How to stay calm when you know you'll be stressed | Daniel Levitin | TED

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

A few years ago, I broke into my own house.

နှစ်အနည်းငယ်က ကိုယ့်အိမ်ကို ကိုယ်ဖျက်ဝင်ခဲ့တယ်။

I had just driven home,

ကားမောင်းလာခဲ့တာဖြစ်ပြီး

it was around midnight in the dead of Montreal winter,

Montreal ဆောင်းရာသီရဲ့ အချမ်းဆုံးအချိန်ပေါ့။

I had been visiting my friend, Jeff, across town,

မြို့တစ်ဘက်က သူငယ်ချင်း Jeff ဆီ လည်နေတာပါ။

and the thermometer on the front porch read minus 40 degrees --

ဆင်ဝင်အရှေ့က အပူချိန်အမှတ်က ၄၀ ဒီဂရီအောက် ပြနေတယ်၊

and don't bother asking if that's Celsius or Fahrenheit,

Celsius လား Fahrenheit လားမေးမနေနဲ့တော့၊

minus 40 is where the two scales meet --

၄၀ ဒီဂရီအောက်ဆို အမှတ်အသားတွေ ထိတာပဲ၊

it was very cold.

အရမ်းအေးတာပေါ့။

And as I stood on the front porch fumbling in my pockets,

ဆင်ဝင်ရှေ့ရပ်ပြီး အိပ်ကပ်ထဲ ဟိုစမ်းဒီစမ်းလုပ်တော့

I found I didn't have my keys.

သော့တွေမရှိတာသိလိုက်တယ်။

In fact, I could see them through the window,

တကယ်တော့ သော့တွေကို ပြတင်းပေါက်က မြင်နေရတယ်၊

lying on the dining room table where I had left them.

ကျွန်တော် ကျန်ခဲ့တဲ့ ထမင်းစား စားပွဲပေါ်မှာ ရှိနေတာလေ။

So I quickly ran around and tried all the other doors and windows,

ဒီတော့ အမြန် လှည့်ပတ်ပြေးပြီး အခြားတံခါးတွေ၊ ပြတင်းပေါက်တွေကို

and they were locked tight.

စမ်းကြည့်တော့ ကျပ်ပိတ်နေတယ်။

I thought about calling a locksmith -- at least I had my cellphone,

သော့ပြင်ဆရာ ခေါ်ဖို့ တွေးမိတယ်၊ ယုတ်စွအဆုံး ဆဲလ်ဖုန်းတော့ရှိတယ်လေ။

but at midnight, it could take a while for a locksmith to show up,

ဒါပေမဲ့သန်းခေါင်ကြီး၊ သော့ပြင်ဆရာ ရောက်ဖို့က အချိန်နည်းနည်းယူရနိုင်တယ်၊

and it was cold.

ပြီးတော့ အေးတယ်၊

I couldn't go back to my friend Jeff's house for the night

အဲဒီညအတွက် Jeff ရဲ့အိမ် ပြန်သွားလို့က မဖြစ်နိုင်ဘူး။

because I had an early flight to Europe the next morning,

အကြောင်းက နောက်နေ့မနက် ဥရောပကို လေယာဉ်စောစော စီးဖို့ရှိတော့

and I needed to get my passport and my suitcase.

ပတ်စ်ပို့ နဲ့ ခရီးဆောင်အိတ်ယူဖို့ လိုသေးတယ်

So, desperate and freezing cold,

ဒါနဲ ကြံရာမရဖြစ်ပြီး ခိုက်ခိုက်တုန်အောင်ချမ်းနေတယ်၊

I found a large rock and I broke through the basement window,

ကျောက်တုံးကြီးတစ်တုံးကိုတွေ့မိပြီး မြေအောက်ခန်းပြတင်းကို ခွဲလိုက်တယ်၊

cleared out the shards of glass,

မှန်စတွေကို ရှင်းလိုက်ပြီး

I crawled through,

တွားဝင်လိုက်တယ်၊

I found a piece of cardboard and taped it up over the opening,

ကဒ်ထူစတစ်ခုကိုတွေ့ပြီး အပေါက်ကို တိပ်နဲ့ကပ်လိုက်တယ်၊

figuring that in the morning, on the way to the airport,

မှန်းထားတာက မနက် လေဆိပ်အသွားမှာ

I could call my contractor and ask him to fix it.

ကန်ထရိုက်တာကို ဖုန်းဆက်ပြီး ပြင်ခိုင်းမယ်ပေါ့။

This was going to be expensive,

ဒါ စျေးတော့ကြီးမှာပေါ့၊

but probably no more expensive than a middle-of-the-night locksmith,

ဒါပေမဲ့ ညသန်းခေါင် သော့ပြင်ဆရာ ထက်တော့ စျေးမကြီးလောက်ပါဘူး။

so I figured, under the circumstances, I was coming out even.

ဒါနဲ့ တွက်မိတာက အခြေအနေအရ အရင်းပဲပေါ့ဗျာ။

Now, I'm a neuroscientist by training

ကျွန်တော်က လေ့ကျင့်မှုနဲ့ အာရုံကြောပညာရှင်ပါ

and I know a little bit about how the brain performs under stress.

