

This is me: 60-plus.

Yaşı 60 ve üstü olanlar.

We are here on top.

Biz en üstteyiz.

So what will happen now is what we call "the big fill-up."

Burada gerçekleşen şey bizim "büyük dolum" olarak adlandırdığımız durum.

You can see that it's like three billion missing here.

Burada üç milyar insanın kayıp olduğunu görüyorsunuz.

They are not missing because they've died; they were never born.

Bunlar kayıp değil çünkü bunlar daha doğmadılar.

Because before 1980, there were much fewer people born

1980'lerden önce son otuz yılda olduğundan

than there were during the last 30 years.

çok daha az doğum gerçekleşiyordu.

So what will happen now is quite straightforward.

İleride neler olacağı aslında oldukça basit.

The old, sadly, we will die.

Yaşlılar ne yazık ki, öleceğiz.

The rest of you, you will grow older and you will get two billion children.

Diğerleri yaşlanacak ve yeni iki milyar çocuk daha eklenecek.

Then the old will die.

Sonra yaşlılar ölecek.

The rest will grow older and get two billion children.

Diğerleri biraz daha yaşlanacak ve iki milyar daha çocuk doğacak.

And then again the old will die and you will get two billion children.

Sonra yine yaşlılar ölecek ve iki milyar daha çocuk doğacak.

(Applause)

(Alkışlar)

This is the great fill-up.

Büyük dolum işte bu.

It's inevitable.

Bu kaçınılmaz.

And can you see that this increase took place

Bu artışın ortalama insan ömrünün uzamasıyla ya da

without life getting longer and without adding children?

daha fazla çocuk sayısıyla bir ilgisi yok.

Religion has very little to do with the number of babies per woman.

Kadın başına düşen çocuk sayısıyla dinler arasında neredeyse hiç bağlantı yok.

All the religions in the world are fully capable

Dünya üzerinde dinlerin hepsi değerlerini koruma

to maintain their values and adapt to this new world.

ve yeni şartlara uyum sağlama kapasitesine sahipler.

And we will be just 10 billion in this world,

Eğer en fakir ülkeler fakirlikten kurtulursa ve

if the poorest people get out of poverty,

çocuklar hayatta kalırsa, aile planlama hizmetlerine kolay ulaşabilirlerse

their children survive, they get access to family planning.

dünya nüfusu 10 milyar seviyesinde kalacak.

That is needed.

Bu gerekli.

But it's inevitable that we will be two to three billion more.

Ancak nüfusumuzun iki ya da üç milyar daha artması kaçınılmaz.

So when you discuss and when you plan

Sonuç olarak dünya insanları için gelecekte gereken

for the resources and the energy needed for the future,

kaynak ve enerji miktarını planlamak üzere

for human beings on this planet,

tartışırken planlarınızı

you have to plan for 10 billion.

10 milyara göre yapmalısınız.

Thank you very much.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)