စိတ်ဖိစီးမှုအောက်မှာ ဦးနှောက် အလုပ်လုပ်ပုံကို အနည်းအကျဉ်းသိပါတယ်။

It releases cortisol that raises your heart rate,

ကိုတီဇောကို ထုတ်ပေးပြီး နှလုံးခုန်တာကို တိုးမြင့်စေတယ်၊

it modulates adrenaline levels

အဒရီနလင်း အဆင့်ကို ညှိပေးပြီး

and it clouds your thinking.

အတွေးကို မကြည်မလင်ဖြစ်စေတယ်။

So the next morning,

ဒီတော့ နောက်မနက်

when I woke up on too little sleep,

အိပ်ရေမဝပဲ နိုးတော့၊

worrying about the hole in the window,

ပြတင်းပေါက်က အပေါက်ကို ပူပန်ရင်း၊

and a mental note that I had to call my contractor,

ကန်ထရိုက်ကို ဖုန်းခေါ်ဖို့ စိတ်ကမှတ်ထားတာ၊

and the freezing temperatures,

ခိုက်တုန်အ​ောင်ချမ်းတဲ့ အပူချိန်၊

and the meetings I had upcoming in Europe,

ဥရောပက လာမယ့် အစည်းအဝေးတွေ၊

and, you know, with all the cortisol in my brain,

သိတဲ့အတိုင်း ဦးနှောက်ထဲက ကိုတီဇောဓာတ်၊

my thinking was cloudy,

မကြည်လင်တဲ့အတွေးနဲ့ပေါ့၊

but I didn't know it was cloudy because my thinking was cloudy.

ဒါပေမဲ့ ကိုယ့်အတွေးက မကြည်လင်တော့ ကြည်မလင်ဖြစ်မှန်း မသိခဲ့ဘူးလေ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And it wasn't until I got to the airport check-in counter,

ပြီးတော့ လေဆိပ် စာရင်းသွင်းတဲ့ နေရာရောက်မှ

that I realized I didn't have my passport.

ကိုယ့်မှာ ပတ်စပို့ ပါမလာမှန်း သိလိုက်တယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

So I raced home in the snow and ice, 40 minutes,

ဒါနဲ့ နှင်းထဲ၊ ရေခဲထဲမှာ အိမ်ကို သုတ်ချေတင်၊ မိနစ် ၄၀ကြာနော်

got my passport, raced back to the airport,

ပတ်စ်ပို့ယူ လေဆိပ်ကိုပြန်ပြေးခဲ့တယ်၊

I made it just in time,

အချိန်မီရုံတော့ ရောက်သွားတယ်၊

but they had given away my seat to someone else,

ဒါပေမဲ့ ကျွန်တော့ခုံကို သူများကို ပေးလိုက်ပြီ၊

so I got stuck in the back of the plane, next to the bathrooms,

ဒါနဲ့ လေယာဉ်နောက်ဖက် သန့်စင်ခန်း ဘေးက နောက်လှန်ချလို့မရတဲ့

in a seat that wouldn't recline, on an eight-hour flight.

ခုံမှာ ညပ်မိသွာတော့တာပေါ့၊ ၈နာရီ ခရီးစဉ်ဗျာ။

Well, I had a lot of time to think during those eight hours and no sleep.

အင်း၊ ဒီ ၈ နာရီအတွင်း မအိပ်ပဲ စဉ်းစားဖို့ အချိန်အများကြီးရခဲ့တာပေါ့ဗျာ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And I started wondering, are there things that I can do,

ဒီတော့ စတွေးမိတာက ကိုယ်လုပ်နိုင်တာဘာရှိလဲ၊

systems that I can put into place,

ကိုယ် ကျင့်သုံးမယ့် စနစ်တွေဟာ

that will prevent bad things from happening?

အဆိုးတွေဖြစ်ခြင်းကနေ တားဆီးနိုင်မလားပေါ့။

Or at least if bad things happen,

ဒါမှမဟုတ် အဆိုးတွေဖြစ်လာရင်

will minimize the likelihood of it being a total catastrophe.

အနည်းဆုံးတော့ လုံးလုံးကြီး ဒုက္ခရောက် နိုင်ခြေကိုတော့ နည်းစေနိုင်မှာပေါ့။

So I started thinking about that,

ဒါနဲ့ ဒီအကြောင်း စတ​ွေးမိပေမဲ့

but my thoughts didn't crystallize until about a month later.

တစ်လာကြာပြီးနောက်မှပဲ စိတ်ကူးတွေက ပုံပေါ်လာခဲ့တယ်။

I was having dinner with my colleague, Danny Kahneman, the Nobel Prize winner,

ကျွန်တော့ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်နိုဘယ်ဆုရှင် Danny Kahneman နဲ့ ညစာစားနေတုန်းပေါ့၊

and I somewhat embarrassedly told him about having broken my window,

ပြတင်းပေါက်ကွဲတဲ့အကြောင်းကို သူ့ကို ခပ်ရှက်ရှက်နဲ့ပဲ ပြောမိတယ်၊

and, you know, forgotten my passport,

ပြီးတော့ သိတယ်နော် ၊ ပတ်စ်ပို့မေ့တဲ့ အကြောင်းပေါ့၊

and Danny shared with me

Danny က သူလေ့ကျင့်နေတဲ့

that he'd been practicing something called prospective hindsight.

ရှေ့ဖြစ်လာမှာကို ပြန်ပြောင်းတွေးခြင်း ဆိုတာကို ကျွန်တော်နဲ့ မျှဝေတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

It's something that he had gotten from the psychologist Gary Klein,

သူဟာ ဒါကို ဒီအကြောင်း အရင်နှစ်အနည်းငယ်တုန်းက ရေးခဲ့တဲ့

who had written about it a few years before,

စိတ်ပညာရှင် Gary Klein ဆီကနေရတာပါ၊

also called the pre-mortem.

pre-mortem လို့လည်းခေါ်ပါတယ်။

Now, you all know what the postmortem is.

ကဲ သေပြီးခွဲစိတ်တာတော့ အားလုံးသိပါတယ်။

Whenever there's a disaster,

ကပ်ဘေးဆိုက်တဲ့အခါတိုင်း

a team of experts come in and they try to figure out what went wrong, right?

ကျွမ်းကျင်သူအဖွဲ့ ရောက်လာပြီး ဘာတွေ မှားယွင်းသွားတယ်ဆိုတာ မှန်းဆကြတယ်မို့လား။

Well, in the pre-mortem, Danny explained,

အင်း pre-mortem မှာကျတော့ Danny ရှင်းပြတာက

you look ahead and you try to figure out all the things that could go wrong,

သင်ဟာ ရှေ့ကိုကြိုပြီး မှားယွင်း သွားနိုင်တာတွေကို မှန်းဆတယ်၊

and then you try to figure out what you can do

ပြီးတော့ ဒါတွေ မဖြစ်အောင် တားဆီးဖို့၊ ဒါမှမဟုတ်

to prevent those things from happening, or to minimize the damage.

ပျက်အစီးလျော့နည်းဖို့ လုပ်နိုင်တာတွေကို တွက်ချက်တယ် ။

So what I want to talk to you about today

ဒီတော့ ဒီနေ့ပြောချင်တာက

are some of the things we can do in the form of a pre-mortem.

ကျွန်တော်တို့ pre-mortem ပုံစံနဲ့ လုပ်နိုင်တဲ့ တစ်ချို့အရာတွေ အကြောင်းပါ။

Some of them are obvious, some of them are not so obvious.

တစ်ချို့ဟာတွေက သိသာပြီး တစ်ချို့ကျတော့ အရမ်းမသိသာဘူး။

I'll start with the obvious ones.

သိသာတာတွေနဲ့ စပါမယ်။

Around the home, designate a place for things that are easily lost.

အိမ်ဝန်းကျင်မှာ အလွယ်တကူ ပျောက်တာနိုင်တွေ အတွက် နေရာတစ်ခု သတ်မှတ်လိုက်ပါ။

Now, this sounds like common sense, and it is,

ကဲ ဒါတော့ လူတိုင်းသိတဲ့ပုံပေါက်ပေမဲ့

but there's a lot of science to back this up,

ဒါကိုထောက်ပံ့တဲ့ သိပံပညာ အများကြီးရှိတယ်။

based on the way our spatial memory works.

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ နေရာလပ်ဆိုင်ရာမှတ်ဉာဏ် အလုပ်လုပ်ပုံကို အခြေခံပါတယ်။

There's a structure in the brain called the hippocampus,

ဦးနှောက်မှာ hippocampus လို့ခေါ်တဲ့ တည်ဆောက်မှု တစ်ခုရှိပြီး

that evolved over tens of thousands of years,

ဒါဖြစ်ပေါ်ပြောင်းလဲတာ နှစ်ပေါင်း သောင်းနဲ့ချီရှိပြီး

to keep track of the locations of important things --

အရေးကြီးတဲ့ အရာတွေရဲ့ တည်နေရာတွေကို မှတ်ထားဖို့ပါ--

where the well is, where fish can be found,

ရေတွင်းရှိရာမှာ ငါးတွေ့နိုင်တဲ့၊

that stand of fruit trees,

သစ်သီးပင်တွေရှိတဲ့၊

where the friendly and enemy tribes live.

ဖော်ရွေမှုနဲ့ ရန်သူ လူတန်းစားတွေ နေတဲ့နေရာပါ။

The hippocampus is the part of the brain

hippocampus ဟာ လန်ဒန်က တက္ကစီမောင်းသူတွေ

that in London taxicab drivers becomes enlarged.

ပုံကြီးချဲ့လာတဲ့ ဦးနှောက်ရဲ့ အစိတ်အပိုင်းပါ။

It's the part of the brain that allows squirrels to find their nuts.

ရှဉ့်တွေကို အခွံမာသီးတွေ ရှာခွင့်ပေးတဲ့ ဦးနှောက်ရဲ့ အစိတ်အပိုင်းပါ။

And if you're wondering, somebody actually did the experiment

ခင်ဗျား အံ့သြနေမယ်ဆိုရင် လူတစ်ယောက်ကတော့

where they cut off the olfactory sense of the squirrels,

ရှဥိ်တွေရဲ့ ဂန္ဓာရု​ံကို ဖြတ်ပြီး တကယ​်ပဲ စမ်းသပ်ခဲ့တယ်။

and they could still find their nuts.

သူတို့ဟာ အခွံမာသီးတွေ ရှာနိုင်တုန်းပဲ။

They weren't using smell, they were using the hippocampus,

သူတို့ဟာ အနံကို သုံးကြတာမဟုတ်ပဲ hippocampus ကိုသုံးနေတာပါ၊

this exquisitely evolved mechanism in the brain for finding things.

ဦးနှောက်ထဲက ဒီ သိမ်မွေ့စွာ ဖြစ်ပေါ်ပြောင်း လဲတဲ့ ယန္တရားဟာ ပစ္စည်းတွေရှာဖို့ပါ

But it's really good for things that don't move around much,

ဒါပေမဲ့ ဟိုသည် မရွေ့တဲ့ ပစ္စည်းတွေ အတွက်တော့ တော်တော်ကောင်းတယ်၊

not so good for things that move around.

လျှောက်ရွေ့နေတာတွေကျတော့ သိပ်မကောင်းလှဘူး။

So this is why we lose car keys and reading glasses and passports.

ဒါကြောင့်ပဲ ကားသော့တွေ၊ စာကြည့် မျက်မှန်တွေနဲ့ ပတ်စ်ပို့တွေပျောက်တာပေါ့။

So in the home, designate a spot for your keys --

ဒီတော့ အိမ်မှာ သော့တွေအတွက် နေရာ တစ်ခု သတ်မှတ်ထားပါ။

a hook by the door, maybe a decorative bowl.

ချိတ်ကို တံခါးနားမှာ၊ အလှဆင်အိုးလဲ ဖြစ်ချင်ဖြစ်မှာပေါ့။

For your passport, a particular drawer.

ပတ်စ်ပို့ကျတော့ သီးသန့် အံဆွဲတစ်ခုပေါ့။

For your reading glasses, a particular table.

စာကြည့်မျက်မှန်တွေကို သီးသန့် စားပွဲတစ်လုံး။

If you designate a spot and you're scrupulous about it,

ခင်ဗျားဟာ နေရာတစ်ခု သတ်မှတ်ပြီး စေ့စပ်သေချာတယ်ဆိုရင်

your things will always be there when you look for them.

ခင်ဗျားရှာတဲ့ အခါမှာ ပစည်းတွေက အဲဒီမှာ အမြဲရှိနေပါလိမ့်မယ်။

What about travel?

ခရီးထွက်တော့ရော။

Take a cell phone picture of your credit cards,

ဖုန်းနဲ့ကိုယ့် ခရက်ဒစ်ကဒ်၊ ယာဉ်မောင်းလိုင်စင်၊

your driver's license, your passport,

ပတ်စ်ပို့တွေကို ဓာတ်ပုံရိုက်ပြီး ကိုယ့်ဘာသာ

mail it to yourself so it's in the cloud.

အီးမေးလ်ပို့လိုက်တော့ လေထဲရောက်သွားတယ်

If these things are lost or stolen, you can facilitate replacement.

ပျောက်တာတို့၊ အခိုးခံရတာတို့ဆို အသစ်လဲလို့လွယ်တာပေါ့။

Now these are some rather obvious things.

ကဲ ဒါတွေက သိသာတဲ့ပစ္စည်းတွေပါ။

Remember, when you're under stress, the brain releases cortisol.

စိတ်ဖိစီးတဲ့အခါ ဦးနှောက်က ကိုတီဇောထုတ်တာကိုတော့ သတိရပါ၊

Cortisol is toxic, and it causes cloudy thinking.

ကိုတီဇောက အဆိပ်ဖြစ်ပြီး မကြည်လင်တဲ့ အတွေးတွေဖြစ်စေတယ်။

So part of the practice of the pre-mortem

ဒီတော့ pre-mortem ရဲ့ လေ့ကျင့်မှု အစိတ်အပိုင်းက

is to recognize that under stress you're not going to be at your best,

စိတ်ဖိစီးမှုအောက်မှာ ကိုယ်ဟာ အကောင်းဆုံး မဟုတ်ဘူးဆိုတာလက်ခံထားပြီး

and you should put systems in place.

ကိုယ့်စနစ်တွေကို နေရာချသင့်တယ်ဆိုတာပါ။

And there's perhaps no more stressful a situation

ဖြစ်နိုင်တာက ဆေးဘက်ဆိုငိရာ ဆုံးဖြတ်ချက်ချဖို့ ထိပ်တိုက်တွေ့

than when you're confronted with a medical decision to make.

ချိန်ထက်ပိုပြီး စိတ်ဖိစီးတဲ့ အခြေအနေ မရှိဘူးဆိုတာပါ။

And at some point, all of us are going to be in that position,

တစ်ချိန်ချိန်မှာတော့ ကျွန်တော်တို့ အားလုံးဟာ အရမ်းအရေးကြီးတဲ့

where we have to make a very important decision

ဆုံးဖြတ်ချက်တစ်ခုကိုချဖို့ အခြေအနေမှာ ရောက်ကြမှာပါ။

about the future of our medical care or that of a loved one,

ကိုယ့်အနာဂတ် ဆေးဝါးစောင့်ရှောက်မှု ဒါမှမဟုတ် ကိုယ် ချစ်သူတွေအတွက်

to help them with a decision.

ကူညီဆုံးဖြတ်ပေးဖို့ပေါ့။

And so I want to talk about that.

ဒါကို ကျွန်တော် ပြောချင်ပါတယ်။

And I'm going to talk about a very particular medical condition.

အရမ်းကို ထူးခြားတဲ့ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ အခြေအနေတစ်ရပ်ကို ပြောမလို့ပါ။

But this stands as a proxy for all kinds of medical decision-making,

ဒါပေမဲ့ ဒါဟာ ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ ဆုံးဖြတ်ချက် ချတာ အားလုံးကို ကိုယ်စားပြုပါတယ်။

and indeed for financial decision-making, and social decision-making --

တကယ်တော့ ငွေရေးကြေးရေးဆိုင်ရာ၊ လူမှုရေးဆိုင်ရာ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေ အတွက်..

any kind of decision you have to make

ဘာဆုံးဖြတ်ချက်တွေပဲချရ၊ ချရ

that would benefit from a rational assessment of the facts.

ဖြစ်ရပ်မှန်တွေရဲ့ ဆင်ခြင်တုံတရားပါတဲ့ အကဲဖြတ်ချက်ကနေ အကျိုးရှိပါလိမ့်မယ်။

So suppose you go to your doctor and the doctor says,

ခင်ဗျား ဆရာဝန်ဆီသွားတယ်ဆိုပါစို့၊ ဆရာဝန်က

"I just got your lab work back, your cholesterol's a little high."

"ခင်ဗျားရဲ့ ဆေးစစ်တာပြန်ရပြီ၊ ကိုလက်စထရော နည်းနည်းမြင့်နေတယ်" တဲ့၊

Now, you all know that high cholesterol

ကဲ ဒီတော့ သိတဲ့အတိုင်း ကိုလက်စထရောမြင့်တာဟာ

is associated with an increased risk of cardiovascular disease,

နှလုံးနဲ့ပတ်သက်တဲ့ရောဂါ၊ နှလုံးဖောက် ပြန်မှု၊ လေဖြတ်တာတွေ ဖြစ်နိုင်မှုနဲ့

heart attack, stroke.

ဆက်စပ်နေတယ်လေ။

And so you're thinking

ဒါနဲ့ ခင်ဗျား ကိုလက်စထရော

having high cholesterol isn't the best thing,

မြင့်တာအကောင်းဆုံးမဟုတ်တာတွေးမိတယ်။

and so the doctor says, "You know, I'd like to give you a drug

ပြီးတော့ ဆရာဝန်က" သိလား၊ ကိုလက်စထရော ကျတဲ့

that will help you lower your cholesterol, a statin."

ဆေးတစ်မျိုးပေးချင်တယ်။ စတာတင်ပါ။

And you've probably heard of statins,

စတာတင်ကို ခင်ဗျား ကြားဖူးနိုင်လောက်တယ်၊

you know that they're among the most widely prescribed drugs

သိတဲ့အတိုင်း ဒီဆေးဟာ ယနေ့ တစ်ကမ္ဘာလုံး ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်

in the world today,

အညွှန်းဆုံး ဆေးပါ၊ ဒါတွေ

you probably even know people who take them.

သောက်တဲ့သူတွေတောင် ခင်ဗျား သိလောက်တယ်။

And so you're thinking, "Yeah! Give me the statin."

ဒီတော့ တွေးမိတာက"ဟုတ် ကျွန်တော့ကို စတာတင်ပေးဗျာ။"

But there's a question you should ask at this point,

ဒါပေမဲ့ ဒီနေရာမှာ ပထမဆုံးမေးသင့်တဲ့ မေးခွန်းက

a statistic you should ask for

ခင်ဗျားမေးသင့်တဲ့ ကိန်းဂဏန်းတစ်ခုပါ၊

that most doctors don't like talking about,

ဆရာဝန်အများစု မပြောချင်တဲ့၊

and pharmaceutical companies like talking about even less.

ပိုလျော့မယ်ဆိုတောင်ဆေးကုမ္ပဏီတွေ ပြောချင်ကြပါတယ်။

It's for the number needed to treat.

ကုသဖို့လိုတဲ့ အရေအတွက်ပါ။

Now, what is this, the NNT?

ကဲ NNT ဆိုတာကဘာလဲ

It's the number of people that need to take a drug

ဒါက ဆေးသောက်ဖို့ (သို့) ခွဲစိတ်ခန်းဝင်ဖို့ (သို့)

or undergo a surgery or any medical procedure

လူတစ်ယောက် မသက်သာခင် ဆေးကုသမု အဆင့်တစ်ခုခုမှာ

before one person is helped.

လိုအပ်တဲ့ လူအရေအတွက်ပါ။

And you're thinking, what kind of crazy statistic is that?

ဒီတော့ ခင်ဗျားတွေးမိတာက ဒီကိန်းဂဏန်းက ဘာကြောင်တာလဲဟ၊

The number should be one.

အရေအတွက်က တစ်ပဲဖြစ်သင့်တာ၊

My doctor wouldn't prescribe something to me

ဒါက မသက်သာဘူးဆိုရင် ဆရာဝန်က တစ်ခုခု

if it's not going to help.

ညွှန်းတော့မှာမဟုတ်ဘူး။

But actually, medical practice doesn't work that way.

ဒါပေမဲ့ တကယ်က ဆေးကုသမှုမှာ ဒီနည်းနဲ့ အလုပ်မဖြစ်ဘူး။

And it's not the doctor's fault,

ဒါဟာ ဆရာဝန် အပြစ်မဟုတ်ဘူး။

if it's anybody's fault, it's the fault of scientists like me.

တစ်ဦးဦးရဲ့ အပြစ်ဆိုရင် ကျွန်တော့လို သိပ္ပံညာရှင်တွေ အပြစ်ပါ။

We haven't figured out the underlying mechanisms well enough.

ကျွန်တော်တို့ အခြေခံကျတဲ့ ယန္တရားကို ကျကျနန မမှန်းဆမိဘူး။

But GlaxoSmithKline estimates

ဒါပေမဲ့ GlaxoSmithKline ကခန့်မှန်းတာက

that 90 percent of the drugs work in only 30 to 50 percent of the people.

ဆေး ၉၀ % က လူဦးရေရဲ့ ၂၀ %၊ ၃၀ % လောက်မှာပဲ အလုပ်ဖြစ်တယ်တဲ့။

So the number needed to treat for the most widely prescribed statin,

ဒီတော့ အကျယ်ပြန့်ဆုံးညွှန်းကြတဲ့ စတာတင် အတွက် ကုသဖို့ အရေအတွက်လိုတာပေါ့။

what do you suppose it is?

ဒါကို ဘယ်လိုမြင်ကြသလဲ။

How many people have to take it before one person is helped?

လူတစ်ယောက် မသက်သာခင် လူဘယ်နှစ်ယောက် သောက်ဖို့လိုလဲ။

300.

၃၀၀ ပါ။

This is according to research

ဒါက သုသေငနပြုသူတွေဖြစ်တဲ့

by research practitioners Jerome Groopman and Pamela Hartzband,

Jerome Groopman နဲ့ Pamela Hartzband တို့ရဲ့ သုသေသနအရ

independently confirmed by Bloomberg.com.

Bloomberg.com ကနေ သီးသန့် အတည်ပြုချက်ပါ။

I ran through the numbers myself.

ဂဏန်းတွေက ကျွန်တော့ ဘာသာ လှန်လှောထားတာပါ။

300 people have to take the drug for a year

နှလုံးဖောက်ပြန်မှု၊ လေဖြတ်ခြင်း၊ အခြား ဆိုးဝါးတဲ့

before one heart attack, stroke or other adverse event is prevented.

ရောဂါတွေကို မတားဆီးနိုင်ခင် တစ်နှစ်မှာ လူ ၃၀၀ သောက်ဖို့လိုပါတယ်။

Now you're probably thinking,

ကဲ ခင်ဗျား တွေးနေနိုင်တာက

"Well, OK, one in 300 chance of lowering my cholesterol.

အိုကေ ၃၀၀ မှာ ၁ ဦး ကိုလက်စထရော လျှောချဖို့ အခွင့်ရှိတယ်၊

Why not, doc? Give me the prescription anyway."

လုပ်ရမှာပေါ့ ဆရာ၊ ဘာဖြစ်ဖြစ် ဒီဆေးညွှန်းပေးပါ။

But you should ask at this point for another statistic,

ဒါပေမဲ့ ဒီနေရာမှာ နောက်ထပ် မေးသင့်တဲ့ ကိန်းဂဏန်းက

and that is, "Tell me about the side effects." Right?

ဒါပါ။ "ဘေးထွက် ဆိုကျိုးတွေကို ပြောပါဦး။ ဟုတ်တယ်နော်၊"

So for this particular drug,

ဒီတော့ ဒီသီးသန့်ဆေး အတွက်

the side effects occur in five percent of the patients.

လူနာ ၅ % ဟာ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးဖြစ်ပါတယ်။

And they include terrible things --

ဆိုးဆိုးဝါးဝါးတွေ ပါဝင်တယ်။

debilitating muscle and joint pain, gastrointestinal distress --

ကြွက်သား အားအင်ကုန်ခမ်းခြင်း၊ အဆစ် နာကျင်မှု၊ အစာအိမ်နဲ့ဆိုင်တဲ့ ဒုက္ခတွေပါ။

but now you're thinking, "Five percent,

ဒါပေမဲ့ ခင်းဗျားတွေးနေတာက ၅%၊

not very likely it's going to happen to me,

ငါတော့ မဖြစ်နိုင်လောက်ပါဘူး၊

I'll still take the drug."

ဒီဆေးပဲ သောက်မယ်။

But wait a minute.

ဒါနဲ့ ခဏနေဦး၊

Remember under stress you're not thinking clearly.

စိတ်ဖိစီးမှုအောက်မှာ အတွေးမရှင်းနိုင်တာ သတိရပါ။

So think about how you're going to work through this ahead of time,

ဒီတော့ ဒါကို ဘယ်လို ကြိုတင် ကျော်ဖြတ်သွားမလဲဆိုတာ စဉ်းစားပါ။

so you don't have to manufacture the chain of reasoning on the spot.

ဒီတော့ ခင်ဗျား ဆင်ခြင်မှု ကွင်းဆက်ကို ချက်ချင်း ထုတ်ဖို့မလိုပါဘူး။

300 people take the drug, right? One person's helped,

လူ ၃၀၀ ဒီဆေးကို သောက်တယ်လား၊ တစ်ယောက် သက်သာတယ်၊

five percent of those 300 have side effects,

လူ ၃၀၀ မှာ ၅% က ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးဖြစ်တယ်၊

that's 15 people.

ဒါဆို ၁၅ ယောက်ပေါ့။

You're 15 times more likely to be harmed by the drug

ဒီဆေးက သက်သာစေတာထက် ၁၅ ဆတောင် ပိုပြီး

than you are to be helped by the drug.

ဒုက္ခပေးနိုင်တာပေါ့။

Now, I'm not saying whether you should take the statin or not.

အခုဟာက စတာတင် သောက်သင့်၊ မသင့် ကျွန်တော်ပြောတာ မဟုတ်ပါဘူး။

I'm just saying you should have this conversation with your doctor.

ခင်ဗျားတို့ရဲ့ ဆရာဝန်နဲ့ စကားစမြည်ပြောသင့်တယ်လို့ ပြောနေခြင်းပါ။

Medical ethics requires it,

ဆေးပညာကျင့်ဝတ်မှာ လိုပါတယ်။

it's part of the principle of informed consent.

ဒါဟာ သတင်းပေးတဲ့ သဘောတူမှု မူရဲ့ အစိတ်အပိုင်းပါ။

You have the right to have access to this kind of information

စွန့်စားမယ်၊ မစွန့်စားဘူးဆိုတာ စပြောဆိုဖို့

to begin the conversation about whether you want to take the risks or not.

ဒီ သတင်းအချက်အလက်မျိုး ရရှိဖို့ ခင်ဗျားမှာ အခွင့်အရေးရှိပါတယ်။

Now you might be thinking

လန့်စရာ တန်ဘိုး အတွက်

I've pulled this number out of the air for shock value,

ဒီကိန်းကို ကြုံရာက ဆွဲထုတ်ထားတာလို့ ထင်ချင်ထင်နေမယ်။

but in fact it's rather typical, this number needed to treat.

ဒါပေမဲ့ ဒါက တော်တော်လေး ဖြစ်နေကျပါ။

For the most widely performed surgery on men over the age of 50,

အသက် ၅၀ ကျော် အမျိုးသားတွေကို ကင်ဆာဆီးကျိတ်ထုတ်ရာမှာ

removal of the prostate for cancer,

အများဆုံးလုပ်ဆောင်တဲ့ ခွဲစိတ်မှုအတွက်

the number needed to treat is 49.

ကုသဖို့ လိုအပ်တဲ့ အရေအတွက်က ၄၉ ပါ။

That's right, 49 surgeries are done for every one person who's helped.

ဟုတ်ပါတယ်၊ ခွဲစိတ်ကုသမှု ၄၉ ခုမှာ လူတစ်ယောက် သက်သာပါတယ်။

And the side effects in that case occur in 50 percent of the patients.

ပြီးတော့ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးတွေကတော့ လူနာများရဲ့ ၅၀ % မှာဖြစ်ပါတယ်။

They include impotence, erectile dysfunction,

ဒါတွေကတော့ ပန်းသေခြင်း၊ လိင်တံ မတောင့်ခြင်း၊

urinary incontinence, rectal tearing,

ဆီးမထိန်းနိုင်ခြင်း၊ စအိုစုတ်ပြဲခြင်း၊

fecal incontinence.

ဝမ်းမထိန်းနိင်ခြင်းတွေ ပါတယ်။

And if you're lucky, and you're one of the 50 percent who has these,

ကံကောင်းပြီး ဒါဖြစ်သူ ၅၀ ထဲက တစ်ယောက်ဆိုရင် ၁ နှစ် ၂ နှစ်ခံပါလိမ့်မယ်။

they'll only last for a year or two.

ဒီတော့ pre-mortem ဆိုတာရဲ့

So the idea of the pre-mortem is to think ahead of time

ရည်ရွယ်ချက်က စကားပြောဆိုခြင်းကို

to the questions that you might be able to ask

ရှေ့ဆက်တွန်းပေးတဲ့ ကိုယ်မေးနိုင်လောက်တဲ့

that will push the conversation forward.

မေးခွန်းတွေကို ကြိုတင်တွေးထားဖို့ပါ။

You don't want to have to manufacture all of this on the spot.

ဒါအကုန်လုံးကို ချက်ချင်း ထုတ်ဖို့မလိုပါဘူး။

And you also want to think about things like quality of life.

ဘဝရဲ့အရည်အသွေးလို အရာတွေကို လည်း ခင်ဗျား တွေးချင်ပါတယ်၊

Because you have a choice oftentimes,

ခဏခဏ ရွေးချယ်မှ တစ်ခု ရှိတတ်လို့ပါ။

do you I want a shorter life that's pain-free,

နာကျင်မှုကင်းတဲ့ ပိုတိုတောင်းတဲ့ ဘဝလား

or a longer life that might have a great deal of pain towards the end?

ဒါမှမဟုတ် အဆုံးသတ်တိုင် နာကျင်မှုတွေ ရှိနိုင်တဲ့ အသက်ပိုရှည်တဲ့ဘဝလားပေါ့။

These are things to talk about and think about now,

ဒါတွေကို အခု ကိုယ့်မိသားစု၊ ကိုယ့် အချစ်ဆုံးတွေနဲ့

with your family and your loved ones.

ပြောဆို၊ စဉ်းစားဖို့ပါ။

You might change your mind in the heat of the moment,

သွေးပူတုန်းမှာ ကိုယ့်စိတ်ဟာ ပြောင်းနိုင်ပေမဲ့

but at least you're practiced with this kind of thinking.

အနည်းဆုံးတော့ ဒီစဉ်းစားခြင်းမျိုးနဲ့ လေ့ကျင့်ထားပါ။

Remember, our brain under stress releases cortisol,

ကျွန်တော်တို့ ဦးနောက်က စိတ်ဖိစီးမှု အောက်မှာ ကိုတီဇောထုတ်တာ သတိရပါ။

and one of the things that happens at that moment

လောလောဆယ်မှာ စနစ်တပြုံလုံးကို

is a whole bunch on systems shut down.

ပိတ်ချလိုက်နိုင်တဲ့ ဖြစ်ရပ်မျိုးပါ။

There's an evolutionary reason for this.

ဒါအတွက် ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ် အကြောင်းရှိတယ်။

Face-to-face with a predator, you don't need your digestive system,

သားရဲနဲ့ ရင်ဆိုင်လိုက်ပါ၊ ကိုယ့် အစာချေဖျက်တဲ့ စနစ်၊

or your libido, or your immune system,

ရာဂဆန္ဒ၊ ခုခံအားစနစ်တွေ မလိုပါဘူး။

because if you're body is expending metabolism on those things

အကြောင်းက ကိုယ့်ခန္ဓာဟာ ဒါတွေပေါ်မှာ ဇီဝဖြစ်စဉ်ကို သုံးစွဲနေပြီး

and you don't react quickly,

အမြန် မတုံ့ပြန်ဘူးဆိုရင် ခင်ဗျားဟာ

you might become the lion's lunch, and then none of those things matter.

ခြင်္သေ့ရဲ့နေ့လည်စာ ဖြစ်သွားလောက်လို့ပါ။​ ပြီးတော့ ဒါတွေ တစ်ခုမှ အရေးမပါဘူးလေ။

Unfortunately,

ဖြစ်ချင်တော့

one of the things that goes out the window during those times of stress

Danny Kahneman နဲ့ သူ့အဖော်တွေပြသလိုပဲ စိတ်ဖိစီးမှုဟာ ယုတ္တိတန်ပြီး

is rational, logical thinking,

ဆီလျော်နေတဲ့ ဒီအချိန်တွအတွင်းမှာ

as Danny Kahneman and his colleagues have shown.

ဒီအထဲက တစ်ခုဟာ ပြတင်းကနေ ထွက်သွားတယ်။

So we need to train ourselves to think ahead

ဒီတော့ ဒီလိုအခြေအနေမျိုးတွေကို ကြိုတင်တွေးမိဖို့

to these kinds of situations.

ကိုယ့်ကိုယ်ကို လေ့ကျင့်ဖို့လိုပါတယ်။

I think the important point here is recognizing that all of us are flawed.

ဒီမှာ အရေးကြီးတဲ့အချက်က အားလုံးမှာ အားနည်းချက်ရှိတာကို အသိအမှတ်ပြုခြင်းပါ။

We all are going to fail now and then.

တစ်ခါတစ်လေမှာတော့ ကျွန်တော်တို့တွေဟာ ကျရှုံးတော့မှာပဲလေ။

The idea is to think ahead to what those failures might be,

သဘောပေါက်နားလည်ရမှာက ဒီဆုံးရှုံးမှုတွေဟာ ဘာတွေ

to put systems in place that will help minimize the damage,

ဖြစ်လောက်တယ်ဆိုတာကို ကြိုတွေးဖို့၊ အပျက်အစီး နည်းစေဖို့ စနစ်တွေကို

or to prevent the bad things from happening in the first place.

နေရာကျအောင်လုပ်ဖို့ ဒါမှမဟုတ် အဆိုးတွေ ဖြစ်​ေစမှာကို တားဆီးဖို့ပါ။

Getting back to that snowy night in Montreal,

Montreal က နှင်းကျတဲ့ညကို ပြန်သွားရင်း

when I got back from my trip,

ခရီးကနေ ပြန်ရောက်တော့

I had my contractor install a combination lock next to the door,

ကန်ထရိုက်ကို တံခါးဘေးမှာ နံပါတ်သော့ တပ်ခိုင်းလိုက်တယ်၊

with a key to the front door in it, an easy to remember combination.

အရှေ့တံခါးထဲမှာ သော့တစ်ချောင်းနဲ့ပေါ့၊ နံပါတ်ကို မှတ်မိလွယ်အောင်ပေါ့။

And I have to admit,

ကျွန်တော် ဝန်ခံရမှာက

I still have piles of mail that haven't been sorted,

ကျွန်တော့မှာ မရွေးထုတ်ရသေးတဲ့စာတွေ၊

and piles of emails that I haven't gone through.

မစစ်ရသေးတဲ့ အီးမေးလ်တွေ တစ်ပုံကြီးရှိပါတယ်။

So I'm not completely organized,

ဒီတော့ လုံးဝ စနစ်မကျတဲ့သူပါ၊

but I see organization as a gradual process,

ဒါပေမဲ့ စီစဉ်မှုဆိုတာဟာ ညင်သာတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်ဖြစ်ပြီး ကျွန်တော်

and I'm getting there.

အဲဒီဆီကို ဦးတည်လျက် သွားနေပါတယ်။

Thank you very much.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)